Kozacy

 Kozacy to mieszkańcy południowo-

wschodnich kresów Polski, zwanych
Ukrainą
 wyniszczone najazdami pogranicze
nazywano Zaporożem lub Dzikimi
Polami
 osiedlających się tam uciekinierów z
Polski, Litwy i Rusi nazywano ich
Kozakami
 Kozacy dokonywali rabunkowych
najazdów na ziemie tureckie
 część z nich zaczęła otrzymywać żołd –
tzw. Kozacy rejestrowi od
Rzeczpospolitej
 Pogranicze
Rzeczpospolitej często
najeżdżane przez
Tatarów

Tatarzy byli w XVII w.

zależni od Imperium
Osmańskiego (Turcji).
Powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego
miało wiele przyczyn:
• społeczne – dążenie polskiej szlachty do podporządkowania
Kozaków (jako chłopów pańszczyźnianych)
• polityczno-wojskowe – dążenie sejmu do zmniejszenia
rejestru kozackiego (zaciągu określonej liczby Kozaków na
żołd Rzeczypospolitej, dającego im wolność i źródło
utrzymania
• etniczne – niechęć ludności ruskiej do Polaków i Żydów
• religijne – niechęć prawosławnych Rusinów do katolików
(szczególnie księży)
• osobiste – krzywdy Bohdana Chmielnickiego doznane od
polskiego szlachcica Daniela Czaplińskiego
Bohdan Chmielnicki
Bezpośrednią przyczyną
wybuchu powstania było
odwołanie wojny
Rzeczpospolitej z Turcją, w
której Kozacy mieli otrzymać
podwyżkę żołdu i zwiększenie
rejestru. Chmielnicki zebrał
zbuntowanych Kozaków w
Siczy (osadzie warownej na
jednej w wysp na Dnieprze) i
potajemnie zawarł sojusz z
Tatarami.
W 1648 r. wybuchło powstanie pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego

• a. Kozacy zawarli sojusz z Tatarami

• b. w pierwszym roku powstania zwyciężyli pod Żółtymi Wodami i
Korsuniem
• c. wojsko polskie zdołało obronić oblegany przez Kozaków Zbaraż i
zawrzeć z chanem krymskim pokój za cenę okupu w
wysokości 200 tys. talarów
• d. w 1649 r. została zawarta korzystna dla Kozaków ugoda w
Zborowie na mocy której Bohdan Chmielnicki otrzymał godność
hetmana, a liczbę Kozaków rejestrowych zwiększono z 6 do 40
tys.
 Wznowienie konfliktu

• wznowienie powstania na Ukrainie w 1651r. –

Chmielnicki ponownie zawiera sojusz z Tatarami
• w 1651 r. armia polska pokonała Kozaków pod
Beresteczkiem
• Kozacy musieli zawrzeć nową, mniej korzystną ugodę
w Białej Cerkwi – liczba Kozaków rejestrowych
ponownie została zmniejszona do 20 tys.
• rok później Kozacy pokonują wojska Polskie pod
Batohem - ginie ok. 8 tys. jeńców
 Podział Ukrainy między Rzeczpospolitą, a Rosję. Ugoda w
Perejasławiu:

• w 1654 r. Kozacy zawarli z Rosją ugodę w Perejasławiu - na

jego mocy układu Ukraina miała zostać włączona do Rosji
• ugoda perejasławska doprowadziła do wojny polsko-rosyjskiej
• wojska rosyjskie zaczęły plądrować Litwę i dzisiejszą Białoruś
• ludność dzisiejszej Białorusi Rosjanie przesiedlali masowo do
Rosji
• wojnę ostatecznie zakończył rozejm w Andruszowie w 1667 r.
• Ukraina została podzielona między Polskę a Rosję
• został zatwierdzony w 1686 r. pokojem Grzymułtowskiego
Podział Ukrainy -
ziemie zagarnięte
przez Rosję.