HET BESTUUR

VAN DE
REPUBLIEK
Par. 6.2 ‘Een bijzondere staatsvorm’
(LOB)
HC deel 3 ‘Ontstaan van de Gouden
Eeuw’ (examenkatern)
Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden
■ 7 gewesten:
– Holland
– Utrecht
– Zeeland
– Friesland
– Groningen
– Overijssel
– Gelderland
Republiek is een Statenbond
■ De 7 gewesten hebben een eigen bestuur (Statenvergadering,
Gewestelijke Staten)
■ Beslissen zelf over:
– Wetgeving
– Rechtspraak
– Belastingheffing

■ Samenwerking tussen gewesten in de Staten-Generaal. Deze

regelt:
– Buitenlandse politiek
– Oorlog en defensie
– Conflicten tussen gewesten onderling
– Bestuur van de generaliteitslanden (o.a. delen van Limburg
en Brabant)
Gewest Holland
In de praktijk het machtigst…
■ Beslissingen in de Staten-Generaal konden alleen met inspraak van alle gewesten
gezamenlijk gemaakt worden
■ Unaniem

■ Holland betaalt 58% van de belastingen

■ Meeste inwoners
■ Zorgde voor de meeste inkomsten (veel steden en handel)
 Wie zitten er in het bestuur?
Staten-Generaal
(Vertegenwoordigers alle gewesten)

Raadpensionaris Gewestelijke Staten Stadhouder

Rijke burgers in de Adel -- Platteland

steden (regenten)
Opdrachten
■ Lezen blz. 163 – 164 : “De Republiek als bestuurlijk
buitenbeentje”
■ Maken opdr. 3 t/m 5 blz. 164 (LOB)
Herhaling - Stellingen, Juist of
Onjuist?
1. De soevereiniteit in de Republiek ligt bij de Staten-Generaal
2. In een monarchie ligt de soevereiniteit bij de koning
3. In theorie heeft ieder gewest evenveel stem in de Staten-Generaal
4. De Staten-Generaal bestuurt de Generaliteitslanden
5. Het gewest Zeeland heeft in de praktijk de meeste macht in de Staten-Generaal
6. Ieder gewest mag zijn eigen gewest besturen
7. De Republiek is een statenbond
8. Er zijn meer mannen van adel dan regenten met macht in de Republiek
9. De Gewestelijke Staten vergaderen in Den Haag
10. De Staten-Generaal beslist over de buitenlandse politiek
RAADPENSIONIONAR
IS EN STADHOUDER
Bestuur van de Republiek
 Raadpensionaris & Stadhouder

■ Hoogste ambtenaar van staten van Holland ■ Opperbevelhebber van leger en vloot
■ Vertegenwoordiger van Holland in de ■ Benoemt de regenten in de steden
Staten-Generaal
■ Vertegenwoordiger van de Republiek in het
buitenland

Johan van Maurits

Oldenbarnevelt van Oranje
Twaalfjarig bestand (1609 – 1621)

■ Tijdelijke vrede tussen Nederland en Spanje

■ Goed voor de economie (handel)
■ Legde binnenlandse twisten bloot…
– Tussen de stadhouder en raadspensionaris
Machtsstrijd – Redenen
Johan van Oldenbarnevelt Maurits van Oranje

Voor wapenstilstand / vrede Tegen wapenstilstand / vrede

Meer macht bij gewesten Meer macht bij Staten-Generaal

Calvinisme: Calvinisme:
Rekkelijken – Vrijzinnigen Preciezen – Orthodoxen

Aanhangers: Staatsgezinden Aanhangers: Oranjegezinden /

Prinsgezinden
 Stadhouder - Raadpensionaris

■ Maurits van Oranje tegen Johan van

Oldenbarnevelt
■ Tijdens Twaalfjarig Bestand: 1609 –
1621
■ 1618 - 1619: Van Oldenbarnevelt
beschuldigt van landsverraad en
onthoofd
■ Redenen:
– Verdeling van de macht
– Interpretatie van het calvinisme
Opdrachten
■ Lezen blz. 20: “Samenwerkende gewesten” (examenkatern)
■ Maken opdr. 2 t/m 4 blz. 24

■ Lezen blz. 163 – 164 : “De Republiek als bestuurlijk

buitenbeentje”
■ Maken opdr. 3 t/m 5 blz. 164 (LOB)
Herhaling - Bestuur Republiek

Holland
2x
PRINSGEZINDEN &
STAATSGEZINDEN
Bestuur van de Republiek
Gebroeders de Witt

■ Johan de Witt – Raadpensionaris Holland

■ Cornelis de Witt - Regent
■ Groene zoodje – Den Haag
 Raadpensionaris & Stadhouder
■ Hoogste ambtenaar van Holland
■ Vertegenwoordiger van Holland in de
Staten-Generaal
■ Vertegenwoordiger van de Republiek in
het buitenland
■ Voorheen: vervanger van de landsheer in
de Nederlanden
■ In de Republiek:
– Opperbevelhebber van leger en
vloot
– Benoemt de regenten in de steden

Johan de Witt Willem III

van Oranje
 Vrede van Münster - 1648
■ Einde Tachtigjarige Oorlog (/ Opstand)
■ Afspraken:
– Zuidelijke Nederlanden blijven bij Spanje horen
– Noordelijke Nederlanden worden erkend als onafhankelijke staat

■ Gevolgen:
– Einde van de macht van de stadhouder (Willem II van Oranje)
– Verkleining van het leger
■ Onenigheid met de stadhouder (Willem II)
– Stadhouderloos Tijdperk 1650 – 1672
– Raadpensionaris wordt de machtigste man in de Republiek
 Stadhouderloos Tijdperk
■ 1650 – 1672
■ Geen stadhouder na dood Willem II van Oranje.
■ Zijn zoon (Willem III) is nog te jong om het
stadhouderschap over te nemen.

■ Raadpensionaris wordt de machtigste man in de

Republiek (Johan de Witt)
– Bezuiniging op het landleger (niet op de vloot).
 Het Rampjaar 1672 (1)
■ Republiek wordt van 4 kanten tegelijkertijd aangevallen:
– Engeland
– Frankrijk
– Duitse bisdommen Keulen en Münster

Verschillende redenen:
■ Engeland
– handel Republiek overnemen
– Macht van de Republiek breken
■ Frankrijk
– Uitbreiding grondgebied (tot aan de Rijn)
– Macht van de Republiek breken
 Het Rampjaar 1672 (2)
■ Franse, Engelse en ‘Duitse’ legers wisten tot aan de Waterlinie te komen.
– Tussen de Zuiderzee (huidige IJsselmeer) en de Merwede (Waal)
werden stukken onder water gezet om de opmars van de troepen
tegen te houden.
– Holland en Zeeland werden zo niet veroverd.

■ Volk in angst!
■ Roep om een stadhouder om de Republiek te beschermen
– Willem III van Oranje (zoon laatste stadhouder)

■ Hierna nog meer oorlogen… de Gouden Eeuw was voorbij…

Opdrachten
■ Lezen blz. 163 – 167
■ Maken opdr. 3 t/m 9 blz. 166 (LOB)
■ Maken opdr. 10 t/m 12 blz. 167 (historisch denken)