STANICE KOJE UČESTVUJU

U ČIŠĆENJU ORGANIZMA /
ENDOCITOZA, FAGOCITOZA
Student: Bičo Eldar
Mentor: doc.dr. Berina Hasanefendić
• Imunosna odbrana organizma sastoji se od dvaju povezanih, ali različitih sustava – urođene i
stečene imunosti
• Urođena imunost
• Stečena imunost
 STANICE IMUNOSNOG SUSTAVA

• Stanice koje sudjeluju u imunosnom odgovoru organizma nastaju iz pluripotentnih krvotvornih

matičnih stanica dvama diferencijacijskim putevima: limfopoeze (pri čemu nastaju sve vrste
limfocita), mijelopoeze (pri čemu nastaju granulociti, monociti/makrofagi, dendritične
(predočne) stanice i različite posredničke stanice).
• Limfociti
• Fagociti
• Predočne stanice
• Posredničke stanice
 CILJ ISTRAŽIVANJA

• Prvenstveni cilj ovog seminarskog rada jeste obrađivanje teme staničnog čišćenja organizma, sa
fokusom na procese endocitoze i fagocitoze. U nastavku rada najvećim dijelom će biti
tekstualno, slikovito i grafički objašnjeni procesi endocitoze, te fagocitoze kao jednog od tipova
endocitoze.
 ENDOCITOZA

• Endocitoza je bazični stanični proces putem kojeg stanice internaliziraju površinske proteine zajedno s vanstaničnim
materijalom i staničnom membranom, a koji potom putuju niz različite vezikularne odjeljke do svog konačnog
odredišta unutar stanice.
• Endocitoza ima važnu ulogu u proliferaciji, staničnom preživljavanju, neurotransmisiji, embriogenezi, kao i
određivanju stanične sudbine.
• U osnovi se može podijeliti na fagocitozu i makropinocitozu, procese koji su uglavnom ovisni o remodeliranju
aktinskog citoskeleta i kojim se internaliziraju velike čestice, te na mikropinocitozu tj. endocitozu u užem smislu riječi.
• Mikropinocitoza se nadalje može podijeliti na nekoliko različitih načina, no u posljednje vrijeme najviše se koristi
podjela s obzirom na proteine koji su potrebni za odvijanje pojedinog endocitoznog puta: na endocitozu ovisnu o
klatrinu (klatrinska endocitoza) i na endocitozu neovisnu o klatrinu.
• Neovisno o mehanizmu kojim je molekula ušla u stanicu, njezina sudbina može biti dvojaka.
Naime, endocitirana molekula se degradira (uništava u "probavnom sustavu" stanice) ili reciklira,
odnosno vraća se ponovno na staničnu površinu.
• Sudbinu endocitirane molekule određuju složeni sortirajući mehanizmi. Tijekom unutarstaničnog
putovanja do svojeg konačnog odredišta, molekule prolaze kroz dinamičnu mrežu međusobno
povezanih endosomalnih odjeljaka koji se razlikuju prema biohemijskom sastavu i smještaju u
stanici.
• Podjela endosomalnih odjeljaka danas se najčešće vrši prema biljezima koji se nalaze na njihovoj
citoplazmatskoj površini, a od kojih su najpoznatije molekule Rab. To su male GTPaze koje
sudjeluju u stvaranju prijenosnih vezikula, njihovoj pokretljivosti, te međusobnom usmjeravanju i
fuziji, a do sada ih je u ljudskim stanicama poznato više od 60.
 ENDOSOMALNI ODJELJCI
• Endosomalni odjeljci djeluju kao platforme za
sortiranje kako bi odredili sudbinu
internaliziranih receptora, a razlikuju se po
biohemijskom sastavu, smještaju u stanici, te
funkciji koju vrše.
 RANI ENDOSOMI

• Rani endosomi (EE, engl. early endosomes) predstavljaju tubulo-vezikularne odjeljke koji se
nalaze uglavnom na periferiji stanice iako ih se u manjoj mjeri može naći i u perinuklearnom
području i čiji pH iznosi oko 6,0-6,2.
• U rane endosome ulazi oko 95% ukupno endocitiranog materijala, te samim time oni
predstavljaju jedan od najvažnijih unutarstaničnih odjeljaka.
• Oni zaprimaju dolazeći materijal kroz 5-10 minuta i nakon toga putuju duž mikrotubula i
poprimaju karakteristike kasnih endosoma i taj proces nazivamo sazrijevanje ranih endosoma.
 KASNI ENDOSOMI

• Kasni endosomi su visokopolimorfne strukture kiselog pH (5,0-5,5) s cisternalnim, tubularnim i

multivezikularnim dijelovima. Smješteni su pokraj jedra i koncentrirani oko MTOC (engl.
microtubule-organizing center).
• Kasni endosomi sadrže Lamp-1 i Lamp-2 molekule (jednako kao i lizosomi), proteine koji se
nalaze u njihovim graničnim (vanjskim) membranama, a za njihovu funkciju je važan Rab7.
Međutim, za razliku od lizosoma posjeduju manoza-6-fosfatni receptor (MPR).
• Kasni endosomi imaju svojstvo sortiranja i recikliranja molekula, te se iz kasnih endosoma
molekule mogu reciklirati prema trans-Golgijevoj mreži ili egzocitirati prema plazmatskoj
membrani.
 FAGOCITOZA

• Fagocitoza je proces unošenja većih čestica (koje mogu biti djelovi stanice ili cijele stanice kao,
na primjer, bakterijska stanica) u veću stanicu. Proces se odvija tako da se stanična membrana
"domaćina" umota i čestice obavije fagocitoznim mjehurićem. S tim se mjehurićem otapa
lizosom čiji enzimi razgrade sadržaj. Na taj se način stvara "probavni mjehurić" u kojem
započinje razgradnja složenih molekula.
• Fagocitoza je vrsta endocitoze, pri čemu
stanica aktivnim transportom unosi molekule
veće mase kroz membranu u unutrašnjost
stanice, nakon čega se takva čestica razlaže
pod utjecajem staničnih enzima.
• Stanice skoro svih organizama počevši od
ameba do čovjeka sposobne su za fagocitozu.
• Kod čovjeka je fagocitoza najizraženija kod
nekih odbrambenih stanica kao što su
makrofagi, monociti i granulociti (neutrofili,
eozinofili, bazofili).
• Fagocitoza započinje kada se proteini i polisaharidi, koji se nalaze na površini bakterija ili su
slobodni, vežu za odgovarajuće receptore fagocita. Ovaj proces može biti olakšan supstancama
koje vrše opsonizaciju. Takve supstance su antitijela i komponente sustava komplemenata (C3b i
C5a). One oblažu bakterije i druge antigene i vežu se za receptore na fagocitima, što olakšava
fagocitozu. Ispod receptora za koje se vezuju fagocitirane čestice nalaze se u određenim
udubljenjima stanične membrane kontraktilni proteini: klatrin, aktin i miozin.
• Kontrakcijom ovih vlakana dolazi do invaginacije stanične membrane, i uvlačenja fagocitirane
supstance. Suprotni krajevi udubljenja se spajaju i supstanca se nalazi u vezikuli u citoplazmi
stanice. Na taj način nastaje fagozom. Ovaj proces zahtijeva energiju iz ATP-a. Fagozomi se
zahtijeva energiju iz ATP-a. Fagozomi se zatim spaj zatim spajaju sa lizosomima, koji sadrže razne
enzime i baktericidne supstance, pod čijim utjecajem se pod čijim utjecajem se fagocitirana
supstanca razla fagocitirana supstanca razlaže. Neprobavljene materije, kao i produkte staničnog
metabolizma stanica odstranjuje putem egzocitoze.
 FAGOCITNA SPOSOBNOST MN I PMN
FAGOCITA PERIFERNE KRVI
• Analizirani su parametri fagocitne aktivnosti mononuklearnih (MN) i polimorfonuklearnih
(PMN) leukocita periferne krvi pacijentkinja sa karcinomom dojke i zdravih ispitanica.
Određjivani su sledeći parametri: procenat fagocitoze, indeks fagocitoze, broj fagocita u
jediničnoj zapremini periferne krvi i kapacitet fagocitoze.
FAGOCITNA FUNKCIJA MN FAGOCITA