16

D  D1   A1  A 2  B  D  B1  D 2
I11  I12  C1  C 2   V2  2  V2  2 1  I2
B1  B 2 B1  B 2
 D  D1   A1  A 2   B 2  D1  B1  D 2 
I 1   C1  C 2  2  2 
 V    I 2
 B1  B 2   B1  B 2 

bulunur. Bu denklemi I1=C·V2+D·I2 genel ifadesine benzetecek olursak.


C   C1  C 2 
D 2  D1   A 1  A 2 
ve
 B 2 D1  B1 D 2
D  

  I 2
  V2
 B1  B 2   B1  B 2 
şeklinde yazabiliriz.
Yazdığımız bu ifadeleri matris şeklinde aşağıdaki gibi düzenleyebiliriz.
 A 1 B 2  A 2 B1 B1 B 2 
V1   B1  B 2 B1  B 2  V 
 2
I    (A 1  A 2 )(D 2  D1 ) D1 B 2  D 2 B1  I 2 
1
C 1  C 2 B1  B 2 B1  B 2 

17
Örnek 3.1.

I1 Z=0+j8 I′ I′ I2

i
V1 V′ V′ Y=0-j0,2 V2

1.Devre 2.Devre

Şekil de görülen devreler birbirlerine seri olarak bağlandıklarında A , B

, C , D hat sabitlerini bulunuz.
Çözüm: Seri bağlı iki devreyi aşağıdaki gibi gösterebiliriz;
I1 I′ I2
A1 B1 A2 B2
V1 V′ V2
C1 D1 C2 D2
18
V1  1 j8 V'
Birinci devreyi matrisel formda yazarsak ;       I'  (1)
I
1  0 1   
aynı şekilde ikinci devre içinde matris ifadesini yazacak olursak
V' 1 0 V2 
Resim şu anda görüntülenemiy or.

I'   j0,2 1   I  (2)


     2 

elde edilir. 2 nolu denklemi 1 de yerine koyarsak

V1  1 j8 1 0 V2 
I  0 1   j0,2 1   I 
  bulunur. Bu işlemi yaparsak;
1      2 

V1  2,6 890 V2 


I  0,2  90   I  şeklinde buluruz. Burada ;
1  1   2 

A  2,6
B  890 
1 eşit olur.
C  0,2  90

D 1
19
Örnek 3.2.
20 km uzunluğunda üç fazlı kısa bir iletin hattının elektriksel hat sabitleri r = 0,295 Ω/km
x=j0,557 Ω/km ve hat sonu fazlar arası gerilimU2=30 kV , hat sonu toplam güç S2=8 MVA , ve
cosφ=0,9 (geri) olarak veriliyor. Hat başı gerilim , akımını hesaplayınız.

Z=0,295+j0,557Ω

I1 I2 U2 30
V2    17,320kv
V1 V2 3 3

Çözüm: Hat kısa bir hat olduğundan |I1| = |I2| ve V1=V2+I2·Z şeklinde yazabiliriz. V1
bulmak için formülde I2 ve Z değerlerinin hesaplanması gerekir. I2 için ;
 S2 8  10 6
I2    154 A
3  U2 3  30  10 3

ve Z için ; Z=ℓ·(r+jx)=20(0,295+j0,557)= 5,9+j11,14Ω  12,6060,2 

 20
cosφ=0,9 geri ise bu akım gerilime göre φ2=-25,83° geri anlamına gelir. Bu şekilde;
I 2  154 25,83
şeklinde yazılır. Şimdi V1 i hesaplayabiliriz;
V1  V2  I 2  Z  173200  154 25,83  12,6062,2
V1  189203,5 V
Bulunan bu değerleri fazör diyagramda aşağıdaki gibi gösterebiliriz;

Fazör gösterimi için tıklayın.

V1
I2·X

I2· Z
φ2=25,83°
δ=3,5° θ-φ2=60,2°-25,83°
φ2
V2
φ1=25,83°+3,5°
I2·R

I2 = I1
 21
Örnek 3.3.
Hat sonu gerilimi 66 kV olan ℓ=80 km uzunluğundaki bir hattın r = 0,20 Ω/km ve x = 0,40
Ω/km
olarak veriliyor.
a) P2 = 21 MW , Q2 = 0 MVAr
b) P2 = 21 MW ve Q2 = 12 MVAr
c) P 2= 21 MW ve Q2 = -12 MVAr olması durumlarında hat başı parametrelerini bulunuz.
Çözüm:
a) Omik yükte:
U2 66  10 3
V2    38,1 kV
3 3
  S2 21  10 6 0
S2  3  U 2  I 2  I 2    183,720 A
3  U2 3  38,1  10 3

*
I 2  I 2  183,72 A
Z  80  0,2  j0,4  16  j32  35,7763,42
V  I 2  Z  183,720  35,7763,42
 6,5763,43 kV
22
V1  V2  V  38,10  6,5763,42
 419 kV   1  9 I1  I 2  I1  183,729
P1  3  U 1  I1  3  38,1  10 3  cos 9  22,32 MW
Q1  3  U 1  I1  3  38,1  10 3  sin 9  3,53 MVAr
V1 Fazör gösterimi için
∆V=6,57 kV
tıklayın.
I2·X

δ=φ1=9° 63,43°

V2 I2·R
I1  I 2  183,72 A
φ2=0°
b) Endüktif yükte:
* S2 (21  j12)  10 6 24  10 6  29,7
I2    I1  I 2  210 A
3  U2 3  66  10 3 114,315  10 3
*
I 2  21029,7 A
I 2  210  29,7 A  2  29,7
23
V  I 2  Z  210  29,7  35,7763,43
 7,5133,73  6,246  j4,17 kV
V1  V2  V
 38,1  6,246  j4,17
 44,346  j4,17
 44,545,73 kV  5,73 1  5,73  29,7  35,07
P1  3  V1  I1  cos 1  3  44,54  10 3  210  cos 35,7  22,9 MW
Q1  3  V1  I1  sin 1  3  44,54  10 3  210  sin 35,7  35,07 MVAr
V1
Z  16  j32  35,7763,43
ΔV
δ=5,73° I2·X   63,43
φ2=29,7° φ =5,37+29,7 V2 29,7°
1 θ-φ2=63,43-29,7
=35,07° I2· R
=33,73
I1  I 2  210 A
Fazör gösterimi için
c) Kapasitif yükte: tıklayın.
I 2  21029,7 A
V  I 2  Z  21029,7  35,7763,43
 7,51193,13  0,41  j7,499 kV
V1  V2  V  38,1  0,41  j7,499
 37,69  j7,499  38,4211,25 kV 1   2    29,7  11,25  18,45
24
P1  3  V1  I1  cos 1  3  38,42  210  cos18,45  22,954 MW
Q1  3  V1  I1 sin 1  3  38,42  210  sin 18,45  7,66 MVAr
I1  I 2  210 A V1 ∆V θ=63,43
φ1=29,7-11,25=18,45°
I2· X Fazör gösterimi için
δ=11,25° V2 I2· R
φ2=29,7° tıklayın.
φ2=29,7° 93,13°
25
3.4. Orta Uzunluktaki İletim Hatları
Uzunlukları 100-250 km arasında değişen hatlar orta uzunluktaki iletim
hatları olarak tanımlanırlar.
Genellikle, tamamen kapasite olan şönt admitans orta uzunluktaki
hatların hesaplanmasında dikkate alınır.
I1 Z=R+jX
I2
Z

V1 Y Y=g+jb V2
İhmal
ediliyor.
Şekil 3.8. Orta uzunluktaki hat genel gösterimi
Bu tür hatların çözülmesinde π ve T eşdeğer devrelerinden yararlanılır.
Hattın şönt admitansı hattın baş ve sonlarında iki eşit parçaya bölünerek
yerleştirilirse , elde edilen devreye nominal π devresi ; hattın toplam
şönt admitansı hattın ortasına , seri empedans da eşit iki parçaya
bölünerek bu şönt admitansın sağına ve soluna yerleştirildiğinde elde
edilen devreye T devresi denilir.
26

Ih I1 I2
I1 I2 V′
Z Z Z
V1 i1 Y V1 2 i 2
Y
i2 V2 Y V2
2 2

π eşdeğer devre T eşdeğer devre

Şekil 3.9. π ve T eşdeğer devre

3.4.1. Nominal π devresi

Nominal π devresi eşitliklerini Şekil 3.10.’dan çıkaralım.
 Ih
27 I1 I2

V1 i1 Y Y i2 V2
2 2

I1 V1′ I1′ I1′ Z I2′ I2′ V2′ I2

i1 i2
Y V1′ V2′ Y
V1 V1′ V2 ′ V2
2 2

V1  V1 '0I1 ' V1 '  V2 ' Z  I 2 ' V2 '  V2  0I 2

Y Y
I1   V1 ' I1 ' I1 '  0V2 ' I 2 ' I2 '   V2  I 2
2 2
1 0 V1 ' 1 Z V2 ' 1 0  V
V1   V1 ' V2 '   2

I   Y
  I '  I '   0 1    I '    
1 1   1  1     2  I '   Y  I 
 2  1  2 
2  2 
(2) (1)
Şekil 3.10. π Eşdeğer devre
parametrelerinin bulunması
 28
Önce (1) nolu işlemi yapalım;

V1 ' 1 Z  1 0 V 
 
1 0
V   V1 ' de yerine
2
 I '   0 1    Y 
1 I 2  bulunan bu matrisi     Y
1
I ' 
 1     2  I  1 
1 1 
2 
yerine koyalım.(2 nolu işlem.)
1 0 1 0
V1    1 Z      V2 
 I    Y   0 1    Y  
1 1   1   I 2  şeklinde bulunur. Burada katsayılar;
2  2 

ZY  Z  Y  şeklinde bulunur.

A  D  1 BZ C  Y  1  
2  4 

 ZY 
1  Z
V1   2  V2 
I    ZY ZY
 
 1  Y (1  ) 1  I 2 
 4 2 
 29
3.4.1.1. π Eşdeğer Devrenin Klasik Yöntemle Çözülmesi
I1 Ih I2
S 2  P2  jQ 2
Z
V1 i1 Y Z  Z 
2
Y i2 V2
2
I 2  I 2  2 
V2  V2 0
Y Y
i 2   V2   V2 90 V1
2 2
I h  i 2  I 2  I h  h  Ih· Ih·X
δ Z
V  Z  I h  I h  Z    h  φ1 φ
θ
φ2 0 V2 φh
V1  V1  I1 i φ Ih·R
1 h

Y Y Ih i2
i1   V1   V1 90  
2 2 I2
I1  i1  I h π eşdeğer devre fazör diyagramı
I1  I1 1 
1     0 Fazör gösterimi için
tıklayın.
 30
3.4.2. Nominal T devresi
I1 I1′ V′ I2′ I2

Z Z
V1 2 i Y=jb 2 V2

I1 I1′ I1′ V1′ I2′ I2′ I2

Z i Z
V1 2 V1 ′ V1′ Y V2′ V2 ′ 2 V2

Z
Z V1 '  V2 '0  I 2 ' V2 '  V2   I2
V1  V1 '  I1 ' 2
2 I1 '  Y  V2 ' I 2 ' I 2 '  0  V2  I 2 '
I1  0  V1  I1 '
 Z V '  Z
V1  1 V1 ' 1 0 V2 ' V2 ' 1   V2 
 2  1  I '   Y 1    I '  
I '   2
 I 2 
I    I '  1     2   2 
 
1
0 1 
1  0 1 
(1)
(2)
Şekil 3.11. T eşdeğer devre parametrelerinin bulunması