OMÜ-Prof.

Dr Yüksel Ardalı

Koagülasyon-Flokülasyon-Hafta-7
 Koagülasyon neden yapılır?
• Organik ve inorganik bulanıklığın giderilmesi
• Renk giderimi
• Bakteri ve patojen giderimi
• Alg ve organizmaların giderimi
• Koku ve tad yapıcı maddelerin giderilmesi
• Fosfat giderimi
• Biyolojik Oksijen ihtiyacı ve Kimyasal Oksijen ihtiyacı parametrelerinin
giderilmesi
• Askıda katı madde giderimi
• Metal giderimi
Koagülasyon prosesinde amaç;
Kolloidin zeta potansiyelini düşürmek ve kolloidin negatif yükünün
nötralize edilmesidir.
 Flokülasyon
• Flokülasyon prosesi (yumaklaştırma) atık suyun yavaş ve uygun şekilde bir
süre karıştırılarak küçük tane ve pıhtıların büyümesi, birbiriyle birleşmesi,
yumaklaşması ve böylece kolayca çökebilecek flokların (yumaklar) meydana
gelmesi işlemidir.
• Oluşan bu floklar bir sonraki proses olan çöktürme kademesinde çökerek atık
sudan ayrılırlar.
• Flokların irileşmesi yardımcı koagülantlar kullanılarak arttırılır.
• Bunların en önemlisi Polielektrolitlerdir.
• Floküsyon pratikte flok oluşumunu sağlamak için yapılan yavaş karıştırma
işlemidir.
• Flokülasyon prosesini etkileyen faktörler aşağıdadır.
• Atık suyun kalitesi
• Atık sudaki askıda katı madde, kolloid ve diğer kirleticilerin miktarı
• pH değeri
• Koagülasyon ve flokülasyon bölümlerindeki bekletme süresi,
karıştırma tipi, çöktürme bölümünün özellikleri.
• Suyun sıcaklığı
• Alkalinite
• Sudaki iyonların özellikleri
• Koagülantın tipi ve dozajı
 Koagülasyon
Yüzey suda ve atıksuda bulunan 10-7 ile 10-1 arasında
parçacık boyutuna sahip çökemeyen askıda katı
maddeler mevcuttur.
Kolloid parçacık boyutları 10-6 mm-10-3 mm arasında
olup çökelemeyen maddelerin önemli bir kısmını
oluşturmaktadır.
Kolloid özellikleri: Atıksuda ve su arıtımında başlıca
sistemler sıvılarda dağılmış katılar-soller ve sıvılarda
dağılmış sıvılar-emülsiyonlardır. Sıvıda dağılmış katı-
mikroplar, killer, sıvıda dağılmış sıvı ise yağlardır. Suda
dağılan katı taneciğin önemli bir özelliği katı taneciklerin
yerçekimi kuvveti ile çökelmemesidir. Bir tanecik asıltı
kalırsa ve çökmezse sistem kararlı durumdadır.

Kolloid

Sıvıda dağılan Sıvıda dağılmış

katılar-Kil sıvılar-yağ
 Koagülasyon-Flokülasyon
• Kolloidlerin uzaklaştırılması için ayrık kolloidler toplanmalı
ve boyut olarak büyümelidir
• Koagülasyon ve Flokülasyon, çökeltme ve hızlı kum
filtrasyonundan önce kolloidleri biraraya getirmek için
kullanılır.
• Koagülasyon, dengede olan partiküllerin ilk agregasyonu için
partiküllerin biraraya getirilmesi için koagülantın eklenmesi ve hızlı
karıştırılmasıdır
• Flokülasyon, dengede olan partikülleri biraraya getirmek, hızlı
çökelme ağırlıpına getirmek için yavaş karıştırma veya hafif
çalkalamadır

Kolloidler, birim hacim başına geniş bir yüzey alanına sahiptir.

Geniş özgül yüzey alanı nedeniyle adsorbe etme eğilimindedirler
Parçacıkta elektrostatik yüklüdürler.
 Kolloid

Hidrofilik Kolloid
Koloidal yüzeyde suda çözünür grupların varlığı
(amino, Karboksil, sülfonik, hidroksil vs) nedeniyle Hidrofobik Kolloid
suya çekim gücüne sahiptir. Suya karşı çok küçük çekime sahiptir.
Bu gruplar hidrasyonu teşvik eder ve bir su Önemli bir su filmi veya su bağlanması yoktur.
filminin hidrofilik kolloidi toplayıp çevrelemesine
neden olur.
İnorganik kolloidler-kil, metal vb.
Protein, sabun, sentetik deterjanlar vb.
Yüzeyin iyonizasyonu
• Bir çok parçacık yüzeyi suda ayrışan
hidroksil, karboksil grupları
içermektedir. Bu gruplar çözelti
pH’ına dayanan yüzey yükü içerirler
• Parçacıklar pH'a bağlı olarak net bir
pozitif yük sergileyebilir veya
parçacıklar net bir negatif yük
sergileyebilir.
 Kolloidal Denge
İyi bir çökelme için suya ilave edilen
kimyasal maddenin en büyük yükte
olması gerekmektedir. Bir maddenin
sudaki iyonik kuvveti aşağıdaki
formülle hesaplanabilir:
1   2
𝜇= ∑ 𝐶 𝑖 𝑍 𝑖
2

C=iyonik kons.
Z=iyon değerliği
 Kolloid denge

Çekim kuvvetler
İtici kuvvetler elektriksel
çift tabakadan Moleküller arası
kaynaklanır çekimde Van der Waals
kuvvetler sonucu

Bu kuvvetler arasındaki etkileşimler, koloidal dispersiyonun

genel stabilitesine katkıda bulunur.
 /D
 
Kesme düzleminde elektrostatik
  potansiyel
=zeta gerilimi
q=yük
d=yükün etkin olduğu kesme yüzeyini çevreleyen tabakanın
kalınlığı
D=sıvının dielektrik sabiti
Zeta potansiyeli
 koloidal süspansiyonun stabilitesi ile ilgili
 daha büyük zeta potansiyeli daha büyük itme
kuvvetleri
 yüksek zeta potansiyeli kararlı koloidal sistem
 düşük zeta potansiyeli daha az kararlı koloidal
sistemler
 sadece ölçülebilir potansiyel
 elektroforez ölçümü
• Kolloidal partiküllerin
toplanmasını sağlamak için iki
farklı adım gerçekleşmelidir:
• 1. İtme kuvvetleri azaltılmalıdır
(yani partikül kararsız hale
getirilmelidir)
• 2. Kolloidal dengenin bozulması
için kararsız partiküller
arasındaki temas sağlanmalıdır.
• Kolloidal Dengenin Bozulma
Mekanizmaları
• 1) Çift katmanlı sıkıştırma
• 2) Adsorpsiyon ve yük
nötralizasyonu
• 3) Çökeltiye tutunma (çöktürme
flokülasyonu)
• 4) Adsorpsiyon ve partiküller
arası köprü oluşumu
 Kolloidlerin destabilizasyonu:
• a) Çözeltiye eklenen zıt yüklü iyonlar, danecik etrafındaki çift
tabaka kalınlığının incelmesine neden olur.
• b) Çözeltiye ilave edilen metal iyonları veya organik
polimerlerin kolloidlerin yüzeyine adsorbe olması ile
kolloidlerin yüzey potensiyelleri düşürülür.
• c) Metal hidroksitler çökerken kolloidleri de bir ağ şeklinde
sararak onların da çökelmesini sağlar
• d) Organik polimerler kolloidlerin etrafını sararlar ve uzun
zincirlerden oluştuklarından kolloidlerde bir köprü
oluşturarak kolloidlerin destabilizasyonu sağlanır.
• Bu nedenle yumaklaştırma işleminin çeşitleri:
• a) Elektrokinetik yumaklaştırma: zeta potensiyelin
azalmasının sağlanması
• b) Perikinetik yumaklaştırma: Brownian hareketinden dolayı
kolloidlerin birleşmesi
• c) Orthokinetik yumaklaştırma: sıvının hareketinden dolayı
kolloidlerin birleşmesi
KOAGÜLANTLAR
• KOAGÜLANT SEÇİMİ:
• a) Ham suyun kalitesi,
bulanıklığı
• b) Kolloidlerin AKM
özellikleri ve miktarı
• c) pH
• d) Sıcaklık
• e) Alkalinite
• f) Çözünmüş iyonların
özellikleri ve miktarı
• Alüminyum sülfat:
• (reaksiyon hızı pH: 4.5-8 aralığında hızlı)

• Eğer alkalinite yeterli değilse suya kireç eklenir:

• Bazı durumlarda alkaliniteyi ayarlamak için soda külü (Na2CO3)

de eklenebilir ancak çoğunlukla kireç yeterli olmaktadır ve
çoğunlukla sular alkaline olduğundan uygulamalarda suya
sadece alüminyum sülfat eklenmesi yeterli olmaktadır.
• Demir(II) sülfat veya Demir sülfat:
• (reaksiyon hızı pH:9.5 da hızlı)
• Çalışma pH nedeninden dolayı çoğunlukla suya kireç eklemesi
yapılarak kullanılır.
 • Demir(III) sülfat:
• (reaksiyon hızı pH:4-12 aralığında hızlı)

Bunlar direk olarak yumaklaştırıcı olmasalar da yukarıda bahsi geçen

yumaklaştırıcılar ile birlikte kullanıldıklarında topaklaşmaya yardımcı olmaktadırlar:
- Kil
- Kalsit (toz kalsiyum karbonat)
- Polielektrolitler (anyonik, katyonik, iyonik olmayan)
- Aktif silika
- Alkali ve asitler
- Alüminyum Tuzları: Alüminyum sülfat (Alum) en sıkça kullanılan kimyasaldır.
- Demir tuzları kadar verimi yüksek değildir. Alüminyum hidroksit flokları daha az yoğundur ve
demir tuzlarına göre çökmesi yavaştır. Çöktürme havuzunda daha uzun bekletme süreleri
gerekir.
- Kalsiyum Tuzları: Kalsiyum hidroksit hem pH değeri için hemde koagiilant olarak kullanılabilir.
- Diğer Kimyasal Maddeler:
- Sülfürik asit ve hidroklorit asit (HCI) pH değerini düşürmek için kullanılır.
- Polielektrolitler: Polielektrolitler naturel ve sentetik olmak üzere ikiye ayrılır. Naturel
polielektrolitler biyolojik orijinlidir ve nişasta ürünlerinden veya selülozdan elde edilir.
Polielektrolitler partiküller arasındaki bağları büyütürler ve iri floklar oluşmasını sağlarlar. İki
veya daha fazla partikül polielektrolit bağlarına tutunarak köprü oluştururlar. Bu köprü aynı
şekilde oluşan diğer köprülerle birleşir. Böylece floklar irileşir ve çökeltme işleminde daha kolay
giderilirler. Bu tip polielektrolitler aynı zamanda filtrasyon yardımcı malzemesi ve çamur
susuzlaştırmada kimyasal şartlandırıcı olarak kullanılır. Yüksüz olan non-ionic ve negatif yüklü
olan anionic polimerler koagülant yardımcısı, filtrasyon yardımcısı ve çamuru şartlandırmada
kullanılır.
 Hızlı Karıştırma ve Yumaklaştırma Tasarımları
• Gerek hızlı karıştırma ve gerekse yumaklaştırmada karıştırma işlemi üç farklı
şekilde yapılmaktadır:
• a) mekanik karıştırıcılar
• b) havalı karıştırıcılar
• c) perdeli karıştırma havuzları
• Bunların arasında en yaygın olanı mekanik karıştırıcılardır.
• Mekanik karıştırıcılar için türbin kanatçıkları kullanılabildiği gibi pedal
karıştırıcılar kullanılabilmektedir.
• Bazen hızlı karışım hat üzerinde yapılabilmektedir.
• Karşımın sadece perdeler ile birbirini takip eden hızlı karışma sistemleri
günümüzde yavaş yavaş daha az kullanılmaktadır.
• Suyun debisinin çok değiştiği ortamlarda kullanılmazlar ve hız gradyanını
ayarlamak pek mümkün değildir.