1.

Ndarja e kriminologjise

Ne literaturen kriminologjike flitet per ekzistimin e:

a)Kriminologjise se pergjithshme,
b)Kriminologjise klinike,
c)Kriminologjise akademike,
d)Kriminologjise aplikative,
e)Kriminologjise radiale dhe
f)Kriminologjise viktimologjike.
2.Kriminologjia e pergjithshme
 Kriminologjia e pergjithshme, si rregull, do te kishte
detyre te definoje dhe te perkufizoje te gjitha nocionet
mbi krimin dhe marredheniet e tij me faktoret tjere.
 Kjo kriminologji, sipas autoreve, perbehet nga disa
disiplina te vecanta kriminologjike:
 A)Antropolgjise kriminale,
 B)Psikologjise kriminale,
 C)Psikiatrise kriminale,
 D)sociologjise kriminale,
 E)Viktimologjise dhe
 F)Penologjise
 Kriminologjia e tille trajton metodat dhe rruget kryesore
te njohjes se krimit
3.Kriminologjia klinike
 Kriminologjia klinike eshte disipline e vecante qe
objekt studimi ka kryeresin e vepres penale- rastin
individual. Ai duhet te studiohet me sy klinik.
 Pra ky lloj i kriminologjise krimin e trajton si akt
individual.
 Themelues i kesaj kriminologjie eshte Llombrozo,
J.Pinatel etj. Ata theksojne se qellimi i kriminologjise
duhet te jete studimi i gjendjes se rrezikshmerise se
kryeresit. Personaliteti delikuent duhet te studiohet
gjithanshem dhe ai studim duhet te perfshije:
diagnozen, prognozen dhe tretmanin.
4.Kriminologjia akademike
 Kriminologjia akademike perfaqeson shkence te vecante
qe zhvillohet dhe ekziston ne katedrat akademike.
 Ne keto katedra kryhen hulumtime shkencore me vlere
te madhe te studimit te kriminalitetit- shkaqeve dhe
formave te paraqitjes se tij.
 Megjithate, ketyre kerkimeve u behet verejtje se jane
teper abstarkte, te thata dhe teorike, pa qene te lidhura
me praktiken.
 Sipas disa autoreve keto kerkime me teper knaqin
deshirat e akademikeve e profesoreve se sa paraqesin
ndonje kontribut konkret ne studimin e kriminalitetit.
 Keta hulumtues shpesh krijojne shoqata dhe organizata
kriminologjike, me crast organizojne seminare e tryeza
shkencore per ceshtje te kriminalitetit.
5.Kriminologjia aplikative
 Kjo kriminologji paraqet nje episod te kriminologjise
akademike.
 Sipas disa autoreve, kryesisht kanadeze, kjo
kriminologji duhet te merret me studime konkrete te
realitetit kriminal.
 Kjo kriminologji angazhohet qe ne te studiuarit e
lendes se kriminologjise te behen ndryshime
rrenjesore, sidomos sa i perket shkaqeve te
kriminalitetit.
 Perfaqesuesit e kesaj kriminologjie propozojne qe
programet mesimore te studimit te krimit te pesojne
ndryshime radikale.
 Qellimi i gjithe kesaj eshte qe studimet mbi krimin te
jene te atilla qe te gjejne zbatim ne praktike.
6.Kriminologjia radikale
 Ithtaret e kesaj kriminologjie angazhohen qe te behen ndryshime
rrenjesore te postulateve kryesore te kriminologjise tradicionale.
 Keto ndryshime kane te bejne me nderrimin e kodeve e ligjeve
penale.
 Ata theksojne se kodet penale sot nuk permbajne shume
inkriminime te cilat jane teper te rrezikshme per shoqerine.
 Sipas atyre autoreve ligjet ekzistuese mbrojne interesat e
pushtetit dhe ato nuk jane adekuate me realitetin.
 Pra ata kerkojne qe te inkriminohen veprimet kriminale adekuate.
Ketu mendohen ne nje definim me te qrate te terrorizmit, krimit te
organizuar dhe disa veprimeve tjera te rrezikshme.
 Pra ata kerkojne ndryshime rrenjesore te ketye kodeve.
7.Kriminologjia viktimologjike
 Viktimologjia si disipline shkencore studion viktimen.
Ky studim perfshine si aspektin e shkaqeve te krimit,
ashtu edhe fenomenin e paraqitjes se krimit dhe
masat per luftimin e tij.
 Kjo disipline shkencore sot po merr nje dimension te ri
te interesimit. Kjo per shkak te peshes qe ne disa
raste luan viktima ne kryerjen e krimit.
 Zhvillimin e kesaj shkence e kane ndihmuar sidomos
autoret e shumte amerikane e evropiane.
 Sheparovic thekson se viktimologjia studion viktimen
dhe detyrat e saj jane ne analizimin e problemeve te
shumfishta te viktimes, studimin e shaqeve te pesimit,
perkatesisht te viktimizimit.
8.Metodat e kriminologjise
 Fjala metode dmth. Rruge per te ardhur deri te e
verteta objektive.
 Kriminologjia ne studimin e lendes se saj aplikon
metoda te ndryshme. Kjo nga se kriminaliteti trajtohet
edhe si problem shoqeror edhe individual.
 Ne kete rrjedhe dallohen:
 A)Metoda e studimit te rasteve individuale,
 B)Metoda klinike,
 C)Metoda e vrojtimit,
 D)Metota e intervistes dhe anketes,
 E)Metoda e eksperimentit, krahasimit dhe matjes,
 Metoda statistikore etj.
9.Metoda e studimit te rasteve
individuale
 Kjo metod kriminalitetit i qaset si dukuri individuale, dhe ne fokus te
interesimit per te eshte kryeresi- vetite dhe cilesite e tij. Por, kjo metod nuk
i len pas dore as rrethanat tjera te natyres sociale.
 Kjo metode quhet metode e rastit ose metode e historise jetesore te
kryeresit, sepse e studion delikuentin nga koha e femijerise se hershme
deri ne momentin kur e ka kryer vepren penale.
 Ky studim perfshine mbledhjen e shenimeve per moshen, gjinine,
profesionin, prinderit, vendi e punes, vendbanimin, gjendjen martersore etj.
 Kjo metod i ka perparesite dhe te metat e saj:
 Perparesi eshte se shenimet e mbledhura ndihmojne ne hulumtimin e
shkaqeve te kriminalitetit.
 Natyrisht perparesi e saj eshte edhe puna ekipore qe zakonisht vje ne
shprehje gjate mbledhjes se te dhenave.

 Ane negative eshte se kjo metode eshte e shtrenjte, sepse nenkupton

angazhimin e nje vistre ekspertesh.
 Kjo metode nuk eshte e pershtatshme per te studiuar esencen e te gjitha
sjelljeve kriminale, pasi ne fokus ka individin.
10Metoda klinike
 Edhe kjo metode e trajton kriminalitetin si dukuri individuale dhe shkaqet e
kriminalitetit perpiqet t’i gjeje ne vetite psikike dhe biologjike te kryeresit.
 Quhet metode klinike per shkak se sjellja kriminale studiohet sikur ne klinikat
mjeksore ku trajtohen semundjet e ndryshme
 Ithtaret e kesaj metode kerkojne themelimin e klinikave te posaqme per trajtim te
delikuenteve.
 Sipas kesaj metode trajtimi i rastit kriminal kalon neper disa faza:
 A)Faza e ekzaminimit medicionai psikologjik dhe social (anketa socilae
ekzaminimi psikologjik, psikiatrik etj),
 B)Faza e diagnozes kriminologjike e cila konstaton rrezikshmerine e kryeresit,
 C)Faza e prognozes sociale- percakton tabelat e permiresimit te delikuentit,
 D)Faza e realizimit te programit dhe tretmanit- tretmani i delikuenti ne ambientin
ne liri dhe
 E)Faza e pergjithesimit dhe konkluzioneve- vleresohen te gjitha fazat e
meparshme dhe nxirren konkluzionet lidhur me rastin kriinal.
11.Metoda e vrojtimit- observimit
 Eshte metode e shpeshte ne kriminologji.
 Kjo metode i mundeson studiusit te njihet drejtperdrejte ose terthorazi me
shume te dhena qe kane te bejne me vetite dhe cilesite subjektive te
delikuentit.
 Flitet per vrojtim direkt dhe vrojtim indirekt:
 - Vrojtimi direkt mund te jete me pjesemarrje dhe pa pjesemarrje.
 - Vrojtimi direkt me pjesemarrje mundeson qe drejtperdrejte te mbidhen te
dhenat dhe shenimet mbi cilesite, temperamentin, karakterin etj. te
delikuentit, prandaj kjo eshte perparesi e saj.
 Kjo metode i ka te metat sepse ai ne shume raste nuk mund te realzohet
ne praktike (studiusi duhet te jete ne mesin e delikuenteve- kjo keron qe ai
duhet te sillet si ata, por edhe ka rreziqe nese ai hetehoet nga delikuentet)
 Vrojtimi direkt pa pjesemarrje behet duke mos u verejtur fare. Ai zakonsiht
shkon ne institucione dhe percjell sjelljen e delikuentit pa u verejtur.

 Vrojtimi indirekt behet duke studiuar lendet, dokumentet, procesverbalet,

ditaret, regjistrat etj. dhe ne baze te tyre nxirren konkluzionet.
12.Metoda e anketes dhe intervistes
 Keto metoda gjejne aplikim te gjere ne fushen e hulumtimit te
kriminalitetit
 Anketimi mund te behet me goje dhe shkrim.
 Por, para se gjithash hulumtuesi pergatite pyetesorin, i cili duhet t’i
permbaje te gjitha elemente e nevojshme…
 Studiusi duhet ta caktoje qe me pare qellimin e anketes dhe intervistes-
ai duhet te dije cka deshiron te arrije,
 Duhet te caktohet edhe popullata e cila do te anketohet…
 Vecmas duhet kushtuar kujdes formulimit te pyetjeve- sepse hartuesi
duhet te kete parasysh nivelin intelektual te popullates.
 Pyetjet nuk duhet te jene provokative.
 Para se te bej intervisten apo anketen hulumtuesi duhet ta njoftoje
popullaten per nje qellim te tille.
 Nese behet me delikuent ose te denuar atyre duhet t’u shpjegohet qellimi
i anketes, e sidomos fakti se pergjegjia ne pyetje te caktuara nuk do te
ndikoje ne tretmanin e tyre ne ent.
 Pra duhet te krijohet nje kontakt besimi per te pasur sukses kjo metode.
13.Metoda e eksperimentit,
krahasimit dhe matjes
 Eksperimenti zakonisht aplikohet ne shkenca natyrore e teknike.
 Ne shkencat shoqerore kjo metode gjene aplikim te rralle.
 Pra, kriminaliteti, sipas disa autoreve nuk eshte mire qe ne menyre artificiale te
nxitet.
 Por kjo metode, mund te aplikohet ndaj personave te denuar.
 Ne raste te tila te denuarit ndahen ne grupe dhe pastaj ne nje grup nderrmerren
masa dhe metoda te reja te punes, ndersa ne grupin tjeter vazhdohet me metoda
te meparshme…. Keshtu behet eksperimenti dhe arrihet deri te konkluzionet.

 Krahasimi eshte metode e preferueshme, e cila konsiston ne krahasimin e

gjerave me qellim zbulimi te ngjashmerive dhe dallimeve midis dy subjekteve.
Edhe ketu personat ndahen ne gupe. Grupi krahasues dhe grupi kontrollus. Ne
grupin kontrollues nuk ndermeren fare veprime ashtu qe pastaj konstatohen
dryshimet.

 Matja si metode aplikohet ne hulumtimin e intelegjences, motivimit, qendrimeve,

temperamentit, karakterit, shkalles se crregullimeve mentale etj.
 Per kete perdoren aparate te sotisfikuara te cilat matin gjendjen e neurozave apo
crregullimeve psikike te individeve.
14.Metoda statistikore
 Kjo metode e trajton kriminalitetin si dukuri masovike.
 Sot flitet per nje disipline te vecante- statistiken kriminale.
 Permes kesaj metode studiohet vellimi, dinamika, struktura e
kriminalitetit etj.
 Ekzistojne disa metoda statistikore:
 A)Metoda e ligjit te numrave te medhenj- Sipas kesaj metode per
hulumtime te mirefillta duhet perfshire sa me shume raste
kriminale.
 B)Metoda e modelit- Esenca e kesaj metode qendron ne studimin
e vetem disa rasteve qe jane tipike per dukurine qe studiohet.
 C)Metoda e mesatares- percjell levizjen e kriminalitetit ne
krahasim me rritjen e popullsise.
15.Llojet e evidencave statistikore
 1.Evidencat nderkombetare- Jane evidenca mbi
kriminalitetin te cilat i mbajne organet dhe institucionet
e OKB-se.
 2.Evidencat kombetare- jane evidenca mbi
kriminalitetin ne suazat nacionale. Keto evidenca i
mbajne institucionet e ndyshme. Ato mund te jene: te
pergjithshme dhe per lloje te vecanta te krimeve
 A)Evidencat e policise- keto jane evidenca mbi
kallezimet penale. Keto jane te llojllojshme, por jane
edhe te pasigurta.
 B)Evidencat e prokurorive publike- evidenca mbi
akuzat penale. Edhe keto duhet marre me rezerve.
 C)Evidencat e gjykatave- evidenca mbi aktgjykimet e
plotfuqishme. Keto jane evidencat me te besueshme.
16.Problemi i evidencave
statistikore
 Problemet kane te bejne me:
 1.Numrin e erret- ekziston nje numer i krimeve te cilat nuk mund te
evidencohen…

 2.Numi i perhimte i kriminalitetit- ketu eshte fjala per rastet e njohura

kriminale por te cilat nuk jane ndricuar deri ne fund

 3.Numri i tepert i kriminalitetit- regjistrimin e krimeve te cilat ne te vertete

nuk kane ndodhur. Pse behet kjo ? …..

 Pse ndodhe numri i erret dhe numri i tepert?

 Numri i erret ndodhe per shkek te mosefikasitetit ne zbulim te rasteve.-
 Kurse numri i tepert vie ne shprehje per arsye te caktara qe nderlidhen
me nevojen e fitimit te mjeteve materile ne mase me te madhe nga
organet qe merren me luftimin e krimit, ose te moszvoglimit te buxhetit te
tyre ose te ruajtjes konstante te numrit te punonjesve.
III – ligjerata e trete
1.Raporti i kriminologjise me
shkencat tjera
 Kriminaliteti eshte dukuri komplekse, ashtu qe me studimin e tij merren disa shkenca.
 Kriminaliteti studiohet dhe analizohet si dukuri shoqerore, juridike, morale, ne aspektin
psikologjik etj. Te gjitha keto aspekte kane rendesi te njhen me qellim te pengimit dhe
crrenjosjes se tij.
 Kjo kushtezon nevojen qe kriminologjia te kete marredhenie me shume shkenca te
tjera.
 Kriminologjia mund te kete marredhenie me shkenca te pergjithshme, disiplina te
vecanta dhe plotesuese.

 RAPORTI I KRIMINOLOGJISE ME DISIPLINAT E VECANTA KRIMINOLOGJIKE

 Kriminologjia ka raporte te ngushta me:
 1.Antropologjine kriminale- e cila sjelljet kriminale i konsideron te ndikuara nga
konstruksioni anatomiko- fizik i njeriut.
 2.Psikologjine kriminale- e cila analizon dhe studion lidhjet ne mes te sjelljeve
kriminale te delikuenteve dhe vetive psikologjike te tyre,
 3.Biologjia kriminale- e cila i nderlidhe vetite dhe cilesite biologjike te individeve me
sjelljet kriminale.
 4.Sociologjia kriminale- trajton aspektin social te krimit (krimi shkaktohet nga
rrethanat dhe ndikimet sociale).
 5.Gjeografia kriminale- trajton shpendarjen e kriminalitetet ne vende, rajone e vise te
ndryshme.
2.Raporti i kriminologjise me
shkencat penale
 Kriminologjia ka lidhje te ngushta dhe te shumfishta me shkencat penale:
te drejten penale, propceduren penale, politiken kriminale, penologjine,
kriminalistiken, mjekesine ligjore etj.

 1.Marredheniet e kriminologjise me te drejten penale

 E perbashket e ketyre dy shkencave eshte se ato studjojne kriminalitetin,
por secila prej tyre ate e studion nga kendi i vecante i njohjes.
 E drejta penale studion vepren penale, pergjegjesine penale dhe
sanksionet penale.
 Kriminologjia studion format e paraqitjes se krimeve dhe vecmas shkaqet
e paraqitjes se tyre.
 Kriminologjia ne studimin e kriminalitetit bazohet ne perkufizimet qe
kriminalitetit ia ben e drejta penale. Pra ajo ka beze juridike te drejten
penale ne perkufizimin e veprave penale..
 Raportet vijne ne shprehje per faktin se qe te dyja keto shkenca duhet t’i
shfrytezojne njohurite e njera tjetres.
3.Raporti i kriminologjise me
proceduren penale
 Cka studion njera dhe tjetra shkence? …
 E drejta e procedures penale ne zgjidhjen e ceshtjes penale
mbeshtetet ne te arriturat e kriminlogjise. Ne kete drejtim ajo
gjate zbardhjes se krimit duhet te kete njohuri edhe per shkaqet e
tij dhe keto i merr nga kriminologjia.
 Se kendejmi, pa njohjen e faktoreve kriminal eshte veshtire qe te
nxirren vendime te drejta gjyqesore.
 Ne anen tjeter kerkimet mbi krimin jane te pamundura pa njohuri
nga procedura penale- te dhenat nga gjykatat .
 Bashkepunimi midis ketyre dy shkencave arrihet vecmas
nepermjet aplikimit te procedures te ekspertimit kriminologjik, ku
perfshihen njohurite sociale, psikologjike dhe medicionale te
personalitetit te delikuentit.
 Vecanerisht marredeniet vijne ne shprehje ne proceduren penale
per te mitur ku parashtrohet nevoja e zbatimit te anketes sociale.
4.Marredheniet e kriminologjise me
politiken kriminale,penologjine
 Politika kriminale merret me studimin e masave, mjeteve dhe metodave
me te pershtathsme per luftimin dhe parandalimin e kriminalitetit. Ajo
sidomes merret me gjetjen dhe persosjen e masave preventive.
 Natyrisht, gjetja e ketyre masave eshte e pamundur te behet nese nuk
analizohen e studiohen faktoret e ndryshem kriminogjen qe ndikojne ne
paraqitjen e kriminalitetit.
 Keshtu, politika kriminale bashkohore per luftimin e kriminalitetit dhe
gjetjen e masave dhe metodave te pershtatshme, me shume mbeshtetet
ne masat preventive, ekonomike, sociale, kulturore e masa tjera, me
qellim te pengimit te kriminalitetit ne shoqeri.

 Penelogjia merret me ekzekutimin e sanksioneve penale dhe me

risocilaizimin e personave te denuar.
 Pa te dhena kriminologjike nuk mund te paramendohet procesi i
suksesshem i riedukimit dhe risocilaizimit te personave te denuar
(shkaqet e krimeve, personaliteti i te denuareve etj.).
5.Raporti i kriminologjise me
kriminalistiken
 Qe te dyja kane per lende studimi kriminalitetin.
 Kriminalistika merret me studimin e metodave te zbulimit te krimeve
dhe kryeresve te tyre dhe ndihmon ne ndricimin e rasteve te ndryshmne
kriminale.
 Ne kete drejtim ajo sherbehet me rezultatet e kriminologjise, sidomos me
faktet qe kane te bejne me faktoret qe ndikojne ne paraqitjen e sjelljeve
kriminale.
 Megjithe faktin se lende e studimit te kriminalistikes eshte zbulimi i
veprave penale dhe i kryresve te tyre, ajo ne te njejten kohe kontribon
edhe ne zbulimin e shkaqeve dhe rrethanave te kryerjes se krimeve.
Ketu verehen marredheniet midis ketyre dy shkencave.

 RAPORTI I KRIMINOLOGJISE ME MJEKESINE LIGJORE

 Mjeksia ligjore merret me percaktimin e shkaqeve te vdekjes se
personave, si dhe percaktimin e shkalles se ndryshimeve anatomike te
trupit te njeriut qe jane rrezultat e v.p. te plagosjeve.
 Te dhenat e tilla kriminologja i perdor per studimin e shkaqeve te
kriminalitetit.
6.Historiku i mendimeve
kriminologjike
 MENDIMET FILOZOFIKE DHE HUMANISTE MBI KRIMINALITETIN
 Qysh heret jane paraqitur mendime mbi pengimin dhe luftimin e kriminalitetit.
 1.MENDIMI ANTIK MBI KRIMINALITETIN
 Ne punimet e ketyre filozofeve hasen ide dhe mendime mbi kriminalitetin, shkaqet e tij dhe
qellimin e ndeshkimit.
 Duke pasur parasysh arsyet e kryerjes se krimeve, disa filozof grek angazhohen ne eliminimin
e denimeve te ashpra e barbare ndaj kryeresve.
 Mendimet me te avansuara lidhur me trajtimin e shkaqeve te kriminalitetit hasen te Platoni dhe
Aristoteli.
 Platoni ne veprat e tija ka trajtuar sidomos ceshtjen e krimit te vrasjes dhe vjedhjes, e vecmas
shkaqet e ketyre krimeve.
 Sipas tij krimi kryhet per shkak te ndikimit te instiktit, per shkak te shpirtit te semure etj.
Njohja e rrethanave te brendshme te kryerest sipas tij eshte e rendesishme per pengimin e
krimit.
 Pervec ketyre faktoreve ai permend edhe ndikimin e faktoreve qe kane te bejne me
konstruksionin trupor te kryeresit.
 Ai kerkon qe gjate caktimit te denimit duhet te merren parasysh edhe keto rrethana. Bile ai
kerkon qe kryeresit qe i kane kryer krimet nga mosdia te mund te denohen me denime me
te buta.
 Ne shqyrtimet e tij ai thekson se kriminelet mund te jene te permiresueshem dhe te
papermiresueshem. Per kriminelet e permiresueshem kerkon aplikimin e masave preventive,
te edukimit, permiresimit etj., kurse kriminelet e papermiresueshem sipas tij kane lindur me vese
kriminale dhe ai per ta propozon ndermarrjen e masave te izolimit. Pra ai ben fjale edhe per
individualizimin e denimit.
7.
 ARISTOTELI
 Edhe Aristoteli eshte marre me ceshtjet e krimit dhe denimit.
 Ai mendon se individi merret me krime per shkak te ndikimit te motiveve dhe shprehive
kriminale.
 Po ashtu ai si shkaqe te sjelljeve kriminale permend edhe mjerimin dhe skamjen.
 Ai thekson se edhe rregullimi shoqeror ndikon ne paraqitjen e krimnalitetit. Sipas tij njerezit
qe merren me krime jane armiq te shtetit dhe shoqerise, per kete arsye shoqeria duhet te
mbrohet duke aplikuar denime represive.
 Aristoteli si faktor te kriminalitetit permend ndikimin e rrethanave ekonomike e sociale.
 Ne kohen antike megjithe faktin se shteti dhe aparati shteteror forcohen, shkaqet e krimit nuk
jane trajtuar sa duhet.
 MENDIMI MEJETAR PER KRIMINALITETIN
 Mesjeta ne teresi konsiderohet si nje periudhe e ngecjes se mendimit filozofik e shkencor.
 Ne kete kohe kane dominuar mesimet dogmatike e fetare per shpjegimin e realitetit shoqeror.
Nje gjendje e tille ka penguar zhvillimin e mendimeve te lira ne cdo aspekt, pra edhe ne
ceshtjen e krimit.
 Nder mendimtaret e asaj kohe dallohen:
 1.Shen Augustini- i cili ne vepren “Mbi shtetin hyjnor” thekson se krimi eshte mekat i madh
dhe shkelje e rregullave hyjnore, prandaj denimi eshte i domosdoshem dhe qellimi i tij eshte
shpagimi.
 Ai kerkon qe ndaj kryeresit te mos shqiptohen denime te ashpra, por ti jepet mundesia e
pendimit
 2.Toma Akuini krimin e trajton si cenim te normave hyjnore por edhe shkelje te rregullave
te pergjithshme shoqerore. Ai propozon denime te caktuara ndaj kryeresve per te mbrojtur
rregullat hyjnore dhe te mirat e pergjithshme.
8.Mendimet humanitare dhe
historiko- juridike mbi kriminalitetin
 Mendimtaret e humanizmit dhe renesances e kundershtojne mendimin mbi denimin si
mjet i shpagimit, si forme e larjes se mekatit. Autoret e kesaj periudhe vecmas insistojne
ne reformen e sistemit te ndeshkimit dhe eliminimin e denimeve trupore, tortures dhe
inkvizicionit.
 Ne kete kohe, per here te pare, kerkohet te respektohen disa te drejta elementare te njeriut .
 1.Tomas Mor thekson se shkaqet e krimit gjenden ne vete shoqerine dhe kritikon ashper
shqiptimin e shpeshte te denimit me vdekje ne praktiken e atehershme gjyqesore per krimet
e imta sic ishin: vjedhjet, mashtrimet etj.
 2.Tomazo Kampanjella ka shtruar nevojen qe gjate shqyrtimit te krimit dhe caktimit te
denimit te merren parasysh rrethanat nen te cilat eshte kryer krimi.
 Ai, po ashtu eshte marre edhe me trajtimin e shkaqeve te kriminalitetit dhe respektimin e
personalitetit te njeriut.
 MENDIMET E SHKOLLAVE JURIDIKE
 Hygo Grociusi thekson se krimet jane kunder jetes shoqerore e te mirave natyrore ndersa
denimi duhet te kete qellim mbrojtjen e ketyre vlerave- denimi duhet te jete ne proporcion me
krimin.
 Hobs mendon se krimi eshte rezultat i vete natyres se njeriut- i vetive dhe shprehive te tij. Ai
thekson se njeriu nga natyra eshte i prirur qe t’i shkaktoj tjetrit dem.
 Monteskje angazhohet per respektimin e personalitetit te njeriut ne proceduren penale.
 Ai mendon se shkaqet e krimit gjenbden ne vete shoqerine dhe kushtet e jetes se qytetareve.
Ai angazhohet per ngritjen dhe arsimimin e qytetareve si menyre e pengimit te krimeve.
 Zhan Zhak Ruso thekson se njeriu nuk eshte i prirur vetvetiu te kryej vepra penale, por ate e
shtyn shoqeria, gjendja sociale e politike. Ai flet edhe per kontraten shoqerore …
9.Mendimet e shkolles klasike
juridiko- penale mbi kriminalitetin
 Ketu dallohen mendimet e:
 1.Cesare Bekarie- Ai eshte marre me ceshtjen e shkaqeve te krimeve,
aplikimin e denimeve dhe ka insistuar ne aplikimin e parimit te
ligjshmerise.
 Pra ai kerkon qe krimi dhe denimi te parashikohen me ligj e jo qe ato te
caktohen per cdo rast konkret.
 Ai angazhohet edhe per proporcionalitetin e denimit dhe krimit
 Bekario thekson se shkaqet e krimit duhet kerkuar ne mjedisin shoqeror
dhe rrethanat familjare.Vecanerisht eshte i njohur angazhimi i tij ne
eliminimin e denimit me vdekje

 2.Anselm Fojerbah- Eshte, po ashtu, ithtar i parimit te ligjshmerise

 Perfaqesuesit e kesaj shkolle, perkunder mendimeve te vlefshme, ata
nuk jane marre sa duhet me anen e brendshme- subjektive te
kriminalitetit- personalitetin e kryeresit.
10.Mendimet antropologjike dhe
biologjike mbi kriminalitetin
 TEORIA ANTROPOLOGJIKE DHE TEORIA E KRIMINELIT TE LINDUR
 Antropologe e biologe te shumte jane perpjekur qe te gjejne lidhjen ne mes vetive anatomike
e biologjike ne nje ane dhe sjelljeve kriminale ne anen tjeter.
 Ata theksojne se vetite e ndryshme anatomike- biologjike kane ndikim vendimtar ne sjelljet
kriminale te disa personave. Ne kete drejtim ata theksojne se ne hulumtimin e kriminalitetit
dhe te gjetjes se maave per luftimin e tij duhet patjeter te fillohet nga vetite trupore- fizike te
delikuenteve.
 Sipas tyre ne kafken e njeriut jane te vendosura disa qendra qe percaktojne ne menyre
biologjike sjelljet e tyre. Keto qendra kur percillen me anomali ndikojne ne paraqitjen e
sjelljeve kriminale.
 Ata kane analizuar sidomos kafken dhe dukjen e saj te jashtme dhe thekson se ato kane
raport me sjelljet kriminale.
 Ne kete drejtim vecmas eshte dalluar autori italian Cesare lombrozo.
 Sipas hulumtimeve qe ai ka bere ka ardhur ne perfundim se ekziston i ashtuquajturi kriminel i
lindur, i cili dallon nga njerezit normal me disa veti dhe shenja karakteristike sipas tij
kriminale.
 Si mjek e psikiater ka pas rast te ndeshet me tipa te ndryshem te njerezve- sidomos te
krimineleve. Sipas tij te keta njerez hasen shenja karakteristike si: nofulla te qitura, koke te
mprehte e te gjate, koke teper te madhe ose teper te vogel, vesh te medhenj, balle te qitur
etj.
 Ai keto i quan shenja te degjenerimit dhe keta persona sipas tij jane te prirur dhe te lindur te
kryejne sjellje kriminale.
 Duke pasur parasysh kete fakt ai krimnelet i ndane ne: kriminel te lindur, te semure ne
pikepamje shpirterore, kriminel nga pasionet, te shprehive dhe kriminel te rastit.
Teorite mbi kriminalitetin
11.Teoria biologjike mbi
kriminalitetin
 Keto teori kriminaitetin ne rend te pare e trajtojne si si kategori biokonstitucionale.
 Keto mendime jane shfaqur kryesisht ne literaturen italiane e gjermane.
 Autori Hutn ka bere krahasimin e rreth 18 mije te burgosurve kriminele dhe te
2000 personave te lire duke bere krahasimet e veprimeve te ketyre dy kategorive.
 Ai ka ardhur ne perfundim se midis ketyre kategorive te personave ka dallime ne
disa karakteristika anatomiko- fizike.
 Sipas tij keto dalime verehen ne peshe, shtat, gjeresi te krahrorit, formen e
kokes, disproporcion te gjymtyreve etj.
 Pos ketyre dallimeve ai vjen ne perfundim se kategoria e delikuenteve jane me
inferiore se sa njerezit e lire.
 Ne literature, ne lidhje me ceshtjen e tille, hasen keto teori biologjike:
 1.Teoria e trashegimit dhe shprehive te lindura,
 2.Teoria e races dhe
 3.Teoria endokrinologjike dhe teoria e kromozomeve.
12.Teoria e trashegimit dhe
shprehive te lindura
 Sipas ketyre teorive personat delikuente kryejne krime nga se ne strukturen e vet anatomiko-
biologjike qe nga lindja kane dispozita te lindura kriminale.
 Keta perspona nga shprehite e tilla kriminale sipas tyre nuk mund te lirohen gjate gjithe jetes.
 Keta shkojne edhe me larg, sa qe thone se te gjithe njerezit disponojne me disa shprehi te
lindura kriminale, por ata nuk manifestohen ne jeten e perditshme.
 Variant tjeter i ketyre teorive eshte teoria mbi trashegimine e dispozitave kriminale. Sipas
disa autoreve te tille shprehite kriminale trashegohen nga paraardhesit.
 rasti me familjen Viktoria.
 Te gjitha keto hulumtime kane ardhur ne perfndim se te familjet e ketilla jane percjellur veti
kriminale prej gjenerate ne gjenerate.
 Pikepamjet se sjelljet kriminale trashegohen kane hasur ne kritika te ahspra, sidomos nga
pikepamjet sociologjike. Keta theksojne se vetite kriminale nuk trashegohen, por ato
paraqiten si rezultat i ndikimit te rrethit, edukates etj. Ne kete drejtim permenden edhe rastet
e shumta nga jeta e perditshme ku shume individ me sjellje normale kane rrjedhur nga
paraadrhsesi i tryre kriminel.
13.Teoria e races mbi kriminalitetin
 Sipas kesaj teorie sjelljet kriminale mund te shpjegohen ne baze
te perkatesise raciale te kryeresve te veprave penale.
 Keto teori (te ngyres) kane dominuar nje kohe te gjate dhe ato
ishin te pranishme sidomos pas LDB dhe ato, te shumten u
shfaqen ne literaturen angleze amerikane gjermane.
 Ketyre mendimeve me vone u eshte bere kritike e ahsper.
Kritikuesit theksojne se sjella kriminale nuk eshte rezultat i
ngjyres por i disa faktoreve te tjere, faktoreve politike, ekonomike
dhe kushteve materiale ne te cilat jetojne popullsite e caktuara.
 14.Teoria endokrine mbi
kriminalitetin
 Sipas kesaj teorie sjelljet kriminale jane rezultat i mosfunksionimit te
duhur apo i crregullimit te gjendrave endokrine ose sistemit te gjendrrave
me tajim te brendshem.
 Ne kete drejtim ka pasur perpjekje qe te krijohet nje disipline me emrin
endokrinologjia kriminale.
 Sic dihet keto gjendrra jane te rendesise vitale per funksionimin normal
te jetes mentale te njerut.
 Disa autor theksojne se krimet si: vjedhjet, vrasjet, deliktet seksuale etj.,
jane rezultat i crregullimit te funksionimit te gjendrrave hormonale.
 Ata theksojne se prania e tepert e yndyres ne gjak ndikon ne sjelljet
kriminale te individeve.
 Studimet e mirefillta, megjithate, tregojne se rregullimet e ketyre
gjendrrave mund te kene ndikim ne sjelljet e individeve- sidomos
problemet shendetesore- paraqtjen e neurozave te ndryshme, mirepo te
gjitha keto crregullime nuk mund te merren automatikisht si faktor qe
ndikojne ne paraqitjen e sjelljeve kriminale.
 Prandaj keto teori duhet marre me rezerva dhe si te tilla eshte e
domosdoshme te vertetohen.
15.Teoria e kromozomeve
 Ithtaret e kesaj teorie kane theksuar se disa persona
qe kane crregullime ne strukturen e kromozomeve
merren me shpesh me aktivitete kriminale.
 Sipas tyre personat qe kane skemen e kromozomeve
XYY e cila dallohet nga skema normale e cila perbehet
vetem prej XY te meshkujt dhe XX te femrat, kryejne
me shpesh krime.
 Ne kete drejtim jane bere edhe hulumtime qe kinse
argumentojne keto mendime.
 Mirepo edhe keto studime nuk jane vertetuar sa duhet
ne pikepamje shkencore, prandaj konstatimet e tilla
duhet te merren me rezerve.
Ligjerata IV
 Mendimet dhe teorite psikologjike mbi
kriminalitetin

 Ketyre mendimeve dhe teorive ne literaturen kriminologjike u kushtohet rendesi e

vecante.
 Mendimet psikologjike jane te shumta, ne variante te ndryshme dhe si te tilla edhe
pjese e te menduarit te shume autoreve.
 Si variante te ketyre teorive konsiderohen:
 -Teoria e papershtatshmerise,
 -Teoria e imitimit,
 -Teoria e intelegjences,
 -Teoria psikoanalitike,
 Teoria e frustrimeve psikike etj.
 1.Teoria e papershtatshmerise
 Sipas kesaj teorie krimi dhe sjelljet tjera devijante jane rezultat i paaftesise dhe
pamundesise se pershtatjes se delikuentit me rrethanat e caktuara shoqerore.
 Sic dihet cdo individ gjate jetes se tij hase ne pengesa te shumta, sidomos ne
drejtim te realizimit te qellimeve e deshirave te tija.
 Keshtu nese ai nuk arrine t’i realizoje ato deshira, nese nuk ka force t’u pershtatet
rrethanave te caktuara te jetes, atehere plas konflikti dhe reagimi i cili merr
permasa te aktivitetit kriminal.
 Frojdi thekson se njeriu behet delikuent nese nuk arrine te realizoje kerkesat dhe
deshirat e veta dhe nese keto deshira nuk i koordinon me normat e rrethit
shoqeror.
2.Teoria e intelegjences
 Disa autor mendojne se sjelljet devijante jane pasoje e nivelit te ulet te intelegjences.
 Sipas ketyre pikepamjeve me sjellje kriminale zakonisht merren personat qe kane nje nivel te
ulte te intelegjenbces.
 Keta individ, sipas tyre, nuk jane ne gjendje t’i kuptojne vlerat shoqerore dhe t’i respektojne
rregullat e sjelljes ne shoqeri.
 Mirpo, ketyre mendimeve u jane bere edhe verejtje dhe kritika te arsyeshme nga se
shpeshhere kriteret e matjes se intelegjences nuk jane te sakta.
 Nga ana tjeter, shtimi i kriminalitetit te organizuar, kriminalitetit te jakes se bardhe etj.,ne
mase te madhe i vejne ne pyetje keto mendime.
 Dihet mirefilli se disa sjellje kriminale i kryejne njerezit me intelegjence te ulte (krimet e
dhunes) por krimet e caktuara (krimin e organizuar) e kryejne njerezit me intelegjence te
larte.

 3.Teoria psikoanalitike
 Kete teori e ka kultivuar Sigmond Frojdi ne vepren e tij “Psikoanaliza”.
 Sipas tij sjelljet kriminale te individit mund te shpjegohen si shpehje e ndikimeve dhe
shtytjeve instiktive.
 Pra, sipas tij sjelljet kriminale te disa individeve jane rezultat ndikimeve te faktoreve te
brendshem psikik, sidomos nga motivet seksuale.
 Keto shtytje sipas tij jane shume te forta sa qe personi nuk mund t’i mbisundoje, dhe kjo vjen
ne shprehje te personat qe nuk kane arritur te formohen si duhet dhe te edukohen drejte.
 Sipas Frojdit ne formimin e njeriut rol dominant luan femijeria (1-5 vjecare) duke dhene
mendimin se te gjitha ngarkesat e sjelljet kriminale e kane burimin ne kete moshe.
 Sipas tij zhvillimi i femijes kalon neper disa stade:
 1.Stadii pare perfshin moshen nga lindja deri ne nje (1) vit Eshte kjo periudhe kur sipas
Frojdit femija arrine te gjitha knaqesite t’i realizoj permes gojes
 2.Stadi i dyte perfshine moshen 2 vjecare ku dominon te femija kenaqesia anale.
 3.Stadi i trete perfshine moshat 3- 4 vjec. Ne ket faze femija kenaqesine me te madhe e
arrine duke manipuluar me organin gjenital.
 4.Pas tyre vjen stadiumi i ahstuquajtur i i periudhes latente (fjetur) (4-8 vjet) kur shfaqet
dobsim i epshit seksual.
 Sipas tij per zhvillimin normal te femijes eshte me rendesi qe te tejkalohen me sukses keto
faza.
 Femija qe nuk i kapercen keto faza ne menyre normale sipas tij perjeton devijime dhe sjellje
negative ne jeten e tij te mevonshme.
 Ne kete drejtim ai sidomos permend dukurine e crregullimeve seksuale te disa personave.
 Lidhur me personalitetin e njeriut ai flet per dy lloje te instikteve: instiktin e jetes dhe te
vdekjes ku sipas tij dominon i pari, por te cilat sipas tij ndikojne ne sjelljet kriminale..
 Sipas tij instikti i vdekjes eshte shkaterrues, ashtu qe te njerezit qe ai dominon verehen
tendenca shkaterruese , ashtu qe kjo kategori e personave shpeshhere haset ne mesin e
kryeresve te veprave penale.
 Me pas Frojdi thekson edhe faza tjera ne formimin e personalitetit te njeriut.
 1.Pra personat deri ne moshen 5 vjecare jane ata te te cilet dominojne motivet biologjike,
 2.Faza e egos qe sipas tij perfshin moshat 5/6 vjecare deri ne moshen e pjekurise- kur
personi eshte ne konflikt te perhershem te instikteve e motiveve biologjike dhe te ndalesave e
kufizimeve morale e juridike. Nese personi arrin t’i tejkaloje mire keto pengesa ne kete faze ai
do te zhvillohet si personalitet normal dhe e kunderta.
 3.Faza e trete eshte faza e superegos qe konsiderohet si rrumbullaksim i personalitetit te njeriut (pra
ose rumbullaksohet ky proces ne drejtim pozitiv ose negativ).
 Teoria e Frojdit eshte vleresuar larte nga shumne mendimtare dhe autore, por ajo edhe ka hasur ne
kritika te ashpra.,
 Atij i behet verejtje sepse ai e ka tepruar mendimin e tij lidhur me faktorin e motivit seksual ne
paraqitjen e sjelljeve kriminale.

 4.Teoria e frustrimeve psikike

 Kjo teori eshte variant i teorise psikoanalitike.
 Sipas kesaj teorie sjellja kriminale eshte pasoje e faktit se njeriu delikuent nuk ka arritur qe gjate
zhvillimit te vet ti knaqe disa kerkesa dhe per kete arsye ai gjendet ne nje gjendje te vecante ne nje
situate te frustruar.
 Gjendja e frustrimeve manifeston pranine e frikes, pasigurise, mosaftesise per te zgjidhur problemet
e caktuara.
 Shpeshhere ne kete drejtim vrrage te thella lene rastet e konflikteve ne familje, tragjedite e
ndryshme familjare etj.
 Ne kete drejtim, shpesh persona te caktuar shpjegojne se veprimi i tyre kriminal eshte rrjedhoje e
traumave te renda psikike e shpirterore te cilat i kane perjetuar ne femijerine e hershme.
 Ne kete menyre te ata persona verehet ndjenja e inferioritet e cila ndikon qe problemet e caktuara te
perjetohen rende ashtu qe mund te ndikojne ne sjeljet kriminale te ketyre personave.
 Keshtu, disa autore sjelljet kriminale te disa personave perpiqen t’i shpjegojne si perpjekje e tyre per
te dalur nga kjo gjendje.
 Edhe konstatimet e kesaj teorie nuk jane te qendrueshme qe te gjitha. Sjelljet kriminale nuk jane
rezultat vetem i personave te cilet ne femijerine e hershme kane pasur trauma.
Mendimet dhe teorite sociologjike
mbi kriminalitetin
 Mendimet sociologjike mbi kriminalitetin jane shume te rendesishme.
 Keto mendime nuk jane unike as perkah koha e paraqitjes e as perkah esenca e shpjegimit
te kriminalitetit.
 Keto teori vecmas theksojne rolin e mjedisit socila dhe rrethanave tjera ekonomike e
shoqerore ne paraqitjen e kriminalitetit dhe kundershtojne pikpamjet biologjike e psikologjike.

 Teorite dhe pikepamjet e hershme sociologjike mbi kriminbalitetin

 Keto pikepamje kriminalitetin e shpjegojne si produkt te rrethanave shoqerore.

 Ketu ekzistojne disa autor te cilet ne shpegimin e kriminalitetit kane bere krahasimin e
veprave penale dhe disa dukurive shoqerore. Keshtu, ata kane krahasuar vrasjen, vjedhjen
etj., me papunesine, varferine, gjinine, kushtet klimatike etj.
 Ne kuader te ketyre teorive do te behet fjale per disa pikepamje.

 1.Teooria e mjedisit sociale ose shkolla franceze

 Sipas kesaj shkolle (shkolla e Lionit) kriminaliteti si dukuri shoqerore buron nga ambienti
konkret social dhe mohon teorite mbi kriminalin e lindur.
 Ne kete drejtim, shpesh hasen konstatime nga autor te ndryshem se “vete shoqeria e krijon
kriminalelin” ose “eshte i rralle krimineli i lindur po te mos ekzistonte shoqeria” etj.
 2.Shkolla pozitiviste italiane
 Ne kuader te kesaj shkolle dallohen mendimet e Enriko Ferit dhe Rafaelo Garafalos.
 Enriko Feri mendimet e tija sociologjike mbi kriminalitetin i ka paraqitur ne vepren e tij
“Sociologjia kriminale”.
 Sipas tij kriminaliteti eshte pasoje e ndikimeve reciproke e faktoreve antropologjik, social dhe
fizik.
 Ai thekson se krimi eshte pasoje e patologjise individuale dhe sociale.
 Si faktor social te kriminalitetit ai permend dendesin e popullsise, opinionin publik, religjionin,
familjen, sistemnin e arsimit, industrializimin, alkoolizmin etj.
 Por ai thekson edhe aspektin individual te njeriut si fakor te kriminalitetit.
 Ai perkrah idene qe ne vend te sanksioneve penale te aplikohen masat sheruese dhe
siguruese.
 Te Feri verehet ndikimi i pikpamjeve antropologjike
 Rafaello Garafallo eshte autori i pare i tekstit te kriminologjise.
 Ai thekson se ne shoqeri ekziston nje kriminalitet natyror, pavaresisht nga ndikimet subjektive
apo sociale.
 Njeriun delikuent sipas tij e karakterizon mungesa e ndjenjes se dhimbjes ndaj te tjereve. Atij i
mungon sinceriteti dhe ndershmeria.
 Sipas tij kriminelet qe kryejne krime te dhunes nuk kane dhimbje ndaj viktimes, keshtu qe ndaj
tyre kerkon aplikimin e tretmanit te vecante.
 Ai mbron tezen se kriminaliteti eshte kategori natyrore e jo juridike, sepse sipas tij kriminaliteti
ekziston pavaresisht nga vullneti i ligjvenesit, per kete arsye edhe ky angazhohet per aplikimin
e masave siguruese dhe sheruese per pengimin e kriminalitetit.
 Pikpamjet sociologjike te Emil
Dyrkemit
 Eshte sociolog me fame ne literaturen franceze qe ka gezuar reputacion te madh ne qarqet intelektuale
franceze.
 Por, ai pos me probleme sociologjike eshte marre edhe me probleme te kriminalitetit.
 Disa mendie te tij mbi kriminalitetin edhe sot nxisin debate te nxehta.
 Keshtu, ai thekson se krimi eshte dukuri normale ne shoqeri- dukuri qe rregullon marredheniet ne shoqeri.
 Sipas Dyrkemit shkaqet e kriminalitetit gjenden ne ambientin shoqeror. Kriminaliteti sipas tij buron nga
struktura e shoqerise dhe ai e percjall cdo zhvillim te saj.
 Ai thekson se veprimet kriminale shpeshhere pergatisin rrugen e ndryshimeve te medha shoqerore (krimet
me natyre politike).
 Natyrisht keto mendime nuk duhet trajtuar si mendime qe qojne ne perkrahjen e kriminalitetit si dukuri
pozitive.
 Sipas Dyrkemit kriminalitetin ne shoqeri e shkakton edhe gjendja e kaosit ose ankarkise qe mund te jete
prezente ne shoqeri.

 Pikepamjet sociologjike te Franc Von Listit

 Sipas tij ne paraqitjen e kriminalitetit ndikojne dy grupe faktoresh: Faktoret individuale dhe sociale.
 Faktoret individuale mund te jene te natyres biologjike dhe trasheguese.
 Faktoret sociale mund te jene te natyres ekonomike, familjare sociale, politike etj.
 Sias tij faktoret sociale kane rol dominant.
 Ne kete drejtim, ai flet per kriminalitetin akut dhe kronik.
 -Ne paraqitjken e kriminalitetit akut ndikojne rrethamnat sociale, kushtet materiale,
 -Kurse ne kriminalitetin kronik ndikojne faktoret psikik.
 Ai kriminlelet i ndane ne:kriminel nga shprehite, kriminel nga tendenca, kronik, kriminel te papermiresueshem
dhe kriminel te permiresueshem dhe kriminel akute.
 Ky eshte i njohur per dualizmin ne mes te denimeve dhe masave siguruese si saksione per te luftuar
kriminbalitetin.
Mendimet e shkolles se mbrojtjes se
re shoqerore
 Perfaqesues te kesaj shkolle jane Filipo Gramatika dhe Mark
Ancel. Ne pikpamjet e tyre mbi kriminalitetin ata perfaqesojne dy
rryma te kesaj shkolle.
 Sipas kesaj shkolle shkaqet e kriminalitetit gjenden ne kushtet
konkrete te shoqerise. Keto shkaqe jane te natyres individuale
dhe sociale.
 Ancel thekson se mbrojtja e shoqerise nga kriminaliteti duhet te
orientohet ne masa preventive e jo ne masa represive.
 Sipas tij te gjitha masat per luftimin e kriminalitetit duhet te
bazohen ne studimin dhe observimin shkencor te personalitetit te
kriminelit dhe sjelljes se tij kriminale.
 Po ashtu, sipas tij denimi nuk duhet te mbeshtetet ne idene e
hakmarrjes.
 Aktiviteti i shoqerise ne luftimin e kriminalitetit duhet te
mbeshtetet ne rezultatet shkencore dhe i vetmi qellim i masave
qe nedrmerren duhet te jete mbrojtja e shoqerise nga
kriminaliteti.
Teorite e reja sociologjike ose
amerikane
 Si teori te tilla konsiderohen:
 1.Teoria e grupit,
 2.Teoria e konfliktit kulturor,
 3.Teoria e dezorganizimit social dhe
 4.Teoria e anomise

 1.Teoria e grupit
 Sipas kesaj teorie kriminaliteti eshte rezultat i ndarjes se shoqerise ne grupe te
ndryshme ne pikepamje horizontale dhe vertikale (grupe politike, religjioze,
raciale, sociale etj.)
 Secili nga keto grupe i ka rregullat e jeteses te punes dhe veprimit te vet.
 Secili nga keto grupe perpiqet qe rregullat e tilla t’i ruaj, kultivoje e zhvilloje.
 Mirepo, ne shoqeri shpeshhere rregullat e grupit tjeter konsiderohen te
rrezikshme e te papranueshme.
 Po ashtu, jane te shumta rastet kur grupi i caktuar perpiqet tia imponoje rregullat e
veta grupit tjeter,qe vleresohet si rrezikim i ekzistences se grupit.
 Ketu qendron edhe arsyeja e paraqitjes se sjelljeve kriminale.
 Dihet mire se shoqeria amerikane eshte shoqeri hetorogjene, ku ka gupe te
ndryshme qe dallohen per nga prejardhja, botkuptimet, prejardhja nacionale etj.
Prandaj kjo shoqeri eshte terren i pershtatshem per keso analizash.
 Mirepo eshte e papranueshme qe i tere kriminaliteti ne shoqeri te shpjegohet
vetem me ekzistimin e grupeve te ndryshme.
 2.Teoria e dezorganizimit shoqeror
 Sipas kesaj teorie kriminaliteti eshte shprehje e nje dezorganizimi qe mbreteron ne shoqeri.
 Si dezorganizim trajtohet gjendja ne nje ambient shoqeror ku nuk eshte i pranishem
funksionimi normal i te gjitha segmenteve politike, ekonomike, familjare, sociale etj.
 Ne kushtet e tilla krijohet atmosfere jostabile e cila reflektohet edhe ne sjelljet e individeve.
 Ne keto situata shume persona nuk mund te kyqen ashtu qe ata mund te orientohen ne
marrjen me aktivitete kriminale.
 Dezorganizimi shoqeror nxit dezorganizimin individual.
 Ky dezorganizim eshte sidomos i pranishem ne kushtet e mobilitetit te madh shoqeror
(migrimet).
 Kjo gjendje nxit luften per profit- kapital, ne te cilen gare shume persona pesojna fiasko, nuk
arrijne t’i kenqain deshirta e tyre, ashtu qe orvaten t’i gjejne rruget ilegale te realizimit te tyre
(kriminalitet).

 3.Teoria e konflikteve kulturore

 Sipas kesaj teorie shkaqet e kriminalitetit qendrojne ne ekzistimin e kulturave te ndryshme.
 Grupet e ndryshme te shoqerise amerikane dallohen per nga kulturat e vecanta.
 Qendrimi ndaj kulturave tjera shpeshhere eshte negativ, e kjo ne mjedise te caktuara
shkakton reagime te ndryshme e mostolerance, deri te konfliktet.
 Konfliktet e tilla ashpersohen ,sidomos kur ato jane mbi baza nacionale, raciale apo fetare.
 Duke analizuar kete faktor autori amerikan Selin konfliktet i ndane ne: Konflikte primare dhe
sekondare.
 -Konflkiktet primare paraqiten atehere kur ndeshen dy kultura.
 -Konfliktet sekondare paraqiten atehere kur ndeshen konfliktet kulturore brenda te njejtes
kulture.
 4.Teoria e anomise
 Sipas ithtareve te kesaj teorie (evropiane dhe amerikane) ne paraqitjen e kriminalitetiet
ndikon edhe gjendja e cila krijohet ne shoqeri, kur njerezit, sidomos shtresat e gjera dhe te
varfera nuk arrijne t’i realizojne qellimet e veta- pesojna mosukses.
 Pasi keto qellime nuk mud te realizohen ne menyre legale disa individ ato i realizojne duke i
shkelur normat ligjore- ligjet.
 Kjo gjendje e shkeljes se ligjit quhet anomi dhe njerezit qe deshirojne t’i kapercejne pengesat
duke u marre me sjellje kriminale cilesohen si delikuente per arsye te anomise.
 Anomia pra eshte gjendje e deshprimit dhe e paperspektives se njerezve, ashtu qe shume
njerez daljen nga kjo gjendje e shohin duke u marre me aktivitet kriminal.

 TEORIA E INTERAKSIONIT DHE ETIKETIMIT

 Sipas kesaj teorie kriminaliteti paraqitet si rezultat i disa ndikimeve dhe faktoreve qe vijne
nga vet organizimi i shoqerise dhe pushtetit.
 Sipas kesaj teorie esenca e paraqitjes se kriminalitetit qendron ne reagimin, ndermarrjen e
aksioneve nga organet e ndjekjes, prokuroria e gjykatat te cilat disa individ i shpallin si
devijant dhe delikuent.
 Pra kriminaliteti sipas kesaj teorie eshte rezultat i reagimit ne mes te delikuenteve dhe atyre
qe i gjykojne e shpallin fajtor ata.
 Ne kete drejtim, ne cdo shtet ekzistojne grupet shoqerore te cilat kane pushtet politik, policor,
ekonomik etj., dhe ato zakonisht quhen griupe konformiste. Keto grupe ne marreveshje me
pushtetin percaktojne disa norma qe ti ruajne pozitat e tyre dhe cdo sjellje qe i cenon keto
norma percaktohet si sjellje kriminale.
 Por, ne shoqeri ekzistojne edhe individ dhe grupe te cilat keto rregulla nuk i konsiderojne te
drejta dhe nuk i perfillin ato keshtu qe ata quhen devijant, delikuent apo kriminel.
 Sipas kesaj teorie shkaku i kriminalitetit qendron ne praktiken dhe tendencen e regjimit, organeve te pushtetit
qe disa individ dhe disa grupe ti etiketojne, t’i shpallin delikuente e kriminele.
 Ne situata te tilla keta individ prej njerezve te rendomte shnderrohen ne delikuente dhe kriminele me cka i
nenshtrohen ndjekjeve.
 Te tilla etiketime bente regjimi serb ne Kosove. Nen kete prizem organizoheshin denime masive, debim nga
puna etj.
 Pra etiketimet pa baza shkaktojne revolte dhe reagim te arsyeshem te atyre qe vertete nuk jane te tille.

 MENDIMI KRIMINOLOGJIK SHQIPTAR

 Per dukurine e krimit, shkaqet dhe pasojat e tij ne literaturen profesionale shqiptare eshte shkruar pak.
 Por ceshtja e krimit ka gjetur trajtim ne kuader te krijimtarise letrare dhe artistike. Keshtu, ne kenge, poezi
etj., ne menyre artistike eshte bere fjale per dukurite e ndryshme negative. Per keto bejne fjale Fishta,
Agolli,Kadare etj.
 Natyrisht ceshjtja e krimit ka zene vend edhe ne shtypin e kohes, sidomos pas shpalljes se pavaresise e deri
ne vitet e 40-ta. Ne keto gazeta eshte trajtuar edhe ceshtja e shkaqeve te krimit.
 Ne kete drejtim ka pasur qasje qe perkrahnin teorine e Llombrozes, por edhe qe e kundershtonin ate.
 Gjate kohes se sundimit komunist ne Shqiperi nuk a ekzistuar kriominologjia si shkence, sepse kriminaliteti
shpjegohej si dukuri e huaj per shoqerine socialiste.
 Pas permbysjes se sistemit monist ne Shqiperi filloi te nderroje gjendja, keshtu qe tashme ka nje vister
autoresh qe shkruajne per shkaqet, format dhe masat per luftimin e kriminalitetit.
 Ne kete drejtim, me i zeshmi eshte Prof.dr.Ismet Elezi i cili ka shkruar nje mori librash mbi ceshtgjet e krimit.
Me tutje dallohen edhe Dr.Vasilika Hysi dhe Zamir Ponda etj.
 Situata, me pak dryshime, e ka karakterizuar edhe Kosoven. Tashme ka filluar nje faze mjaft aktive e
autoreve kososvare, ku dallohen Prof.dr.Ismet Salihu, Prof.dr.Vesel Latifi, Prof.dr.Ragip Halili, Prof.dr.Ejup
Sahiti etj.
V.Ligjerata
Kuptimi i fenomenologjise kriminale
 Fenomenologjia kriminale eshte pjese e kriminologjise qe merret me studimin e
formave te paraqitjes se kriminalitetit, me strukturen dhe dinamiken e tyre.
 Me ceshtjen e fenomenologjise kriminale jane marre shume autore, sidomos
gjermane dhe austriake.
 Shumica e autoreve theksojne se fenomenologjia kriminale eshte shkence mbi
manifestimin e krimit- formave te manifestimit te tij.
 Por, sipas disa autoreve fenomenologjia kriminale merret edhe me pershkrimin e
menyres se kryerjes se krimeve te ndryshme, me studimin dhe njohjen e
personalitetit te kryesve, studimin e jetes se delikuentit dhe klasifikimin e
krimineleve.
 Autori Hans Gros mendon se fenomenologjia kriminale duhet te merret me
studimin e simptomeve te jashtme te kriminalitetit.
 Ernest Selig studion tekniken e kryerjes se krimeve, sidomos me analizen e tipeve
te krimineleve.
 Roland Grasberger mendon se fenomenologjia kriminale studion morfologjine e
krimit, gjegjesisht manifestimin e tij ne boten e jashtme.
 Kriminaliteti si dukuri mjaft komplekse paraqet fenomen qe kerkon hulumtim dhe
studim te vecante te tij. Ne kete drejtim, vecmas shtrohet nevoja e studimit dhe
analizes se vellimit te tij ne shoqeri. Vellimi nenkupton shkallen e pranise se krimit
ne shoqeri.
 Natyrisht, ajo duhet te merret edhe me studimin e dinamikes se kriminalitetit,
strukturen e tij dhe personalitetin e delikuentit.
2.Vellimi dhe struktura e
kriminalitetit
 Kur flitet per vellimin, dinamiken, tipet, llojet dhe format e kriminalitetit ne nje vend, zakonisht
si tregues te ketyre karakteristikave sherbejne statistikat kriminale (kombetare e
nderkombetare).
 Keto statistika tregojne per prezence, ne nivele, pak a shume te ndryshme, te prezences se
krimeve ne vende te ndryshme.
 1.Keshtu sipas te dhenave te FBI ne SHBA ne cdo dy sekonda eshte kryer nga nje krim gjate
vitit 1993.
 Numri me i madh i krimeve kane qene vjedhje, dhunime seksuale, pastaj lendime trupore etj.
 Lidhur me gjendjen e kriminalitetit ne SHBA te dhena statistikore japin edhe institucione te
tjera, perfshire gjykatat, prokurorite etj.
 2.Ne Angli po ashtu verehet tendenca ne rritje e disa llojeve e krimeve.
 Statistikat mbi krimet ne Angli i ofrojne dy organizata te rendesishme:Criminal statistiks dhe
British Crime Survey.
 Sipas ketyre te dhenave gjate viteve te fundit ka shtim te dukshem te kriminalitetit ne Angli
dhe Vells.
 Nga keto statistike, si duket, dominojne vjedhjet e te gjitha llojeve, grabitjet, mashtrimet,
falsifikimet, deliktet seksuale etj.
 3.Ne Rusi statistikat tregojne rritje te madhe. Statistikat tregojne se, varesisht prej viti ne vit,
llojet e caktuara te kriminalitettit shenojne rritje te nduarduarta. Sidomos rritje gjate decenieve
te fundit kane shenuar vrasjet, krimi i organizuar, vjedhjet etj.
 Rritje te llojeve te ndryshme te krimeve viteve tefundit jane shenuar edhe ne vende tjera si ne
Holande, Kanada, Australi, France etj.
 Sipas te dhenave te publikuara me prani me te vogel te kriminalitetit dallohen Zvicrra, Suedia,
Japonia, Irlanda, Austria etj.
3.Disa vecori themelore te
kriminalitetit
 Kriminaliteti si dukuri shoqerore paraqitet me paraqitjen e vet shoqerise.
 Gjate periudhave te ndryshme ai eshte manifestuar ne forma, pak a shume, te
ndryshme.
 Kriminaliteti ve vulen e shoqerise ne te cilen paraqitet. Keshtu, mund te flitet per
sjelljet devijante te bashkesise primitive, shoqerise skllavopronare, feudale etj.
 Sjelljet kriminale percaktohen me ligj, si si te tilla jane konsideruar veprimet qe
kane cenuar interesat e qarqeve ne pushtet.
 Megjithate ka disa sjellje te cilat jane konsideruar te ndaluara ne cdo shoqeri, psh.
Vjedhja.
 Megjithate ne cdo shoqeri kane ekziastuar sjellje kriminale te cilat kane qene
tipike per ate shoqeri.
 Ne paraqitjen e kriminalitetit kane ndikuar faktore te shumte dhe te ndryshem.

 MOBILITETI SHOQEROR DHE KRIMINALITETI

 Levizja e madhe e njerezve qe sot eshte karakteristike e shoqerise ndikon
drejtperdrejte ne paraqitjen e sjelljeve kriminale.Keto ndryshime emertohen si
mobilitet shoqeror.
 Zhvillimi tekoniko- teknologjik ne te gjitha fushat manifeston ndikimin e tij edhe ne
paraqitjen e formave te reja te kriminalitetit.
 Keto transformime kane te bejne me paraqitjen e teknikave, mjeteve dhe
menyrave te kryerjes se krimeve.
 Keshtu, sot ne shume vende flitet per pranine e krimit te organizuar, terrorizmit,
dukurine e narkomanise etj., tre cilat jane pasoje e ketij mobiliteti shoqeror.
4.Vecorite kohore dhe sezonale te
kriminalitetit
 Kriminaliteti si dukuri komplekse shpreh disa vecori kohore e sezonale.
 Keshtu, shume autor ne hulumtimet e tyre kane theksuar se kriminalteti dallohet prej kohe ne
kohe, se verehen karakteristika te vecanta te kriminalitetit te kryer gjate nates, dites apo gjate
sezones se caktuar.
 Megjithate, disa forma te kriminalitetit jane bere te thuash universale, sic eshte rasti me
kriminalitetin e organizuar, i cili ishte tipik per SHBA, Francen, Japonine etjh., kurse tani ai
eshte i pranishem, te thuash, ne te gjitha vendet.
 Hulumtimet tregojne se krimet kunder pasurise, sidomos ato te rendat, kryesisht kryhen gjate
nates.
 Kriminaliteti tregon specifika edhe sa i perket levizjes se tij gjate muajve. Ne disa vende, psh.,
ne SHBA me shume krime kryhen gjate muajit gusht, kurse me pak gjate shkurtit. Shkaqet
per kete mund te jene te ndryshme.

 VECORITE RAJONALE TE KRIMINALITETIT

 Ne literatren kriminologjike ekzistojne mendime mbi ekzistimin e te ahstuquajturave regjione
te vecanta kriminale, ne te cilat kriminaliteti eshte me teper i perhapur.
 Keshtu, flitet se kriminaliteti i dhunes, prostitucioni, narkomania etj., jane me te shprehura ne
mjediset indistriale, ne qendrat e medha ku grumbullimi i popullsise eshte i madh.
 Nga ana tjeter, theksohet se ne disa regjione jane me te shprehura krimet kunder jetes dhe
trupit, ne rajonet kufitare flitet se jane me te pranishme krimet e kontrabandes etj.
 Sipas disa te dhenave krimet e dhunes me shume jane te pranishme ne qytete.
 Ne literaturen kriminologjike perdoret edhe shprehja “zona kriminale” ku nenkuptohen
mjediset ku kriminaliteti eshte me i pranishem.
5.Perhapja dhe prania e kriminalitetit ne
relacionin fshat- qytet
 Per hulumtime kriminologjike ka rendesi edhe ceshtja e trajtimit te kriminalitetit ne relacionin
fshat- qytet.
 Sipas disa hulumtimeve paraqitje e kriminalitetit ne fshat dallon nga paraqitja e tij ne qytet.
 Keto dallime kane te bejne si pernga format e vellimi i paraqitjes, e ashtu edhe per nga
shkaqet e pasojat e sjelljeve kriminale.
 Keshtu, delikuenca e te miturve, prostitucioni, narkomania etj., jane me te pranishme ne
zonat urbane se sa ne ato rurale. Kjo ndodhe per shkak te mobilitetit te madh qe ekziston ne
qytete dhe te faktit se ne fshatra akoma vlejne disa rregulla te solidaritetit te njerezve. Ketu
ndikon edhe fakti se banoret e fshatit njihen nder vete etj.
 Natyrisht, ne paraqitjen e kriminalitetit ne qytet ndikojne dendesia e popullsise dhe ceshtjet
tjera qe e karakterizojne jeten aty, perfshire ndikimin e mjeteve te komunikimit masiv.

 MOSHA, GJINIA DHE KRIMINALITETI

 1.Mosha
 Mosha eshte karaktersitike e rendesishme e fenomenit kriminal. Te dhenat statistikore
tregojne se me sjellje kriminale merren personat e moshave te ndryshme.
 Megjithate, disa grupmosha jane me te pranishme ne kriminalitet.
 Si dihet legjislacioni penal i ndan kryesit e veprave penale ne te mitur dhe te rritur.
 Te mitur jane personat prej 14-18 vjecare, kurse te rritur personat mbi moshen 18 vjecare.
 Personat deri ne moshen 14 vjecare konsiderohen femije.
 Te rriturit, sa i perket krimit, ndahen ne disa kategori moshe: 18-25, 25-30, 30-40, e keshtu
me rdhe
 Te dhenat kriminologjike deshmojne se me shume krime kryejne personat ndremjet moshes
25-30 vjecare si dhe 30- 50 vjecare. Edhe mosha 18-25 eshte mjaft e pranishgme.
Grupmoshat e theksuara kryejne me shume krime nga se ata jane me aktiv ne jete.
 Gjinia
 Sipas hulumtimeve te kryera ne shume vende te botes gjinia mashkullore
dominon ne kryerjen e krimeve.
 Mirepo, ne bote bashkekohore verehet tendenca e rritjes se numrit te femrave qe
kryejne krime.
 Sipas disa te dhenave femrat marrin pjese ne kriminalitet 8-10%, por jane disa
lloje te krimeve ku kjo pjesemarrje eshte me e madhe.
 Sipas shenimeve kriminologjike femrat ne shume raste paraqiten si ndihmese ne
kryerjen e krimeve, por edhe si shtytese, e me pak si kryese te drejtperdrejta.
 Pjesemarrjen me te dobet te femrave ne kryerjen e krimeve disa autor e lidhin me
faktin se femrat jane me te ndishme, kurse te tjeret mendojne se disa sjellje
kriminale jane tipike femerore (vrasja e te posalindurit, marrja me prostitucion etj.).
 Pa marre parasysh mendimet e shfaqura eshte e qarte se me krime merren
personat e dy gjinive dhe se shkaqet e krimeve, te shumten e rasteve, jane
identike.
 Pjesmarrjen me te vogel te femres ne kryerje te krimeve duhet kerkuar ne poziten
e saj ne shoqeri- angazhimin qe ajo ka ne shoqeri, familje e mjedisin e caktuar
social.
 Prandaj, forcimi i pozites se femres po ndikon ne rritjen e perqindjes se saj ne
kryerje te krimeve.
Gjendja martesore dhe statusi
familjar
 Gjate pasqyrimit te kriminalitetit eshte e nevojshme te shqyrtohet
edhe aspekti i perkatesise martesore te personave.
 Ne baze te shenimeve statistikore te vendeve te ndryshme,
verehet se numri me i madh i kryeresve te krimeve, jane te
martuar, pastaj vijne personat e pamartuar, mandej te
shkurorezuar dhe te veje.
 Sipas te dhenave statistikore meshkujt e pamartuar me shume
kryejne krime se femrat me status te njejte.

 GJENDJA SOCIALE
 Ne literaturen kriminologjike nje kohe te gjate, ka mbizoteruar
mendimi se kriminaliteti eshte karakteristike e shtresave te ulta-
te varferve. Kjo sidomos eshte e shprehur te krimet e dhunes.
 Mirepo, ne dekadat e fundit rritje po shenojne krimet te cilat jane
karakteristike e shtresave te pasura: I tille eshte kriminaliteti i
jakes se bardhe, krimi i organizuar etj.
V. Ligjerata
Tipologjia dhe klasifikimi i kriminalitetit
 Kriminaliteti eshte dukuri komplekse si per nga format ashtu edhe per nga shkaqet e
paraqitjes se tij.
 Sjelljet kriminale jane te shumta prandaj ndihet nevoja e klasifikimit te tyre.
 Autoret flasin per kritere te ndryshme te klasifikimit.
 1.Sipas klasifikimit ligjor- klasifikimi me i shpeshte sjelljet kriminale ndahen ne vepra penale
kunder shtetit, vepra penale kunder jetes dhe trupit, kunder prones etj. Pra ky eshte klasifikim
qe e ben KP.
 Sipas KP te Shqiperse veprat penale ndahen ne krime dhe kundravajtje.
 2.Ne literaturen kriminologjike permenden edhe disa klasifikime te cilat kane per baze peshen
e vepres penale. Ne kete drejtim flitet per vepra penale te renda dhe vepra penale te lehta.
Vepra te renda konsiderohen: vrasjet, plackitjet e armatosura, dhunimet seksuale etj., kurse
vepra te lehta konsiderohen fyerjet, vjedhjet e imta etj.
 Te ky kjlasifikim si kriter merret rrezikshmeria shoqerore dhe pasojat qe i shkaton vepra
penale.

 3.Ne literaturen kriminologjike shpesh here hasen klasifikime qe kane per baze ndarjen ne
vepra penale klasike- tradicionale dhe bashkekohore.
 Si vepra te reja konsiderohen ato qe kane te bejne me narkomanine,,,terrorizmin, krimet
kunder lirive dhe te drejtave te njeriut, larja e parave etj.
 4.Flitet edhe per vepra me te shprehura dhe vepra te tjera.
 5.Njihet edhe klasifikimi i veprave penale ne krime, delikte dhe kundravajtje. Kjo ndarje merr
er baze denimin e parapare per to.
Kriminaliteti profesional
 Ky kriminbalitet eshte mjaft i perhapur.
 Quhet profesional nga se ate e kryejne personat te cilet me sjellje kriminale merren ne
menyre te rregullt dhe ky aktivitet i tyre eshte bere profesion i perhershem.
 Nga kjo veprimtari keta persona realizojne te ardhura dhe pasuri dhe gjate kryerjes se tij
ndjejne kenaqesi.
 Keta persona i persosin mjetet dhe metodat e kryerjes deri ne shkalle fantastike, me crast i
percjellin te gjitha te arrirat shkencore, keshtu qe ata specializohen ne kryerjen e krimeve.
 Meqenese eshte keshtu praktika ka mjaft probleme ne ndjekjen dhe zbulimin e tyre, sepse
ata zakonisht nuk len gjurme fare.
 Ne literature theksohet se kriminelet e tille kane aftesi te medha per t’i percjelle dhe njohur
njerezit Ata kane njohuri ne organizimin dhe levizjet e policise, te sherbimeve shteterore dhe
kjo u mundeson atyre qe t’i shmangen rrezikut.
 Kriminelet profesionale per aftesite qe kane shpesh rekrutohen si vrases profesionale dhe
terroriste.
 Keta kriminel i karakterizon edhe levizja e madhe e tyre ne hapesire. Ata merren me kryerjen
e te gjitha llojeve te sjelljeve kriminale: me vjedhje, grabitje, tregeti me klandestrine etj.
 Keta kriminel shpeshhere paraqiten si agjente tregetar, drejtor, perfaqesues te firmave
tregetare. Kjo aftesi e tyre eshte fatale per viktimen. Ata nenshkruajne kambiale te rrejshme
etj.
 Ne literature flitet per kriminele te imte profesionale dhe kriminele te kalibrit te madh.
 Kriminelet e medhenje kryejne zakonisht krime te renda si: vrasje, atentate, plackitje etj.
Kriminaliteti i jakes se bardhe
 Kriminaliteti i jakes se bardhe eshte forme e vecante e kriminalitetit profesionale- qe
ndryshe quhet kriminalitet i shtresave te larta ne shoqeri.
 Ketu eshte fjala per individe te cilet kane ndikim te fuqishem ne rrjedhat ekonomike,
politike dhe shteterore ne vend.
 Ata i shfryutezojne keto lidhje per qellime kriminale. Pra, keta individe kane rol te
vecante: ata parqiten si njerez autoritativ, njerez te respektuar, me autorizime te
medha, me poste te rendesishme ne politike e biznese.
 Nder veprimet kriminale me te shpeshta te ketyre pesonave jane falsifikimet dhe
transanksionet e ndryshme ne bursa tregetare, marrja dhe dhenia e ryshfetit,
dhenia e lehtesimeve ne blerjen e aksioneve etj.
 Keshtu, ne boten bashkohore jane prezente shume raste qe tregojne per
lidhmerine e personaliteteve te larta me kriminalitet. Per kete flasin skandalet,
doreheqjet, gjykimet e dukurite tjera et cilat jane te pranishme ne disa shtete.
Shembull tipik eshte Italia, Japona, Rusia, Korea etj., ne te cilat jane shenuar raste
te shumta te doireheqjes se minstrave, kryeministrave etj. Eshte e njohur edhe
afera e Kancelarit gjerman Kol mbi mbledhje e e fondeve ne menyre te
kunderligjshme.
 Sipas shenimeve kriminologjike ky lloj kriminaliteti eshte shume i perhapur dhe
perfshine shuime segmente te jetes ne shume vende te botes.
 Ky kriminalitet eshte me i perhapur se sa tregojne shenimet e te dhenat statistikore.
Ky kriminalitet ishte karakteristike e SHBA- ve por tani ai eshte i pranishem
pothuaja ne te gjitha shtetet.
Kriminaliteti i organizuar
 Kriminaliteti i organizaur eshte dukuri shume e rrezikshme kriminale.
 Kete kriminalitet e karakterizojne keto vecori:
 -Lidhmeria e perhershme me shume persona ne kryerjen e krimeve,
 -Ekzistmi i nje strukture organizative me hierarki dhe pushtet te fuqishem te udheheqesit,
 -Dominim te rregullit, rendit, disiplines dhe pergjegjesise se anetareve,
 -Solidariteti i imponuar,
 -Ruajtja e fshhtesise se veprimit dhe moszbulimi i organizates,
 -Mostradhetia ndaj udheheqesit etj.
 Cdo mosrespektim i ketyre kerfkesave ndeshkohet me deim brutal, zakonisht me likuidim
fizik.
 Ndermarrja e veprimeve kriminale behet ne mbshtetje te planeve kriminale dhe me ndarje te
detyrave te anetareve te grupit.
 Quhet kriminalitet i organizuar nga se delikuentet profesionale gjate ndermarrjes se
aktiviteteve kriminale, i koordinojne dhe planifikojne ato ne menyre te vecate.
 Ata shfrytezojne shoqata te cilat jane legale, por qe ne esence ato merren me veprimtari
ilegale.
 Grupet dhe shoqtat e tilla zakonisht kane strukture komplekse organizative. Ato kane shefin,
organet dhe anetaret e organizates.
 Lejimi i hyrjes ne grupe te tilla te personave te paautorizuar- policise ndeshkohet me likuidim
fizik.
 Te tilla organizata ka pasur dhe ka ende ne shume vende te botes.
 Ne vazhdim do te behet fjale shkurtimisht per disa prej tyre:
 1.Mafija italiane-
 Fjala mafia rrjedh nga nje emertim i nje organizate kriminale te krijuar ne Sicili. Ajo
organizate quhej Morte Alla Francia Italia Amella dhe ate nga germat e para te ketyre
emertimeve.
 Kjo organizate kriminale ka qene shume e perhapur dhe eshte marre me veprimtari te
ndryshme kriminale.

 2.Camorra-Kjo organizate eshte e koncentruar ne Napoli. Ajo perbehet prej 126 organizata
me rreth 6700 anetare.

 3.Ndrangheta-
 Kjo organizate vepron ne Kalabri. Ka 150 klane dhe mbi 5500 anetar. Realizon te ardhura
rreth 2 milion EURO ne vit.

 4.Koza Nostra-
 Eshte organizate kriminale italiane qe vepron ne SHBA. Eshte e organizuar ne familje dhe ajo
ka sindikaten e regjistruar ne menyre legale. Por, ajo merret me aktivtete te ndryshme
kriminale. Supozohet se kjo organizate kriminale ne SHBA perbehet prej 24 familjeve te
shperndara ne 20 shtete, ndersa grupi me i organizuar eshte ne New York. Ne krye te saj
qendron Bosi, pastaj vijne keshilltaret dhe ne fund ushtaret. Merren me plackitje te bankave,
trafikime te llojeve te ndryshme etj.
 5.Jakuza japoneze-
 Kjo organizate kriminale eshte shume e komplikuar.
 Edhe kjo disponon me nje sindikate te forte te kriminalitetit te organizuar.
 Jakuza ka dege e grupe kriminale te cilat pos Japonise veprojne edhe ne Korene Jugore, Filipine,
Hongkong, Tajvan, Kaliforni, Ameriken Latine, Evrope etj.
 Sipas disa autoreve Jakuza disponon me 90 mije anetar te cilet organizates i sjellin transaksione ne
vlere prej 11 miliarde dollare ne vit.
 Kjo organizate merret me tregeti me droge, tregeti me arme, orgaizim te prostitucionit, larje te parave
etj.

 6.Triada kineze
 Kjo organizate kryesiht vepron ne Kine e Honkong, por vepron edhe gjetiu.
 Merret me organizim te prostitucionit, te bixhozit, me tregeti me narkotike, tregeti me arme, femra etj.
 Grupet e tilla kriminale kontrollojne nje pjese te mire te tregut me heroine ne SHBA.
 Kjo organizate origjinen e ka nga koha e dinastise HAN.
 Edhe kjo organizate ka disa sindikate qe ushtrojne ndikim te madh ne shume transaksione tregetare,
bankare etj.

 7.Mafia ruse
 Mafia use merret me tregetin me arme, lende radioaktive, e arme biologjike e berthamore, trafikim te
droges, bixhoz, prostitucion etj. Kjo sot eshte nje nder organizatat me te rrezikshme kriminale.
 Ajo vepron edhe ne Moldavi, Bellorusi, Gruzi, Gjorgji, Ukraine etj. Grupet kriminale kontrollojne rreth
40% te ekonomise ruse.
Disa forma te kriminalitetit te
organizuar
 Reketizmi
 Reketizmi paraqet ndermarrjen e organizuar te kercnimeve, shantazheve te llojllojshme nga
individe e grupe kriminale te organizuara ndaj personave pergjegjes dhe bartesve te detyrave
neper firma, dyqane, puntori, restoran e etj., te cilat realizojne fitime, me qellim qe ne dobi te tyre
rregullisht ose kohe paskohe, te paguajne sasi te caktuar te te hollave.
 Nese kjo pagese nuk behet pasojne aksione te shkaterrimit te firmave, atentate, kidnapime, vrasje
dhe forma tjera te dhunes fizike e psikike.
 Kerkesa e ketyre te hollave behet gjeja per mbeshtetjen dhe mbrojtjen e firmave te tilla nga
organizatat kriminale.
 Kjo forme e kriminalitet fillet e veta i ka ne SHBA.
 Mirepo, kjo forme e kriminalitetit tashme eshte bere dukri e rregullt dhe haset ne shume vende.
 Me reklete merren organizatat e grupet e ndryshme kriminale.
 Ne literatur permenden raste te futes per territor midis organizatave te tilla te cilat kane perfunduar
me konflikte fatale midis tyre.
 Shpesh organizatoret e ketyre grupeve kane ndikim shume te fuqishem ne administraten lokale
dhe pushtetin qendron ashtu qe ushtrojne kontroll ne ta. Kjo ka ndodhe pasi ato me ane te mitos,
korrupsionit etj., kane arritur t’i bajne per vete pushtetaret e ndryshem.

 Larja e parave
 Kjo dukuri kriminale ka te bej me veprimet te cilat ndermerren ne menyre qe parate e fituara nga
aktivitetet kriminale te investohen ne pune e veprimtari legale e pastaj perdoren si parate
pastruara, te lara.
 Pastrimi i parave behet vetem per pasurine e fituar nga aktivitetet kriminale. Ne kete menyre
insistohet te humben gjurmet e krimeve.
 Ne literaturen kriminologjike thuhet se parate e fituara nga aktiviteti kriminal,
trafiku i droges, prostitucioni, trfiku ilegal i armeve, klandestinve etj., quhen para te
ndyra, dhe ato si te tilla nuk mund te qarkullojn ne menyre normale ne ekonomine
e biznesit. Prandaj, grupet kriminale tentojne qe ato t’i futin ne investime legale.
 Kjo dukuri implikon shume vende te botes nga se ajo ka marre permasa tejet
brengosese. Parate e tilla sot eshte arritur te futen edhe ne xhirollogari te bankave
te redesishme: Fondit Monetar Nderkombetar.
 Kjo dukuri ishte prezente edhe ne Shqiperi ne te ashtuquajturat skema pirmidale.
 Jane te njohura shume perpjekje ne nivel nderkombetar dhe ne vende te
ndryshme per te penguar dukurine e larjes se parave. Ketu, vlen te permendet
rrezimi i Kryetarit te Panamase Noriega dhe qellimi ishte i qarte nderprerja e
burimeve te medha te larjes se parave te fituara nga trafikimi ilegal i kokaines.
 Narkokarteli kolumbian ishte shume i fuqishem dhe diktonte tere jeten plitike dhe
ekonomike ne Kolumbi. Keshtu, flitet per qindra- mijera dollare qe qarkullonin dhe
pastroheshin ne menyra te ndryshme.
 Per te penguar kete dukuri OKB ka nxjerre konventen me te cilen larja e parave
konsiderohet krim per te cilin lejohet ekstradimi i kryeresve.
Falsifikimi I parave
 Falsifikimi i parave si forme e kriminalitetit te organizuar eshte shume i perhapur.
 Kjo veprimtari kryesisht kryhet nga kriminelet profesionale e cila atyre u sjell perfitime te medha.
 Zakonisht falsifikohen parate stabile si: dollari amerikane dhe EURO-ja
 Por falsifikohen edhe parate e shteteve nacionale. Ka nje varg rastesh kur jane zbuluar falsifikimet e
lekut te Shqiperise dhe te Denarit maqedonas.
 Sot jane kostruktuar shume lloje aparatesh per gjetjen e parave te falsifikuara, por edhe perkunder
kesaj falsifikimi eshte shume i shpeshte.
 Sipas te dhenave te INTERPOLIT vetm gjate vitir 192 jane shenuar raste te falsifikimit te parave ne
135 shtete. Ne SHBA jane zbuluar afro 80 shtypshkronja ilegale ne te clat jane prodhuar para te
falsifikuara. Pra ka miliona dollare te falsifikuar brenda nje viti.

 TREGETIA ME VLERA TE ARTIT DHE KULTURES

 Edhe kjo forme e kriminalitetit te organizuar eshte shume e perhapur dhe si e tille mjaft e pranishme.
 Ketu eshte fjala per vjedhjen dhe trafikimin e vlerave te medha nacionale qe qmohen ne miliona
dollare.
 Me keto krime merren grupe te organizuara kriminale qe i njohin mire vlerat e ketyre monumenteve.
 Kjo dukuri ishte prezente edhe ne Shqiperi ku gjate decenies se fundit jane nxjerrur nga muzeumet,
kishat etj., vlera unikate arti me vlere shume te madhe.
 Keto krime, ne krahasim me didsa krime tjera, nuk jane mjaft te shpeshta por pasojat e tyre vetrete
jane shume te medha. UNESKO ka adaptuar konvente te vecante per mbrojtjen e ketyre vlerave.
 Ne kuader te ketyre vlerave bejne pjese: vepra te artit figurativ, portrete, vizatime te punuara me
dore, punime ne skulpture etj.
 Dallohen delikuentet e pasionuar- koleksionaret te cilet ndermarrin aksione kriminale per te
siguruar keto eksponate dhe i organizojne te tjeret qe t’i sigurojne ato. Natyrisht keta atyre u japin
shuma te medha parashe.
 Jane te nbjohura vjedhjet e gjesendeve te ndryshme nga qyteti i Butrintit, Bertait etj.,
 Ne literature permenden edhe vjedhje te ketyre vlerave ne SHBA, ne Turqi etj.
 Ne ish Jugosllavi po ashtu ka pasur shume raste te vjedhjeve te tilla.

 TRAFIKU KLANDESTINE ME AZILANTE, REFUGJATE DHE PERSONA TE TJERE

 Edhe keto forma te kriminalitetit te organizuar jane mjaft te shpeshta e shoqerine bashkekohore.
 Luftrat e konflliktet e ndryshme kane kushtezuar levizjen e madhe te njerezve prej nje vendi ne
vendet tjera. Kjo levizje eshte rrjedhoje edhe e shkeljve te te drejtave te njeriut dhe mohimet qe u
behen grupeve te caktuara.
 Keshtu, ne shtetet e zhvilluara eshte rritur shume numri i azilkerkuesve, refugjateve dhe
personave tjere te perndjekur.
 Ne vendet pritese keta shpesh akuzohen si kryes te krimeve te ndryshme.
 Gjate dekadave te fundit jemi deshmitar te trafikimit te miliona njerezve ne te gjitha regjionet e
botes. Jane te hidhura kalimet e kufijve nga qytetarte tane.
 Trafdikimi i klandestineve ne boten shqiptare ka qene dukuri shume e pranishme. Ky trafikim,
edhe pse me intensitet te zvogluar, po vazhdohet akoma.
 Kanalet e kalimit te klandestineve jane te shumta: Vendet e lindjes se larget, Tajlanda, Filipinet,
Pakistani, Irani, LIbani, Turqia, Bullgaria, Shqiperia, Maqedonie etj.
 Eshte e njohur vija e kalimit te klandestineve nga Shqiperia e Kosova per ne Hungari- Ceki-Austri-
Gjermani etj.
Masat per pengimin e kriminalitetit
te organizuar
 Kriminaliteti i organizuar si dukuri shume e pranishme ka arritur te
depertoje ne te gjitha poret e jetes bashkekohore.
 Kjo ka ndikuar ne shfaqjen e kerkesave qe shoqeria te angazhohet ne
gjetjen e masave per luftimin e tij.
 Ne kete drejtim, vlen te theksohet se per kete ceshtje jane organizuar nje
varg konferencash te karakterit nderkombater.
 Msat jane preventive dhe represive:
 Masat represive jane:
 - Ringjallja e ekonomise dhe shtimi i prodhimit,
 -Zgjidhja e problemeve qe kane determinuar jostabilitet politik,
 -Informimi i drejte i qytetareve me dukurine e tille,
 Nxjerrja e legjislacionit te caktuar,
 -Zbulimi i krimeve me kete natyre,
 -Bashkepunimi nderkombetar ne lifte kunder kriminalitetit,
 -Menaxhimi efikas i kufirit,
 -Hartimi i programeve per luftimin e ketij kriminaliteti etj.
VIII. Ligjerata
Kriminaliteti politik
 Ky kriminalitet eshte mjaft i perhapur.
 Ai zakonisht ka te bej me aktivitetet qe jane te drejtuara kunder shtetit dhe rendit shoqeror
politik ne nje vend.
 Ky shenon nje lloj te ri te kriminalitetit, por burimet tregojne se per kete krimnalitet eshte ditur
qe nga koha antike.
 Keshtu, eshte i njohur qe heret nocioni “armik i shtetit” i cili konsiston ne veprimet e
ndermarra nga personat e caktuar me qellim te permbyesjes se shtetit.
 Edhe ne Romen e vjeter jane njohur veprime te drejtuara kunder rrezikimit te pushtetit te
perandorit.
 Ne mesjete gjithashtu shenohen raste qe jane cilesuar si vepra penale kunder shtetit.
 Mirepo, kategoria e kriminalitetit politik me teper eshte e lidhur me shoqerite bashkekohore
dhe me paraqitjen e sistemeve te ndryshme shoqeroro ekonomike etj.
 Ketu perfshihen aktivitetet e drejtuara ne nderrimin e nje sistemi te caktuar.
 Mohimi i lirive dhe te drejtave te njeriut, formimi i partive politike etj., kane ndikuar qe ceshtja
e delikteve politike te behet aktuale.
 Per kiminalitetin politik ne literaturen kriminologjike eshte shkruar pak. Kjo nga se qendirimet
mbi kriminalitetin politik kane ndryshuar shpesh.
 Ne trajtimin e delikteve politike eshte marre per baze sistemi shoqeroro- politik, regjimi dhe
forma e pushtetit. Keshtu, ne nje shtet demokratik koncepti i kriminbalitetit politik eshte krejt
tjeter nga ai ne shtetet totalitare. Ne keto sisteme cdo perpjekje per liri dhe te drejat trajtohet
si kriminalitet.
 Veprat penale politike jane te dyllojta: ato qe jane te drejtuara kunder sigurise se brendshme
dhe ato te drejtuara kunder sigurise se jashtme.
 Disa autor theksojne se bartesit e pushtetit politik e keqperdorin ate per qellime te ndryshme,
psh., per qellime te qerimit te hesapeve me kundershtaret politike. Keshtu ata veprojne ne
kundershhtim le aktet nderkombetare por edhe ato te brendshme.
 Si aktivitete te cilat i pershkruhen pushtetit dhe ndermerren per motive politike, vecmas
permenden shkeljet e lirive dhe te drejtave te njeriut. E tille ishte situata ne Kosove ne kohen
e regjimit serb., ku u organizuan shume procese te montuara gjyqesore ndaj shqiptareve.
 Po ahstu edhe sherbimet sekrete te shteteve ndermarrin veprime te pergjimit dhe friksimit te
qytetareve dhe kundershtareve politike.
 Krijimi i dosjeve sekrete sidomos per pjestaret e nacionaliteteve tjera gjithashtu cilesohet si
sjellje me motive politike te cilen e kryejne sherbimet e pushtetit. Keshtu behen bastisje e
marrje ne biseda informative te personave te caktuar nga policia…
 Regjimi serb me dhunen qe perdori ndaj shqiptareve tentoj te fute frike, panike e pasiguri,
ndersa me ane te vrasjeve e debimeve tentoi te bej spastrimin e Kosoves nga shqiptaret.
 Ky flet me se miri per krimet e pushtetit te kryera ndaj qytetareve.
 Si vepra penale poilitike permenden: tradhetia, spiunazhi, propaganda armiqesore etj.
 Shtete te ndryshme kane lidhur marrveshje miodis tyre per luftimin e ketij loji te kriminalitetit.
 Pra ka fare pak punime mbi kete kriminalitet. Kjo ndodhe sepse disa veprime qe sot
konsiderohen krime, keshtu nuk ndodhe me ndryshimet e caktuara qe behen ne shoqeri.
 Dhenia e nocionit te kriminalitetit politik eshte mjaft e nderlikuar pikerisht per shkak te
levizshmerise se madhe te ketyre krimeve.
Terrorizmi politik
 Terrorizmi politik perfshine veprime te cilat per nga permasat jane masive dhe te cilat drejtohen
ndaj kundershtareve politike.
 Te tilla veporime kane ndodhur shpesh ne shoqeri. I tille ishte terrori i kuq ne Rusine Cariste
gjate kohes se sundimit te Stalinit, ose ne Gjermani gjate kohes se Hitlerit.
 Terrorizmi politik paraqitet ne forme te kidnapimeve, marrjes se pengjeve, sabotimeve dhe
aktiviteteve tjera te cilat, te cilat koheve te fundit, jane te pranishme ne te gjitha regjionet e botes.
 Keto aksione terroriste manifestohen me atentate, vrasje, likuidime te personave dhe keshtu
manifestojne deme te medha materiale.
 Ne planin nderkombetar behet perpjekje qe te nxirren norma te cilat kane qellim pengimin dhe
luftimin e sjelljeve te tilla.
 Ceshte e verteta ne disa raste e situata disa regjime e qeveri, me qellim e ne menyre kontinuele,
edhe vete zbatojne aktivitete terroriste ndaj qytetareve sidoos ndaj kundershtareve politike,
grupacioneve etnike e pakicave.
 Qellimi eshte spstrimi i territoreve dhe shperngulja e popullsise se caktuar.
 Nder regjimet qe kane ushtruar terror politik eshte regjimio serb ndaj shqipotareve.
 Regjione ku ka me shume terrorizem politik konsiderohen: Lindja e Larget, Afrika e Veriut,
Evropa, Amereika Latine etj.
 Me gjithe faktin se faktoret e kesaj forme te kriminalitetit jane te ndryshem ne vende te ndryshme,
mund te thuhet se ai megjithate ndodhe per arsye te caktuara politike, ekonomike e financiare.
 Sipas shenimeve nga literatura grupe te organizuara terroriste veprojne ne shume vende te
botes, si: Rusi, Kine, SHBA, Liban, Turqi, Egjipt etj.
 Nder terroristet me te njohur jane: Osma Bin Lladeni. Aktivitetet e terroristeve drejtohen edhe
ndaj personaliteteve politike.
Kriminaliteti kunder te drejtave dhe
lirive te njeriut
 Ne kuaderte kriminalitetit politik dhe dhunes qe ushtrojne grupet ne pushtet ndaj
qytetareve te vet, vend te vecante zene krimet kunder te drejtave dhe lirive te
njeriut.
 Ne dekadat e fundit kjo forme e kriminalitetit eshte ne rritje e siper.
 Format me te shpeshta te ketyre shkeljeve konsistojne ne kufizimin dhe pengimin
e plote te realizimit te te drejtave dhe lirive e elementare te njeriut.
 Te dhenat e organizatave te ndryshme tregojne per rritjen e kesoj forme te
kriminalietet ne nje varg vendesh.
 Keto shkelje behen permes ndjekjeve, persekutimeve, torturave,m gjenocidit ndaj
qytetareve nga ana e qarqeve ne pushtet, segmenteve te vecanta te pushtetit, sic
jane: policia, grupet paramilitare etj.
 Keto shkelje te te drejtave dhe lirive te njeriut kane qene te pranishme sidomos ne
Kosove.

 KRIMET KUNDER NJEREZIMIT

 Ne shoqerine njerezore, ne mase mjaft te theksuar, vazhdojne te shfaqen edhe
krimet kunder mnjerezimit.
 Per nivelin e pranise se ketyre krimeve vlen te permenden rastet e tyre gjate
konflikteve ne Lindjen e Mesme, Irak, Bone, Kosve etj.
 Elaboro krimet e kryera nga regjimi i serbise ne Kosove gjate viteve 1998-1999.
Kriminaliteti i dhunes- kuptimi dhe
perhapja
 Ne boten bashkekohore verehet nje shtim i madh i te gjitha formave te kriminalitetit, sidomos
kriminalitetit te dhunes.
 Dhuna ka perfshire shume segmente te jetes se njeriut. Kjo sidomos kryhet me kryerjen e
formave te dhunes ndaj popullsise civile (vrasje, dhunime etj.)
 Kuptimi i kriminalitetit te dhunes shpeshhere nuk perputhet me klasifikimin e krimeve te cilat
jane prezente ne kodet penale. Kodet penale bejne klasifikime te ndryshme te krimeve. Shih:
Shqiperine e Kosoven.
 Krimet te cilat kane te bejne me dhunen jane te shperndara ne disa kapituj te kodeve penale,
psh., vepra penale kunder personit, krimet seksuale, krimet kunder pasurise etj.

 Kriminalitetin e dhunes e karakterizojne disa cilesi:

 -Se pari ai manifestohet me perdorimin e dhunes fizike apo psikike,
 -Viktimat e dhunes detyrohen pernjehere qe te veprojne ose mosveprojne.
 -Dhuna ndermirret me ndermarrjen e disa veprime etj.
 Per kriminalitetin e dhunes ne literature perdoren emertime te ndryshme, si;kriminalitet violent,
krim agresioni etj.
 Me shtimin e krimeve te dhunes eshte rritur edhe interesimi per evidencimin, shpjegimin dhe
parandalimin e tij.
 Ky kriminalitet nxite brengen e qytetareve dhe shkakton pasiguri ne jeten e qytetareve
 Lidhur me shkaqet e dhunes ka mendime te ndryshme: Keshtu, FROJDI thekson se shkaqet e
dhunes duhet kerkuar ne sferen instiktive.
 Disa autor te tjere theksojne se dhuna eshte rezultat i disa crregullimeve gjenetike, sidomos
crregullimi i radhitjes se kromozomeve.
 Autori amerikan DOLLARD mendon se cdo agresion eshte pasoje e frustrimit qe
ka pesuar individi qe nga femijeria e hershme.
 Shoqeria bashkekohore sipas tij nxite konflikte dhe keshtu shkakton frustracione
te cilat pastaj qojne ne veprime kriminale.
 Te gjitha keto mendime, vec e vec jane te pamjaftueshme per shpjegimin e
sjelljeve krimianle te dhunes.

 DISA VECORI TE KRIMINALITETIT TE DHUNES

 Hulumtimet e bera tregojne se kryesit e kriminalitetit te dhunes te shumten e
rasteve jane te gjinise mashkullore. Perqindja te llojet e ndryshme te veprave
penale eshte e ndryshueshme. Keshtu ne SHBA 2/3 e kryesve te dhunes jane
meshkuj.
 Sa i perket moshes, varesisht prej llojeve te veprave penale, perqindja e
pjesmarrjes eshte me e madhe te personat e moshes 25- 50 vjecare.
 Kriminaliteti i dhunes, sipas shenimeve nga literatura kriminologjike, me teper
eshte i pranishem ne qytet se ne fshjat. Shkaqet….

 Te kriminaliteti i dhunes eshte bukur i parnishem numri i erret.

Format me te shpeshta te
kriminalitetit te dhunes
 Format me te shpeshta te krimeve te dhunes konsiderohen:
 1. Krimet e dhunes ndaj jetes dhe trupit,
 2. Krimet e dhunes ne familje dhe
 3. Krimet e dhunes ndaj femijeve.

 KRIMET E DHUNES NDAJ JETES DHE TRUPIT

 Krimet e dhunes ndaj jetes dhe trupit ne literaturen kriminologjike konsiderohen si format me te renda
te atakimit te vlerave dhe te mirave me te shtrenjeta te njeriut, por ato ne masen e kriminalitetit nuk
jane aq masovike.
 Keto krime per shkak te peshes se tyre zene vend te vecante ne trajtimet e autoreve.
 Si delekite te gjakut konsiderohen: vrasjet, lendimet trupore, shtytja ne vetevrasje etj.
 Krimet e vrasjeve ne disa shtete tregojne rritje e ne disa renie. Edhe ne kuadr te vendit, ne disa
rajone, ka renie te ketij krimi e ne disa eshte me itheksuar.
 Lidhur me motivet e krimit te vrasjes permenden disa, si: konfliktet, fyerjet, interesi material,
hakmarrja, mosmarreveshjet pasurore etj.
 Vrasjet kryhen me mjete te ndryshme…

 KRIMINALITETI I DHUNES NE FAMILJE

 Ne kuader te ketij lloji te kriminalitetit te dhunes bejne pjese: dhuna ne martese, dhuna ndaj femijeve
dhe dhuna ndaj te moshuarve.

 DHUNA NE MARTESE
 Dhuna ne martese manifestohet ne forme te keqtrajtimit fizik apo psikik e bashkshortit.
 Kur flitet per kete dhune zakonisht mendohet ne dhunen e burrit ndsja gruas..
 Dhuna manifestohet ne forme te rrahjeve, torturave psikike, keqtrajtimi seksual etj.
 Keto crregullime me teper shprehen ne ato raste kur te bashkeshoret ekzistojne
marredhenie te crregulluara.
 OKB ka aprovuar Deklaraten e eliminimit te dhunes ndaj gruas.
 Ky kriminaliet nuk eshte evidencuar ne masen qe ai eshte i poranbishem ne
shoqeri. Shume krime te kesaj natye nuk paraqqiten.
 Mirepo, sot gjithnje e me shume po behet e qrate se dhuna ne raste jo te rralla
perdoret edhe nga femrat ndaj meshkujve.
 Kryesit e dhunes ne familje zakonisht rrjedhin nga familjet ku edhe me pare eshte
perdorur dhune.
 Ne SHBA sipas disa hulumtimeve grate shtatzena behen pjese e dhunes me
shume se kur nuk jane te tilla. Dhuna ndja gruas vjen ne shprehje sidomos ne
rastet kur ato bejne perpjekje per te dalur nga martesa.
 Sipas teorive psikologjike dhuna ne martese eshte rezultat i frustracioneve te
hershme, crregullimeve, te egos, pranise se neurozave tej.
 Sipas teorive sociologjike dhuna ne familje eshte rezultat i kushteve te veshtira
materiale, papunesise, kushteve joadekuate te banimit, pozites sociale etj.
 Lidhur me dhunen ne martese, sidomos ne vendet e zhvilluara, jane themeluar
shoqata e asociacione te ndryshme me qellim te mbrojtjes se te drejatve te gruas
dhe femres ne teresi.
Dhuna ndaj femijeve
 Nder format me te shpeshta te dhunes ne shoqerine bashkekohore eshte dhuna ndaj femijeve,
qofte brenda familjes qofte jasht saj.
 Dhuna ndaj femijeve ka psoja shume te renda ne cdo shoqeri, per arsye se eshte drtejtuare ndaj
nje kategorie te popullsise qe eshte ne nje faze te vecante zhvillimi.
 Femijet kane nevoje per mbrojtje e kujdes nga te tjeret, pasi edhe vete jane te paafte te mbrohen
nga atakimet e ndryshme.
 Nje kohe te gjate eshte menduar se ceshtja e femijeve eshte ceshtje e familjes, mirepo per shkak
te pranise se shkalles se caktuar te dhunes vazhdojne te behen perpjekje qe kjo ceshtje te mos
konsiderohet vetem si ceshtje e familjes.
 Shume kerkime kriminologjike te bera ne shtete te ndryshme kane ardhur deri te te dhenat shume
brengosese per nivelin e dhuness ndaj femijeve.
 Edhe me brengosese eshte e dhena se shume sjellje dhune ndaj femijeve ngelin te
paevidencuara. Keshtu, dhuna ndaj femijeve, ne shume raste, mbetet brenda familjes, pa mundesi
qe te trajtohet jasht saj.
 Shpesh here mjedisi social tregohet indiferent ne denoncimin e dhunes qe ushtrohet ndaj
femijeve.
 Duke i pasur parsysh keto fakte del se numri i sjelljeve te dhunes ndaj femijeve eshte shume me i
madh se sa ai qe vertete paraqitet.
 Kur flitet per dhunen ndaj femijeve flitet me termin keqperdorim apo abuzim i femijeve.
 Keqtrajtim konsiderohen te gjitha ato veprime apo mosveprime te cilat pengojne zhvillimin normal
te femiut.
 Ne disa vende me qellim qe te pengohet dhuna ndaj femijeve, eshte bere ndalimi me ligj i
ndeshkimit fizik te femijeve dhe te miturve.
 Kur flitet per dhunen ndaj femijeve zakonisht mendohet ne dhunen qe ushtrojne prinderit ndaj tyre.
 Dhuna, ne vecanti, paraqitet ndaj femijeve te padeshiruar, femijet qe rrjedhin nga dhunimi
seksual, femijet qe kane rrjedhur pa deshiren e nenes, femijet me te meta psiko- fizike etj.
 Dhuna ndaj femijeve mund te jete fizike e psikike.
 Dhuna fizike manifestohet ne forme te keqtrajtimit te lehte, duke e rrahur femiun dhe dhune e
rende duke i shkaktuar dhembje dhe dhune fizike te rende femijeve.
 Me shume krime kryejne prinderit qe rrjedhin nga familjet e varfera.
 Forma me e shpeshte te dhunes psikike ndaj femijeve jane: mbylja e femijeve ne dhoma te
errta, lenia e femijes veten ne banese, sharja, fyerja e femijes, lidhja per shjtrati etj.
 Kryes te ketyre krimeve me shume paraqiten meshkujt se femrat.

 DHUNA NDAJ PRINDERVE TE MOSHUAR DHE TE PAAFTE

 Ne literaturen kriminologjike flitet dendur edhe per dhunen qe ushtrohet ndaj prinderve, ndaj
te moshuarve.
 Kjo dhune manifestohet ne forme te lenies pas dore, moskujdesit, mosdhenies se ushqimit,
maltretimit etj.
 Ne kete drejtim verehet tendenca e perdorimit te mjeteve e metodave johumane te trajtimikt
te tyre, si: ,mbyllja nje kohe te gjate ne dhoma ose lokale, dhenia e mjeteve per venie ne
gjume dhe qetesim, lenia ne meshire te personave te trete etj.
 Ketu verehet edhe tretmani johuman i personelit te institucioneve qe merren me ruajtjen dhe
ushqimin e ketyre personave.
X.Ligjerata
Kriminaliteti seksual dhe dhuna seksuale

 Ky kriminalitet përfshinë veprimet kriminale që atakojnë integritetin dhe moralin seksual të një
personi.
 Sjelljet e tilla janë të inkriminuara në të gjitha shtetet.
 Disa KP parashohin me pak e disa me shume veprime kriminale te kesaj natyre.
 Disa parashohin forma të reja të këtyre krimeve si: abuzimin seksual të fëmijëve e të miturve
me qëllim fitimi, incizimi i filmave pornografikë etj.
 Ky lloj kriminaliteti paraqet rrezikshmeri të madhe shoqërore që cënon lirinë dhe dinjitetin
seksual.
 Me gjithë faktin se këto krime janë të rënda dhe me pasoja afatgjate për viktimën, në aspektin
e vëllimit ai nuk duket shumë i shpeshtë.
 Megjithgatë, sipas kërkimeve kriminologjike ky kriminalitet është më shëmë i pranishëm se sa
tregojnë statistikat.
 Hulumtimet kriminologjike të bëra në SHBA, Angli, Japoni etj., dëshmojnëse ky kriminalitet
rrallë lajmërohet në polici dhe organe tjera, për shkak të pasojave të rënda që mund t’i bartë
publikimi i këtyre të dhënave për fëmijët e prindërit, sidomos kur ato ndodhin brenda rrethit
familjar.
 Kështu, moslajmërimi ndodhë edhe për shkak të turpërimit që kanë personat për shkak të
dhunimit, etiketimit nga rrethi social, çka do të kishte pasoja të rënda për personat e tillë.
 Në anën tjetër mos ndëshkimi i këtij lloji të kriminalitetit pengon luftimin e kriminalitetit.
 Autorët e ndryshëm, sidomos amerikanë kanë bërë anketa anonime me shumë femra të
dhunuara. Sipas këtyre anketave rreth 24, % të tyre deklarojn se me dhunimin janë përballur
në moshën 13 vjeçare, 80% thonë se vetëm një herë kanë qenë të dhunuara, kurse 5%
thonë se kanç qenë disa herë të dhunuara.
Si kryerës të këtyre krimeve më së shumti paraqiten meshkujt. Kështu, në Gjermani
vetëm 8% e dhunuesve kanë qene femra, në mesin e të dënuarve vetëm 3% janë
femra.
Meshkujt kryejnë krime të dhunimeve seksuale, marrëdhënie seksuale me persona të
mitur, kurse femrat kryejnë krime që lidhen me prostitucionin, organizim të
pornografisë etj.
Kryerësit e këtyre kriumeve janë të moshës relativisht të re.
Pastaj, kryerësit i karakterizon niveli i ultë arsimor. Kështu, rreth 90% të kryerësve
janë vetëm me shkollë fillore.
Kriemet seksuale zakonisht kryhen më kërcnim të përdorimit të armës, ose forcës
fizike.
Pjesa dërmuese e viktimave janë femra, dhe atë zakonisht janë me nivel të ultë
arsimor dhe gjendje të dobët materiale.
Këto krime janë të panishme edhe ne trevat shqiptare, ku kryerës dhe viktima kryeisht
janë paraqitur personat e moshës së re. Shumë nga ata kanë kryer edhe vepra
tjera penale.
Këto krime shkaktojnë pasoja të shumta në jetën e mëvonshme të persoanve.
Kriminaliteti ekonomik
 Ky kriminalitet përfshinë veprimet kriminale të cilat janë të drejuara kundër
afarizmit ekonomik të organizatave ekonomike.
 Sipas shënimeve dëmet që i shkakton ky kriminalitet tejkalojnë disa herë dëmet
që i shkaktojnë format tjera të kriminalitetit. Ato dëme sot vlerësohen në miliarda
dollarë.
 Përcaktimi i kriminalitettit ekonomik është mjaft problematik.
 Me këtë kriminalitet merren institucione të shumta të cilat organizojnë tubime të
shumta shkencore mbi te.
 Veprimet e këtij kriminaliteti përfhshijnë: keqpërdorimin e lidhjeve ndërkombëtare
tregëtare, veprimin ilegal te ndërmarrjeve, falsifikimiiI librave, konkurenca jolojale
etj.
 Kriminaliteti ekonomik i ka disa karakteristika:
 1.Ktriminaliteti ekonomik kryhet në mënyrë të fshhtë;
 2.Të dëmtuarit nga këto krime shpeshherë duken të panjohur në shikim të parë.
 3.Veprimi kryrës i këtyre krimeve zgjatë shumë.
 4.Të gjitha këto veprime ndërmerren për të realizuar përfitime materiale, dhe kjo
bëhet me mashtrime e forma tjerat të veprimeve ilegale.
Format dhe veçoritë e kriminalitetit
ekonomik
 Kryerësit e këtyre krimeve shërbehen me një varg transaksionesh ilegale. Këto transaksione
kanë të bëjnë me fhshje të tatimit, manipulim me kambiale, letra me vlerë etj.
 Posaçerisht janë të shumta rastet e mashtrimeve që i bëjnë disa firma.
 Karakteristikë e këtyre krimeve është se kryesi shfrytëzon gjendjen e rënde sociale të
viktimës ose e josh viktimen për pasurim të shpejtë.
 Reagimi i opinionit ndaj kriminalitetit ekonomik është i butë dhe joadekuat. Personat e tillë jo
vetëm që nuk gjykohen por gëzojnë reputacion në rrethin e caktuar.
 Fshehja e tatimit shpeshherë konsiderohet si shkathtësi e personave.

 DISA VEÇORI TË KRYESVE TË KRIMINALITETIT EKONOMIK

 Kryesit e këtij kriminaliteti nuk duken tipa socialë.
 Ata nuk përdorin dhunën fizike që e bëjnë këtë kriminelët e nëntëkës.
 Këta persona edhe pse kryejnë krime të rënda, jo rrallë, janë persona të respektuar në rrethin
e tyre jetësor.
 Këta persona me anë të mitos kanë arritur t’i bëjnë për vete ata që janë të detyruar ta luftojnë
krimin.
 Këta persona nuk pyeten fare se ku e kanë fituar kapitalin e tyre.
 Kryesit e këtij kriminaliteti ndahen në disa shtresa:
 1.Shtresë e parë e përbëjnë njerëzit “afaristë të mirë”.
 2.Shtresa e mesme, e motivuar për të arritur një standard të lartë.
 3.Shtresa e lartë e kryerësve- kryes që gjenden në pozita të larta shtetërore.
Korrupsioni
 Ky lloj kriminaliteti është shumë i poërhapur dhe si i tillë ka zgjuar interesim të madh.
 Në lidhje me këtë dukuri kriminale janë organizuar tubime të shumta shlkencore.
 Dallohen lloje të ndryshme të korrupsionit, Korrupsioni gjatë fushatave zgjedhore, marrja e
donacioneve (Kancelari Khol); korrupsioni në administratën shtetërore, në dogana, në gyqësi etj.

 MASHTRRIMI I KONSUMATORËVE
 Kjo është një formë e veçantë e kriminalitetit ekonomnik. Ai është I pranishëm në të gjitha
vendet e botës.
 Format më të shëpeshta të mashtrimit kanë të bëjnë me: kulaitetin e artikujve ushqimor,
përmbajtjen dhe cilësinë e tyre, në distribuimin e barerave, dhënien e kredive të ndryshme etj.
 Konsumatorët shëpesh bëhen viktimë e sjelljeve të llojllojshme të mashtrimit dhe lajthimit që
ndaj tyre realizohet me anë të reklamave nëpër mjete të informimit publik.
 Sot reklamat janë shumë agresive sepse veprimet e tilla rrezikojnë edhe shëndetin e njerëzve.
 Mashtrimet sidomos janë të shumta në teknologjinë e makinave- apatrateve të ndryshme.
Mashtrimet janë të shumta edhe në sferën e mjeksisë. Kështu, sot ka jo pak persona që
lajmërohen si mjek që shërojnë sëmundje të ndryshme, mjat të rënda, të pashërueshme dhe
këtë lajmërim e bëjnë përmes reklamave, me çrast viktim bien shumë persona.
 Mjaft të shpeshta janë edhe dukuritë e mashtrimeve me barna, të cilat shkenca nuk u ka dhënë
vizën si barëra shëruese. Prodhuesit e tyre at i paraqesin me efekte të mëdha shëruese.
 Tashmë janë të shumta edhe klinikat të cilat merren me operime të llojeve të ndryshme, të cilat
në shumë raste janë te rrezikshme. Këto aktivitete joshin shumë pacient të pasur të cilët
paguajnë para të majme për ato operacione.
Kriminaliteti kundër pasurisë
 Ky kriminalitet përfshinë të gjitha ato veprime të cilat cënojnë dhe rrezikojnë pasurinë private
dhe shtetërore.
 Shtetet bashkëkohore në kodet e tyre penale përmendin disa lloje të veprave penale klundër
pasurisë.
 Megjithatë, gati në të gjitha kodet numërohen si vepra të tilla: vjedhjet, vjedhjet e zakonshme,
vjedhjet grabitçare, vjedhjet me grabitje, thyerje, vjedhja e automjeteve etj.
 Krimet kundër pasurisë janë të njohura që nga kohrat më të lashta- janë pra krime klasike,
por kjo nuk do të thotë se disa krime të këtij lloji nuk kanë pësuar ndryshime. Zhvillimet
tekniko- teknologjike kanë mundësuar përsosshmëri në kryerja dhe paraqitje të llojeve të reja.

 DISA VEÇORI TË KRIMINALITETIT KUNDËR PASURISË

 Ky kriminalitet për nga forma e paraqitjes dhe vëllimi, në shumë vende, zë vendin e parë. Në
këtë drejtim flasin të dhënat statistikore të policisë, prokurorisë dhe gjykatave. Kjo vërehet te
shumë vende.
 Te këto vepra penale ështe shumë i shprehur edhe recidivizmi. Kështu që te kryesit vërehet
një lloj profesionalizmi në kryerjen e tyre.
 Te rastet e këtyre krimeve vërehet një organizim shumë i madh i kryerësve, gjë që nuk
shprehet te veprat tjera. Kështu, flitet për grupe e rrjeta kriminale që bashkveprojnë ngushtë
në arritjen e qëllimeve të tyre.
 Këtë kriminalitet e cilëson edhe prania e numrit të errët.
 Në vende të ndryshme ky kriminalitet manifeston një ngjashmëri të caktuar. Këto ngjashmëri
kanë të bëjnë me vëllimin, por edhe në formnat e paraqitjes.
Vjedhjet
 Është lloj i shpeshtë i kriminalitetit.
 Kjo formë e kriminalitetit kundër pasurisë dominon gati në të gjitha vendet e botës.
 Shënimet statistikore tregojnë se vjedhjet dominojnë në kuadër të krimeve kundër pasurisë
në shumicën e vendeve të botës.
 Numri i këtyre krimeve nuk është pasqyruar në mënyrë adekuate në statistikat e organeve të
autorizuara. Pra ka shumë kryerës të pazbuluar.
 Shënimet e ndryshme sztatistikore flasin se numri i vjedhjeve të automjeteve të zbuluara apo
të pazbuluara sillet përafërsisht 1:1
 Mund të thuhet se ky kriminalitet është në rritje të vazhdueshme. Për këtë çështje flasin
shumë autor në hulumtimet e tyre.

 VEÇORIT[Ë E KRYUERËSVE KUNDËR VJEDHJEVE

 Statistikat flsin se kryerësit e vjedhjeve kryesisht janë të rinjtë. Në vende të ndryshme,
theksohet se pjesmarrja e fçmijëve dhe të miturve sillet rreth 45%.
 Te vjedhjet e automobilave mosha më e vjetër sillet prej 20-25 vjet.
 Te këto krime shkalla e përsëritjes është relativisht e lartë. Ata paraqiten si delikuent
profesionalë, të specilaizuar.
 Sipas shënimeve të hershme të literaturës amerikane vjedhësit kryesisht janë nga radha e
kriminelëve profesionalë.
 Vjedhësit profesionalë zakonisht rekrutohen nga qarqet dhe shtresat e larta dhe kanë
përgatitje shkollore të lartë.
Vjedha e automjeteve
 Ky lloj i vjedhjeve është karakeristik për shoqërinë bashkëkohore.
 K lloj i vjedhjeve në shumë shtete ka shënuar rritje rapide.
 Sipas disa shënimeve vetëm në SHBA për një vit vidhen 1 milion
automobila.
 Kështu, vjedha e automobilave është shumë më e madhe se e
vjedhjeve tjera.
 Rritje e madhe e vjedhjeve të automobilave është shënuart edhe
në Gjermani, Francë.
 Kryesit e këtyre krimeve janë zakonisht te ri dhe të gjinisë
mashkullore.
 Kjo dukuri është e pranishme edhe në Kosovë. Sidomos kjo
dukuri ishte shqetësuese në vitet e para të pasluftës.
XI.Kriminaliteti kompjuterik
 Perdorimi i kompjutereve sot ka shenuar nje perdrim te gjere, perfshire shtepite dhe
institucionet.
 Sot eshte, te thuash, e pamundur qe te pergatiten projekte kerkimore pa perdorimin e
teknologjise se kompjutereve. Ata i kane dhene shtytje te madhe zhvillimit te shkences.
 Aplikimi kompjuteresve, per fat te keq, po shfrutezohet edhe per kryerjen e nje numri te madh te
krimeve te cilat nuk jane kryer aq shpejt dhe lehte.
 Lidhur me ndikimin e kompjuterit ne kryerjen e nje varg krimesh sot eshte shkruar relativisht
shume. Ne kete drejtim jane organizuar edhe debate te shumta te cilat i kane sherbyer trajtimit
te aspekteve kriminale te kesaj problematike.
 Autoret flasin per forma te shpeshta te krimeve qe kryhen duke perdorur kompjuteret. Ne kete
drejtim permeden mashtrimet e ndryshme, pirateria, vjedhja e programeve, futja ne programe
private, zbulimi i fshehtesise private, spiunazhi politik etj.
 Edhe te ky kriminalitet shprehet ne mase te madhe numri i erret.
 Ky kriminalitet eshte ne rritje e siper ne shume vende te botes.
 Ne shtete te ndryshme jane nxjerrur shume dispozita te cilat jane ne funksion te pengimit te ketij
kriminaliteti.
 Autoret flasin per tri kategori personash te cilet keqperdorin kompjuterin per qellime kriminale:
 1.Kategorine e pare e perbejne individet te cilet futen ne kompjuter e huaj vete sa per te kenaqur
deshiren e tyre per t’i vertetuar gjeja aftesite qe kane ata lidhur me perdorimin e kompjuterit.
Keta jane zakonisht te rinje.
 2.Kategopria e dyte perfshine personat et cilet ne menyre te pergatitur dhe te organizuar futen
ne programet e kompjutereve te tjere apo qendra kompjuterike me qellim qe t’i shkaterrojne, t’i
kontrollojne apo t’i prishin. Keto veprime kryhen per shkak te rivalitetit, konkurrences,
hakmarrjes etj.
 3.Kategoria e trete e kryeresve eshte ajo qe veprimet i ndermerr me
qellim te perfitimit te realizimit te interesave materiale. Keta hyjne ne
programe te huaja dhe marrin dokumente sekrete. Ato i shesin,
publikojne ose kerkojne para per te mos bere publikimin e tyre.
 Kjo eshte kategoria me e rrezikshme e kryeresve.
 Kriminaliteti kompjuterik i ka disa vecori qe e bejne te dallihet nga format
tjera te kriminalitetit. Keto vecori kane te bejne me shpejtesine e kryerjes
se krimeve. Sidomos e tille eshte larja e parave me komjuter.
 Shkrimet e shtypit sot publikojne te dhena te shumta me te cilat
pasqyrohet depertimi ne qendra e banka te ndryshe.
 Format me te shpeshta te kriminalitetit komjuterik jane: vjedhja e
informacioneve, vjedhja e programeve, futja e viruseve, plackitja e
vjedhja e bankave etj.
 Sot ne shtete te ndryshme po behen perpjekje per te gjetur mjetet e
metoda efikase te luftimit te kesaj forme te kriminalitetit.
 Ne rend te pare po behet perpjekje per inkriminimin e disa sjelljeve
kriminale te kesaj natyre. Propozohen edhe nxjerrje te ligjeve te vecanta.
Kriminaliteti kunder ambientit
 Mbrojtjha e ambientit te njeriut sot eshte paraqitur si nje nevoje e domosdoshme.
 Ne shtetet e ndryshme per kete arsye jane marre masa e ndryshme qe te mbrohet ambienti.
 Keto rregulla e norma, ne fillim, kane qene me teper te natyres administrative e me vone edhe te
natyres penale.Ne literaturen kriminlogjhike flitet per disa akte te sundimtareve te cilet ishin ne
funksion te kesaj mbrojtjeje.
 Me shtimin e faktoreve te ketij kriminaliteti jane shtuar edhe perpjekjet qe te persosen mjetet e
metodat per mbrojtjen dhe pengimin e ndotjes se ambientit.
 Megjithe keto masa, ndotja e ambientit vazhdon te merr permasa te medha.
 Ketshtu sot ka rritje tejmase te rrezatimit, avarive etj., te cilat shkaktojne tejmase rrezikimin e
ambientit. Kjo ndotje me te madhe e ajrit, ujit e tokes dhe po shkakton shkaterrimin e flores dhe
faunes.
 Edhe ne Kosove verehet tendenca e ndotjes se ambientit. Ne kete drejtim verehet ndikimi i
ndotjes nga Trepca, Termocentralet, prerja masive e pyjeve, shfarosja e shpezeve etj.Ne
shume vende te botes jane inkriminuar nje mori veprimesh te ndotjes se ajit , ujit e tokes..
 Numri i denoncimeve per keto ndotje eshte i vogel. Keshtu ka nje disproporcion te madh midis
veprimeve kriminale te kesaj natyre dhe denoncimeve te shtruara.
 Ne literatur ka mendime se me shume i kontribojne luftimit te ketij kriminaliteti shoqatat e
gjelberta se sa organet e shtetit.
 Krimet kunder ambientit jo vete qe rrezikojne jeten e njerezve, por ato mund te qojne edhe ne
katastrofa te medha. Keshtu, shkaterrimet e medha ne natyre veshtire se mund te regjenerohen.
 Perveq kesaj, ky kriminaliet shkakton edhe deme te medha materiale financiare. Thuhet se ne
ish Bashkimin Sovjetoik per eliminimin e demeve te shperthimit atomik te Cernobilit jane
hargjuar mjete materiale me shume se sa do te duheshin per te ndertuar 3-4 centrale moderne
berthamore.
Kriminaliteti ne trafik
 Nje nder format e shpeshta te sjelljeve kriminale ne boten bashkekohore eshte edhe
riminaliteti ne trafik.
 Trafiku i te gjitha llojeve sot paraqet faktor te rendesishme ne zhvillimin e shoqerise.
 Mirepo, ne te gjitha format e trafikut sot po shkaktohen viktima te medha dhe deme materiale.
 Shenimet statistikore flasin per nje rritje marramendese te ketij kriminaliteti.
 Trajtimi i ketij kriminaliteti eshte shume i larmishem.
 Ne disa vende keto shkelje trajtohen si kundravajtje, e disa prej ketyre veprimeve trajtohen si
vepora penale.
 Sa i perket viktimave prijne aksidentet ne trafikun automobilistik.
 Lidhur me kete kriminalitet shtrohet edhe ceshtja e pergjegjesise se kryesve te ketuyre
delikjteve. Dihet se shumica e ketyre krimeve kryhen nga akujdesia. Keta persona kryesisht
ndeshkoen per konsumim te alkoolit, droges etj., nga pirja e te cilave shkaktohen keto
aksidente.
 Faktoret qe e shkaktojne kete kriminalitet jane te natyres objektive dhe subjektive.
 Si faktore objektiv permendet gjendja teknike e automjetit, gjendja e rrugeve, paisja e
rrugeve me shenja e paisje te ndryshme, kushtet e automjeteve etj.
 Si faktor subjektiv konsiderohet gjendja psiko- fizike e pjesemarresve ne trafik, drejtimi i
automjettit ne gjende te dehur, semundjet, prania e frikes, mungesa e aftesise se
koncentrimit etj.
 Si faktor i ketij lloji te kriminalitetit konsiderohet edhe mungesa e edukates dhe kultures se
trafikut. Kjo ka te bej ne rend te pare me mosnjohjen e rregullave te trafikut dhe
mosrrespektimin e tyre.
Delikuenca e te miturve
 Me delikuence te te miturve kuptohen sjelljet kriminale te personave te mitur.
 Mosha e mitur zakonisht perfshine moshen 14-18 vjecare.
 Mirepo, ne gjuhen e perditshme perdoret edhe shpehja kriminalitet i te miturve.
 Termi kriminalitet i te miturve sherben per te percaktuar aktivitetin kriminal te te gjithe te
rinjeve.
 Karakteristike themelore e delikuences se te miturve eshte se ajo gjendet ne shtim te
vazhdueshem, per cka kjo forme e kriminalitetit zgjon interesim te vazhdueshem te
shoqerise.

 Klasifikimi i delikuences se te miturve

 Delikuenca e te miturve klasifikohet ne disa grupe. Ky klasifikim behet duke marre per baze
moshen e te miturve.
 Ne disa shtete si kufi i fundit te moshes per pergjegjesi penale merret mosha 7 vjecare
(Egjipt, Indi etj.). Ne disa vende merret mosha 9 vjecare (Izrail, Jordan etj.), dikund mosha 10
vjecare, 11, 12, 14 vjecare etj.
 Ne disa vende kufiri i moshes per pergjegjesi penale nuk caktohet fare ne ligj (Belgjika,
Spanja, Holanda et). Ne keto shtete gjykata merren me trajtimin e kesaj ceshtje.
 Tek ne te mitur konsiderohen personat prej 14- 18 vjecare.
 Ne format e parqitjes se kriminalitetit te te miturit shfaqen, ne masen me te madhe,
kriminaliteti kunder pasurise, ato te trafikut, konsumimit te drges, veprimeve te dhunes,
deliktet seksuale dhe atyre kunder jetes dhe trupit etj.
 Koheve te fundit permendet edhe per dukurine ne rritje te femrave te mitura ne kriminalitet.
 Ceshtja e deleikuencesse te miturve po gjen trajtim ne nje varg shtetetsh
bashkohore, dhe ketu zakonisht mendoihet ne trajtimin e saj ne kuadre te
tubimeve te ndryshme shkencore.
 Pjesemarrja e te miturve ne kryerjen e veprave penale, varesisht nga vendi, sillet
prej 5-35%. Kjo pjesemarrje verehet kryesisht te krimet kunder pasurise.
 Sot flitet dendur edhe per ekzistimin e grupeve kriminale te te miturve te cilet
perdorin mjete e metoda te ndryshme te kryerjes se tyre.
 Keto grupe te te miturve kane emra te ndryshem dhe ato ekzistojne pothuaja ne te
gjitha vendet e botes.
 Keto grupe kriminale koheve te fundit jane marre edhe me aktivitete politike dhe
terroroizem politik mbi baza kombetare e religjioze.
 Grupet e tilla jane agresive sidomos ne Rusi, Serbi etj., dhe ato po merren me
maltretimin dhe ndjekjen e pjesetareve te grupeve etnike e religjioze tjera.
 Mendohet se shkaqet e delikuences se te miturve jane te ngjashme me ato te
kriminalitetit te te rriturve, mirepo disa faktore megjithate jane tipik.
 Ne kete drejtim permendet roli i familjes, shkalles e i mjeteve te komunikimit
masiv.
Recidivizmi
 Recidivizmi eshte perseritje e sjelljeve kriminale.
 Ne kushtet bashkekohore kjo forme e kriminalitetit paraqet nje problem te vecante.
 Kjo problemnatike ka qene objekt trajtimi i nje mori tubimesh shkencore, perfshire edhe
kontribuet te e OKB-se.
 Mirepo, megjithe interesimin e madh mund te thuhet se kjo problematike edhe tash e tutje
eshte mjaft komplekse, ashtu qe akoma nuk kemi nje perkufizim te qarte te kesaj forme te
kriminalitetit.
 Sipas kuptimit juridiko- penal me recidivizem kuptojme kryerjen e perseritur te veprave penale
nga ana e personit i cili me pare ka qene I denuar.
 Ne literatruremn kriminologjike flitet edhe per recidivizem ne kuptim te ngushte dhe ne kuptim
te gjere.
 1,Te forma e pare kemi perseritjen e dy apo me shume formave te njejta te veprave penale,
kurse ne te dytin kuptohet perseritja e veprave penale ne teresi.
 Sipas kuptimit kriminologjik recidivizmi nenkupton perseritjen e veprave penale pa marre
parasysh faktin se personi a ka qene me pare apo jo i denuar me aktgjykim te plotfuqishem,
apo a e ka mbajtur denimin per veprat e meparshme.
 Ne kuptimin penlogjik me recidivizem kuptohet ardhja e serishme e kryesit te vepores penale
ne entet ndeshkuese permiresuese. Pra eshte fjala per persona te cilet vijne ne kete
institucione dy ose me shume here.
 Ne paraqitjen e recidivizmit ndikojne nje mori faktoresh: faktoret subjektive (faktore te
brenbdshem) dhe faktoret e jashtem (papunesia, varferia, rrethanat familjare etj.
 Recidivizmi, varesisht nga vendi, sillet [prej 15-35%, por te disa vepra penale kjo perqindje
eshte me e madhe.
XIII.Kuptimi i etiologjise kriminale
 Ne kriminologjine bashkekohore mendohet qe ceshtje qendrore e lendes se saj duhet te jete
studimi dhe njohja e shkaqeve dhe kushteve te paraqitjes se kriminalitetiit.
 Fjala ketu eshte per njohjen e burimeve, rrenjeve dhe rrethanave percaktuese te kriminalitetit.
 Keto ceshtje i studion etiologjia kriminale, e cila konsiderohet edhe dege kryesore e
kriminologjise.
 Etiologjia kriminale studion dhe ben hulumtimin e shkaqeve dhe rrethanave qe kane te bejne
me te gjitha sjelljet kriminale dhe dukurite tjera negative ne shoqeri.
 Ne kete drejtim etilogjia kriminale angazhohet per ndricimin dhe njohjen e gjithanshme te
lidhjeve dhe raporetve ne mes te dukurive te ndryshme shoqerore, ekonomike, politike etj.
 Pra, etiologjia kriminale studion faktoret objektive dhe subjektive te sjelljeve kriminale.
 Per ta arritur kete etiologjia kriminale duhet te njihet me proceset te cilat ndikojne ne
formimin negativ te personalitetit. Pra, duhet te angazhohet per ndricimin e rrugeve te cilat
shpien deri te kriminaliteti.
 Problemet lidhur me shkaqet e kriminalitetit emertohen si faktore kriminogjene.

 PIKEPAMJET MBI FAKTORET KRIMINOGJENE

 Faktore kriminogjene jane te gjitha ato shkaqe, kushte e rrethana qe ndikojne ne paraqitjen e
kriminalitetit.
 Kjo ceshtje ka shkaktuar shume debate e polemika.
 Faktore kriminogjen jane te gjithe ato rrethana qe ndikojne ne paraqitjen e kriminalitetit.
Mirepo, cilet jane ata dhe cilet jane vendimtar ne paraqitjen e kriminalitetit nuk mund te
caktohet aq lehte, sepse ka mendime te ndryshme.
 Shkollat endryshme u japin prioritet faktoreve te ndryshem. Keshtu, disa shkaolla si faktore
kriminogjen konsiderohen rrethanat individuale, biologjike e psikike.
 Lidhur me faktoret kriminogjene ne teorine juridike paraqiten disa teori, ne vecanti dallohen tri
teori: teoria e faktorit, teoria funksionaliste dhe teoria e kauzalitetit.

 1.Teoria e faktorit
 Kjo eshte teoria me e perhapur ne literaturen kriminologjike. Ajo thekson se ne parqitjen e
kriminalitetit ndikojne rrethana te ndryshme.
 Kjo teori shkaqet e kriminalitetit i shpjegon ne baze te dy versioneve:
 A)Versionit monist- teori e nje faktori. Sipas kesaj teorie kriminalitetin ne shoqeri e shkakton nje
faktor kryesor. Te tilla ishin teoria antropologjike, sociologjike e psikologjike.
 B)Versioni pluiralist ose e multifaktoreve e cila thekson se ne paraqitjen ekriminalitetit ndikojne
shume faktore (rrethanat ekonomike, familjare etj.)

 2.Teoria funksiuonaliste
 Sipas kesaj teroie shkaqet e kriminalietit mund te shpjegohen drejte vetem duke aplikuar metoden
e analizes funksionale te institucioneve te ndryshme ne shoqeri.
 Sipas kesaj teorie shoqerite bashkekohore perbehen prej nje strukture te caktuar te institucioneve
shteterore, religjioze, ekonomik etj.
 Te gjitha keto institucione jane te nderlidhura nder vete ne menyre funksionale, keshtu qe
shoqeria dhe funksionimn i saj paraqet nje unitet funksional te shoqerise.
 Keshtu, nese keto lidhje te institucioneve funksionojne ne menyre harmonike, atehere ne shoqeri
nuk ka sjellje kriminale, perkundrazi nese ne shoqeri ndodhe shkeputrja e dezorganizimi i ketyre
lidhjeve mund te paraqitet kriminaliteti.
 3.Teoria e kauzalitetit
 Sipas kesaj teorie si faktor te sjelljeve kriminale duhet te cilesohen vetem
ato rrethana dhe kushte te cilat ne menyre te drejtperdrejte ndikojne ne
parqitjen e kriminalitetit.
 Pra, sipas kesaj teorie eshte e rendesishme te studiohen dhe
ananlizohen lidhjet e drejtperdrejta ne mes te veprimeve dhe pasojave-
lidhjeve kauzale.
 Sipas kesaj teorie dallihen disa faktore te cilet kane ndikim me te madh
ne paraqitjen e kriminalitetit.
 Si rrethana te tilla ne shoqerine bashkekohore konsiderohen kushtet
ekonomike, kundertheniet e konfliktet politike, ideore, familja, arsimimi
etj.
 Si kushte te sjelljeve kriminale konsiderohen ato rrethana dhe ndikime qe
nuk e determinojne ne menyre te drejtperdrejte aktivitetin krimninal, por
ato e mundesojn e lehtesojne kryerjen e tij.
 Keto rrethana krijojne gjendje errethana ne kryerjen e vepres penale.
Keshtu, parqitja e vjedhjeve,e plackitjeve etj., eshte rezultat i mungeses
se kontroillit.
Faktoret e jashtem te kriminalitetit-
kuptimi dhe ndarja e tyre
 Sipas nje pjese te autoreve faktoret e jashtem jane faktore determinues ne parqitjen e
kriminalitetit.
 Faktoret e jashtem jane te shumete dhe te llojllojshem. Si faktore te tille konsiderohen:
faktoret ekonomiko- shoqeror, faktoret ideopolitike, mikrogrupore, sociopatologjike etj.

 1.Faktoret ekonomiko- shoqeror

 Lidhur me ndikimin e ketyre faktoreve ne parqitjen e kriminalitetit ne shoqeri ka mendime te
ndryshme.
 Ne kete drejtim, theksohet se zhvillimi i hovshem industrial, zhvillimi i elektroteknikes kane
ndikuar edhe ne transformimin e njerezve. Keto te mberrime kane ndikuar edhe ne ngritjen e
standardit te njerezve, por ne anen tjeter jane me miliona njkerez qe vuajne nga pasojat e
skamjes e mjerimit.
 Keshtu, ne nje ane zhvillohen gara per dominim ekonomik, e ne anen tjeter jane te pranishme
skamja e mjerimi, gje qe ndikon edhe ne paraqitjen e semundjeve te ndryshme (AID-si).
Faktore te tille konsiderohen:

 A) Industrializmi, urbanizimi dhe kriminaliteti

 Industrializimi eshte proces i zhvillimit ekonomik e material. Industrializimi nenkupton ngritjen
e fabrikave, ndermarrjeve, zhvillimin e rrjetit te trafikut etj.
 Indistrializimi eshte percjelle e dhe me procese te emigrimit te popullsise ne relacione e kahje
te ndryshme, sidomos ato kalojne prej zonave fshatare drejt atyre urbane.
 Industrializimi kuptohet si shans dhe mundesi drejt transformimit ekonomiko- shoqeror, por
edhe prosporitetit material.
 Industrializimi si proces ka ndikime te medha ne zhvillimet bashkekohore. Ne saje te ketij
procesi shume vende kane arritur te realizojne shkalle te larte te zhvillimit.
 Mirepo, industrializimi shpesh ka pasur edhe ndikime negative, perfshire edhe ato qe kane te
bejne me paraqitjen e kriminalitetit.
 Nga konstatimet ne literatruren kriminologjike theksohet se qendrat industriuale, ne pjesen
me te madhe te rasteve nuk kane mundur t’i absorbojne te gjithe te interesuarit qe te
vendosen ne keto qendra.Kesisoji, ka qene e pamundur qe te qe te zgjidhet problemi i
banimit, mbrojtjes shendetesore, punesimit etj.
 Keto rrethana kane ndikuar ne parqitjen e papunesise e keshtu edhe paraqitjen e sjelljeve
kriminale.
 Keshtu, ne shume qendra te medha, ne nje ane verehen lagje te pasura, ku lulezon
mireqenia e bolleku, kurse ne anen tjeter verehen lagje ku mbreteron varferia e skamja. Ne
keto qendra zakonisht ka grupe te shumta kriminale.

 MIGRIMI I NJEREZVE DHE KRIMINALITETI I TE HUAJVE

 Problemi i emigrimit po shkakton mendime kunderthenese ne shoqerine bashkekohore.
 Shume autor, sidomos gjermane flasin per kriminalitetin e te huajve, ashtu qe shtimin e
sjelljeve kriminale ia mveshin pikerisht kesaj popullsie.
 Sigurisht se te huajt kryejne krime ne keto shtete, por nuk eshte e pranueshme tendenca qe
ketyre tu vishen te gjitha sjelljet kriminale.
 Autori gjerman Kaizer thekson se nje nder arsyet e sjelljeve kriminale te te huajve ne
gjermani, eshte edhe fakti i grumbullimit dhe veteizolimit te tyre ne mjedise te vecanta dhe
perpjekja e tyre per te ruajtur disa zakone e tradita.
 Keto rregulla e zakone shpehere jane ne kundershtim me rregullat e e vendit ku ata jetojne e
punojne,e keshtu ato paraqesin reagime te cilat me vone mund te shpien ne kryerjen e sjelljevve
kriminale.
 Dukurite e caktuara edhe me tutje po nxisin migrimin e popullsise, sidomos te rinjeve ne viset e
pasura dhe te zhvilluara.
 Ardhacaket shpeshhere nuk jane te mireseardhur, ata hasin ne veshtiresi e pengesa te
ndryshme.
 Ne shume raste ata nuk mund t’i realizojne qellimet pse kane shkuar ne ato vende. Problemet
kryesore me te cilat ndeshen ata jane sigurimi i vendstrehimit, punes etj.
 Kjo gjendje ngrit tensione e deri te kryerja e veprave penale.

 KRIZAT, DEPRESIONET EKONOMIKE DHE KRIMINALITETI

 Krizat e depresionet ekonomiuke po ashtu konsiderohen si faktor kriminogjen. Ndikimi i ketyre
faktoreve ne paraqitrjen e kriminalitetit eshte prezent qe nga kohrat e kaluara deri me sot.
 Sic dihet gjate krizave ekonomike vie deri te ngecja e prodhimit, leshimi masovik i punetoreve
nga puna, ngritja e qmimeve etj., dukuri keto qe drejtperdrejte ndikojne ne krijimin e nje gjendje
te veshtire ekzistenciale.
 Nen ndikimin e ketyre faktoreve verehet edhe rritja e disa llojeve te sjelljeve kriminale.
 Papunesia e cila eshte e pranishme gjate krizave ekonomike sjell me vete varferine dhe
mungesen e kushteve elementare per ekzistence.
 Krizat ndikojne edhe ne shfaqjen e depresioneve individulae, paraqitjen e konflikteve ne familje.
 Ne shumnicen e rasteve njerezit perpiqen kete gjendje ta tejkalojne duke u marre me pune te
dobishme, mirepo ka imndivid qe tejkalimin e kesaj gjendje perpiqen ta bejne duke u marre me
sjellje kriminale, si: vjedhje, marrje me bixhoz, prostitucion etj.
 VARFERIA DHE KRIMINALITETI
 Varferiua gjithashtu konsiderohet si faktor i kriminbalitetit.
 Ne kete drejtim, fliitet per ndikimin e madh te varferise ne paraqitjen e sjelljeve kriminale.
 Papunesia eshte prezente sidomos gjate krizave e depresioneve ekonomike.
 Per ndikimin e ketij faktori flet edhe aristoteli “varferia eshte nena e krimit, begatia nena e amoralitetit”.
 Ka mendime se kriminaliteti ehste produkt Iishtersave te varfera. Eshte e vertete se me sjellje
kriminale merren kryesisht shterast e varfera te popullit, por duhet ditur se kriminaliteti nuk eshte
vetem rezultat i farerise. Per kete deshmon rasti i kriminalitetit te jakes se bardhe dhe kriminaliteti i
organizuar.
 Sipas autoreve te shumte, format me te shumta te sjelljeve kriminale qe kryehen per shkak te
varferrise jane: vjedhjet e imta, mashtrimet, marrja me prostitucion, alkoolizem etj.

 PAPUNESIA DHE KRIMINALITETI

 Edhe papunesia vjen ne shprehje me se shumti gjate kohes se krizave e depresioneve ekonomike.
 Papunesia qon ne keqesimin e pozites materiale te individev e familjeve te tyre. Nese kjo gjendje
zgajt shume atehere vjen deri te paraqitja e skamjes.
 Per shkak te papunesise vjen skamja dhe pastaj braktisja e shkolles nga te rinjte, paraqitja e
semundejve dhe sjelljeve kriminale.
 Kjo gjendje nxite konflikte ne familje gje e cila qon deri te shthurja e familjeve, dhenia e personave me
konsumim te alkoolit etj.
 Gjendja e papunesise shkakton zhgenjim dhe paperspektive ne zgjidhjen e problemeve te cilat
krijohen ne familje te caktuara.
 Shume individ duke u perpjekur qe te dalin nga kjo gjendje merren me sjellje kriminale.
 Keshtu rritja e kriminalitetit ne shume vende perpiqet te shpjegohet me dukurine e papunesise.
 KUSHTET E VESHTIRA TE BANIMIT DHE KRIMINALITETI
 Kushtet e veshtira te banimit gjithashtu trajtohen si faktore kriminogjen.
 Problemi i banimit eshte i lidhur ngushte me migrimin e popullsise. Kjo ndodhe sidomos ne
rastet kur ky migrim behet pa plane.
 Kjo gjendje ndikon ne vendosjen e njerezve neper dhoma joadekuate, vendosjen e disa
anetareve ne nje dhome etj., Kjo rrethane ndikon qe te rinjet te braktisin familjet e tilla dhe te
merre me sukuri e sjellje te demshme.

 PROFESIONI, MJESHTRIA DHE KRIMINALITETI

 Disa autor mendojne se disa profesione paraqiten si faktore kriminogjene. Kete fakt perpiqen
ta arsyetojne duke u sherbyer me te dhena nga praktika gjyqesore.
 Ata theksojne se disa persona qe ushtrojne disa profesione me shpesh paraqiten ne rolin e
kryesit te disa llojeve te krimeve.
 Kjo sipas tyre ndodhe nga se mjeshtria atyre u lehteson kryerjen e atyre krimeve.
 Ne kete drejtim flitet se kontabilistet me shpesh paraqiten si mashtrues e falsifikues te
dokumenteve , pastaj flitet se metalgdhenesit me teper paraqiten si vjedhes te banesave, ose
ata qe pikturojne si falsifikatore te parave etj.
 Por, me te drejte theksohet ne literaturen kriminologjike se vet mjeshtria nuk e krijon njeriun
si kriminele, por atyre u ofron kushte me te volithsme per kryerje te disa veprave penale, se
sa personave te tjere.
IV.Faktoret ideopolitike te
kriminalitetit
 Keta faktore perfshijne nje numer te madh faktoresh dhe rrethanash qe ndikojne ne paraqitjen e
kriminalitetit.
 Keta faktore kane te bejne me nje varg rrethanash te natyres ideore, politike, kulturore, arsimore
etj.
 Realitetet bashkekohese deshmojne se nje numer i madh i sjelljeve kriminale jane rrjedhoje e
ketyre faktoireve.

 1.KONFLIKTET POLITIKE DHE KRIMINALITETI

 Konfliktet politike trajtohen faktor kriminogjen i drejteperdrejte ne parqitjen e kriminalitetit.
 Bota eshte e mbushur me konflikte te natyres politike. Keto konflikte jane prezente vecmas pas
permbysjes se sitemit komunist.
 Kjo gjendje shkakton rrezikshmeri te madhe. Ne anen tjeter verehen tendencat e disa qarqeve
politike qe te mohojne te drejtat dhe lirite themelore te kombeve te ndryshme (pengohet
aktiviteti politik, behet ndjekja dhe persekutimi i aktivisteve etj.)
 Kjo gjendje e konflikteve politike ndikon drejtperdrejte ne pareaqitjen e kriminalitetit politik dhe te
kriminalitetit te pergjithshem.
 Konfliktet politike favorizojne kriminalitetin kunder lirive dhe te drejtave te njeriut, kriminalitetin e
dhunes, korrupsionin dhe kriminalitetiun e organizuar.
 Qarqet e caktuara politike bejne etiketimin e kundershtareve te tyre duke i quajtur kriminel e
delikuente.
 Konfliktet politike ne ish Jugosllavi kane nxitur spastrime etnike dhe kryeje te gjenocidit.
 Per regjimet e caktuara totalitare cdo perpjekje per te drejta e liri te grupeve tjera ndeshkohet,
kurse organizatoret quhen kriminele. Prandaj, sipas kesaj logjike eshte e lejuar cdo mase e mjet
per luftimin e aktiviteteve te tilla.
KONFLIKTET KULTURORE DHE KRIMINALITETI

 Keto konflikte po ashtu paraqesin rrethana qe ndikojne ne parqqitjen e kriminalitetit.

 Keto konflikte ne shume raste jane rezultat i konflikteve politike.
 Pjesa me e madhe e shoqerive jane heterogjene dhe multikulturore.
 Ne rrethana te tilla vijne ne shprehje mosmarreveshjet e konfliktet e ndryshme.
 Grupet e caktuara perpiqen qe te imponojne sjelljet e tyre grupit tjeter dhe kjo nxite urrejtje e
konflikte. Keshtu, linde dukuria e mostolerances dhe e konflikteve.
 Ne shoqerite ku nuk jane zgjidhur si duhet raportete ndermjet kombeve ka kunderthenie te
cilat jo rralle jane tragjike.
 Ka autor qe konfliktet kulturore i trajtojne si faktor vendimtar ne parqitjen e disa krimeve.
Keshtu, sot shume autor flasin per kriminalitetin e popullsise ardhacake, per kriminalitetin e
punetoreve te huaj etj. Ne kete rast thuhet se kriminaliteti eshte rrjedhoje e konflikteve
kulturore.
 Ne kete drejtim ka edhe teprime. Sidomos eshte e papranueshme qe i tere kriminaliteti ti
mvishet popullates ardhacake.

 LUFTA DHE KRIMINALITETI

 Lufta gjithashtu konsiderohet si faktor kriminogjen.
 Lidhur me kete faktor behet fjale per kriminalitetin ne:
 1.Fazen e paraluftes. Ne kete faze zakonisht duhet te merren veprime te drejtuara per
pergatitjen e luftes, vendi orientohet ne pergatitjen e vendit per lufte. Ne kete faze paraqitet
mungesa e artikujve ushqimor e ngritja e qmimeve. Keshtu qe ne kete faze paraqitet
kriminaliteti i nentokes, shitja e mallrave ne treg te zi. Ne kete faze eshte e pranishme edhe
propaganda armiqsore, spiunazhi, tradhetia, aktivitetet terroriste etj.
 Ne anen tjeter bukur shume flitet se arsimimi nuk eshte ndonje faktor i pengimit te kriminalitetit,
bile ka raste kur flitet se arsimimi eshte faktor kriminogjen.
 Keshtu, Garafallo thekson se arsimimi e pais njeriun me dije qe me lehte te kryejne krime.
 Ka mendime se arsimimi ndikon ne specializimin e delikuenteve.
 Pa marre parasysh mendimet e theksuara eshte e vertete se personat e paarsimiuar me teper
kryejne krime, por edhe persoanat e arsimuar paraqiten si kryes te disa krimeve.

 MJETET E INFORMIMIT PUBLIK

 Mjete te komunikimit masiv konsiderohen shtypi, radioja, televizioni, filmi etj.
 Keto mjetet kane ndikim te fuqishem ne orjentimin e njeriut ne shoqeri. Ai qe ka mjetet e
informimit ne duart e veta ka mundesi te drejtoje e kanalizoje ceshjtjet e caktuara ne shoqeri.
 Sot behet lufte e madhe per marrjen nen kontroll te mjeteve te informimit publik.
 Nje pjese e mjeteve te informimit publik kane funksione pozitive- infrmimin e drejte te opinionit-
ato kane karakter edukativ, fromimin e personalitetit te njeriut etj.
 Por, keto mjete ushtrojn e dhe ndikim te caktuar ne paraqitjen e kriminalitetit.
 Keshtu, sot mendohet se ne delikuencen e te miturve kane ndikim te vecante mjetet e informimit
publik.
 Meqe mjetet e informimit publik kane ndikim ne parqitjen e kriminalitetit atehere shtrohet nevoja
qe kjo ceshtje te shqyrtohet ne nje dimension mjaft te gjere.
 Eshte fakt se keto mjete kane pesh te madhe ne formimin e drejte te personalitetit te njeriut, por
ato ndikojne edhe ne parqitjen e sjelljeve kriminale.
 Ky ndikim shprehet sidomos ne rastet kur ne permbajtjet e ketyre mjeteve dominon dhuna,
sjelljet delikuente, pornografia, prostitucioni etj.
 2.Faza e zhvillimit te luftes- Edhe ne kete faze jane te pranishme nje varg sjelljesh kriminale. Ne
kete faze kryhen nje varg sjelljesh kriminale si: vrasje, vjedhje, plackitje, dhunime seksuale etj.
 Gjate luftrave verehet sidomos shtimi i kriminalitetit te dhunes ndaj populsise civile, plagosjet,
maltretimet, dhunimet etj….
 3.Kriminaliteti i fazes se pasluftes- Pasojat e luftes jane te medha per popullsine civile. Viktimat,
shkaterrimi i vendbanimeve, objekteve ekonomike, mbetja pa prinder e femijeve dhe te rinjeve,
shume njerez ngelin invalid etj.
 Per shkak te kesaj gjendje vjen deri paraqitja e skemjes, varferia, papunesia etj.
 Ne keto kushte zakonisht paraqitet edhe kriminaliteti, sidomos vjedhjet, plackitjet, kontrabanda
etj.
 Pra lufta dhe ngjarjet e luftes kane ndikim ne paraqitjen e sjelljeve krimianle, si terrorizmit,
vrasjeve …..

 ARSIMI DHE KRIMINALITETI

 Shkolla eshte faktor i rendesishem ne formimin e personalitetit te njeriut. Ne kete drejtim, nje
kohe te gjate eshte menduar se arsimimi eshte faktor i fuqishem ne pengimin e kriminalitetit.
 Qe heret eshte menduar se personat e arsimuar me me veshtiresi vendosin te merren me skjellje
kriminale. Pra, keshtu eshte paraqitur mendimi se ne parqitjen ekriminalitetit arsimimi ka rol
preventiv.
 Nga ana tjeter eshte menduar se personat e paarsimuar me veshtire kyqen ne proceset jetesore,
ata nuk jane te afte qe te perballen me veshtiresite e jetes,keshtu qe edhe bien pre e
provokimeve te tilla.
 Lidhur me rolin e arsimimit ne pengimin e sjelljeve kriminale permendet mendimi i Viktor Ygos se
“hapja e nje shkolle do te thote mbyllje e nje burgu”.
 Ndikimi ketu shprehet permes prezentimit te mjeteve te kryerjes, kohes, menyres se kryerejes, menyres
se fshehjes se gjurmeve te krimeve, shmangjes se ndjekjes penale etj.
 Keto paraqitje kane ndikim sidomos ne paraqitjen e delikuences se te miturve.

 SHTYPI DHE KRIMINALITETI

 Shtypi i perditshem, ai revial, zbavites me paraqitjen e shkrimeve te detajizuara te rasteve, ngjarjeve,
biografive te njerezve problematike te nje kategori individesh ndikojne ne paraqqitjen e kriminalitetit.
 Gjithashtu paraqitja e skenave te tmerrehsme te vrasjeve, plackitjeve etj., te te rinjet nxisin motive,
psikoze te frikes e pasigurise.
 Shume rivista sot kane tirazh tejet te madh. Keto jane te atilla qe ne permbajtkjen e tyre jane te
demshme ne aspektin e moralit, mirepo i terheqin personat e caktuar.
 Mirepo keto shkrime disa autor i konsiderojne si faktor te kriminalitetit, ndersa te tjeret kete e
konsiderojne si dukuri normale.

 TELEVIZIONI DHE KRIMINALITETI

 Edhe televizioni ka ndikim te fuqishem ne shoqeri. Ai ka rol pozitiv sepse ka rol ne inforrmimin e
qytetareve. Sot televizioni satelitor dhe kabllovik bejne informime tejet te shpejta.
 Por, edhe televizioni, ne disa raste, ka ndikim ne poaraqitjen e sjelljeve kriminale. Vecmas kjo
manifestohet kur permbajtjet e ngjarjeve pershkruajne menyren e kryerjes se krimeve, mjetet e kryerjes,
menyrat e ikjes etj.

 LITERATURA DHE KRIMINALITETI

 Edhe literatura ka rol te fuqishem ne zhvillimin e personalitetit te njeriut. Por sot flitet edhe per ndikimin
negativ te saj. Sidomos ketu mendohet ne romanet pornografike te cilet nuk kane ndonje vlere te
vecante.
 Fatkeqesisht keto lloj literature preferohen nga nje pjese e te rinjeve, por te cilat nxisin sjellje
ireale dhe motive te ulta te atyre te rinjeve.
 Keto publikime u sjellin fitime te medha ndermarrjeve botuese. Ne to idealizohet jeta, ashtu qe
ato porosisin vjedhje, vrasje etj.,te cilat ne disa raste behen pjese e jetes se atyre te rinjeve.

 FILMI DHE KRIMINALITETI

 Filmi ngjarjet i paraqet ne menyre vizuele dhe te gjalle ashtu qe ndikimi i tij eshte me i
fuqishem, sidomos te gjenerata e re.
 Ne menyre te vecante ndikimi negativ shprehet te filmat qe propagandojne dhune dhe
poermbajtje tjera te dyshimta, te cilat veshtire se kapen permbajtjet e tyre nga te rinjet.
 Ne kete drejtim shpesh permenden raste te sjelljes se te rinjeve ne menyren qe ata e kane
pare ngjarjen e caktuar ne film.Edhe filmat ku dominon frika, pasiguria etj., gjithashtiu ndikojne
ne parqitjen e sjelljeve kriminale. Keshtu, ne anketat e bera nje pjese e te rinjeve kane kryer
krime ne menyren qe kane pare ne filma.

 RELIGJIONI DHE KRIMINALITETI

 Religjioni si forme e vtedijes se njerezve ka ndikim te madh ne veprimet dhe sjelljet e
njerezve ne shoqeri.
 Gati te gjitha librat e medhenje fetar kerkojne nga njerezit qe te mos kryejne veprime
kriminale.
 Ekziston bindja se njerezit besimtar me pak kryejne krime se sa ata qe nuk jane besimtare.
 Por, kerkimet e shumta tregojne se ne entet ndeshkuese permiresuese ka nje numer i
kionsiderueshem i besimtareve, personave qe u perkasin feve te caktuara.
 Prandaj shtrohet pyetja a e pengon apo e nxite religjioni kriminalitetin?
 Ceshtja nuk eshte e thjeshte per tu sqaruar. Keshtu, ne disa raste religjoioni ka
ndikuar fuqishem ne pengimin e sjelljeve kriminale, duke i pajtuar njerezit per
problemet qe akne pasur.
 Por, flitet edhe per dukurine e keqperdorimit te religjionit. Ne kete drejtoim flitet
edhe per disa dogma te vjeteruara fetare te cilat shpeshhere bien ndesh me
realitetin bashkekohor, ashtu qe ato sjellin edhe deri ne paraqitjen e formave te
caktuara te kriminalitetit.
 Sot jane te shpeshta konfliktet religjoioze te cilat shpeshhere nxisin konflikte te
pergjakshme. Te tilla ishin edhe disa nga pasojat e luftes ne hapesirat e ish
Jugoslllavise.
 Sot flitet dendur edhe per ndikimin e sekteve te ndryshme fetare ne paraqitjen e
sjelljeve kriminale. I tille eshte sekti japonez AUM sekt qe eshte marre me nje varg
transaksionesh kriminale. Pastaj sekti “TEMPULLI I DIELLIT” i cili propagandon
fundin e botes. Ky sekt ka ndikim ne kryerjen e shume vetevrasjeve si ne France,
Zvicerr, Kanada etj.Sektet e tilla shpeshhere merren edhe me tregeti me droge,
klandestine, larje parash etj.
 Jane te njohura edhe krimet e shumta te kryera ne boten arabe nga sektet
myslimane, sic jane aksionet e ndryshme terroriste, marrja e pengjeve etj.
IV.FAKTORET MIKROGRUPOR TE
KRIMINALITETIT
 Ketu eshte fjala per disa bashkesi te vecanta shoqerore te cilat kane ndikim te vecante ne
formimin dhe zhvillimin e personalitetit te njeriut qe nga femijeria e hershme deri ne moshen e
shtyre.
 Keta faktore jane te atille ne te cilet njeriu e kalon nje pjese te madhe te jetes. Si te tille jane
familja, shkolla, lagja dhe mjedisiu.
 Per kete arsye individe te ndryshem flasin me shume endje per ambientin familjar, shkollor, per
shoqerine me te rinjte etj.
 Ne pjesen me te madhe keta faktore kane ndikim te pozitiv dhe afirmativ ne jeten e njeriut.
Mirepo, te disa individ keta kaktore manifestojne edhe ndikime negative.
 Keshtu, ne baze te nje varg hulumtimesh te zhvilluara rezulton se si shkak i drejtperdrejte i
marrjes me veprimtari kriminale te disa individve jane konfliktet dhe perjetimet tragjike qe i kane
pasur ata individ ne ato mjedise jetesore.

 FAMILJA SI FAKTOR KRIMINOGJEN

 Familja paraqet faktorin me te rendesishem ne formimin e personalitetit te njeriut.
 Familja ka pasur dhe ka rol te rendesishen ne formimin, ngritjen dhe afirmimin e shume
individeve. Aty njeriu jeton nga lindja deri ne vdekje. Ne familje njerezit fitojne rregullat e
miresjelljes, njohurite e para per veten dhe jeten. Ajo eshte ure e lidhjes se individit me boten e
jashtme.
 Funksionin e vet ne formimin dhe ngritjen e anetareve te vet, familja e arrine duke kultivuar
marredhenie dhe rapoorte normale ne mes te anetareve te failjes, ne mes te prinderve dhe
femijeve, ne mes burrit dhe gruas, perkatesisht bashkeshorteve.
 Familjet te cilat nuk kane mundur te krijojne raporte te tilla normale shprehin ndikimin e tyre ne
paraqitjen e sjelljeve kriminale.
 Kur flitet per familjen si faktor kriminogjen duhet theksuar se nuk duhet apsolutizuar keta faktor, por
keta faktore duhet nderlidhur edhe me faktoret tjere.
 Familja gjendet ne nje proces te vzhdueshem transformimi. Keshtgu, familjen patriarkale eshte duke
e zevendesusr familja moderne, fenomen ky qe shpeshhere percillet me kriza e trauma te ndryshme.
 Bota sote eshte e ballafaquar me probleme te shumta ekonomike e sociale, ashtu shume familje nuk
po arrijne ti tejkalojne problemet pa qene te ballafaquara me probleme te cilat nxisin sjellje klriminale.
 Keshtu, shume familje nuk arrijne ti kryejne si duhet obligimet e tyre rreth ushqimit, arsimimit etj.,
Keto veshtiresi e prishiun strukturen e shoqerise dha ato kane ndikim te madh ne renien e autoritetit
te familjes.

 FAMILJET E DEGRADUARA DHE KRIMINALITETI

 Familjet e tilla emertohen me emra te ndryshem, si familje “problematike”, te rena, te degraduara, te
shkaterruara etj.
 Ne keto familje paraqiten probleme te adaptimit te femijeve dhe te miturve. Keto rrethana nxisin
konflikte, ashtu qe vie deri te shthurja e tyre, braktisja e femijeve, ikja e femijeve nga familja, ndarja e
bashkeshorteve.
 Ne keto familje krijohet nje klime e patolerueshme e cila ndikon qe femijet dhe femijet te jepen pas
sjelljeve kriminale.
 Kerkimet e bera ne shume vende per shkak te levizjeve te popullsise dhe migrimit te popullsise nga
fshati ne qytet kane ndikuar qe te paraqiten sjellje kriminale si pasoje e mosperputhjes me rrethana
te reja.
 Keshtu, shume familje ardhacake fillojne te shkaterrohen per arsye se brenda tyre paraqiten probleme
qe kane te bejne me ekzistencen, papunesine, problemet e ndryshme te cilat nxisin sjellje kriminale.
 Familjet e tilla per shkak te problemeve ekzistuese nuk jane ne gjendje te merren me edukimin e
femijeve, ashtu qe ato shenderrohen ne vatra kriminale.
 Te familjet e tilla zakonisht konsumohet alkooli, perdoret droga, luhet bixhozi, eshte i pranishem
prostitucioni etj.Keto familje paraqesin mjedis te pershtatshem per kryerje te sjelljeve kriminale.
 Quhen te degraduara per sjhkak te menyres se jetes se tyre ato kane humbur autoritetin e tyre ne
mjedisin shoqeror, nuk gezojne perkrahje dhe izolohen nga rrethi shoqeror.
 Ato perpiqen qe te ikin nga rrethi i tille shoqeror ashtu qe shume prej tyre fillojne te merren me
sjellje kriminale.

 FAMILJET E MANGETA
 Ne paraqitjen e sjelljeve kriminale ndikojne edhe familjet deficente.
 Familje te tilla konsiderohen jfamiljet ku mungojne dy prinderit apo vetem njeri prind.
 Mungesa e primnderve mund te jete shkak i proceseve natyrore, braktisejes se njerit prind,
shkuarjes ne boten e jashtme etj.
 Kjo mungese te disa familje ndikon drejtperdrejte ne paraqitjen e crregullimeve dhe tronditjeve
psikike. Keto jane te shprehura ne rastet kur ndarjet jane rezultat i tragjedirave familjare.
 Te dhenat statistikore tregojne se ne mesin e kryesve te mitur te veprave penale jane bukur
shume te pranishem femijet qe rrjdhin nga familjet e mangeta.

 FAMILJET ME SHUME ANETAR

 Ne literaure fflitet dendur edhe per ndikimin e familjeve te tilla ne paraqirjen e sjelljeve kriminale.
 Keto familje nuk mund te siugurojne kushte per jete normale te femijeve, ashtu qe te to verehet
mungesa e kushteve elementare ne jete.
 Ne keto familje edhe prinderit edhe femijet jane te brengosur me ekzistencen. Ne kete aspekt,
shume te mitur gjate sigurimit te ekzistences fillojne te merren edhe me skjellje kriminale.
 Po, ne disa raste edhe familjet me pak anetar parqiten si problematike ne aspektin e sjelljeve
kriminale.
 Pra ne mesin e kryesve te veprave penale hasen edhe persona qe rrjedhin nga familjet e pasura.
 Keto familje ua plotesojne te gjitha kerkesat personave, por ata gjithmojne kerkojne dicka tjeter.
 Keto kerkesa eksteme ndikojne edhe ne shfaqjen e formave te ndryshme te kriminalitetit.
 PUNESIMI I PRINDERVE
 Punesimi i prinderve,ne litereature shpeshhere eshte trajtuar si faktior kriminogjen. Keshtu statistikat
tregojne se deri ne 30% e te miturve delikuente rrjedhin nga familjet ku njjeri apo dy priderit jane te
punesuar.
 Femijet e tille nje pjese te madhe te jetes e kalojne te te afermit e tyre, e ne rruge ashtu qe ata kane
mundesi te shoqerohen me femijet problematike dhe keshtu fillojne te merren me sjellje delikuente.
 RAPORTI NE MES PRINDERVE DHE FEMIJEVE
 Ndikim te rendesishem ne paraqitjen e sjelljeve kriminale kane edhe raportet ne mes te prinderve
dhe femijeve.
 Ne ambienbtet familjare ku keto raporte nuk jane te mira, ku nuk ka mirekuptim ne mes te prinderve
dhe femijeve dhe anasjelltas, perhere paraqiten konflikte qe lene gjurme te thella ne jeten psikike te
femijevce.
 Shenimet statistikore flasin per pjesemarrje te madhe te femijeve qe rrjedhin nga keto ambiente
familjare e te cilet marrin pjese ne mesin e kryesve te veprave penale.
 Femijet i braktisin familjet e tilla dhe jo rralle fillojne te merren me sjellje krimianle. Sidimos jane
problematike femijet nga martesat e perziera. Ketu ndikon sidomos fakti i dheneies se prinderve kah
dukurite socio- patologjike.
SHKOLLA DHE AMBIENTI SHKOLLOR SI FAKTOR
KRIMINOGJEN

 Shkolla ka rol te madh ne formimin e personalitetit te njeriut.

 Ajo eshte , pas familjes, institucioni me i rendesishem ne orientimin e femijeve.
 Ne shkolle femijet dhe te rinjet fitojne njohuri te llojllojshme dhe aftesohen per jete. Aty edhe
krijohen shprehi per pune.
 Ne shkolle femijet dhe te rinjet njihem me rregulla te shumta te miresjelljes.
 Arsimimi ka te madhe per zhdukjen e injorances, primitivizmnit dhe dukurive negative. Aty
fitohen njohuri nga lemia e shkences dhe kultures etj.
 Mirepo edhe ne shkolle dhe lidhur me te paraqiten disa probleme qe ndikojne ne paraqitjen e
sjelljeve devijante te te rinjeve.
 Arsyet e paraqitjes se rrethaneve te mundshme negative ne shkolla jane te llojllojshme.
 1.Shkolla sot po perballet me probleme rreth transformimit te saj,
 2.Mungesa e kuadrit adekuat mesimor,
 3.Mungesa e mjeteve te duhura financiare,
 4.Stimulimi joadekuat i personelit mesimor.
 5.Programet shkollore te vjeteruara dhe joterheqese.
 Te gjitha keto po ndikojne ne dukurine e ikjes nga shkollat, pirjes se duhanit, alkoolit e deri te
kryerja e sjelljeve delikuente.Te dhenat statistikore tregojne se shume delikuente kane filluar te
merren me sjellje devijante qe ne bankat shkollore.
 Keshtu,edhe puna e pamjaftuar e arsimtareve me nxenes, kujdesi jo i duhur ndaj te rinjeve kane
ndikuar qe disa te mitur te marrin rrugen e sjelljeve devijante.
 Po ashtu, nderprerja e shkollimit, braktisja e mesimit, perseritja e klases dhe dukurite tjera qe
ndikojne ne sukses te dobet konsiderohen si faktore qe ndikojne ne paraqqitjen e sjelljeve
kriminale.
 Si faktore kriminogjen permenden edhe rrethanat e kalimit te femijeve prej nje shkolle ne tjeten,
sidomos mosadaptimi i tyre ne ato shkolla. Kjo dukuri vjen ne shprehje sidomos ne rastet kur ky
kalim behet pa deshiren e tyre.
 Shpeshhere ata e konsiderojne veten te vetmuar ne ato shkolla, injorohen nga koleget e tyre dhe
keshtu ata fillojne te ikin prej oreve te mesimit dhe te braktisin edhe shkollen, me cka, jo rrallle,
fillojne te merren edhe me sjellje kriminale.

 MJEDISI SHOQEROR SI FAKTOR KRIMINOGJEN

 Pas familjes njeriu nje kohe te gjate e kalon ne mjedisin e tij jetesor, ne lagje apo fshat. Aty jeton,
gjalleron dhe zhvillon kontakte me shume njerez.
 Ne pjesen me te madhe keto raporte jane normale.
 Mirepo, ne jeten e perditshme sidomos ne qendrat e medha indivitet vijne dhe kontakojne me njerez
te llojllojshem. Keto grupe shpesh jane te prirur per sjellje kriminale. Keshtu qe sot flitet per ndikimin
e madh ete ambientit ne paraqitjene sjelljeve devijante.
 Njerezit pra nje kohe te ire te jetes e kalojne jashte shtepise, ne rruige, lahgje etj., ata kane raste te
takojne moshataret e tyre dhe te shoqerohen me ta ,e te cilat kontakte te shumten e rasteve jane
normale.
 Mirepo shpeshhere edhe femijet kontaktojne,me persona te tjere qe jane problematike. Ne kete
rrjedhe ata mund te orientohen ne marrjen e tyre me sjellje deijante.
 Ne cdo lagje sot ekzistojne udheheqesit e grupeve kriminale te te rinjeve te cilat merren me sjellje te
ndryshme devijante.
 Ne keto grupe shpeshhere hyjne femijet qe kane pasur probleme ne familjet e tyre, Ata jane te
pershtatshem per ti bere per vete grupet delikuente te te miturve.
 Por te miturit ne lagje shpeshhere mashtrohen nga grupet delikuente sepse ato, fillimisht, u ofrojne
ambient per kalim te kohes se lire, e gradualisht i futin edhe ne aktivitete kriminale.
FAKTORET SOCIOPATOLOGJIK
TE KRIMINALITETIT
 Si faktore sociopatologjik konsiderohen: prostutucioni, alkoolizmi, narkomania, bixhozi, lypja,
bredhja, AIDS-I etj.

 PROSTITUCIONI DHE KRIMINALITETI

 Prostitucioni eshte dukuri sociopatologjike me histori te gjate.
 Disa e konsiderojne edhe zanatin me te vjeter te shoqerise njerezore.Kjo dukuri eshte shume e
vjeter, por ajo manifeston forma te reja gjate zhvillimit te vet.
 Prostitucioni crregullon marredheniet midis gjinive.
 Prostitucioni ka te bej me dukurine e marredhenieve seksuale te nje personi me me shume
persona te tjere me qellim fitimi.
 Pra me prostitucion merren dy gjinite.
 Por pasi prostitucioni i femrave eshte me i shpeshte zakonisht flitet per kete lloj prostitucioni.
 Nga prostitucioni duhet dalluar homoseksualizmin i cili parqaqitet ne forme te pederastise-
marredhenieve seksulae ne mes personave te gjinise mashkullore dhe lezbialitetit-
marredhenieve seksulae ne mes petrsonave te gjinise femerore.
 Kur flitete per prostitucionin mendohet ne prostitucionin profesional te cilin e karakterizon
marredheia seksuale ne forme te mjeshtrise me qellim fitimi.
 Ka disa lloje te prostitucionit:

 1.PROSTITUCIONI RITUAL
 Konsiderohet forma me e vjeter e prostitucionit. Ketu kemi te bejme me marredheniet e para
seksuale ne mes te meshkujve dhe femrave gjate kohrave te caktuara. Gjate ketyre kohrave
zakonisht femrat benin marredhenie seksuale me numer te pakufizuar te meshkujve.
 Ky prostitucion eshte shprehur ne forme riti ku kane ekzistuar edhe tempujt per ushtrimin e tij.
 Horodoti- hostorian i vjeter ka folur per tempullin e Melites ne te cilin sipas taij, ne ate vend, ka
shkuar cdo femer e re e pamartuar, nje here ne jeten e saj, dhe te bej dashuri me shume njerez te
panjohur.
 Kjo situate nuk ka pasur kurrfare efektesh negative ne jeten e tyre te mevonshme, ato kane
mundur te martohen normalisht.
 Kjo behej me qellimn qe ato ta provojne aftesine e tyre para se te martoheshoin.
 Ne Feniki, Tibet e Kine ka qene zakon qe sunduesit ti dergojne vajzat e tyer ne tempuj qe te
sherbejne dhe te ofrojhne sherbime seksuale.
 Marko Pollo thekson se ne Tibet ishte adet qe asnje mashkull te mos marthej me nje femer nese
ajo nuk kishte pasur marredhenie seksuale me pare me ndonje mashkull.
 Sipas tij ne Tibet dhe Kine ka qene zakon qe mysafireve, ne shenje respekti, tu ofrohej kontakte
intime me femra te vendit.

 PROSTITUCIONI RELIGJIOZ
 Prostitucioni religjioz eshte manifestuar ne kontaktet seksuale te femrave qe sherbenin ne tempuj
religjioz.
 Ne literature permenden tempuj te famshem ku ehste ushtruar prostitucioni i tille, si: Tempulli i
Artemides, Aferdites etj.
 Per keto sherbime femrat zakonisht nuk merrnin kurrfare shperblimesh sepse ato kane qene te
bindura se jane ne sherbim te perendise.
 Ne fillim ky prostitucion ka qene i hapur e me vone eshte mbyllur tejmase.
 Ky prostitucion ne kohen e feudalizmit eshte keqperdorur me te drejten e nates se pare te feudalit
me gruan e bujkrobit.
PROSTITUCIONI KOMPENSACIONAL DHE
SUBSTITUCIONAL

 Prostitucioni Kompensacional manifestohet ne marredheniet seksuale te femrave te martuara me

meshkujt tjere per arsye te jetes dhe marredhenieve te crregulluara seksuale ne martese, per shkak te
impotences dhe frigjiditetit te bashkeshortit apo vrazhdesise seksuale ne martese
 Ky lloj prostitucioni kryeht per shkak te mungeses se gjate te bashkshoritt ( puna jasht vendit, burgu,
ushtria etj.).
 Prostitucioni substitucional qendron ne marredheniet intime te meshkujve me prostituta si nje lloj
zevendesimi te bashkeshortit kur ai ka munguar nje kohe te gjate (puna jasht vendi)

 PROSTITUCIONI PROFESIONAL
 Prostitucioni profesional qendron ne marrdheniet intime te nje personi me shume meshkuj me qellim
fitimi.
 Ky prostitucion eshte i njjohur qe prej kohrave te lashta. Ka ekzistuar ehde ne Greqine dhe Romen e
Vjeter.
Keshtu femrat e interesuara u kane ofruar sherbime seksuale te interesuarve.
 Ne fillim prostituatat kane rrjedhur prej shtresave te ulta, e me vone nga shtresat e mesmme dhe te larta.
 Keshtu, ne Greqi njiheshin skllavet prostituta me emrin KONKUBINA, por edhe prostitutat e shtrenjta,
me bukuri te rralle, qe quheshin HETERE e te cilat u ofronin sherbime seksuale filozofeve, shkrimtareve
etj., dhe ato ishin si martesa.
 Ne Romen e vjeter njiheshin prostitutat e lulishteve, rrugeve, varrezave etj.
 Ne Rome kjo dukuri ishte shume e perhapur.Keshtu, permenden shume mbreter dhe grate e tyre te cilat
kane zhvilluar jete te shfrenuar.
 Ne mesjete nen ndikimin e kishes nuk tolerohej prostitucioni, por ai ekzistonte si prostitucion i eger.
 Me vone kjo dukuri perhapet gjithnje e me shume. Keshtu, prostitucioni sot organizohet ne klube te
nates, hotele etj.,ku ekzistojne femra qe punojne pune te ndryshme (pastrimi apo rregulluese te
dhomave) te cilat ofrojne edhe sherbime seksuale. Kjo u sjlel fitime te medha pronareve por edhe te
tjereve.
 Sot ekzistojne femra qe kane bukuri te rralle, i kane apartmentet e tyre ne bregdete te
vendeve te ndryshme ku qendrojne dhe u orfojne sherbime seksuale personave te ndryshem,
sidomos bizismeneve, sepse ato sherbimet e tilla i kane shume te shtrenjeta.

 Shkaqet e prostitucionit
 Shkaqet kryesore jane ekonomiko- shoqerore: papunesia, skalmja, gjendaja e veshtire
ekonomike etj.
 Shkaqet e ashtuquajtura individuale – personat qe lengojne nga semundje te ndryshe psikike.
 Ne shume vende prostitucioni eshte inkriminuar si sjellje kriminale, por ka vende ku tolerohet,
ose legalizohet.
 Lidhur me pengimin e prostitucionit ka pasur perpjekje te ndryshme ne shoqeri.
 Ne qendra te medha jane vendet e njohura ku ushtrohet prostitucioni.
 Disa autor angazhohen per legalizimin e prostitucionit, dhe si arsye permendin faktin se ky
prostitucion kontrollohet, poengohet paraqitkja e semundjeve dhe paguhet tatim per shtetin,
 Te tjeret angazhohen per ndalimin e tij duke theksuar se ai eshte kunder rregullave morale
dhe zvoglon interedsn e njerezve per martese.
 Prandaj lidhur me kete ceshtje ka disa sisteme:
 1.Sistemi i tolerimit- prostitucionin shteti nuk e pengon, ai kryhet haptas dhe pa kontroll.
 2.Sistemi i legalizimit- prostitucioni mbikqyret dhe kontrollohet nga shteti.
 3.Sistemi i abolucionit- shteti vetem formalisht e ndalon prostitucionin e nga ana tjeter e
toleron ate- prostitucionin faktik.
 4.,Sistemi i prohibicionit- prostitucioni ndalohet plotesisht.
 RAPORTI I ROSTITUCIONIT ME KRIMINALITETIN
 Prostitucioni ka lidhje me nje varg sjelljesh kriminale.
Me proostitucion jane te lidhura shume vrasje,
mashtrime, vjedhje, plackitje, dhunime etj.
 Me prostitucionin eshte e lidhur edhe dukuria e
shperndarjes se drogave.
 Po ashtu,eshte e qarte se shume kriminel profesiponal
konsiderohen bosa te organizimit te prostitucionit. Ata
merren edhe me bixhoz, por edhe me kriminalitet
tjeter.
 Prostitucioni pra si dukuri eshte e demshme, ai rrenon
moralin, nxit veprime te ulta dhe sjellje kriminale.