46

V2  A 1  e 0  A  2 e 0
V2  A1  A 2 (9)
I2 
1
ZC

 A1  e 0  A 2  e 0 
1
I2   A 1  A 2  (10)
ZC
9 ve 10 nolu ifadeleri taraf tarafa toplarsak
V2  A 1  A 2
+ Z C  I 2  A1  A 2
V2  Z C  I C  2A 1
V2  Z C  I 2 bulunur.
A1 
2
Aynı ifadeleri taraf tarafa çıkarırsak
V2  A 1  A 2
Z C  I 2  A1  A 2
-
V2  Z C  I 2 bulunur.
A2 
2
47

z z2 z
  ZC 
zy zy k
k zy zy y 1 1
    
z z z2 z ZC k
Hat başı değerlerini bulmak için x = ℓ diyelim ve bulmuş olduğumuz A1 ve A2 değerlerini 7 ve 8
nolu denklemlerde yerlerine koyarsak;
 V  Z c  I 2  kx  V2  Z c  I 2   kx
V1   2 e   e
 2   2 
1  V2  Z c  I 2  kx  V2  Z c  I 2  kx 
I1   e  e 
Z C  2   2   bulunur.
Bu iki eşitlikte gerekli düzenlemeleri yapalım.

V1 
1
2

 V2  e kx  Z C  I 2  e kx  V2  e  kx  Z C  I 2  e  kx 

1
2
   
V2  e kx  e  kx  Z C  I 2  e kx  e  kx 
 e kx  e  kx   e kx  e  kx 
V1  V2     Z c  I 2  
 2   2 
coshkx sinhkx
 48
1
V1  V2  cosh kx  I 2  Z C  sinh kx ve I1  V2 sinh zy  I 2 cosh zy olur.
Zc
V1  V2  cosh zy  I 2  Z C sinh zy D
C
A B
V1  A  V2  B  I 2 I1  C  V2  D  I 2
1
A  D  cosh zy B  Z C  sinh zy C  sinh zy
Zc
şeklinde hat sabitlerini yazmış oluruz. Buradaki hiperbolik fonksiyonların genel açılımları;
x2 x4 x6 x 2n
cosh x  1      
2! 4! 6! 2n!
x3 x5 x7 x ( 2 n 1)
sinh x  x       şeklindedir.
3! 5! 7! (2n  1)!

Uygulamada bir ve ikinci ifadeler dışında kalanlar çok küçük sayılar olduklarından ihmal
edileceklerdir. Bu durumda
zy
cosh zy  1 
2
zy zy  zy 
sinh zy  zy   zy  1   olur.
6  2
zy zy
A  D  cosh zy  1  B  Z C  sinh zy  z.(1  )
1 2 zy 6
C  sinh zy  y  (1  ) bulunur.
Zc 6
49
Örnek 3.5.
400 km uzunluğundaki bir iletim hattının empedansı z = 0,1+j0,5 Ω/km , y = j3,2.10-6 S/km
olarak veriliyor. Hat sonunda U2 =215 kV altında güç katsayısı 1 olan 150 MVA lik bir güç
çekilmektedir. Hat başına ilişkin akım ve gerilim değerlerini ABCD katsayıları ve hiperbolik
fonksiyonlar yardımıyla bulunuz.
Çözüm :
a)ABCD katsayıları ile hat başı parametrelerinin hesaplanması:
V1  A B V2 
I   C D   I  V1  A  V2  B  I 2 I1  C  V2  D  I 2
1    2 
Z  z    (0,1  j0,5).400  40  j20  20478,69
Y  y    j3,2.10 6.400  j1,28.10 31 / 
ZY 20478,69.1,28.10 3 90
A  D  (1  )  (1  )  0,87231,68
2 2
 ZY   20478,68.1,28.10 3 90 
B  Z  1    20478,68  1  
 6   6 
 195,30979,168 
 50
 ZY   20478,68.1,28.10 3 90 
  1,28.10 90  1  
3
C  Y  1 
 6   6 
1
 1,225.10 3 90,508

ABCD katsayıları bulduktan sonra genel matris formülünden yararlanarak giriş parametrelerini
bulunur.Burada bilmediğimiz değer I2 değeridir. I2 yi bulmak için;
* * S2 150  10 6
S2  3  U 2  I 2  I 2    402,80A
3  U2 3  215  10 3

V1  0,87231,68  124,13  10 3  195,30979,198  402,8

 146,9533kV
I1  1,225  10 3 90,08  124,13  10 3  0,87231,68  402,8
 386,5224,98A
51
b) Hiperbolik fonksiyonlarla çözüm:
1
A  D  cosh ZY B  Z c sinh ZY sinh ZY C
Zc
Bu yoldan gitmek için Zc ve k değerlerine ihtiyacımız vardır. Bunlar aşağıdaki şekilde hesaplanır.
Z 20478,69
ZC   3
 399,217 5,655
Y 1,28  10 90
k  Z  Y  20478,69  1,28  10 3 90  0,510984,345
k  0,0503  j0,5084    j

β değerinin derece olarak karşılığını bulalım.

3,14 180
0,5084 x
x  29,14 bulunur.
e x   e  x   
A  D  cosh Z  Y 
2
e 0, 0503 29,14  e 0, 0503  29,14 

2
 0,871,6
 52
e x   e  x () e 0,0503 29,14  e 0,0503 (29,14)
sinh ZY  
2 2
sinh Z  Y  0,4985
B  Z C  sinh Z  Y  399,217(5,655)  0,4985
B  195,679,315
1 1
C sinh Z  Y   0,4985
ZC 399,217(5,655)
1
C  1,225.10 3 90,5

 4. DOĞAL GÜÇ
Bir enerji iletim hattında , hattın kapasitesinde üretilen güç , hattın
reaktansında tüketilen güç arasında bir denge söz konusu ise hattın doğal
güç ile yüklendiği varsayılır. Bu durumda hattın tamamında akım ile
gerilim aynı fazda olduğu görülür. Bununla birlikte hat sonunda ;
L gibi bir karakteristik empedans varmış gibi düşünülür. Şayet
ZC 
C hattan çekilen güç doğal güçten büyük ise hat başı
akımı gerilimden geridedir. Bu durumda ise devre endüktif özellik
gösterir.
Bir enerji iletim hattının doğal güçle yüklenmesi en iyi işleme
koşullarından biridir. Hat sonundan çekilen gücün doğal güçten farklı
olması durumunda akım ile gerilim arasında faz farkı meydana gelir.
2
Z=jwL

R0
i
Z  jwL 
Y= jwC V 1
Y  jwC


Şekil 4.1. Doğal güç bulunması

w  L  I2  w  C  V2
V2 wL V wL Z
2
     ZC
I wC I wC Y
Sc  3  U  I
U / 3 U2
Sc  3  U   VA
Zc Zc
U2
Sc   (cos   j sin  ) θ=γ·ℓ
Zc Buradaki S doğal güç adı verilir.
c
3
Örnek 4.1.
Bir enerji iletim hattının uzunluğu l=450 km hattın birim etkin direnci r = 0,06 Ω/km , x = 0,4
Ω/km ve hattın admitans değeri y = j4.10-6 S/km ve hattın nominal gerilimi 380 kV olduğuna
göre Zc ve Sc değerlerini hesaplayalım.
L wL  Z
ZC     Z  R  jX L  0,06  j0,4  0,40481,469
C wC  Y
0,40481,469
ZC   316,22(4,3) 
4  10 6 90
U 2 (380  10 3 ) 2
Sc    456,6MVA
Zc 316,22
 5. İLETİLECEK MAKSİMUM GÜÇ
I1
Böyle bir iletim hattı için güç
R X denklemlerini yazalım;
V1 V2

Şekil 5.1. İletim hattı gösterimi

I p  I 2 . cos  2
P2  3.U 2 .I 2 . cos  2 Q 2  3.U 2 .I 2 . sin  2
I q  I 2 sin  2
Ip Iq

Eşdeğer devre ve bu bağıntılara göre devrenin fazör diyagramını çizelim.

2 Fazör gösterimi için Iq.X
Ip.X
tıklayın. V1
Iq.R

V1.sinδ
∆V
IpX-IqR

δ
φ2 Ip V2 Ip.R

Iq I2
I2Z=∆V

I2X
θ I2R
IqZ
IqR

IqX V1.cosδ

Şekil 5.1. iletilebilecek maksimum gücün

bulunması
 3
V1  cos   V2  I p  R  X  I q (1)
V1  sin   X  I p  I q  R (2) Iq’ yu bulup 1 de yerine yazalım.
X  I p  V1  sin 
I q  R  X  I p  V1  sin   I q  (1)de yerine koyarsak;
R
  X  I p  V1  sin  
R  V1  cos   V2  I p  R  X     R
  R 
 V2  R  I p  R 2  X 2  I p  X  V1  sin  
R  V1  cos    R
 R 
 
R  V1  cos   V2  R  I p  R 2  X 2  I p  X  V1  sin 
R  V1  cos   V2  R  I p  (R 2  X 2 )  X  V1  sin 
R
X Z cos  
Z2 Z
R  V1  cos   V2  R  X  V1  sin   I p  Z 2 θ X
sin  
R Z
R  V1  cos  V2  R X  V1  sin 
Ip  2
 2

Z Z Z2
1  R X  V R
  V1   cos   V1   sin    2 2  I p
Z  Z Z  Z
cosθ sinθ
 4
1 V R
 cos   cos   sin   sin    V1  2 2  I p
Z Z

cos(θ-δ)’nın açılımıdır.
V1 V
Ip   cos     R  22
Z Z

Genel güç formülünden ;

P2  3.V2 .I p
Ip yi yerine koyacak olursak;
V V 
P2  3.V2   1  cos     R  22 
Z Z 
2
V .V V
P2  3  2 1 . cos     R. 22  3
Z Z

2
U .U R.U 2
P2  1 2  cos     bulunur.
Z Z2
5
dP2
 0 Eşitlersek maksimum nokta bulunabilir.
d (  )
dP2
0
d (  )
U1  U 2
 sin(   )  0
Z
 U  U2 
sin(  )    1 0
 Z 
sin(  )  0
  0


P2

P2max

δ
θ=δ