Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 1

FAKULTETI I TEKNOLOGJISE SE
INFORMACIONIT - FTI

Leksion: Bazat e
Telekomunikacioneve
Përgatiti: Genci MESI
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 2

Sistemet Radio-Ure – Kapitulli VI

Sistemet radio-ure ose sistemet e radiokomunikimit

jane mjete teknike te cilat shfrytezojne valet elektro-
magnetike per bartjen e informacionit qe do te
transmetohet nga burimi ne destinacion

Transmetuesi, marresi dhe mjedisi i perhapjes se valeve

Kushti per tu plotesuar, transmetuesi duhet te emetoje
sinjal me fuqi te mjaftueshme, qe te garantohet nje nivel
fuqie minimal i pranueshem i sinjalit ne marres
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 3

Parametrat kryesore te sistemit

Pr, minimal i pranueshem

BER (bit error rate) brenda kufurit te lejuar
Lidhja e BER me raportin sinjal/zhurme
Zhurmat, humbjet dhe pengesat ne mjedisin e
transmetimit
Buxheti total i lidhjes radio-valore
Elementet baze
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 4

Vazhdim – Koncepti i hapesires se lire

Perkufizimi i hapesires se lire (free space)

Llogaritja e humbjeve ne hapesiren e lire
Nje pike imagjinare transmetimi, izotropike
4 d2  siperfaqja e perhapjes

densiteti i fluksit te fuqise ne nje distance d

fuqia ne marres, antena me aperture Ar

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 5

Vazhdim ....

Per nje antene marrese izotropike, hipotetike

Fuqia ne marres

Humbjet ne hapesiren e lire Pt/Pr

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 6

Vazhdim …
Niveli i humbjes paraqet varesi nga distanca d dhe
frekuenca f

Ku, d ne km dhe f ne MHz

Buxheti i fuqise se nje lidhje radio-ure (mikro-valore)

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Vazhdim...

 Shembull 1.

Supozojme se do te vendosim ne operim nje lidhje radio-ure (mikrovalore) ne frekuencen 915

MHz, ne nje distance prej 10 Km, e cila do te jete nen kushtet e perhapjes ne hapesiren e lire.
Fuqia e transmetuesit eshte 0.25W, ose +24 dBm. Koeficenti i perforcimit te antenave
transmetuese dhe marrese eshte 10 dBi, dhe antenat jane te vendosura ne nje distance 15 m nga
pajisjet transmetuese dhe marres (kablli lidhes 15 m). Humbja e kabllit do te jete 2 dB/m.

Duke zbatuar llogaritjet e mesiperme, gjejme qe:

Niveli minimal i pranueshem ne marres eshte -78 dBm

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Humbjet ne rrugen me pamje te drejt-

perdrejte

 Ne pamje te pare, pamja e drejt-perdrejte per nje

lidhje mikrovale te krijon pershtypjen e ekuivalences
me pamjen e drejtperdrejte vizive
 Ne disa raste kjo eshte e vertete, por ne disa rate jo.
 Egzistojne tre faktore qe mund ta shkaktojne kete
situate:

- perthyerja
- shperhapja
- pasqyrimi
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve

Vazhdim - Perthyerja atmosferike

 Valet elektro-magnetike perhapen duke ndjekur

trajektoren ne forme kurbe, me nje hark me koeficent
4/3, perkundrejt trajektores se siperfaqes se tokes
 Ne varesi te kushteve atmosferike, per shkak te
ndryshimit te indeksit te perthyerjes, mund te
shkaktohet mbi perthyerja ose nenperthyerja
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 10

Shperhapja, Zona Fressnel

Perthyerja dhe pasqyrimi jane elemente me te thjeshte per

tu kuptur, ndersa shperhapja eshte me e komplikuar
Per te kuptur shperhapjen duhet ti referohemi nje mjedisi
perhapje valor, qe nuk eshte plotesisht i lire
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 11

Vazhdim …
Ky fenomen shpjeguhet duke u bazuar ne parimin e
Hyhens, ku cdo pike e siperfaqes se vales sherben si nje
burim valor
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 12

Vazhdim …
Kjo teori gjen zbatim te plote nese i referohemi zones se
Fressnel
Zona e Fressnel shtrihet ne nje kufi perreth pamjes se
drejt-perdrejte me nje zhvendosje me n /2, per n=1, d = /
2
Kjo zone quhet zone e pare e Fresnnel, e lire pa objekte
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 13

Vazhdim…

Per zonen e pare te Fressnel, distanca h, ndermjet

pengeses dhe rruges se drejt-perdrejte duhet te jete te
pakten:

Ku, f ne GHz dhe d ne Km

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 14

Vazhdim …

Gjeometria e pengeses ne zonen Fressnel

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 15

Vazhdim …

Shembull 2.
I referohemi serish parametrave te dhene ne shembullin 1. Ne kete rast
supozojme se ne profilin e rruges se perhapjes shfaqet nje objekt vale pengues
ne nje distance 3 km, nga njeri skaj i lidhjes mikrovalore, dhe me nje lartesi h,
18 m, nga rruga e drejt-perdrejte. A kemi pasterti te mjaftueshme te zones
Fresnnel?

Per, d1 = 3 km, d2 = 7 km, f = 0915 GHz, gjejme qe h = 26.2 m

Me qenese objekti eshte 18 nga rruga e drejt-perdrejte, atehere ne kemi 70%

zone te paster, e mjaftueshme per nje lidhje mikrovalore (60% minimumi)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 16

Pasqyrimi

Pasqyrimi kryesisht i referohet pasqyrimit ne siperfaqen

e tokes, por mund te jete pasoje edhe e siperfaqeve te
ndertesave, siperfaqeve ujore etj.
Per shka te pasqyrimit, ne marres mberrijne, pervec veles
se drejt-perdrejte, edhe valet e pasqyruara
Pasqyrimi mund te kete efekte negative ose pozitive por,
ne shumicen derrmuese te rasteve ka efekte negative
Ndikimi i i vales se pasqyruar ne marres, varet se ne
cfaze mberrin ajo kundrejt vales kryesore
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 17

Vazhdim …

I vetmi rast kur vala e pasqyruar mberrin ne marres dhe

ndikon pozitivisht eshte kur ajo mberrin ne te njejten
faze, ne kete rast mund te perforcoje sinjalin kryesor me 6
dB
Ne cdo rast tjeter, vala e pasqyruar ndikon negativisht
duke perkeqesuar nivelin e sinjalit ne marres deri ne 20
dB
Gjithesesi, valet e pasqyruara (multipath) jane nje faktor
shqetesues edhe ne rastik kur kemi zone te paster
Fressnel
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 18

Vazhdim …

Pasqyrimi, shfaqet ndryshe ne varesi te polarizimit te

antenes, vertikal apo horizontal
Polarizimi vertikal eshte me pak i ndjeshem ne disa raste
kundrejt fenomenit te pasqyrimit sesa polarizimi
horizontal
Ne sejcilin rast efekti i pasqyrimit varet nga kendi i renies
dhe nga sheshtesia e siperfaqes se pasqyrimit, si dhe nga
distanca ndermjet transmetuesit dhe marresit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 19

Vazhdim …

Vala e pasqyruar mberrin ne marres me shfazim 180

grade
Nese vala e pasqyruar mberrin ne marrez me nje
zhvendosje praj gjysem vale nga vala e drejt-perdrejte,
shtuar ketu dhe 180 grade, shfazim nga pasqyrimi,
atehere vala e pasqyruar e ketij rasti do te jete ne te
njejten faze me valen kryesore
Ne kete rast, vala e pasqyruar sjell nje permiresim te
nivelit me 6 dB. Ky kusht plotesohet vetem nese
pasqyrimi ndodhe ne vijen e zones se pare te Fressnel
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 20

Faktore te tjere ndikues

Shiu, bora dhe mjegulla jane faktore qe ndikojne ne

performancen e lidhjeve radio-ure (mikrovalore)
Mjegulla dhe bora kane efekte negative ne transmetimet
mbi 30 GHz
Shiu behet i ndjeshem ne frekuencat rreth 10 GHz
Siperfaqet e ujit gjithashtu ndikojne negativisht ne
performancen e lidhjeve radio valore per shkak te
fenomenit te shuarjes (Fading)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 21

Transmetimet pa pamje te lire

Jo ne cdo rast eshte e mundur te sigurohet nje lidhje

radio-valore me pamje te lire.
Ne keto raste shfaqen nje sere faktoresh she shkaktojne
humbje te fuqise se sinjalit, ku me kryesori eshte
Shperhapja
Shperhapja ndodh kur valet radio ngjate rruges se tyre
nga transmetuesi ne marres ndeshin objekte penguese, te
cilet mund te shkaktojne shperhapjen e energjise se
sinjalit ose ta perthithin ate
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 22

Humnjet nga shperhapja

Per te vleresuar humbjet nga shperhapja (diffraction),

objektin pengues do ta modelojme ne formen e tehut te
thikes
Ne kete model humbjet vleresohen nepermjet parametrit
te meposhtem

Duke marre rastin per h pozititive, hubjet llogariten:

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 23

Vazhdim …

Shembull 3.
Supozojme se duam të realizojme një lidhje 915 MHz midis dy pikave të cilat
janë në një distancë të vijës së drejtë 25 km larg. Sidoqoftë, 5 km nga një skaj i
lidhjes, ekziston një kreshtë që është 100 metra më e lartë se dy pikat skajore te
lidhjes. Duke supozuar që kreshta mund të modelohet si një teh thike dhe se
distancat nga pikat fundore deri në majë të kreshtës janë LOS me pamshmeri
te mjaftueshme të zonës Fresnel, cila është humbja e pritur e rruges se
perhapjes?
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 24

Vazhdim …

Zhvillim
• Nga gjeometria e thjeshtë, zbulojmë se gjatësia e rruges qe do ndjeke vala
eshte 25001,25 metra, kështu që d = 1,25 m. Meqenëse gjatesia e vales = 0.33
m, parametri i humbjeve është 3.89.
• Duke zëvendësuar këtë në ekuacionin e humbjeve me siper, ne zbulojmë se
humbja e pritur e difraksionit është 24.9 dB.
• Nese i referohemi shembullit 1, per humbjet e hapesires se lire, per 25 km në
915 MHz është, nga ekuacioni 119.6 dB, kështu që humbja totale e
parashikuar është 144.5 dB. Ne marres do te kishim nje nivel sinjali -95.5
dBm (niveli minimal i pranuar -78)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 25

Lidhjet radio-ure (mikrovalore)

Struktura e pergjithshme e nje lidhje radio-ure japet ne

figure
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 26

Vazhdim …

Modulatori, realizon procesin e modulimit me qellim

bartjen e informacionit pa humbje. Demodulatori, ne
mungese te zhurmave dhe shtremberimeve, kryen
procesin e kundert
Emetuesi, merr sinjalin nga modulatori dhe gjeneron nje
vale me fuqi dhe frekuence te tille qe te mund te barte
informacionin ne hapesiren e lire
Antenat, rrezatojne dhe perthithin valet
elektromagnetike te gjeneruara nga emetuesi
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 27

Vazhdim …

Zgjedhja e frekuences se punes per nje lidhje radio-ure

behet duke patur parasysh:
 Ciftimet e mundeshme, ne rastet e antenave prane njera tjetres
 Interferencat
 Selektiviteti ne marres
 Opsionet e polarizimit
 Shfrytezimi optimal i spektrit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 28

Perfundime

Pyetje ???