BPrAL Kolegji AAB

Fakulteti Juridik
SD 2021/ 2022
Lënda: Sociologjia e së drejtës
J IX
Dr. Basri Muja

Metodat e Sociologjisë të së drejtës

1
Rëndësia e metodave në hulumtimin e dukurive shoqërore

•Metoda? → rrugë, mënyrë për të arritur deri te e vërteta

shkencore.
•Metodat - pjesë përbërëse të pandara të shkencës.
•Shkenca - unitet i metodës dhe teorisë.
•Zhvillimi dhe evoluimi i metodave krahas zhvillimit të shkences.
•“Methodos” (greq.) - hulumtim, kërkim, mënyrë, rrugë për
arritjen e një qëllimi të caktuar.
•Metodologjia - shkenca mbi metodat.  
•Aplikimi i disa metodave të përgjithshme të hulumtimit
shkencor dhe adoptimi i tyre nevojave të veta.

2
• Sociologjia e së drejtës (SD) si shkencë niset nga hulumtimi i
fenomeneve konkrete shoqërore, dhe shkon kah përgjithësimi i
tyre në kategori më të gjera.

• Mendime të ndryshme lidhur më përdorimin e metodatve nga

sociologjia e së drejtës.

• Karakteri i lëndës së SD, uniteti i saj si shkencë empirike dhe

teorike - kushtëzon metodologjinë e sajë → një unitet i
metodave mbledhëse - diskriptive dhe shpjeguese -
eksplikative d.m.th unitet i metodave induktive - deduktive.

• Metodat - jo vetëm mjete dhe rrugë për të arritur gjerë te të

njohurit, ato përfaqësojnë edhe vetë njohuritë, respektivisht
aftësitë për të arritur gjerë te e vërteta.
3
• Asnjë shkencë nuk e ka metodën e vetë (krejtësisht specifike)
për studimin e çështjeve në atë lëmi.

• Njëjtë edhe SD - shërbehet me metodat e përgjithshme

shkencore, duke ia adaptuar pjesërisht vetes.

• Metodat e SD ndihmojnë në:

 njohjen e proceseve shoqërore - krijimin dhe zbatimin e

normave juridike për kontrollimin e marrëdhënieve juridike;
 njohjen e marrëdhënieve shoqërore - normimin e tyre;
 përcaktimin e faktorëve të cilët ndikojnë në të kuptuarit dhe
të zbatuarit e normave juridike;

4
 shpjegimin e diferencave në mes të projekteve politike dhe
zbatimit normativ në marrëdhëniet shoqërore;
 përcaktimin e fakteve juridike lidhur me autorizimet dhe
obligimet juridike.

• Metodat kryesore të hulumtimit të SD:

I. Të vërejturit (si metodë);

II. Metoda historike - komperative;
III. Metoda monografike;
IV.Metoda statistikore;
V. Metoda dogmatike;
VI.Eksperimenti në Sociologji;
VII.Analiza e përmbajtjes;
5
I. Të vërejturit (si metodë)

•Hulumtimi dhe analizimi i fakteve apo informatave të reja.

•Grumbullimi informatave nga „dora e parë“.
•Hulumtime të drejtpërdrejta, pa ndërmjetesues.
•Hulumtimi i sjelljeve të grupeve të ndryshme shoqërore.
•Hulumtimi i procedurave të ndryshme juridike.
•Hulumtimi dhe studimi i dukurive juridike vs. ndikimet
shoqërore në të drejtën dhe zbatimin e saj.

•Sfera e veprimit e kufizuar - vetëm fenomenet aktuale objekt i

hulumtimit.
•Dyshime mbi thellësinë e mjaftueshme në hulumtimin e
dukurive shoqërore.
6
• Qëllimi kryesor i të vërejturit - konstatimi i rregullave të
caktuara dhe përsëritja në suazat e një dukurie shoqërore, e
cila hulumtohet.

• (Përmes metodes) vërehet, konstatohet dhe përshkruhet

fenomeni i caktuar shoqëror i cili studiohet.

• Metoda e të vërejturit - shumë e zhvilluar dhe e degëzuar në

SD dhe në sociologjinë bashkëkohore.

• Disa forma të të vërejturit sociologjik, më kryesoret:

a. të vërejturit e drejtpërdrejt (direkt), dhe
b. të vërejturit e tërthortë (indirekt).

7
a. Të vërejturit e drejtpërdrejt (direkt):

 forma të ndryshme të punës hulumtuese që kryhet në terren

- me kontaktin direkt të hulumtuesit;
 përmes observimit dhe të menduarit, hulumtohet dhe
studiohet manifestimi i një dukurie shoqërore e cila është e
dhënë në mënyre të drejtpërdrejt;
 konsiderohet si një ndër metodat më të sigurta në
hulumtimin e dukurive shoqërore.

b. të vërejturit e tërthortë (indirekt):

 përdoret kur manifestimet shoqërore të cilat hulumtohen nuk

janë të dhëna në mënyrë të drejtpërdrejt ose i takojnë së
kaluarës;
8
 shfrytezimi i dokumenteve të ndryshme historike,
materialeve të fituara nga hulumtimet e mëhereshme në
mënyrë të drejtpërdrejt apo të tërthort.

• Përmes dy mënyrave - arrihet gjer te shënimet e dëshiruara,

si të vërejturit direkt apo analizimit te dokumenteve, ligjeve,
librave, gazetave, filmave, emisioneve të radios, etj.

Fazit
• Kjo metodë ka rëndësi të madhe për zhvillimin e mëtejshëm
të shkencës së SD;

• Mundëson mblidhjen e informatave të ndryshme për “jetën”

dhe punën e fenomeneve të ndryshme juridike.
9
II. Metoda historike - komperative

•Hulumtimi i dukurive shoqërore përmes krahasimit të dukurive

shoqërore.
•Mendime të ndryshme lidhur me përdorimin e kësaj metode.
•Sipas juristëve, 2 disiplina juridike: historia e së drejtës dhe e
drejta e krahasuar.
•Objektivi: krahasimi i shoqërive, organizimeve të ndryshme
shoqërore në kohë të njëjtë apo kohëra të ndryshme.

•Sociologët (përmes kësaj metode):

studiojnë ndryshimet shoqërore në periudha të ndryshme
kohore, dhe
sqarojnë fenomene të ndryshme shoqërore dhe juridike.
10
• Shqyrton dukuritë juridike të jetës shoqërore - sikurse janë
shfaqur, njëra prej tjetrës dhe të lidhura në mes veti, në
zhvillimin e tyre historik - kronologjikisht.

• Njohja e gjendjes së shoqërive në të kaluarën dhe specifitetet

historike të vendeve në veçanti - e rëndësishme për arritjen e
objektivave shkencore.

• Sot, (kjo metodë) vlerësohet - mundeson interpretimin tërësor

historik të zhvillimit të dukurive historiko - juridike dhe
shoqërore.

Fazit
• Metoda historike - komperative → kundrimi historik i zhvillimit
të shoqërisë dhe të dukurive të saja.
11
III. Metoda monografike

•Monografia - studim i gjerë dhe i hollësishëm i një çështje të

veçant shkencore.
•Hulumtimi dhe studimi i dukurive të ndryshme juridike dhe
shoqerore, institute juridike (te rendesishme per te drejten:
vendime te ndryshme nga praktika gjyqesore, marreveshjet në
martesë, trashëgimi, etj.).
•Aplikimi i suksesshëm - përzgjedhja e duhur e dukurive të cilat
do të hulumtohen dhe do të studiohen.
•Përparësi: hulumtimi i dukurive shoqërore në mënyrë të plotë.
•Mangësi: të vërejturit është më i kufizuar në raport me rrethin
shoqëror.

12
• Gjate studimit te dukurive dhe fenomeneve shoqerore, (Mm)
përveç të vërjturit, perdorë edhe anketë, analizë të
dokumenteve të shkruara, etj.

• Çështjet kryesore që i studion: familja, ndermarrjet,

personalitetet, grupet e ndryshme shoqerore, ekonomike,
etnike, barazia gjinore, etj.

• Trajton (gjatë studimit të fenomeneve) secilen njësi

shoqerore si tërësi.

13
IV. Metoda statistikore

•Hulumtimi i dukurive shoqërore përmes mbledhjes së

informatave, përpunimit dhe analizimit të tyre (sh.r).
•Menyra e zbulimit te informatave dhe e grumbullimit te tyre
nga hulumtuesi - çështje e SD.
•Përpunimi dhe analizimi i informatave - çështje e statistikes dhe
metodes statistikore.
•Metoda statistikore - kufizuar në hulumtimet e SD.
•Mbledhë dhe përpunon informatat - jo sintetizimin e tyre.
•Nuk i analizon dukuritë e caktuara shoqërore dhe juridike - nuk
mundet t’i zbërthej dhe vështroj ato në aspekte të ndryshme.
•Metodë në Sociologji dhe në SD më shumë me karakter teknik.

14
• Burimet e metodës statistikore: ekonomike, demografike dhe
juridike.

 Burimet ekonomike - operojnë me numra dhe shuma

monetare, psh. pasuria e qytetarëve, buxheti familjar - nuk
merren me të drejtën e pronësisë apo kontribuesin në
buxhetin familjar.

 Burimet demografike - të dhena të rëndësishme mbi

individet, familjet, (pa)punësimet, martesat (jo)formale, etj.

 Burimet juridike - krijimi i një pasqyre reale për punën e

gjykatave, lëndet, llojin e veprave penale, për kryesit e tyre,
ngarkueshmërinë dhe efikasitetin e gjykatave, gjykatësve,
prokurorëve, etj.
15
V. Metoda e eksperimentit në Sociologji
•Krijimi artificial i situatave të caktuara ku shpjegohen sjelljet e
njerëzve në situata të reja artificiale.

•Qëllimi: në rrethana më të mira (shpesh artificiale), të mund të

vërehen dukuritë të cilat studiohen.

•Eksperimenti në shkallën e sotme të zhvillimit të metodave

shkencore në hulumtimet empirike - konsiderohet si metodë
shkencore më efikase (në hulumtimet empirike), si mënyrë më
depërtuese në njohjen e botës reale.

•Si mënyrë gjurmuese, mundëson konstatimin në mënyrë

ekzakte dhe të plotë në marrëdhëniet shkakore të dukurive të
cilat gjurmohen.
16
• Si metodë, që nga kohërat e lashta - aplikohej nga ana e
kontribuesve më të shquar të zhvillimit të shkencës, veçmas
të shkencave natyrore.

• Mendohej - eksperimentet janë të mundshme në shkencat

natyrore e të pamundura në ato shoqërore.

• Pengesa ne aplikimin e tij në marrëdhëniet dhe dukuritë

shoqërore: p.sh. si është i mundur aplikimi (vetem
eksperimental) tek institucioni i kurorëzimit të dy personave
për të hulumtuar sjelljet e bashkëshortëve ndërmjet veti?

17
• Historikisht, ndryshime permanente te shoqerive te
ndryshme ne te gjitha sferat e jetes dhe nevoja e percjelljes
se ketyre ndryshimeve nga infrastruktura juridike.

• Zbatimi i eksperimentit në SD - më shumë në mikrosociologji

(studimi i grupeve të vogla: të familjes, klasës, individit,
shtresës, etj.), e më pak në makrosociologji (studimin e
shtetit, kombeve, klasave, etj.).

• Matja e produktivitetit të punës të dy grupeve te punëtorëve

në një ndërmarrje: lëndën e parë, strukturën kualifikuese,
origjinën sociale të punëtorëve, kushtet e punës përafërsisht
të njejëta - rezultate të ndryshme në produktivitetin e punës.
 Raporti ndërmjet prodhuesve dhe burokracisë/ organeve
ekzekutive.
18
• Nese ndryshimet shoqerore pasohen edhe nga ndryshime
ligjore, vendosin profesionistet - bazuar ne metoden e
eksperimentit.
• Varesisht nga vellimi (i reformes), percaktohen edhe parimet
dhe modalitetet e saj.

• Pavarësisht nëse ligji duhet te reformohet apo te nxirret një i

ri, duhet qe te percillen efektet e tij.
• Permes eksperimentimit te legjislacionit ndryshohet ligji i
vjeter ose miratohet nje i ri, i cili përkohësisht mundet te
aplikohet vetem ne nje pjese te kufizuar te territorit si ligj
pilot.

• Krahasimi i ndikimit te ligjit te vjeter dhe te ri/ te ndryshuar -

varesisht nga rezultatet, percaktimi per njerin.
19
• Ne raste te caktuara, per shkak te rregullimeve te ndryshme
shteterore, kemi ligje te ndryshme brenda nje shteti.

• SD i percjell dhe krahason ndryshimet ndermjet ketyre ligjeve.

• Perciellja e efekteve pozitive/ negative te normave juridike duke i
zbatuar ato ne grupe te caktuara te njerezve apo territore te
caktuara.

• Ana pozitive: aplikimi dhe percjella e reformave ligjore dhe efekti

i tyre ne jeten shoqerore.
• Dobesia: njerezit, shpesh, duke e ditur qe jane duke u percjellë
ne raport me normen juridike, sillen ndryshe, jo ne menyre
spontane por ne menyre pak a shume te kontrolluar.
• Deformimi i rezultateve te eksperimentit.
 
20
VI. Metoda dogmatike

•Metoda dogmatike si metodë e vetme specifike për njohjen e

drejtësisë.

•Proceset juridike mund të studiohen vetëm me aplikimin e më

shumë metodave të përshtatshëme për fushën e hulumtimit.

•Metoda dogmatike juridike - rendi dhe sistemi juridik, të

respektohet ashtu si është.

•Norma me karakter detyrues - njerëzit duhet të sillen sipas

vullnetit të autoriteteve.

21
• Metoda dogmatike versus metoda aksiologjike:

 elemente të përbashkëta - si duhet te sillemi respektivisht të

mendojmë;
 dallimet - metoda dogmatike respekton qëndrimet për shkak
të autoritetit apo frikes, metoda aksiologjike për shkak të
shprehisë apo bindjeve.

• SD kundër metodes dogmatike të studimit të dukurive

juridike.
• Norma juridike, e përkohëshme dhe e ndryshueshme.
• Norma juridike në harmoni me nivelin e zhvillimit shoqëror
kur ajo vepron.

22
VII. Analiza e permbajtjes
•Struktura heterogjene shoqërore gjatë historisë.
•Komunikimet ndermjet njerëzve në kontekste të ndryshme
historike dhe shoqërore.
•Kuptimi i komunikimit më të mirë ndërmjet njerëzve pas një
analize të përmbajtjes së tyre.
•Qëllimi analizës së përmbajtjes - kuptimi më i mirë i
përmbajtjes së teksteve apo porosive.
•Analiza e përmbajtjes - redukim i një teksti në një përmbledhje
ose paraqitje më të shkurtër të kuptimit të tij.
•Metoda si ndihmë e SD për të studiuar, kuptuar dhe analizuar
dokumente të ndryshme juridike.
•Këndvështrimi sociologjik i rrethanave shoqërore kur
(dokumentet) janë nxjerrë dhe kanë vepruar.
23
Rëndësia e metodave në Sociologjinë e së drejtës

•Të gjitha mënyrat metodologjike të hulumtimeve empirike janë

të domosdoshme dhe më se të nevojshme për kryerjen e
suksesshme të hulumtimeve të ndryshme në këtë lëmi.
•Që hulumtimet të kenë sukses, (zakonisht) metodat duhet të
zbatohen në mënyrë të kombinuar.

•Per zhvillim te metejm te SD dhe zgjidhjes se problemeve nga

domeni i saj - më se i domosdoshëm zhvillimi i mëtejshëm i
metodologjisë së SD.
•Metoda shkencore në SD mundesojnë hulumtimin, kuptimin dhe
mbikëqyrjen e çështjeve te ndryshme shoqërore.
•Metodologjia e sociologjisë dhe e SD jep shikim plotë të
dukurive shoqërore dhe shoqërisë në përgjithësi.
24
 Pyetje?

Ju faleminderit!

25