ANAFILAKTIČKA REAKCIJA I ANAFILAKTIČKI ŠOK

SEBILA RUSTEMPAŠIĆ
 DEFINICIJA

• Anafilaktički šok (sistemska anafilaksija,

hipersenzitivna alergija) je nagla i često smrtonosna
generalizirana reakcija preosjetljivosti koja nastaje u
toku 1-5 minuta, najčešće nakon primjene
parenteralnih lijekova, kontrastnih sredstava u
radiologiji ili nehumanih bjelančevina.
 ETIOLOGIJA
• Neposredni uzrok
anafilaktičkog šoka, kao i
svih alergijskih reakcija su
alergeni (antigeni) koji
dospjevši u organizam
reaguju sa već postojećim
antitijelima.
• Vrijeme koje protekne od
izlaganje pacijenta alergenu
do razvitka simptoma nije
uvijek isto. Reakcija može
nastupiti brzo, gotovo
trenutno, moše se javiti u
narednih 30 minuta, ali i
mnogo kasnije.
• Alergijska reakcija može biti
blaga, jaka ili fatalna.
• Najčešći alergeni koji mogu uzrokovati anafilaktički
šok:

HAPTENI KOMPLETNI ALERGENI

• kontrastna jodna • otrovi insekata (pčela, osa,
sredstva stršljen)
• anestetici (opšti i • hormoni proteinskog sastava
lokalni) (insulin, ACTH)
• analgetici (salicilati, • enzimi (streptokinaza,
piramidon) penicilinaza)
• vitamini B grupe • hrana (jagode, jaja, ribe)
• alergenski ekstrakti za
dijagnostičke testove ili
desenzibilizaciju)
 PATOGENEZA

• Izlaganjem pacijenta alegenu dolazi

do reakcije izeđu alergena i specifičnih
IgE protutijela (sIgE) koja su
smještena na površini bazofila i
mastocita.
• Degranulacija mastocita i bazofila
koja nastaje kao posljedica navedene
interakcije dovodi do sistemskog
otpuštanja različitih biohemijskih
medijatora i hemotaktičkih supstanci
kao što su: histamin, triptaza, heparin,
TNF (tumor necrosis factor), IL-4
(interleukin-4), IL-13, prostaglandini,
leukotrijen B4 (odgovoran za
produženu i bifazičnu anafilaksiju) itd.
• Osloađanjem medijatora dolazi do
difuzne kontrakcije glatke
muskulature (bronhokonstrikcija,
povraćanje, dijareja) i vazodilatacije sa
 KLINIČKA SLIKA
• Anafilaktički šok je akutna, vrlo brza sistemska alergijska
reakcija.
• Može se manifestovati generaliziranom urtikarijom ili edemom,
bolom u leđima, vaskularnim kolapsom koji je praćen ishemijom,
edemom unutrašnjih organa (pluća, srce, mozak), opadanjem
krvnog pritiska, tahikardijom, jakim bronhospazmom i
generalizovanim povećanjem propustljivosti kapilara.
KLINIČKI ZNACI ANAFILAKTIČKOG ŠOKA

• HIPOTENZIJA,
BRADIKARDIJA, ARITMIJA,
CARDIAC AREST
• WHEEZING, DISPNEJA,
KAŠALJ, CIJANOZA,
RESPIRATORNI ZASTOJ
• URTIKARIJA
• EDEM USANA
• EDEM LARINKSA,
GUŠENJE, PROMUKLOST
• DILATACIJA PUPILE
• DIJAREJA, MUČNINA,
POVRAĆANJE
 TERAPIJA

• UKLANJANJE ALERGENA – u slučaju pojave prvih

znakova anafilaktičkog šoka prilikom aplikacije
lokalne anestezije hitna reakcija je od izuzetne
važnosti. Alergen se mora odmah ukloniti, odnosno
mora se prestati sa aplikacijom anestetika/lijeka koji
je izazvao reakciju.
 • POLOŽAJ PACIJENTA – pozicioniranje
pacijenta mora biti učinkovito i udobno
tj.
─ problemi sa disanjem i respiratornim putem-
sjedeći položaj pacijenta
─ cirkulacijski problem – ležati ravno ±
TRENDELENBURG
U SVAKOM TRENUTKU TREBA BITI SPREMAN
NA KPR !
• VENTILACIJA – osloboditi respiratorne puteve
- ukloniti sve iz usne šupljine – obezbijediti
položaj glave - primjeniti oksigenaciju putem
maske – po mogućnosti apliciranje
orofaringealnog tubusa
• NORMALIZACIJA KARDIOVASKULARNOG SISTEMA I
KRVNOG PRITISKA SIMPATIKOMIMETICIMA
• DOZIRANJE: injekciono intravenski, intramuskularnoili
sublingvalno aplicirati 0,5 ml adrenalina (ampula 1:1000).
Ukoliko ne dođe do poboljšanja kardiovaskularnog statusa
ova doza se može ponoviti najviše dva puta u razmaku od pet
minuta.
• UBRIZGAVANJE SE MORA VRŠITI POLAHKO DA BI SE
PREVENIRALI NEŽELJENI EFEKTI NA MIOKARD –
FIBRILACIJA SRCA.
 • SPRJEČAVANJE DALJEG IZLAZKA PLAZME IZ
KRVI I SMANJENJE EDEMA KORTIKOSTEROIDIMA
SA BRZIM DJELOVANJEM
• DOZIRANJE: kortikosteroidi sa brzim djelovanjem
(Urbason, Nirypan) se u principu apliciraju intravenski,
ali u slučaju anafilaktičkog šoka u stomatološkoj
ordinaciji mnogo je praktičnija sublingvalna aplikacija.
• Početna injekciona doza je 250 mg (1 ampula). U
slučaju da se simptomi alergijske reakcije ne povuku
doza se može ponoviti najviše 4 puta (1000 mg) u
razmacima 3-5 minuta.
• SPRJEČAVANJE VEZIVANJA NAKNADNO
STVORENOG HISTAMINA (histamin stvoren u
toku alergijske reakcije) ORDINIRANJEM
ANTIHISTAMINIKA.
• DOZIRANJE: antihistaminici (Phenergan,
Synopen) se apliciraju intramuskularno u dozi
od 20 – 40 mg (1 do 2 ampule).
PREVENTIVNE MJERE

• Alergijske rekacije se mogu u određenoj mjeri

predvidjeti uzimanjem anamneze.
• U slučajevima dokazanih alergijskih reakcija
stomatolog ima pred sobom dvije mogučnosti:
1. peroralna primjena oralnih antialergijskih
sredstava. Jedan sat prije intervencije ordinirati
neki od oralnih antihistaminika npr. Synopen 25
mg ( 1-2 dražeje)
2. Uputiti pacijenta na alergijske testove (pacijent
sa sobom nosi ampulu anetetika)
• Svaka stomatološka
ordinacija MORA
imati na vidnom
mjestu istaknuto
uputstvo o
dijagnostici i terapiji
ovih stanja kao i
odgovarajuće
medikametne i
opremu za primjenu
terapijskih mjera.
HVALA NA PAŽNJI !!!