NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

ZAMAN VE MESAFEYE DAYALI

OLARAK(NAVİGATİON SYSTEM USİNG TİMİNG
AND RANGİNG)ABD SAVUNMA
BAKANLIĞINCA GELİŞTİRİLEN BU
ELEKTRONİK SEYİR SİSTEMİ; YERKÜRE
ÜZERİNDE VEYA UZAYDAKİ KULLANICILARA,
KONUMLAMA, SÜRAT, ZAMAN VE YÜKSEKLİK
BİLGİLERİNİ DOĞRUYA ÇOK YAKIN BİR
HASSASİYETLE VERMEKTEDİR.

1
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

ELEKTRONİK SEYİR AYGITLARININ GELİŞİMİ AÇISINDAN, EN SON

TEKNOLOJİYE SAHİP, İKİNCİ KUŞAK UYDU SEYİR SİSTEMİNİN YAYGIN
KULLANIMI HENÜZ 1990 LI YILLARA DAYANMAKTADIR. SİSTEM HER NE KADAR
ASKERİ MAKSATLAR İÇİN DÜZENLENMİŞ OLSA DA, BELLİ VE KONTROLLU BİR
HATA PAYI İLE SİVİL KULLANICILARIN HİZMETİNE DE SUNULMUŞTUR.

2
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

SİSTEM ÜÇ TEMEL İŞLEVSEL VE FİZİKSEL BÖLÜMÜ İÇERMEKTEDİR

- UZAY BÖLÜMÜ
- KONTROL BÖLÜMÜ
- KULLANICILAR BÖLÜMÜ 3
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

UZAY BÖLÜMÜ

BU BÖLÜM 3’Ü YEDEK OLMAK ÜZERE 24 ADET UYDUYU

KAPSAMAKTADIR.UYDULARIN YÖRÜNGE YERLEŞİMLERİ,
YERKÜREDE HER AN EN AZ 4 UYDUNUN GÖRÜLMESİNİ (SİNYAL
ALINMASINI) OLANAKLI KILACAK ŞEKİLDE DÜZENLENMİŞTİR.

4
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

- UYDULARIN DÜNYA ÇEVRESİNDE DEVRETMELERİ 12

SAAT SÜRMEKTEDİR.
- UYDU DÜNYA GÖLGESİNDE İKEN BATARYALARINI
KULLANIRKEN, GÜNEŞİ GÖRDÜĞÜNDE GÜNEŞ PİLLERİNİ
KULLANARAK İKİ AYRI FREKANSTA YAPTIĞI
TRANSMİSYONLARLA ZAMAN VE SEYİR BİLGİLERİNİ
KULLANICILARA GÖNDERİR.
- UYDULARIN ÜZERİNDE BULUNAN ROKETLİ TAHRİK
SİSTEMİ SAYESİNDE, YÖRÜNGE HATALARINA MÜDAHALE
ETME İMKANI VARDIR.
- HER UYDUDA BULUNAN ATOM SAATLERİ ( CESİUM-
RİBİDİUM ), ANA KONTROL İSTASYONU İLE UYUMLU
ÇALIŞARAK HATASIZ ZAMAN BİLGİSİ ÜRETİRLER. GPS
UYDULARI ASKERİ MAKSATLI OLŞARAK, DÜŞMAN
ELEKTRONİK KARIŞTIRMASINA KARŞI (JAMMİG)
KORUNMUŞTUR. 5
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

UYDULARIN YERDEN YÜKSEKLİKLERİ 10869 NM’DİR. UYDULAR

EKVATORLA 55LİK AÇI YAPAN 6 AYRI YÖRÜNGE DÜZLEMİ
ÜZERİNDE BULUNURLAR. YÖRÜNGE DÜZLEMLERİ ARASINDA
60 BOYLAM FARKI VARDIR VE HERHANGİ BİR YÖRÜNGEDEKİ
UYDU SAĞINDAKİ YÖRÜNGEDE BULUNAN UYDUDAN, 40
KUZEYDEDİR. BURÇ OLARAK ADLANDIRILAN BU UYDU
YÖRÜNGE YERLEŞİM DÜZENİ, HER ZAMAN KESİTİNDE, UFKUN
5 ÜSTÜNDE EN AZ DÖRT UYDUNUN GÖRÜNÜR OLMASINI
OLANAKLI KILMAKTADIR.

6
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

KONTROL BÖLÜMÜ
KONTROL BÖLÜMÜ; ANA (MASTER) KONTROL İSTASYONU, İZLEME
VEYA MONİTÖR İSTASYONLAR VE YÜKLEME İSTASYONLARINDAN
(YER ANTENLERİ ) OLUŞMAKTADIR.

İZLEME
İSTASYONU

ANA KONTROL
YÜKLEME İSTASYONU
İSTASYONU 7
(YER ANTENLERİ)
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

ANA KONTROL İSTASYONU COLORADO SPRİNGS (ABD)’DEDİR.

TEMEL İŞLEVİ İZLEME İSTASYONLARINDAN GELEN VERİLERİ
KULLANARAK, UYDU YÖRÜNGE BİLGİLERİNİ, SAAT
DÜZELTMELERİNİ SEYİR HABERLERİ HALİNDE BİR ALMANAKLA
BERABER YAYINLAMAKTIR. ÖZETLE KOMUTA KONTROL, İZLEME
VE YÜKLEME FAALİYETLERİNİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ MERKEZDİR.
İZLEME (MONİTÖR) İSTASYONLARI TIPKI BİR GPS KULLANICISI
GİBİ 24 SAAT SÜREYLE UYDULARI İZLEYEREK, YERLERİ SABİT VE
KESİN OLDUĞUNDAN UYDUDAN ELDE ETTİKLERİ MEVKİİ
BİLGİLERİNİN DOĞRULUĞUNU KONTROL EDER, VARSA ZAMAN
HATALARI İLE BİRLİKTE,ANA KONTROL İSTASYONUNA
BİLDİRİRLER

İZLEME
İSTASYONU

ANA KONTROL 8
YÜKLEME İSTASYONU
İSTASYONU
(YER ANTENLERİ)
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

KULLANICI BÖLÜMÜ

ASKERİ GEMİLER, UÇAKLAR, KARA BİRLİKLERİ,

HELİKOPTERLER VE GÜDÜMLÜ MERMİLER, ŞAMANDIRA
YERLEŞTİREN VEYA TARAMA YAPAN GEMİLER, PETROL
ARAYICILARI, BALIKÇI GEMİLERİ, GEZİ VE SPORTİF
TEKNELER, SİSMOGRAFİK ÇALIŞMA YAPAN İSTASYONLAR
BU SİSTEMİN KULLANICILARIDIR.
KULLANICILARDA BULUNAN ALICILAR, AYNI FREKANSTAN
YAYIN YAPAN UYDULARA KİLİTLENEBİLMEK İÇİN
GENELLİKLE ÇOK KANALLI DİZAYN EDİLEBİLİRLER. TEK
KANALLI ALICILAR İSE ZAMAN PAYLAŞIMLI OLARAK
SIRAYLA HER BİR UYDUYA KİLİTLENİRLER. BÖYLE BİR
ALICI DİĞERLERİNE NAZARAN DAHA UCUZDUR. KÜÇÜK
HAFİF BİR YAPILARI VARDIR. PASİF BİR CİHAZ OLDUKLARI
İÇİN FAZLA ENERJİ TÜKETMEZLER.
9
10
11
12
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

GPS SİSTEMİNİN ÇALIŞMA PRENSİBİ

GPS ALICILARI UYDULARIN YAYINLADIKLARI SİNYALLERİN
ALICIYA GELME SÜRELERİNİ ÖLÇEREK UYDU MESAFESİNİ
HESAPLARLAR. EN AZ 4 UYDU MERKEZLİ OLARAK HESAPLANAN
YARIÇAPLI KÜRELERİN KESİM NOKTASI ALICININ MEVKİİSİNİ
VERMEKTEDİR.

2
ÇAP
YA
RI
YARI
ÇA
P
1
P 3
ÇA
ARI
Y

13
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

MESAFE ÖLÇÜMÜ PSEUDO RANDOM NOİSE CODE (YALANCI

RASGELE GÜRÜLTÜ) ADI VERİLEN SİNYALLERİN UYDUDA VE
ALICIDA EŞ ZAMANLI OLARAK ÜRETİLEREK ALICIDA
KARŞILAŞTIRILMASI İLE YAPILIR.
BU KODLAR KENDİ ARALARINDA;
- KABA İZLEMEYE ALMA (COURSE/ACQUİSİTİON) (C/A)
- İNCE ÖLÇÜM (PRECESİON) (P)
OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILIRLAR
VE HER UYDU İÇİN FARKLI YAPIDADIRLAR. BUNUN NEDENİ AYNI
FREKANSTA YAYIN YAPAN UYDULARDAN ALICIYA GELEN
SİNYALİN HANGİSİNE AİT OLDUĞUNUN KOLAYCA BİLİNMESİDİR.

UYDULAR C/A KODUNU VE SEYİR BİLGİLERİNİ L1 TAŞIYICI

FREKANSINA (1575,42 MHZ), SADECE P KODUNU İSE L1 VE L2
TAŞIYICI FREKANSINA (1227,60 MHZ) MODÜLE EDERLER. (SEYİR
BİLGİSİ; UYDUNUN GELECEK 12 SAATLİK YÖRÜNGE BİLGİSİ,
ATMOSFERİK YAYILMA DÜZELTME BİLGİSİ, UYDU SAATİ
REFERANS BİLGİSİ ANLAMINA GELİR.)
14
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

Sivil alıcıların sadece L1 frekansında C/A kodunu kullanmalarına

müsaade edilmiştir. P kodu sürekli değiştirilmekte ve askeri alıcıların
kullanmasına olanaklı hale getirilmektedir.Üç uydudan sinyal alınarak
mesafelerin bulunması fix eldesi için yeterlidir. Dört uydu kullanılması ile
yükseklik de bulunabilir. Bu durumda fix mevkii üç boyutlu olur. Elde
edilen fix mevkiideki hata, alıcıda kullanılan ve PRN kodunun alıcıya
ulaşmasını ölçen saatin hata payına ve atmosferik gecikmelere bağlıdır.
Alıcılarda atomik saatlerin olması maliyeti artıracağından böyle bir hata
payı kabul edilebilir.

15
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

Uydu mesajlarının ölçümünde kullanılan P ve C/A kodları taşıyıcıya

PSK(Phase Shift Keying) tekniği ile modüle edilirler. Başka bir deyişle
uydular faz modülasyonunu kullanmaktadırlar. Bu kodlar 1 ve 0' larla
gösterilen bitlerden oluşmuştur. P kodu 10,23 MHZ, C/A kodu ise 1,023
MHZ (1,023 x 106 bit/saniye) dir. Şekil’de de taşıyıcı dalganın fazının
modülasyonla değiştirilmesi gösterilmektedir.

YAYINLANAN BİT ŞERİDİ 1 0 1 1 0

(BİRLER VE SIFIRLAR)

AMPLİTÜD MODÜLASYON
(AM)

FREKANS MODÜLASYON
(FM)

FAZ MODÜLASYON
(PM)

16
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

GPS CİHAZININ DOĞRULUĞU PPS (PRECİSE POSİTİONİNG

SERVİCE) VE SPS ( STANDART POSİTİONİNG SERVİCE) OLMAK
ÜZERE İKİ KATEGORİDE İNCELENEBİLİR. SİSTEM ASKERİ
MAKSATLI ÜRETİLDİĞİNDEN DOĞRULUĞUN HERHANGİ BİR
SAVAŞ SÜRESİNCE SADECE ASKERİ KULLANICILAR İÇİN
İDEAL DÜZEYDE OLMASI ARZULANIR. BU DURUMDA PPS
SADECE ABD VE MÜTTEFİKLERİ İÇİN KULLANILABİLİR.
SİVİLLERİN BU MODDA ÇALIŞMASINI ÖNLEMEK İÇİN P KODU
KRİPTOLANMAKTADIR (KAPATILMAKTADIR) . AYRICA SA
(SELECTİVE AVAİLABİLİTY) VE AS (ANTİ-SPOOFİNG)
GEREKTİĞİNDE DEVREYE ALINMAKTADIR.

17
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

SA İLE C/A KODDA YAYIN YAPAN UYDUNUN GELECEKTEKİ

YÖRÜNGE BİLGİSİNE VE UYDU SAATİ REFERANS BİLGİSİNE
KONTROLLÜ HATALAR UYGULANABİLİR. BU DURUMDA
SAVAŞTA VEYA GERGİNLİK DÖNEMİNDE SPS MODDA
ÇALIŞAN KULLANICILARIN NOMİNAL HATADAN DAHA
FAZLA BİR HATA İLE ÇALIŞMALARI SAĞLANIR, BAŞKA BİR
DEYİŞLE SİSTEMİN GÜVENİRLİĞİ SİVİL KULLANICILAR İÇİN
ORTADAN KALDIRILMIŞ OLUR.

18
 NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

AS İSE P KODUNU İKAZSIZ OLARAK Y KODU ADI VERİLEN FARKLI BİR

KODA ÇEVİREREK DÜŞMANIN GPS SİNYALLERİNİ TAKLİT ETMESİNİ ÖNLER.
C/A KODUNUN BÖYLE BİR KARIŞTIRMAYA KARŞI KORUMASI YOKTUR.
SİSTEMİN ÇALIŞMA PRENSİBİNİN ; UYDU MERKEZLİ ÇİZİLEN VE YARI ÇAPI
UYDUDAN GELEN SİNYALLERİN ERİŞİM ZAMANI OLAN KÜRELERİN KESİŞİM
NOKTALARININ BULUNMASINA DAYANDIĞI HATIRLANDIĞI TAKTİRDE,
ZAMANIN DOĞRU VE HASSAS ÖLÇÜLMESİNİN ÖNEMİ ORTAYA ÇIKAR.
ÇÜNKÜ ÖLÇÜLEN BU ZAMAN, IŞIK HIZI İLE ÇARPILARAK MESAFEYE
DÖNÜŞTÜRÜLMEKTEDİR.

EİNSTAİN’İN ÖZEL VE GENEL GÖRELİLİK KURAMLARI, UYDU SAATLERİNİN

AYARLANMASINDA BİRBİRİNE TERS ETKİDE BULUNURLAR. ÖZEL KURAM
SAATLERİN HIZ ARTTIKÇA YAVAŞ ÇALIŞACAĞINI , GENEL GÖRELİLİK
KURAMI İSE YER ÇEKİMİ ETKİSİNDEN UZAKLAŞTIKÇA SAATLERİN HIZLI
ÇALIŞACAĞINI ORTAYA KOYMAKTADIR. BU NEDENLE UYDU SAATLERİNİN
0,0045 MSN GERİDEN BAŞLAYARAK ÇALIŞTIRILMASININ YER KÜREDEKİ UT
ANA SAATLE UYUMLU ÇALIŞMASI İÇİN YETERLİ OLACAĞI
HESAPLANMIŞTIR.
19
20