ΦΥΣ 111 - Διαλ.

11 1

3ος νόμος του Newton

 
Οι δυνάµεις εµφανίζονται σε ζεύγη F12 = −F21
Για κάθε δράση (δύναµη ασκούµενη από σώµα 1 σε σώµα 2)
υπάρχει µια ίση και αντίθετη αντί-δραση (από το σώµα 2 στο σώµα 1)

q  Οι δυνάµεις F12 και F21 δρουν πάνω σε διαφορετικά σώµατα

(Πληροφοριακά: O νόµος δεν ισχύει για τις µαγνητικές δυνάµεις...
Με ότι ασχοληθούµε στο µάθηµα αυτό ο 3ος νόµος θα ισχύει πάντα)

Ø  Ο νόµος αυτός εισάγει την έννοια της διατήρησης της ορµής

(θα τον δούµε σε µερικές διαλέξεις αργότερα)

Ø  Σε γενικές γραµµές τι λέει ο νόµος αυτός;

«Όταν στέκεσαι στο έδαφος, εξασκείς την ίδια βαρυτική δύναµη

στη γη όπως αυτή που ασκεί η γη πάνω σου» (δύναµη εξ ’επαφής)

«Όταν πηδάς από κάποιο ύψος τότε πέφτεις επειδή η βαρύτητα σε

τραβά προς τη γη αλλά και η βαρύτητα λόγω της µάζας σου έλκει
τη γη προς το µέρος σου» (δύναµη εξ ’αποστάσεως)
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 2

3ος νόμος του Newton - Παραδείγματα

Δύναµη επαφής:
O A πιέζει τον τοίχο. Ο τοίχος πιέζει τον Α
Ο τοίχος παραµορφώνεται κάποιο ποσοστό της
ακτίνας του ατόµου
Ο Α παραµορφώνεται µέχρι και µερικά χιλιοστά

Ένα τούβλο βρίσκεται ακίνητο πάνω σε τραπέζι

Ø  Η γη ασκεί µια δύναµη Β πάνω στο σώµα που
δεν είναι άλλη από το βάρος του σώµατος
N Ø  Το τούβλο αντιδρά στη δύναµη αυτή ασκώντας
µια δύναµη Β’ πάνω στη γη
Ø  Το τραπέζι µε τη σειρά του ασκεί µια δύναµη Ν
N΄
πάνω στο τούβλο µε κατεύθυνση προς τα πάνω
B΄ Β=mg επειδή το τούβλο είναι ακίνητο πάνω στο τραπέζι
Ø  Το τούβλο ασκεί µια αντίδραση Ν’ στο τραπέζι
N
Το τούβλο είναι ακίνητο (u=0) – ισορροπία:
Β=mg από 1ο νόµο: ΣF = 0 που σηµαίνει ότι Β = Ν = mg
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 3

Παράδειγμα
q  Φορτηγό συγκρούεται µε mini!
Ποιο από τα 2 οχήµατα θα δεχθεί µεγαλύτερη δύναµη?
 
3ος νόμος: Fmini = −Fφορτηγο
Ποιο από τα 2 οχήµατα θα έχει µεγαλύτερη επιτάχυνση?
 
2ος νόμος: F = ma και τα 2 σώµατα δέχονται την ίδια δύναµη
αφού Μmini<<Mφορτηγού τότε αmini>>αφορτηγού

y q  Κιβώτιο ισορροπεί κρεµασµένο από τη ζυγαριά

T Ø  Η δύναµη

λόγω της βαρυτικής έλξης (βάρος)

B = mg = −mgˆj µε g=9.8m/s2
x B Ø  Η δύναµη από το σχοινί, Τ (το κιβώτιο «τραβά» το σχοινί)
Ø  Αφού το κιβώτιο ισορροπεί θα έχουµε:
∑F y = T − B = 0 ⇒ T = B = mg
Ø  Αν τραβήξω το κιβώτιο προς τα κάτω τότε
∑F y = T − B − FF = 0 ⇒ T = B + FF > mg
Ø  Aν τραβήξω το κιβώτιο προς τα πάνω τότε
∑F y = T − B + FF = 0 ⇒ T = B − FF < mg
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 4

Διάγραµµα απελευθερωµένου σώµατος

Ø  Διαλέγουµε το σώµα του οποίου τη κίνηση θέλουµε να µελετήσουµε (βιβλίο)
Ø  Διαλέγουµε κατάλληλο σύστηµα συντεταγµένων
Ø  Υποθέτουµε ότι τα σώµατα µπορούν να αναπαρασταθούν σαν υλικά σηµεία
Ø  Βρίσκουµε όλες τις εξωτερικές δυνάµεις που ενεργούν πάνω στο σώµα
Σαν να ήταν αποµονωµένο από το υπόλοιπο σύστηµα µας.
•  Κάθετη δύναµη από το τραπέζι Κάθετη δύναµη
•  Βάρος τους σώµατος
Χέρι
• Δύναµη του χεριού Τριβή
•  Τριβή (αντίθετη µε τη φορά κίνησης) Βάρος
Ø  Αν υπάρχουν τροχαλίες ή σχοινιά,
υποθέτουµε αµελητέες τις µάζες τους

y
Φυσική
x
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 5

Δυνάµεις σε σώµατα
Σώµα που έχει επιτάχυνση = 0 βρίσκεται σε ισορροπία.
Δηλαδή η συνισταµένη δύναµη που δρα στο σώµα είναι µηδέν
F
Ν Ν F Ν
Σώμα στο οποίο θ Fy
Συρόμενο
δεν συμβαίνει τίποτα Fx
σώμα
mg
mg mg
∑F y =0=N−B=0⇒ N =B ∑F x = F cosθ = max
∑F y = N − B + F sinθ = may = 0

Κεκλιμένο επίπεδο ⇒ N = B − F sinθ ⇒ N < B

y
Διαλέγουµε πάντα ένα σύστηµα συντεταγµένων
x N βολικό για να αναλύσουµε τις δυνάµεις.
Εξετάζουµε το άθροισµα των συνιστωσών δυνάµεων

mg
∑F x = mgsin θ = max

∑ F = N − mgcosθ = ma = 0
θ
y y
⇒ N = mgcosθ ≤ mg
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 6

Ισορροπία – Παράδειγµα
Δεν υπάρχει κίνηση στο σηµατοδότη οπότε βρίσκεται
σε ισορροπία και η επιτάχυνση είναι µηδέν.

  ∑ Fx = 0
∑ F = ma = 0  y
∑ Fy = 0
Ανάλυση του προβλήµατος
2 σώµατα (σηµατοδότης – σηµείο ένωσης σχοινιών) x
2 διαγράµµατα απελευθερωµένου σώµατος

Συνθήκη ισορροπίας στο σηµατοδότη


∑ Fy = 0 ⇒ T3 − Fg = 0 ⇒ T3 = Fg (1)
Συνθήκη ισορροπίας στο κόµπο

( )
∑ Fx = 0 ⇒ T2 cos 530 − T1 cos 37 0 = 0( )

( )
⇒ T2 cos 530 = T1 cos 37 0 (2) ( )
( ) ( )
∑ Fy = 0 ⇒ T1 sin 37 0 + T2 sin 530 − T3 = 0
⇒ T sin ( 37
1
0
) + T sin ( 53 ) = T
2
0
3 = Fg (3)
Σύστηµα 2 εξισώσεων (2,3) µε 2 αγνώστους
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 7

Τάση νήµατος - τροχαλία

q  Δυο σώµατα συνδέονται µεταξύ τους µε σχοινί µέσω µιας τροχαλίας αµελητέας
µάζας. Τα δυο σώµατα είναι σε ισορροπία όπως στο σχήµα.
Συγκρίνετε τις µάζες των 2 σωµάτων y
(Α) Μ1>Μ2 (Β) Μ1<Μ2 (Γ) Μ1=Μ2
x

∑ =0
F ισορροπία Τ1 Τ2
2
T1 − B1 = 0 ⇒ T1 = m1g
1
T2 − B2 = 0 ⇒ T2 = m2 g
1 2
Η τάση του νήµατος είναι
ίδια σε όλο το µήκος του σχοινιού
B1 B2
T1 = Τ 2
Εποµένως: m1 = m2
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 8

Παρουσία συνισταμένης δύναμης

Σε ένα σώµα ασκείται µη µηδενική συνισταµένη δύναµη τότε υπάρχει επιτάχυνση
Κάνουµε το διάγραµµα απελευθερωµένου σώµατος
Εφαρµόζουµε το 2ο νόµο του Newton

Οι δυνάµεις που δρουν είναι:

το βάρος Fg
η τάση Τ
η αντίδραση Ν του δαπέδου

∑F x = T = ma x

∑F y = Fg − n = ma y = 0
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 9

Περίπτωση πολλών σωμάτων

Αν πολλά σώµατα συνδέονται µεταξύ τους ή εφάπτονται τότε ο νόµος του Newton
µπορεί να εφαρµοστεί στο σύστηµα σα να είναι ένα σώµα ή σε κάθε σώµα ξεχωριστά

(α) Λαμβάνουμε το σύστημα σαν ένα σώμα

∑F x = M συστ ax ⇒ F = ( m1 + m2 ) ax

(β) Μπορούµε να λύσουµε το πρόβληµα εφαρµόζοντας

το νόµο του Newton σε κάθε σώµα ξεχωριστά

Στο x-άξονα για m1: F − P21 = m1ax

Στο x-άξονα για m2: P12 = m2 ax
Αλλά |P12| = |P21| δράση - αντίδραση

Οπότε F − m2 ax = m1ax ⇒ F = ( m1 + m2 ) ax
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 10

Παράδειγμα τροχαλίας
Ζητάµε να βρούµε τις τάσεις σε κάθε τµήµα του συστήµατος
και την δύναµη F για να µην κινηθεί η µάζα M.
Τ4
Διαγράµµατα απελευθερωµένων σωµάτων
(1) (2) (3)
Τ4 Τ2 Τ3 H τάση στο σχοινί
Τ1 Τ5 είναι σταθερή:
Τ2 Τ3
Τ1=Τ3=Τ2

Τ1 Τ5 Μg
Τ5 Τ3
F Τ2
Μ
(3): ∑ F = 0 ⇒ T − Mg = 0 ⇒ T = Mg
5 5

Mg
(2): ∑ F = 0 ⇒ T + T − T = 0 ⇒ 2T = T 5 ⇒ T2 = T1 = T3 =
Σύµφωνα µε 2 3 5 2
2
το 2ο νόµο: 3Mg
(1): ∑ F = 0 ⇒ T4 − T1 − T2 − T3 = 0 ⇒ T4 = 2
F = T1 = Mg 2
 ΦΥΣ 111 - Διαλ.11 11

Quiz
Ø  Γράψτε σε μια σελίδα το όνομά σας και τον αριθμό

ταυτότητάς σας

Έτοιµοι;