Χημικές Εξισώσεις

Οξειδοαναγωγικών
Αντιδράσεων (1)
• Θεμελιώδη δεδομένα:
–Η οξείδωση και η αναγωγή επιτελούνται
ταυτόχρονα
– Το οξειδωτικό αντιδρά με το αναγωγικό σε
ισοδύναμες ποσότητες
• Ισοστάθμιση (εύρεση των συντελεστών
των χημικών εξισώσεων) γίνεται με:
– Μέθοδο ημιαντιδράσεων
– Μέθοδο αριθμού οξειδώσεως

1
Χημικές Εξισώσεις Οξειδοαναγωγικών
Αντιδράσεων (2)
• Αμφότερες μέθοδοι προϋποθέτουν γνώση
των προϊόντων της αντίδρασης
• Τεχνάσματα για την εύκολη ισοστάθμιση
των εξισώσεων
– Δεν παρέχουν αληθινή εικόνα του
μηχανισμού της αντίδρασης

2
 Μέθοδος Ημιαντιδράσεων ή
ημιστοιχείων (1)
• Η οξειδοαναγωγική αντίδραση χωρίζεται σε δύο
ημιαντιδράσεις
– Ημιαντίδραση αναγωγής
– Ημιαντίδραση οξείδωσης
• Γράφεται μερική εξίσωση για κάθε ημιαντίδραση
• Η μέθοδος βασίζεται στο γεγονός ότι ο αριθμός
ηλεκτρονίων που παρέχονται από το αναγωγικό
ισούται με αριθμό ηλεκτρονίων που
προσλαμβάνεται από οξειδωτικό
3
 Μέθοδος Ημιαντιδράσεων ή
ημιστοιχείων (2)
• Η μέθοδος χρησιμοποιείται κυρίως για ιοντικές
αντιδράσεις
• Πλεονεκτεί έναντι της μεθόδου του αριθμού
οξειδώσεως:
– Τονίζει τον ιοντικό χαρακτήρα των αντιδράσεων και το
ρόλο του διαλυτικού μέσου
– Αποφεύγει τη χρήση τύπων, που ενδεχομένως να
μην αντιπροσωπεύουν πραγματικές χημικές ουσίες
– Πολλές φορές παρέχει και το μηχανισμό αντίδρασης
– Δεν απαιτούνται αυθαίρετες παραδοχές για την
κατάσταση οξειδώσεως ατόμων στα ιόντα ή μόρια

4
 Στάδια Μεθόδου Ημιαντιδράσεων (1)

1. Αναγραφή ελλιπών μερικών εξισώσεων

ημιαντιδράσεων αναγωγής και οξειδώσεως

2. Ισοστάθμιση καθεμιάς από τις μερικές

εξισώσεις από την άποψη μάζας

3. Ισοστάθμιση καθεμιάς από τις μερικές

εξισώσεις από την άποψη ηλεκτρικών
φορτίων, με προσθήκη ηλεκτρονίων για
να εξισωθούν τα ιοντικά φορτία
5
 Στάδια Μεθόδου Ημιαντιδράσεων (2)

- Πληροφορίες από πίνακες κανονικών

δυναμικών αναγωγής

4. Πολλαπλασιασμός ισοσταθμισμένης μερικής

εξισώσεως ημιαντιδράσεως αναγωγής επί τον
αριθμό των ηλεκτρονίων της ημιαντίδρασης
οξειδώσεως και της ισοσταθμισμένης μερικής
εξισώσεως ημιαντίδρασης οξειδώσεως επί τον
αριθμό ηλεκτρονίων της ημιαντίδρασης αναγωγής
6
 Στάδια Μεθόδου Ημιαντιδράσεων (3)
- Για απλοποίηση, όταν υπάρχει κοινός διαιρέτης
μεταξύ των δύο πολλαπλασιαστών, αυτοί
διαιρούνται με αυτόν.
5. Άθροιση των δύο μερικών εξισώσεων, που
προέκυψαν, και αναγωγή ομοίων όρων.
6. Έλεγχο τελικής εξισώσεως:
– Αριθμός των ατόμων καθενός στοιχείου να είναι
ίδιος και στα δύο μέλη
– Το αλγεβρικό άθροισμα των φορτίων να είναι το ίδιο
και στα δύο μέλη.

7
 Στάδια Μεθόδου Ημιαντιδράσεων
(4)
• Οι αντιδράσεις γίνονται σε υδατικά διαλύματα
και περιέχουν, επιπλέον από τα ιόντα των
οξειδωτικών και αναγωγικών:
– Μόρια Η2Ο
– Ιόντα Η+
– Ιόντα ΟΗ-
• Χρησιμοποιούνται κατά την ισοστάθμιση
μάζας των μερικών εξισώσεων

8
 Κανόνες μεθόδου ημιαντιδράσεων
(1)
Α) Σε όξινο διάλυμα:
1. Όταν το οξειδωτικό αποβάλλει άτομα οξυγόνου,
το ιόν Η+ χρησιμοποιείται ως ένα από τα
αντιδρώντα, ενώ το Η2Ο είναι ένα από τα
προϊόντα, π.χ.
Cr2O72- + 14H+ 2Cr3+ + 7H2O
2. Όταν το αναγωγικό προσλαμβάνει άτομα
οξυγόνου, το Η2Ο χρησιμοποιείται ως ένα από τα
αντιδρώντα, ενώ το ιόν Η+ ως ένα από τα
προϊόντα, π.χ.
H2SO3 + H2O SO42- + 4H+
9
 Κανόνες μεθόδου ημιαντιδράσεων
(2)
Β) Σε αλκαλικό διάλυμα:
1. Όταν το οξειδωτικό αποβάλλει άτομα οξυγόνου, το Η 2Ο
χρησιμοποιείται ως ένα από τα αντιδρώντα, ενώ το ιόν ΟΗ -
ως ένα από τα προϊόντα, π.χ.
MnO4- + 2H2O MnO2 + 4OH-
2. Όταν το αναγωγικό προσλαμβάνει άτομα οξυγόνου, το
ιόν OH- χρησιμοποιείται ως ένα από τα αντιδρώντα, ενώ το
Η2Ο ως ένα από τα προϊόντα, π.χ.
Cr3+ + 8OH- CrO42- + 4H2O

Έχει γίνει ισοστάθμιση μάζας αλλά όχι ισοστάθμιση

φορτίων.
10
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1
Να γραφεί η εξίσωση της αντιδράσεως μεταξύ διχρωμικού
καλίου και θειώδους οξέος σε όξινο διάλυμα.

1.Η ελλιπής μερική εξίσωση της αναγωγής των ιόντων

Cr2O72- είναι
Cr2O72- ↔ Cr3+ (αποβάλλει άτομα Ο το οξειδωτικό οπότε στα προϊόντα
έχουμε Η2Ο)
2. Για την ισοστάθμιση της παραπάνω εξίσωσης από την
άποψη μάζας προστίθεται στο αριστερό μέλος ιόντα Η+
και στο δεξιό μόρια Η2Ο,
Cr2O72- + 14H+ ↔ 2Cr3+ + 7H2O(7 άτομα Ο οπότε 7H2O ,άρα 14H+ )
11
3.Για την εξίσωση των ιοντικών φορτίων προστίθεται στο
αριστερό μέλος της παραπάνω εξίσωσης 6 ηλεκτρόνια
δηλαδή,
Cr2O72- + 14H+ +6e- ↔ 2Cr3+ + 7H2O (αναγωγή)
(2 αρν. + 14 θετικά σύνολο 12 θετικά 6 θετικά) Άρα 6e-

Το ίδιο κάνουμε και για την οξείδωση του H2SO3

H2SO3 ↔ SO42- + 2H+
Το αναγωγικό προσλαμβάνει άτομα Ο άρα Η2Ο στα αντιδρώντα και Η+ στα προϊόντα)

H2SO3 + Η2Ο↔ SO42- + 4H+

Το αναγωγικό προσλαμβάνει άτομα Ο άρα Η2Ο στα αντιδρώντα και Η+ στα προϊόντα)

H2SO3 + Η2Ο↔ SO42- + 4H+ +2e- (οξείδωση)

(4 θετικά φορτία + 2 αρνητικά άρα 2e-)

12
4. Οι ισοσταθμισμένες μερικές εξισώσεις των αντιδράσεων
αναγωγής και οξειδώσεως πολλαπλασιάζονται επί 1 και 3
αντίστοιχα (οι αριθμοί 2 και 6 απλοποιούνται στους
αριθμούς 1 και 3), για να υπάρχει έτσι ο ίδιος αριθμός
ηλεκτρονίων σ’αμφότερες τις εξισώσεις. Έτσι προκύπτει

• Cr2O72- + 14H+ +6e- ↔2Cr3+ + 7H2O

• 3H2SO3 + 3Η2Ο↔ 3SO42- + 12H+ +6e-

5. Με άθροιση των παραπάνω δύο εξισώσεων κατά μέλη και

αναγωγή των όμοιων όρων λαμβάνεται η τελική εξίσωση
• Cr2O72- + 3H2SO3 +2H+ ↔ 2Cr3+ + 3SO42- + 4H2O (τελική)

13
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2
Να γραφεί η εξίσωση της αναγωγής των νιτρικών ιόντων σε
αμμωνία με αργίλιο μέσα σε βασικό διάλυμα.

1.Ελλιπείς εξισώσεις,
NO3- ↔ NH3
Al ↔ [Al(OH)4]-

• Ημιαντ. Αναγωγής
NO3- ↔ NH3
2. Ισοστάθμιση μάζας,
Ι.Μ Ο ΝΟ3- ↔ NH3 + 3 Η2Ο
Ι.Μ. Η (προσθέτοντας στο μέλος της εξίσωσης όπου
υπάρχει έλλειμμα ατόμων Η+ τόσα μόρια Η2Ο όσα
είναι τα άτομα Η+ που λείπουν και στο άλλο μέλος της
εξίσωσης ίδιο αριθμό ΟΗ-)

ΝΟ3- +9 Η2Ο↔ NH3 + 3 Η2Ο + 9ΟΗ-

ΝΟ3- +6 Η2Ο↔ NH3 + 9ΟΗ-
NO3- + 6 Η2Ο ↔NH3 + 9ΟΗ-
Ι.Φ
NO3- + 6 Η2Ο +8e- ↔ NH3 + 9ΟΗ- (αναγωγή)

14
Ημιαντ. Οξείδωσης
Al ↔ [Al(OH) ] 4
-

Ι.Μ εκτός Ο, Η Al ↔ [Al(OH)4]-

Ι.Μ Ο,Η Al + 4 ΟΗ- ↔ [Al(OH)4]-
Ι.Φ Al + 4ΟΗ- ↔ [Al(OH)4]- + 3e-

3. Η μερική εξίσωση της ημιαντιδράσεως αναγωγής πολλαπλασιάζεται επί

3 και η μερική εξίσωση της ημιαντιδράσεως οξειδώσεως επί 8, δηλαδή

(ΝΟ3- +6 Η2Ο+ 8 e-↔ NH3 + 9ΟΗ-) x 3

(Al + 4 ΟΗ- ↔ [Al(OH)4]- + 3 e-) x 8

3ΝΟ3- +18Η2Ο+ 24e-↔3NH3 + 27ΟΗ-

8Al + 32ΟΗ- ↔ 8[Al(OH)4]- + 24 e-

4.Άρθροιση και αναγωγή ομοίων όρων,

• 8Al + 3NO3- +18 Η2Ο + 5ΟΗ- ↔3NH3 +8[Al(OH)4]- (τελική)
15
Μέθοδος Αριθμού Οξειδώσεως (1)
• Τα αντιδρώντα και τα προϊόντα της
αντίδρασης αναγράφονται σε μια εξίσωση
• Η εξίσωση στη συνέχεια ισοσταθμίζεται
από την άποψη μάζας και ηλεκτρικών
φορτίων.
• Η μόνη μέθοδος για ισοστάθμιση
εξισώσεων μοριακών αντιδράσεων
• Εξίσου καλή χρήση για ιοντικές ατιδράσεις
16
 Στάδια Μεθόδου Αριθμού
Οξειδώσεως (1)
1. Αναγραφή ελλιπούς εξισώσεως της
αντίδρασης και των αριθμών οξειδώσεως
των ατόμων που οξειδώνονται ή ανάγονται.
2. Καθορισμός του αριθμού:
– x των ηλεκτρονίων που προσλαμβάνονται
από κάθε μόριο ή ιόν οξειδωτικού
– y των ηλεκτρονίων που αποβάλλονται από
κάθε μόριο ή ιόν του αναγωγικού

17
 Στάδια Μεθόδου Αριθμού
Οξειδώσεως (2)
3. Εύρεση των συντελεστών του οξειδωτικού
και του αναγωγικού στην εξίσωση.
– Έστω x ο συντελεστής του αναγωγικού και y
του οξειδωτικού.
– Εάν οι αριθμοί x και y έχουν κοινούς
διαιρέτες, διαιρούνται με το μέγιστο κοινό
διαιρέτη για να βρεθούν μικρότεροι συντελεστές.

18
 Στάδια Μεθόδου Αριθμού
Οξειδώσεως (3)
4. Ισοστάθμιση της εξίσωσης από την
άποψη μάζας και ηλεκτρικών φορτίων:
– Χρήση Η+ και Η2Ο, εάν το διάλυμα είναι όξινο
– Χρήση ΟΗ- και Η2Ο, εάν το διάλυμα είναι
αλκαλικό
– Κατά την ισοστάθμιση αυτή ο λόγος x/y
πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτος
5. Έλεγχος τελικής εξισώσεως

19
Να γραφεί η εξίσωση της αναγωγής των νιτρικών
ιόντων σε αμμωνία με αργίλιο μέσα σε βασικό
διάλυμα σύμφωνα με τον Α.Ο.
+5 0 -3 +3

ΝΟ3- + Αl ↔ NH 3 + [Al(OH)4]-

8e- 3e-
I.M εκτός Ο, Η

3ΝΟ3- + 8Αl ↔ 3NH 3 + 8[Al(OH)4]-

Ι.Φ. (προσθέτοντας ΟΗ-)

3ΝΟ3- + 8Αl +5 ΟΗ- ↔ 3NH 3 + 8[Al(OH)4]-

Ι.Μ Ο, Η (προσθέτοντας Η2Ο)

3ΝΟ3- + 8Αl +5 ΟΗ- + 18Η2Ο ↔ 3NH 3 + 8[Al(OH)4]-

20
21
22
 Η+

BrO3- + Cr3+ ↔ Br- + Cr2O72-

+5 +3 -1 +6

BrO3- + Cr3+ ↔ Br- + Cr2O72-

Ημιαντ. Αναγωγής ημιαντ. Οξείδωσης

BrO3- ↔ Br- Cr3+↔Cr2O72-

23
Ημιαντ. Αναγωγής
Ι.Μ εκτός Ο,Η BrO3- ↔ Br- (σε όξινο διάλυμα στα αντιδρώντα βάζουμε Η +
και στα προϊόντα
Η2Ο)

Ι.Μ Ο,Η BrO3- ↔ Br- + 3 Η2Ο

BrO3- +6H+↔ Br- + 3 Η2Ο
Ι.Φ. BrO3- +6H+ + 6e-↔ Br- + 3 Η2Ο

ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ
Ημιαντιδρ. Οξείδωσης
Cr3+ ↔ Cr2O72-
Ι.Μ εκτός Ο, Η 2Cr3+ ↔Cr2O72-
(σε όξινο διάλυμα στα αντιδρώντα βάζουμε Η 2Ο και στα προϊόντα Η+)

Ι.Μ Ο, Η 2Cr3++ 7 Η2Ο ↔ Cr2O72-

2Cr3++ 7 Η2Ο ↔ Cr2O72- + 14Η+
Ι.Φ. 2Cr3++ 7 Η2Ο ↔ Cr2O72- + 14Η+ + 6e-
ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ

24
BrO3- +6H+ + 6e-↔ Br- + 3 Η2Ο
2Cr3++ 7 Η2Ο ↔ Cr2O72- + 14Η+ + 6e-
ΠΡΟΣΘΗΚΗ
BrO3- +6H+ + 6e-+2Cr3++ 7 Η2Ο ↔ Br- + 3 Η2Ο+ Cr2O72- + 14Η+ + 6e-

BrO3- +2Cr3++ 4 Η2Ο ↔ Br- + Cr2O72- + 8Η+

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ

25
 Εξισώσεις ημιαντιδράσεων
αναγωγής MnO4-
Ισχ. Όξινο δ/μα MnO4- + 8H++ 5e- ↔Mn2+ +4H2O
[Η+]>0,5Μ
Ασθενώς όξινο MnO4- +4H+ +3e- ↔MnO2 + 2H2O
Ουδέτερο (διοξείδιο μαγγανίου ή πυρολουσίτης)
καστανό
Ασθενώς βασικό MnO4- + 2H2O + 3e- ↔MnO2+ 4OH-
Ισχ. Βασικό [ΟΗ-]≈1Μ MnO4- + e-↔ MnO42-
Μαγγανικά ιόντα

26
Εξίσωση ημιαντίδρασης αναγωγής
MnO4- σε ασθενώς βασικό διάλυμα
MnO4- ↔MnO2

(Γενικά μετά την Ι.Μ όλων των ατόμων εκτός Ο, Η

Ι.Μ Ο προσθέτοντας μόρια Η2Ο)

MnO4- ↔MnO2 + 2 Η2Ο

Ι.Μ Η+ προσθέτοντας στο μέλος της εξίσωσης όπου
υπάρχει έλλειμμα ατόμων Η+ τόσα μόρια Η2Ο όσα
είναι τα άτομα Η+ που λείπουν και στο άλλο μέλος της
εξίσωσης ίδιο αριθμό ΟΗ-
MnO4- + 4 Η2Ο ↔MnO2 + 2 Η2Ο + 4ΟΗ-
MnO4- + 3e- + 2H2O↔MnO2 + 4ΟΗ-

27
β τρόπος
MnO4- ↔MnO2
Μετά την Ι.Μ όλων των ατόμων εκτός Ο, Η,
προσθέτουμε e- με βάση τη μεταβολή του Α.Ο.
+7 +4

MnO4- + 3e-↔MnO2
Ι.Φ προσθέτοντας ΟΗ- (βασικό δ/μα)
MnO4- + 3e-↔MnO2 + 4ΟΗ-
Ι.Μ Ο,Η
MnO4- + 3e- + 2H2O↔MnO2 + 4ΟΗ-
ΕΛΕΓΧΟΣ
28
Εξίσωση ημιαντίδρασης αναγωγής MnO4- σε
ισχυρά όξινο διάλυμα

MnO4- ↔Mn2+
(Γενικά μετά την Ι.Μ όλων των ατόμων εκτός Ο, Η
Ι.Μ Ο προσθέτοντας μόρια Η2Ο)

MnO4- ↔Mn2+ + 4 Η2Ο

Ι.Μ Η προσθέτοντας Η+
MnO4- + 8 Η+ ↔Mn2+ + 4 Η2Ο
Ι.Φ.
MnO4- + 8 Η+ + 5e- ↔Mn2+ + 4 Η2Ο
29
β τρόπος
MnO4- ↔ Mn2+
Μετά την Ι.Μ όλων των ατόμων εκτός Ο, Η,
προσθέτουμε e- με βάση τη μεταβολή του Α.Ο.
+7 +2

MnO4- + 5e-↔Mn2+

Ι.Φ προσθέτοντας H+(όξινο δ/μα)

MnO4- + 5e- +8 H+ ↔Mn2+
Ι.Μ Ο,Η
MnO4- + 5e- +8 H+ ↔ Mn2+ + 4Η2Ο
ΕΛΕΓΧΟΣ
30
 ισχ. ΟΗ-

CH2OHCH2OH + MnO4- ↔ CO2 + MnO42-

Αιθυλενογλυκόλη (1,2 αιθανοδιόλη)
(-1) (-1) (+7) (+4) (+6)

CH2OHCH2OH + MnO4- ↔ CO2 + MnO42-

Η μεταβολή εξαρτάται από τον αριθμό ατόμων C που αλλάζει ο αριθμός
οξείδωσης. Εδώ αλλάζουν και οι δύο οπότε προσθέτουμε την αποβολή e-.
Άρα 5 e- για κάθε C συνολικά 10 e-.

CH2OHCH2OH + 10MnO4- ↔ CO2 + MnO42-

31
Ι.Μ. (εκτός Ο, Η)

CH2OHCH2OH + 10MnO4- ↔ 2CO2 + 10MnO42-

Μετά την ισοστάθμιση μαζών όλων των ατόμων εκτός Ο, Η:
Ι.Φ προσθέτοντας ΟΗ- (αντίδραση σε βασικό διάλυμα) ώστε
το αλγεβρικό άθροισμα των φορτίων να είναι ίδιο και στα 2
μέλη της εξίσωσης.

Ι.Φ.
CH2OHCH2OH + 10MnO4- + 10ΟΗ- ↔
2CO2+10MnO42-
Ι.Μ. Ο,Η προσθέτοντας μόρια Η2Ο:

CH2OHCH2OH + 10MnO4- + 10 ΟΗ- ↔ 2CO2+10MnO42- +8H2O

32
2ος τρόπος
Μετά την ισοστάθμιση όλων των ατόμων
εκτός Ο,Η
CH2OHCH2OH + 10MnO4-↔2CO2 + 10MnO42-

Ι.Μ Ο προσθέτοντας Η2Ο

CH2OHCH2OH + 10MnO4- + 2H2O ↔2CO2+ 10MnO42-

33
Ι. Μ. Η προσθέτοντας, στο μέλος της εξίσωσης
όπου υπάρχει έλλειμμα ατόμων Η, τόσα μόρια
Η2Ο όσα είναι τα άτομα Η που λείπουν, και στο
άλλο μέλος της εξίσωσης ίδιο αριθμό ιόντων ΟΗ-.

CH2OHCH2OH + 10MnO4- + 2H2O + 10 ΟΗ-↔2CO2+10MnO42-

+10H2O

CH2OHCH2OH + 10MnO4- + 10 ΟΗ-↔ 2CO2+10MnO42- +8H2O

34
Nα γραφεί η αντίδραση οξειδοαναγωγής του K2Na[Co(NO2)6] με MnO4-
σε ισχυρά Η+

Εξίσωση ημιαντίδρασης οξείδωσης του K2Na[Co(NO2)6]

K2Na[Co(NO2)6] ↔ K+ + Na+ + Co2+ +NO3-

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
K2Na[Co(NO2)6] ↔ 2K+ + Na+ + Co2+ +6NO3-

Ι.Μ Ο
K2Na[Co(NO2)6] + 6H2O ↔ 2K+ + Na+ + Co2+ +6NO3-

I.Μ Η
K2Na[Co(NO2)6] + 6H2O ↔ 2K+ + Na+ + Co2+ +6NO3- + 12H+

I.Φ. (προσθέτοντας e-)

K2Na[Co(NO2)6] + 6H2O ↔2K+ + Na+ + Co2+ +6NO3- + 12H+ +11 e-

35
Εξίσωση ημιαντίδρασης αναγωγής των MnO4- σε
ισχυρά Η+
MnO4- + 8H+ + 5e- ↔ Mn2+ + 4 H2O
Πολλαπλασιάζουμε την ημιαντίδραση οξείδωσης του K2Na[Co(NO2)6] με
5 και την ημιαντίδραση αναγωγής του MnO4- με 11 και αθροίζουμε.

5K2Na[Co(NO2)6] + 30H2O + 11MnO4- + 88H+ + 55e- ↔

10K+ + 5Na+ + 5Co2+ +30NO3- + 60H+ +55e- + 11Mn2+ +
44H2O

5K2Na[Co(NO2)6] +11MnO4- + 28H+ ↔ 10K+ + 5Na+ + 5Co2+

+11Mn2+ +30NO3- +14H2O
36
β΄ τρόπος Σύμφωνα με Α.Ο.
ισχ. Η+

K2Na[Co(NO2)6] + MnO4- ↔ K+ + Na+ + Co2+ +NO3- + Mn2+

+3 +3 +7 +2 +5 +2
K2Na[Co(NO2)6] + MnO4- ↔ K+ + Na+ + Co2+ +NO3- + Mn2+

( 1e-, 2 e- 5 e-)

5K2Na[Co(NO2)6] +11MnO4-↔K+ + Na+ + Co2+ +NO3- +Mn2+

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
5K2Na[Co(NO2)6] +11MnO4- ↔10K+ + 5Na+ +5Co2+ +30NO3- +11Mn2+

Ι.Μ. Ο
5K2Na[Co(NO2)6] +11MnO4- ↔10K+ + 5Na+ +5Co2+ +30NO3- +11Mn2+ +14H2O

Ι.Μ. Η
5K2Na[Co(NO2)6] +11MnO4- + 28Η+ ↔ 10K+ + 5Na+ +5Co2+ +30NO3- +11Mn2+ +14H2O

37
PbS + αραιό ΗΝΟ3 (4Μ)
α) Μέθοδος αριθμού οξείδωσης
1) Γράφουμε την ελλιπή εξίσωση που
περιλαμβάνει τα αντιδρώντα και τα προϊόντα
PbS + H+ + NO3- ↔ Pb2+ + S + NO
2) Σημειώνουμε τους Α.Ο. των ατόμων των οποίων
μεταβάλλεται ο Α.Ο.:
-2 +5 0 +2
PbS + H+ + NO3- ↔ Pb2+ + S + NO

38
3) Αναγνωρίζουμε το οξειδωτικό και το αναγωγικό και
καθορίζουμε τον αριθμό e- που προσλαμβάνει ένα
μόριο ή ένα ιόν οξειδωτικού και τον αριθμό e- που
αποβάλλει ένα μόριο ή ένα ιόν αναγωγικού:
-2 +5 0 +2
PbS + H+ + NO3- ↔ Pb2+ + S + NO

2e- 3e-
4) Θέτουμε ως συντελεστή του οξειδωτικού τον αριθμό e-
που αποβάλλει ένα μόριο ή ένα ιόν αναγωγικού και ως
συντελεστή του αναγωγικού τον αριθμό e- που
προσλαμβάνει ένα μόριο ή ένα ιόν οξειδωτικού
(απλοποίηση των 2 αριθμών αν μπορεί να γίνει)
3PbS + H+ + 2NO3- ↔ Pb2+ + S + NO
39
 5) Ισοσταθμίζουμε την εξίσωση από άποψη
μάζας (Ι.Μ.) και ηλεκτρικών φορτίων (Ι.Φ.)
(Γενικά για όξινο διάλυμα: Η+, Η2Ο, για βασικό διάλυμα: ΟΗ-, Η2Ο)

α) Ι.Μ. όλα τα άτομα εκτός των Ο, Η

3PbS + H+ + 2NO3- ↔ 3Pb2+ + 3S + 2NO

Εφόσον η αντίδραση γίνεται σε όξινο διάλυμα

β) πρώτος τρόπος (i) I.M. τα άτομα Ο
προσθέτοντας μόρια Η2Ο στο μέρος της
εξίσωσης που έχει έλλειμμα ατόμων Ο
3PbS + H+ + 2NO3- ↔ 3Pb2+ + 3S + 2NO + 4H2O

40
ii) Ι.Μ. τα άτομα Η προσθέτοντας Η+
3PbS + 8H+ + 2NO3- ↔ 3Pb2+ + 3S + 2NO + 4H2O

Με τον τρόπο αυτό γίνεται συγχρόνως και

Ι.Φ. οπότε ακολουθεί

6) Έλεγχος της τελικής εξίσωσης

Πρέπει: Αριθμός των ατόμων κάθε στοιχείου ίδιος και στα 2
μέλη της εξίσωσης και το αλγεβρικό άθροισμα των
φορτίων ίδιο και στα δύο μέλη της εξίσωσης.

41
5) (β) δεύτερος τρόπος (i) Ι.Φ. προσθέτοντας Η+
(ώστε το αλγεβρικό άθροισμα των φορτίων ίδιο
και στα 2 μέρη της εξίσωσης)
3PbS + 8H+ + 2NO3- ↔ 3Pb2+ + 3S + 2NO

(ii) Ι.Μ. τα άτομα Ο, Η προσθέτοντας μόρια Η2Ο

3PbS + 8H+ + 2NO3- ↔ 3Pb2+ + 3S + 2NO + 4H2O

Έλεγχος της τελικής εξίσωσης

42
Να συμπληρωθεί και να ισοσταθμιστεί η εξίσωση:
[Ag(NH3)2]+ +HCHO +OH- ↔Ag +CO32-

1) Γράφουμε την ελλιπή εξίσωση που περιλαμβάνει

τα αντιδρώντα και τα προϊόντα
[Ag(NH3)2]+ +HCHO +OH- ↔Ag +CO32- +NH3

2) Σημειώνουμε τους Α.Ο. των ατόμων των οποίων

μεταβάλλεται ο Α.Ο.:
+1 0 0 +4
[Ag(NH3)2]+ +HCHO +OH- ↔Ag +CO32- + NH3

1e- 4e-
43
3) Θέτουμε ως συντελεστή του οξειδωτικού τον αριθμό e-
που αποβάλλει ένα μόριο ή ένα ιόν αναγωγικού και ως
συντελεστή του αναγωγικού τον αριθμό e- που
προσλαμβάνει ένα μόριο ή ένα ιόν οξειδωτικού
(απλοποίηση των 2 αριθμών αν μπορεί να γίνει)
4[Ag(NH3)2]+ +HCHO +OH- ↔Ag +CO32- + NH3

4) Ι. Μ. για όλα εκτός των Ο,Η

4[Ag(NH3)2]+ +HCHO +OH- ↔4Ag +CO32- + 8NH3

5) Ι.Φ. προσθέτοντας OH- (βασικό περιβάλλον)

4[Ag(NH3)2]+ +HCHO +6OH- ↔4Ag +CO32- + 8NH3

44
6) Ι.Μ τα άτομα Ο,Η προσθέτοντας Η2Ο
4[Ag(NH3)2]+ +HCHO +6OH- ↔4Ag +CO32- + 8NH3 +
4 Η 2Ο
ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ

45
Όλες σχεδόν οι θειούχες ενώσεις των
κατιόντων I, II, III ομάδας διαλύονται σε
αραιό HNO3 (4Μ), όπως ο PbS, (δηλ.
σχηματίζονται S από την οξείδωση των S2-,
NO από την αναγωγή των NO3- και τα
αντίστοιχα κατιόντα).
Εξαίρεση: HgS

46
• Ο HgS δεν διαλύεται στο πυκνό HNO3 ή
στο πυκνό HCl χωριστά.
• Διαλύεται στο βασιλικό ύδωρ λόγω
συνδυασμού της οξειδωτικής δράσης του
HNO3 το οποίο οξειδώνει τα S2- σε
στοιχειακό S με τη συμπλεκτική δράση του
HCl το οποίο σχηματίζει με τα Hg2+
σταθερά χλωριοσύμπλοκα [HgCl4]2-
• Βασιλικό ύδωρ: π.HCl (12M) + π.HNO3 (16M)
• 4V π.HCl + 1V π.HNO3

47
HgS + βασιλικό ύδωρ (μείγμα π HCl, π.HNO3)
HgS + Η+ + NO3- + Cl- ↔ [HgCl4]2- + NO + S
-2 +5 +2 0
3HgS + Η+ + 2 NO3- + Cl- ↔ [HgCl4]2- + NO + S

2e- 3e-
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
3HgS + Η+ + 2 NO3- + 12Cl- ↔ 3[HgCl4]2- + 2NO + 3S
1ος τρόπος
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
3HgS + Η+ + 2 NO3- + 12Cl- ↔ 3[HgCl4]2- + 2NO + 3S +4Η2Ο
48
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
3HgS + 8Η+ + 2 NO3- + 12Cl- ↔ 3[HgCl4]2- + 2NO + 3S
+4Η2Ο
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

2ος τρόπος
Μετά την ισοστάθμιση όλων των ατόμων εκτός των ατόμων Ο,
Η
α) Ι.Φ. προσθέτοντας Η+
3HgS + 8Η+ + 2 NO3- + 12Cl- ↔ 3[HgCl4]2- + 2NO + 3 S
β) Ι.Μ. Ο, Η προσθέτοντας Η2Ο
3HgS + 8Η+ + 2NO3- + 12Cl- ↔ 3[HgCl4]2- + 2NO + 3S +4Η2Ο
ΕΛΕΓΧΟΣ

49
Προσθήκη Βισμουθικού νατρίου σε Mn2+ σε
όξινο περιβάλλον
+2 +5 +3 +7

Mn2+ + NaBiO3 ↔ Na+ + Bi3+ +2MnO4-

5e- 2e-
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
2Mn2+ + 5NaBiO3 ↔ 5Na+ +5Bi3+ +2MnO4-
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
2Mn2+ + 5NaBiO3 ↔ 5Na+ +5Bi3+ +2MnO4- +7H2O
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
2Mn2+ + 5NaBiO3 +14H+↔ 5Na+ +5Bi3+ +2MnO4- +7H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
50
2ος τρόπος
Μετά την ισοστάθμιση όλων των ατόμων εκτός των
ατόμων Ο, Η
α) Ι.Φ. προσθέτοντας Η+
2Mn2+ + 5NaBiO3 +14H+↔ 5Na+ +5Bi3+ +2MnO4-
β) Ι.Μ. Ο, Η προσθέτοντας Η2Ο
2Mn2+ + 5NaBiO3 +14H+↔ 5Na+ +5Bi3+ +2MnO4- + 7H2O
ΕΛΕΓΧΟΣ

51
Παράδειγμα
CH3COCOCH3 + Ce(IV) ↔ CH3COOH + Ce(III)
-3 +2 +2 -3 +4 -3 +3 +3
CH3COCOCH3 + Ce(IV) ↔ CH3COOH + Ce(III)

2e- 1e-
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
CH3COCOCH3 + 2Ce(IV) ↔ 2CH3COOH + 2Ce(III)
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
CH3COCOCH3 + 2Ce(IV) +2H2O↔ 2CH3COOH + 2Ce(III)
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
CH3COCOCH3 + 2Ce(IV) +2H2O↔ 2CH3COOH + 2Ce(III)
2H+
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
52
Αντίδραση οξειδοαναγωγής
H+
Fe2+ +Cr2O72- ↔ Fe3+ + Cr3+

Fe2+ Ž Fe3+ Οξείδωση

Cr2O72- Ž Cr3+ Αναγωγή
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
Fe2+ Ž Fe3+
Cr2O72- Ž 2Cr3+
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
Fe2+ Ž Fe3+
Cr2O72- Ž 2Cr3+ +7Η2Ο
53
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
Fe2+ Ž Fe3+
Cr2O72- +14Η+ Ž 2Cr3+ +7Η2Ο
Ι.Φ.
Fe2+ Ž Fe3+ + e-
Cr2O72- +14Η+ + 6e-Ž 2Cr3+ +7Η2Ο
Πολλαπλασιάζουμε με 6 την αντίδραση του Fe2+ για να
ισοσταθμίσουμε τις αντιδράσεις
6Fe2+ Ž 6Fe3+ + 6e-
Cr2O72- +14Η+ + 6e-Ž 2Cr3+ +7Η2Ο
Προσθέτουμε αλγεβρικά τις αντιδράσεις
6Fe2+ Cr2O72- +14Η+ ↔ 6Fe3+ +2Cr3+ +7Η2Ο
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
54
Οξείδωση ΝΗ3 από CuO
-3 +2 0 0
NH3 + CuO ↔ N2 + Cu

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
2NH3 + 3CuO ↔ N2 + 3Cu

Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)

2NH3 + 3CuO ↔ N2 + 3Cu + 3H2O

Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)

2NH3 + 3CuO ↔ N2 + 3Cu + 3H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
55
Οξείδωση Η2Ο2 από KMnO4 παρουσία H2SO4
-1 +7 0 +2
Η2Ο2 + KMnO4 + H2SO4 ↔ O2 +MnSO4 + K2SO4

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
5Η2Ο2 + 2KMnO4 + 3H2SO4 ↔ 5O2 +2MnSO4 + K2SO4
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
5Η2Ο2 + 2KMnO4 + 3H2SO4 ↔ 5O2 +2MnSO4 + K2SO4 + 8Η2Ο
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
5Η2Ο2 + 2KMnO4 + 3H2SO4 ↔ 5O2 +2MnSO4 + K2SO4 + 8Η2Ο
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

56
ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΩΝ ΟΞΕΩΝ
1. HCOOH +K2Cr2O7 + H2SO4
+2 +6 +4 +3

HCOOH +K2Cr2O7 + H2SO4 ↔ CO2 + K2SO4+ Cr2(SO4)3

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
3HCOOH +K2Cr2O7 + 4H2SO4 ↔ 3CO2 + K2SO4+ Cr2(SO4)3

Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)

3HCOOH +K2Cr2O7 + 4H2SO4 ↔ 3CO2 + K2SO4+ Cr2(SO4)3 +7H2O
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
3HCOOH +K2Cr2O7 + 4H2SO4 ↔ 3CO2 + K2SO4+ Cr2(SO4)3 +7H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

57
2. HCOOH +KMnO4 + H2SO4
+2 +7 +4 +2
HCOOH +KMnO4 + H2SO4 ↔ CO2 + K2SO4 + MnSO4

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
5HCOOH +2KMnO4 + 3H2SO4 ↔5CO2 + K2SO4 + 2MnSO4
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
5HCOOH +2KMnO4 + 3H2SO4 ↔5CO2 + K2SO4 + 2MnSO4
+8H2O
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
5HCOOH +2KMnO4 + 3H2SO4 ↔5CO2 + K2SO4 + 2MnSO4
+8H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
58
CH3CH2OH + KMnO4 σε όξινο περιβάλλον
-3 -1 +7 -3 +3 +2
CH3CH2OH + KMnO4 ↔ CH3COOH + Mn2+ + Κ+
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
5CH3CH2OH + 4KMnO4 ↔ 5CH3COOH + 4Mn2+ + 4Κ+
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
5CH3CH2OH + 4KMnO4 ↔ 5CH3COOH + 4Mn2+ + 4Κ+ +11H2O
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)
5CH3CH2OH + 4KMnO4 +12H+↔ 5CH3COOH + 4Mn2+ + 4Κ+ +
11H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

59
2ος τρόπος
Ι.Μ. εκτός Ο, Η
5CH3CH2OH + 4KMnO4 ↔ 5CH3COOH + 4Mn2+ +
4Κ+
Μετά την ισοστάθμιση όλων των ατόμων εκτός των
ατόμων Ο, Η
α) Ι.Φ. προσθέτοντας Η+
5CH3CH2OH + 4KMnO4 + 12Η+↔ 5CH3COOH +
4Mn2+ + 4Κ+
β) Ι.Μ. Ο, Η προσθέτοντας Η2Ο
5CH3CH2OH + 4KMnO4 + 12Η+↔ 5CH3COOH +
4Mn2+ + 4Κ+ + 11H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
60
Οξειδοαναγωγική αντίδραση
OH-
NH3 + ClO- ↔ N2H4 + Cl-

Hμιαντιδράσεις
Ι.Μ εκτός Ο, Η
2NH3 ↔ N2H4
ClO- ↔Cl-
Ι. Μ Ο,Η
2NH3 + 2ΟΗ-↔ N2H4 + 2Η2Ο
ClO- + 2Η2Ο ↔Cl- + Η2Ο +2ΟΗ-
Ι.Φ.
2NH3 + 2ΟΗ-↔ N2H4 + 2Η2Ο + 2e-
ClO- + 2Η2Ο + 2e-↔Cl- + Η2Ο +2ΟΗ-
Προσθήκη ημιαντιδράσεων
2NH3 + ClO- ↔ N2H4 + Η2Ο + Cl-
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
61
H2O2 + ClO4- ↔ O2 + ClO2-
H2O2 + ClO4- ↔ O2 + ClO2-
Hμιαντιδράσεις
Ι.Μ εκτός Ο, Η
H2O2 ↔ O2 +2H+
ClO4- ↔ ClO2- + 2H2O
Ι. Μ Ο,Η
H2O2 ↔ O2 +2H+
ClO4- + 4H+↔ ClO2- + 2H2O
Ι.Φ.
H2O2 ↔ O2 +2H+ + 2e-
ClO4- + 4H+ + 4e-↔ ClO2- + 2H2O
62
Πολλαπλασιασμός επί 2 για να έχουμε ίδιο αριθμό e-
και στις 2 ημιαντιδράσεις
2H2O2 ↔ 2O2 +4H+ + 4e-
ClO4- + 4H+ + 4e-↔ ClO2- + 2H2O
Προσθήκη των ημιαντιδράσεων
2H2O2 + ClO4- ↔ 2O2 + ClO2- + 2H2O
ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

63
• 2ος τρόπος
-1 +7 H+ 0 +3

H2O2 + ClO4- ↔ O2 + ClO2-

Ι.Μ. εκτός Ο, Η
2H2O2 + ClO4- ↔ 2O2 + ClO2-
Ι.Μ. τα άτομα Ο (προσθέτοντας Η2Ο)
2H2O2 + ClO4- ↔ 2O2 + ClO2- + 2Η2Ο
Ι.Μ. τα άτομα Η (προσθέτοντας Η+)

2H2O2 + ClO4- ↔ 2O2 + ClO2- + 2Η2Ο

ΤΕΛΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
64
Παράδειγμα
Η+
SO32- + MnO4- ↔SO42- + Mn2+
Hμιαντιδράσεις
Ι.Μ εκτός Ο, Η
SO32- ↔SO42- (οξείδωση από +4 σε +6)
MnO4- ↔ Mn2+ (αναγωγή από +7 σε +2)
Ι. Μ Ο
SO32- + H2O ↔ SO42-
MnO4- ↔ Mn2+ + 4H2O
65
Ι.Μ.Η
SO32- + H2O ↔ SO42- + 2H+
MnO4- + 8H+ ↔ Mn2+ + 4H2O

Ι.Φ
SO32- + H2O ↔ SO42- + 2H+ + 2e-
MnO4- + 8H+ + 5e- ↔ Mn2+ + 4H2O
Πολλαπλασιάζουμε την ημιαντίδραση της οξείδωσης με
5 και της αναγωγής με 2 για να έχουμε τον ίδιο αριθμό
e-.
5 SO32- + 5 H2O ↔ 5 SO42- + 10H+ + 10e-
2 MnO4- + 16H+ +10e- ↔ 2 Mn2+ + 8H2O
66
Προσθέτουμε τις 2 ημιαντιδράσεις
5 SO32- + 5 H2O ↔ 5 SO42- + 10H+ + 10e-
+
2 MnO4- + 16H+ +10e- ↔ 2 Mn2+ + 8H2O
Kαι έχουμε την τελική εξίσωση
5 SO32- + 2 MnO4- + 6H+ ↔ 5 SO42- + 2 Mn2+ +
3H2O
ΕΛΕΓΧΟΣ

67
 ΟΗ-
SO32- + MnO4- ↔SO42- + MnO2
Hμιαντιδράσεις
Ι.Μ εκτός Ο, Η
SO32- ↔SO42- (οξείδωση από +4 σε +6)
MnO4- ↔ MnO2 (αναγωγή από +7 σε +4 )
Ι. Μ Ο
SO32- + H2O↔SO42-
MnO4- ↔ MnO2 + 2H2O
Ι.Μ.Η
SO32- + H2O ↔ SO42- + 2H+
MnO4- + 4H+ ↔ MnO2 + 2H2O
68
Ι.Φ
SO32- + H2O ↔ SO42- + 2H++ 2e-
MnO4- + 4H+ + 3e- ↔ MnO2 + 2H2O
Πολλαπλασιάζουμε την ημιαντίδραση της οξείδωσης
με 3 και της αναγωγής με 2 για να έχουμε τον ίδιο
αριθμό e-.
3SO32- + 3H2O ↔ 3SO42- + 6H++ 6e-
2MnO4- + 8H+ + 6e- ↔ 2MnO2 + 4H2O
Προσθέτουμε τις 2 ημιαντιδράσεις

69
Προσθέτουμε τις 2 ημιαντιδράσεις
3SO32- + 3H2O ↔ 3SO42- + 6H++ 6e-
+
2MnO4- + 8H+ + 6e- ↔ 2MnO2 + 4H2O
Kαι έχουμε την τελική εξίσωση
2 MnO4- + 2H+ + 3SO32- ↔ 2MnO2+ 3SO42- + H2O
• Επειδή όμως τώρα είναι η ισορροπία σε όξινο
περιβάλλον για να γίνει βασικό προσθέτουμε OH-
για να γίνουν τα H+ μόρια Η2Ο όπως παρακάτω:
2 MnO4- + 2H2O + 3SO32- ↔ 2MnO2+ 3SO42- + H2O +
2OH-
Η εξίσωση τώρα είναι σε βασικό περιβάλλον.
70
Ασκήσεις και Προβλήματα

71
Ασκήσεις και Προβλήματα

72