ELEKTRİ

K DEVRE
TEMELLE
Rİ
Dr. Öğr. Üyesi
İdil IŞIKLI ESENER
 Elektrik Devre Temelleri

Ders İçeriği
1. Temel Kavramlar
 Yük, Akım, Gerilim, Güç ve Enerji, Devre Elemanları

2. Temel Kanunlar
 Ohm Kanunu, Düğüm, Dal, Çevre Kavramları, Kirchoff
Kanunları, Seri Direnç ve Gerilim Bölme, Paralel Direnç ve
Akım Bölme, Υ-Δ Dönüşümleri
3. Devre Analizi Yöntemleri
 Çevre Akımları Yöntemi, Düğüm Gerilimleri Yöntemi

4. Devre Teoremleri
 Lineerlik, Süperpozisyon, Kaynak Dönüşümü, Thevenin
Teoremi, Norton Teoremi, Maksimum Güç Aktarımı
 Elektrik Devre Temelleri

Devre Analizi Yöntemleri

 b: devredeki bilinmeyen akım sayısı

 n: devredeki düğüm sayısı
 n-1 düğüme KAK uygulanır, bağımsız denklemler elde edilir.
 b-(n-1) denklem KGK’nun çevrelere uygulanmasıyla
bağımsız denklemler bulunur.
 Elektrik Devre Temelleri

Çevre Akımı Yöntemleri

 Devredeki çevreler kullanılarak çözümleme yapılır.

 Bağımsız çevreler kadar denklem yazılmalıdır.
 Bunun için önce her bir çevre içinde dolaşan akım tanımlanır.
Bu akıma ÇEVRE AKIMI denir.
 Çevreye bağlı gerilimler KGK ile tanımlanır.
 Gerilimlere, çevre akımları kullanılarak Ohm yasası uygulanır
ve eşitlikler açılır.
 Son olarak dal akımları çevre akımları cinsinden ifade edilir.
 Elektrik Devre Temelleri

Çevre Akımı Yöntemleri

a R 1
b
Vk1

I1 R 5

R 2 d R 3
e
R 7 Ik 3
c I3 I4
Vk2
R 6
I2

R 4

f
g

4 çevre mevcut. 4 çevre akımı tanımlanır.

 Elektrik Devre Temelleri

Çevre Akımı Yöntemleri

a R 1
b
Vk1

I1 R 5

R 2 d R 3
e
R 7 Ik 3
c I3 I4
Vk2
R 6
I2

R 4

f
g
 I. R1.I1+R5.(I1-I3)+R3.(I1-I2)+R2.(I1-I2)=Vk1
 II. R2.(I2-I1)+R3.(I2-I1)+R6(I2-I3)+R4.I2=Vk2
 III. R5.(I3-I1)+R7.(I3-I4)+R6.(I3-I2)=0
 IV. Gerek yok çünkü I4=-Ik3
 Elektrik Devre Temelleri

Çevre Akımı Yöntemleri

 Elektrik Devre Temelleri
Örnek 2Ω 6Ω

Vk1

40 V Vk2
8Ω
20 V
 Elektrik Devre Temelleri
2Ω a 6Ω

Vk1

40 V Vk2
I. 8Ω II. 20 V

I. için I1
I. 40  2.I1  8. I1  I 2 
b
II. için I2
II. 20  6.I 2  8. I1  I 2 

20  6.I 2
20  2.I1  6.I 2  I1   10  3.I 2
2
20  6.I 2  8.I 2  8.10  3.I 2 
20  38.I 2  80  I 2  1.579 A, I1  5.263 A
 Elektrik Devre Temelleri
2Ω a 6Ω

Vk1

40 V Vk2
I. 8Ω II. 20 V

I. için I1
b
Vk1 üzerinden I1 II. için I2
2 Ω üzerinden I1
8 Ω üzerinden I1+I2
6 Ω üzerinden I2
Vk2 üzerinden I1

akımları akmaktadır.
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek

 Çevre 1:  15  5  i1  10  (i1  i2 )  10  0
15  i1  10  i2  5
 Çevre 2:  10  10.( i1  i2 )  6  ( i2 )  4.( i2 )  0
 10  i1  20  i2  10
 Elektrik Devre Temelleri

15  i1  10  i2  5
 10  i1  20  i2  10
 15  10  i1   5 
 10 20   i   10
   2  
1
 i1   15  10  5 
i    10 20   10
 2    
 i1  1
i   1
 2  
 Elektrik Devre Temelleri

I1 = i1 = 1 A

I 2 = i2 = 1 A

I 3 = i1 – i2 = 0 A
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek
 Elektrik Devre Temelleri

1. Çevre denklemi:

 12V  v2  v12  v4  0
 12V  2  i1  12  (i1  i2 )  4  i1  0
18  i1  12  i2  12
 Elektrik Devre Temelleri

2. Çevre denklemi:

v12  v9  8V  v3  0
12  (i1  i2 )  9  i2  8V  3  i2  0
 12  i1  24  i2  8
 Elektrik Devre Temelleri

18  i1  12  i2  12
 12  i1  24  i2  8

 18  12  i1   12   i1  0.6667 A
 12 24   i    8 i    0 A 
   2    2  
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek
 Elektrik Devre Temelleri

1. Çevre Denklemi: 2. Çevre Denklemi:

 12V  v4  v6  0 v6  10V  v2  0
 12V  4  i1  6  (i1  i2 )  0 6  (i1  i2 )  10V  2  i2  0

10  i1  6  i2  12  6  i1  8  i3  10
 Elektrik Devre Temelleri

10  i1  6  i2  12  6  i1  8  i3  10

 10  6  i1   12   i1   0.818 A 
 6 8   i    10 i    0.636 A
   2    2  
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek

1. Çevre Denklemi:
v2  v3  3V  v1  0
2  i1  3  i1  3V  1  (i1  i2 )  0
6  i1  1  i2  3

2. Çevre Denklemi:
v1  3V  v5  5V  0
1 (i1  i2 )  3V  5  i2  5  0
 1  i1  6  i2  2
Elektrik Devre Temelleri

6  i1  1  i2  3
 1 i1  6  i2  2

 6  1  i1    3
 1 6   i    2
   2  

 i1    0.571A 
i    0.429 A
 2  
 Elektrik Devre Temelleri

Akım Kaynaklı Devrelerin Çevre

Akımlarının Çözümü

 Çevre akımı = akım kaynağının akımı

 Akım kaynağının gerilimi bilinmediğinden bu çözüm için ek
bir denklemdir.
 Diğer çevre akımları için aynı işlemler yapılır.
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek
 Elektrik Devre Temelleri

Akım Kaynağı Ortak Dalda Bulunuyorsa

 Akım kaynağının ortak bulunduğu çevreler belirlenir.

 Bu çevreler KGK uygulanır.
 Akım kaynağı ile ortak dalın akımı arasındaki bağıntı KAK’
dan yararlanılarak elde edilir.
 Akım kaynağının gerilimi bilinmediğinden bu çözüm için ek
bir denklemdir.
 Diğer çevre akımları için aynı işlemler yapılır.
 Elektrik Devre Temelleri
Örnek
 Elektrik Devre Temelleri

Denklem Takımı Çözümü İçin Kramer Yöntemi

21.I1  9.I 2  12.I 3  33

 3I1  6.I 2  2.I 3  3  I1 , I 2 , I 3  ?
 8 I1  4.I 2  22.I 3  50 

 Karakteristik determinant: Bilinmeyen değişkenlerin

katsayıları ile oluşturulur.

21  9  12
Δ  3 6 2
8  4 22
 Elektrik Devre Temelleri

Denklem Takımı Çözümü İçin Kramer Yöntemi

 Pay determinantı: Her bir değişkenin indisi ile tanımlı sütun
karakteristik determinantından çıkarılır, yerine denklem
takımının sağ tarafı ile oluşturulan vektör yerleştirilir.

 33  9  12 21  33  12
N1  3 6  2 , N2   3 3 2
50 4 22 8 50 22
21  9  33
N3   3 6 3
8  4 50
 Elektrik Devre Temelleri

Denklem Takımı Çözümü İçin Kramer Yöntemi

 Çözüm olarak bilinmeyenler için aşağıdaki adımlar yapılır.

Nk
X k  Ik  , k  1,2 ,3
Δ
 Elektrik Devre Temelleri
 33 9  12 21  33  12
3 6 2 3 3 2
50 4 22 8 50 22
I1  , I2 
21 9  12 21 9  12
3 6 2 3 6 2
8 4 22 8 4 22
21 9  33
3 6 3
8 4 50
I3 
21 9  12
3 6 2
8 4 22
Elektrik Devre Temelleri
 Elektrik Devre Temelleri

  33.6.22  3.  4.22  50.  9.  2

   12.6.50  2.  4.  33  22.  9.3
I1 
 21.6.22  3.  4.  12  8.  9.  2
   12.6.  8  2.  4.21  22.  9.  3