KURSUS:

UNDANG-UNDANG KELUARGA I
TAJUK:
PENGENALAN KEPADA UNDANG-
UNDANG KELUARGA ISLAM DI
MALAYSIA
MISS NUR ZULFAH BINTI MD ABDUL SALAM
PENSYARAH
JABATAN UNDANG-UNDANG
FAKULTI SYARIAH DAN UNDANG-UNDANG
KOLEJ UNIVERSITI ISLAM ANTARABANGSA SELANGOR
KULIAH 1: 14 Disember 2020
 LATAR BELAKANG DAN PERKEMBANGAN
UNDANG-UNDANG KELUARGA ISLAM DI
MALAYSIA
1. zaman kesultanan melayu
2. Zaman penjajahan portugis,
belanda dan inggeris
3. zaman kemerdekaan
4. pemakaian undang-undang
keluarga islam
ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 2
21
pendahuluan

 Kedatangan Islam
 Nusantara – negara terawal – abad7M
 Kesan sejarah di Kedah dan Palembang – jd penempatan
saudagar Arab yg lari dari Canton
 Pantai Timur – daerah pertama terima pengaruh Islam
(Kelantan 1181M -duit dinar ditemui)
 Batu Bersurat Terengganu 1303
 Islam di Tanah Melayu – kurun 15 (pesat) – Kesultanan
Melayu Melaka

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 3

21
Dakwaan barat

 Dakwaan Barat – tidak ada undang-undang bertulis Islam

sebelum kedatangan Inggeris
 Kes Yeap Cheah Neo v. Ong Cheng Neo - (Hakim) – tidak
ada tanda udg2 yg teratur

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 4

21
1. Zaman kesultanan melayu

 Ada dalam teks UU Melayu lama

 Meliputi UU Muamalat, Keterangan, jenayah dan UU
Adat.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 5

21
Sumber undang-undang

 Hukum Kanun Melaka dan Undang2 Laut Melaka (HKM &

UULM)
 Menggunakan Udg2 Islam mazhab Syafie dan udg2 Adat
Melayu/Hindu. Kenapa guna Hindu? Mungkin kerana
asalnya kehadiran parasmeswara.
 Peruntukan UU dibentuk dengan ringkas supaya menjadi
panduan kepada umat Islam untuk mengawal selia hal
ehwal orang Islam.
 Ambil perhatian pada masa ini..uu Islam adalah uu yang
utama.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 6

21
Hukum kanun melaka (HKM)

 Undang2 asas di Melaka dan negeri2 taklukan

 Kaedah – “mengikut Hukum Allah, pada hukum Allah,
menurut dalil al-Quran dan menurut amar bil makruf wa
nahi munkar”
 jenayah, muamalat, keluarga, keterangan, acara dan
syarat2 jadi pemerintah

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 7

21
HKM - kekeluargaan

 Nikah dan cerai, wali, saksi, khiyar, aqad, hak2

penentuan perkahwinan, syarat2 utk fasakh, talak,
perkahwinan di antara org Islam dan bukan Islam,
merdeka dan hamba
 Kesan – membawa penubuhan undang2 negeri Melayu
yang lain (benchmark dari HKM).

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 8

21
Sumber udg2 melayu lain

 Undang2 Pahang (Sultan Abdul Ghafur 1599)

 62 fasal – jenayah, sivil, keluarga dan jihad
 Kekeluargaan - nikah, talak, saksi dan hadhanah

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 9

21
2. Zaman penjajahan
portugis, belanda dan inggeris
 Permulaan penjajahan Barat – udg2 Islam masih lagi
terpakai bukan sahaja dalam bidang kekeluargaan,
tetapi juga jenayah, muamalat, keterangan, acara dan
undang2 laut
 Portugis dan Belanda – byk membiarkan rakyat
tempatan menggunakan undang-undang sendiri/kaum
(adat/agama) – udg2 Eropah utk orang Eropah.
 Awal penjajahan Inggeris – udg2 Islam masih lagi
digunakan

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 10

21
Undang2 islam semasa
Penjajahan inggeris
 Abad ke 18 – bibit kejatuhan undang2 Islam di Tanah
Melayu
 Kejatuhan Empayar Johor Riau – tidak boleh lagi
pertahankan Tanah Melayu dari penjajahan kuasa barat
 Persengketaan dan peperangan di antara Melayu, Bugis
dan Minangkabau
 Kelemahan para pemerintah – beri peluang kepada
campur tangan Inggeris
 Pulau Pinang (1819), Melaka (1824) – titik tolak kpd
campurtangan Inggeris di Tanah Melayu (Negeri-negeri
Selat)

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 11

21
 Udg2 Islam semakin kecil peranannya disebabkan oleh kemasukan/perubahan
yg dibawa oleh penjajah Inggeris.
 Udg2 keluarga Islam – masih lagi terpakai ttp bidangkuasa semakin sempit
(nikah, cerai, harta pusaka dan perkara2 yg berkaitan dg kekeluargaan –
mumalat & jenayah guna udg2 Inggeris).
 Matlamat Inggeris – kristianisasi, ekonomi, politik, pentadbiran dan
perundangan (udg2 Islam diketepikan).

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 12

21
 Perjanjian2 dgn Raja2 Melayu – bermula campurtangan –
Pangkor (1874), Selangor (1875), Ngr Sembilan (1889)
dan pahang (1888)
 Residen – nasihat – kecuali agama dan adat istiadat
Melayu (agama Islam – kekeluargaan, pewarisan dan
beberapa aspek udg2 jenayah yg diubahsuai)
 Kesan besar campurtangan Inggeris – kedudukan
Mahkamah Syariah lebih rendah dari Mahkamah Sivil
(keputusan Mahkamah Syariah boleh dibatalkan oleh
Mahkamah Sivil)

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 13

21
 1948 – Ordinan Mahkamah tubuh sistem kehakiman bg persekutuan dan
Mahkamah Syariah digugurkan dari hierarki Mahkamah
 Kes Regina v. Williams, Hakim Maxwell : jika perkahwinan secara Islam itu
sah, bukan kerana piagam yg menjadikannya sah, ttp kerana udg2 Inggeris
mengiktirafnya.
 Enakmen Pentadbiran Agama Islam – rentetan dari kesan penjajahan – sistem
daftar nikah cerai (nikah, cerai, tunang, daftar dsb)

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 14

21
Undang2 keluarga islam (UKI)
zaman penjajahan inggeris
 UKI secara khusus – terawal – Ordinan Perkahwinan
Islam/Mohammedan Marriage Ordinance 1880 (MMO)
di kuatkuasakan di Negeri-negeri Selat.
 Mengandungi peraturan nikah cerai org2 Islam
 Langkah susulan Inggeris dlm usaha melaksanakan udg2
mereka di Tanah Melayu selepas Piagam2 Keadilan dan
penubuhan2 Mahkamah2 Inggeris dsb
 MMO – pindaan – 1902, 1908, 1923, 1934 – seterusnya
diperbaharui melalui Chapter 57 “Revised Law of Straits
Settlements 1936” atau Muhammadan Ordinance 1936

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 15

21
MMO 1880

 Terpakai di Ngr2 Selat sehingga Enakmen Pentadbiran Udg2 Islam

Melaka/Pulau Pinang 1959 dilaksanakan
 Bidangkuasa/peruntukan:
i. Pendaftaran nikah
ii. Kuasa gabenor melantik kadi
iii. Kuasa kadi dlm krisis rumahtangga
iv. Kuasa gabenor melantik pendaftar nikah org2 Islam
v. Kewajipan suami lapor perkahwinan, perceraian dan rujuk kpd
kadi dlm masa 7 hari
vi. Arahan2 pentadbiran kepada kadi
vii. Cerai, fasakh & taklik
viii. Kuasa kadi dan gabenor membuat peraturan utk ordinan
ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 16
21
Negeri-negeri melayu
bersekutu (NMB)
 Udg2 yg hampir sama diperkenalkan di NMB – terawal –
Registration of Muhammadan Marriages and Divorces
1885 (RMMD) di Perak (selepas siri2 perjanjian dgn
Raja2 Melayu sebelumnya
 Mohammedan Marriage And Divorces Enactment 1990 –
Selangor, Pahang dan Ngr Sembilan
 Pindaan dari masa ke semasa – Muhammedan Marriage
And Divorces Cap 197 of the Revised Laws of The
Federated Malay States 1935 (semua NMB)
 Berkuatkuasa sehingga Enakmen Undang2 Pentadbiran
Ugama islam 1952(Selangor), 1956 (Pahang), 1960 (Ngr
Sembilan) dan 1965 (Perak)
ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 17
21
Negeri-negeri melayu tidak
bersekutu (NMTB)
 Terawal – undang2 Orang Hendak Bercerai Laki Bini 1909
(Kelantan) dan An Enactment to Provide For The
Registration of Marriages and Divorces of Muhammadans
1911 (Kelantan)
 Kedah dan Perlis – Muhammadan Marriage (Separation)
Enactment 1913
 Johor – The Muhammadan Marriage and Divorce
Registration Enactment 1914
 Sabah – Notice Administration Ordinance 1937
 Sarawak – Order of 13 Mac 1893
 Pindaan dan Gabungan – undang2 pentadbiran agama Islam
negeri2 (termasuk aspek jenayah, harta dan prosedur)
ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 18
21
Tahun 1950-an – awal 1980-an

 Enakmen Pentadbiran Agama Islam negeri-negeri

digubal.
 Terpakai kepada aspek keperluan undang-undang Islam.
 Tahun 70-an – kajian semula utk kekemasan dan
keberkesanan

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 19

21
Tahun 1980 –an - kini

 Pengasingan pecahan untuk setiap aspek perundangan

mengikut negeri.
 Cth: Enakmen Pentadbiran Mahkamah Syariah, Enakmen
Undang-undang Keluarga Islam, Enakmen Kanun
Jenayah Syariah, Enakmen Aturcara Jenayah dan
Enakmen Pentadbiran Hukum Syarak.
 Konflik bidangkuasa dalam sesetengah kes.
 1988 – Pindaan Perkara 121 (1A)
 Jadual 9 Senarai Negeri

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 20

21
USAHA TERKINI

 2000 – 5 undang-undang telah diluluskan oleh Majlis

Raja-raja.
 Udg2 Pentadbiran Agama Islam, Udg2 Keterangan
Mahkamah Syariah, Udg2 Tatacara Mal Mahkamah
Syariah, Udg2 Tatacara Jenayah Syariah dan Udg2
Keluarga Islam.
 2002 – Lulus – Terengganu, sarawak, Melaka, Kelantan,
Pahang & Selangor.

Islamic Law of Evidence-Week 1 07/21/20 21

21
terkini

 Penyelarasan oleh JKSM

 Cth: Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri
Selangor) 2003
 Ada lagi negeri yang belum buat pindaan

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 22

21
Konflik Bidangkuasa

 Wujud konflik skop dan bidangkuasa dalam penulisan

undang2 keluarga Islam
 Sama ada kehartaan termasuk dlm definisi udg2
keluarga
 Pengaruh pembahagian Mahkamah selepas byk berlaku
penjajahan dan campurtangan asing – Mahkamah
Awam/sivil dan Mahkamah Syariah
 Kini- hal2 kehartaan tidak dimasukkan dalam UKI
 Cth: Enakmen Pentadbiran Undang2 Islam 1952
(Selangor) kehartaan berasingan dgn hal2 berkaitan
nikah cerai.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 23

21
 Wakaf, nazar dlm bhg wang amanah
 Faraid dan pusaka serta wasiat dan pemberian di bwh
peruntukan tentang kuasa-kuasa mahkamah.
 Pewarisan – masih tertakluk kpd Akta Probet dan
Pentadbiran dana Akta Pusaka Kecil (kadi/Mahkamah
Syariah hanya ada bidangkuasa mengesahkan bhg2
(faraid) kpd waris ikut udg2 Islam.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 24

21
 Undang-undang keluarga islam – bidangkuasa mahkamah
syariah

Perkahwinan – pertunangan, syarat sah nikah,pendaftaran,

mas kahwin, poligami
Pembubaran perkahwinan – perceraian / prosedur, talak,
fasakh, ta’liq, khulu’, anggapan mati, pendaftaran cerai,
mut’ah, dan harta sepencarian
Nafkah – nafkah isteri, nafkah anak, nafkah2 lain, kuasa
mahkamah perintah nafkah, nafkah selepas perceraian
Penjagaan – org yg berhak, tempoh penjagaan, kelayakan,
perintah penjagaan oleh mahkamah, penjagaan atas harta,
perlantikan penjaga oleh mahkamah, kuasa mahkamah batal
hak penjagaan
Pelbagai – perkahwinan luar negara, kesahtarafan anak
Penalti – kesalahan dalam perkahwinan (matrimoni),
perlanggaan prosedur.
ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20
21
25
Pemakaian uki

 Terpakai kepada – org Islam yang tinggal dalam negeri

tersebut dan semua org Islam yg bermastautin dalam
negeri tetapi tinggal di luar
 “orang Islam” – ikut kriterium reputasi am tanpa
mempertikaikan keimanan, kepercayaan, kelakuan,
perangan, watak, perbuatan atau kemungkiran perinah
agama (penilaian secara luaran sahaja)
 Kes Amnah bt Shaari lwn. Roderick John Brooks, (2007)
24 JH 33.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 26

21
Rujukan:

 Mahmood Zuhdi Hj. Abdul Majid dan Raihanah Hj

Azahari, Undang-undang Keluarga Islam:Konsep dan
Perlaksanaannya di Malaysia
 Ahmad Ibrahim dan Ahilemah Joned, Sistem Undang-
undang Di Malaysia.
 Mahmood Zuhdi Hj. Abdul Majid, Pengantar Undang-
undang Islam di Malaysia.

ISLAMIC FAMILY LAW-W1 07/21/20 27

21