ÇOKLU ZEKA KURAMI

KONU AKIŞ ŞEMASI

 ZEKADA
N ÇOKLU
ZEKAYA

• Zekanın niteliğini ve kapsamını anlamlandırma çabaları 18. yüzyıldan itibaren

başlamıştır Başlangıçta zeka olarak anılan bu kavram günümüzde çoklu zeka olarak
anılmaktadır.
• Zeka ile ilgili ilk çalışmalar İngiltere’de 1800’lü yıllarda Galton tarafından ilk kez
yapılan fiziksel bazı ölçümler bireyin niteliklerinin belirlenmesi açısından önemlidir.
• 1904 yılına gelindiğinde Alfred Binet ve arkadaşları tarafından bilişsel becerileri
yoklayan ve deneysel işlemlere dayalı bir test geliştirilmiştir.
• Binet meslektaşı Theodore Simon ile birlikte öğrenme güçlüğü çeken öğrencilerle normal
öğrencileri ayıran bir test geliştirmişler ve bugünkü anlamda ilk zeka testini
oluşturmuşlardır
 ZEKADA
N ÇOKLU
ZEKAYA

• Gardner ise bu kuramla ilgili çalışmalarını yaparken beynin iki yolla

çalıştığını sorgulayarak başlamıştır İlk olarak zarar görmemiş
beyinleri, ardından zarar görenler üzerinde çalışmalar yapmıştır. Bu
çalışmalar sonucunda insan kapasitesinin zengin bir niteliğe sahip
olduğunun kanısına varmıştır
• Gardner tek zeka kuramıyla mücadele etmeye çalışmış ve Zeka sadece
sadece bir tane midir? Sorusundan Yola çıkarak dört kategori halinde
gruplandırmıştır Bunlar:
 Okuldaki değerine
göre

Sanattaki değerine
Çevreyle ilişkisine göre
göre

Kişisel değerine
göre
 Sanattaki değerine
Okuldaki değerine Kişisel değerine
göre: Görsel(Uzamsal), Çevreyle olan ilişkisine
göre: Sözel ve göre:Kişilerarası(Sosyal
Kinestetik(Bedensel), göre: Doğa zekasıdır
matematiksel zeka ) İçsel zeka
Müziksel(Ritmik) zeka
 ZEKA ALANLARI
Okuldaki değerine göre:
Sözel-Dilsel Zeka: Bu zeka alanındaki anahtar kelimemiz
kelimenin gücüdür. Bu zeka alanı diğer tüm zeka alanlarıyla en
yakın ilişkisi olan zeka alanıdır. Dilsel ve matematiksel zeka
arasında önemli bir ilişki vardır Matematiksel zekası baskın olan
çocuklar okuma becerisinde de başarı gösterirler.
 ZEKA ALANLARI
Okuldaki değerine göre:
Mantık-Matematiksel Zeka: Bu zeka alanı bizim çevremizdeki objelerle olan
etkileşimimizden kaynağını alır. Önce çevremizde davranış ve hareketleri
çözme daha sonra bu hareketler hakkında tahin ve muhakeme yeteneğini
yansıtır Matematiksel zeka, somut düzenlemeler ve yaparak- yaşayarak
öğrenme ile başlar Bu zekanın temel becerileri arasında analiz etme,
karşılaştırma, kıyaslama ve sınıflama gösterilebilir.
 ZEKA ALANLARI
Sanattaki değerine göre:
Görsel-Uzamsal Zeka: Bu zeka alanında tıpkı matematiksel zeka gibi
çevredeki nesnelerin anlaşılması
ve yorumlanması ile ilgilidir. Görsel zekada görme, görsellik ilk aşama
olarak düşünülebilir.
 ZEKA ALANLARI
Sanattaki değerine göre:

Bedensel-Kinestetik Zeka: Bu zeka için anahtar kelimemiz

harekettir. Bedensel zeka iki ayrı durumda
gözlenebilir. Birincisi kendimizi temsil etmek için vücut hareketlerimizi
kontrol etmek, diğeri ise çevremizdeki
Nesneleri gerektiği şekilde yönlendirme becerisidir.
 ZEKA ALANLARI
Sanattaki değerine göre:

Müziksel-Ritmik Zeka: Müziksel zeka, insanların müziksel bir ifadenin

melodisini, sesini ve tonlarını fark etmesi, sergilemesi ve
eşleştirmesidir. Müziksel zeka doğuştan gelir ve çocukluk yılları
boyunca beslenir.
 ZEKA ALANLARI
Kişisel değerine göre:

Kişilerarası-Sosyal Zeka: Bireyin çevresindeki insanların ,

duygularını ve düşüncelerini, ilgi ve isteklerini, sözel olan
ve sözel olmayan ilişkilerde uygun iletişimi ayarlayabilme
yeteneğidir.
 Gardner’a göre;

• “.......bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip

olarak doğarlar, bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok
eğilimleri olabilir.”

• Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir.

 ZEKA ALANLARI
Kişisel değerine göre:

İçsel Zeka: Kişinin kendini tanıması, duygu ve düşüncelerini

anlaması, ilgi ve ihtiyaçlarını belirleyip kendini yönlendirmesi
bu alanla ilgilidir.
 ZEKA ALANLARI
Çevreyle olan ilişkisine göre

Doğa Yönlendirmesi zeka alanı baskın olan bireyler, hayvanlarla iletişim

kurmaktan hoşlanırlar. Doğa zekası, zeka alanları içinde en az çalışma
yapılan türdür .
 ZEKA ALANLARI
Gardner, bu zeka alanlarından farklı olarak bir de Varoluşçu Zekadan
bahseder İnsanlar kendilerine ben kimim? Neden varım? Bu dünya da ne
yapıyorum? Nereden geldim ve bana ne olacak gibi sorular sorar, Bu sorular
varoluşçu zekanın yansımalarıdır.
 ÇOKLU ZEKA VE ÖĞRENME SÜRECİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
Öğrenme süreci üzerindeki farkındalığı arttırır: Öğrencilerin kendi keşfetme ve
anlama süreçleri hakkında ortaya koyduğu vurgudur. Öğretmenler sınıflarında çoklu
zeka hakkında konuşabilir ve öğrencilerini bilgilendirebilirler böylece çocuklar kendi
öğrenme stilleri hakkında farkındalık kazanırlar.
Kişiler öğrenme süreci üzerindeki vurguyu arttırır: Öğrenciler kendi öğrenme
süreçleri üzerinde çalışmalı ve kendi öğrenme süreçlerinden sorumlu olmalıdır.
Aktif öğrenme sürecini uyarır: Öğrenciler için en iyi çalışan öğrenme metotlarının
kullanıldığı iş birlikçi grup çalışmaları öğrencileri daha çok motive etmektedir.
 ÇOKLU ZEKA VE ÖĞRENME SÜRECİ ÜZERİNDEKİ ETKİLER

Öğrenciler kendi zeka profillerinin farkında olmalı ve sonraki öğrenmeler için bu farkındalığı
kullanmalıdırlar. Yani öğrenciler beş duyuya, sezgiye veya üst bilişsel etkinliklerle kendi öğrenme
şekillerini ve zeka profillerini bilerek bu etkinliklere katılmalarıdır.
Çoklu Zeka Kuramının kullanılması gerçekçi ve hayali problemlerin çözümüne fırsat sağlar.
Öğrencilerin iletişim kurmalarına ve beceri, somut bir çerçeve içerisinde öğrenme deneyimi
edinimine, modellemeye fırsat verir.
 ÇOKLU ZEKA VE ÖĞRENME SÜRECİ ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
Öğretmenler Çoklu Zeka Kuramını en iyi şekilde tanımalı ve kuramın inceliklerini hizmet edecek
şekilde bireysel farklılıkları dikkate alan en iyi öğrenme teknikleri ve stratejilerini
belirlemelidirler. Bu öğrenme teknikleri ve stratejilerin belirlenmesinde ilk adım sınıfımızda en çok
kullandığımız etkinlikleri belirlemek ve onları kategorize etmektir. Sonraki adım ise Çoklu Zeka
Kuramına uygun olarak sınıfımızda yaptıklarımızın izini sürerek tarzımızı belirlemektir.
Çoklu Zeka uygulamaları yapan bir öğretmen ders planı yaparken her şeyden önce öğrencilere
çok iyi tanımalıdır. Öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemelidir. Öğrencilerin konu hakkında
sahip olduğu ön bilgi ve deneyimleri incelemelidir.
ÇOKLU ZEKA UYGULAMALARINI YAPARKEN DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR:

 Bütün öğrenciler sekiz zekaya sahiptir. Bu sekiz zeka öğrenme için birleşmiş önemli
bir kanaldır ve öğrencilerin yeteneklerini etiketleme yolu değildir.
 Çoklu zeka çocukların yaptığı şeylerden çıkarılabilen iletişim süreci sisteminin altında
yatar.
 Çoklu zekalar her öğrencide benzersiz şekilde çalışır, ayrı ayrı görülemez.
 Bireyler çoklu zeka temelinde benzersiz profillere sahiptir ve baskın zeka alanları
zayıf zeka alanları için çözüm yoluna çıkarabilir.
 ÖĞRENME MERKEZLERİ
Çoklu zeka kuramı öğretmenlere farklılaştırma kavramına kazandıran bir hediyedir. Bu zekalar
öğrencilere daha zengin öğrenme sağlayacak çerçeveyi çizer. Çoklu zeka öğretmenlerin
kendilerini ve öğretim modellerini yeniden gözden geçirmek için bir fırsattır.
Öğrenme merkezleri içinde çocuklar çiftler halinde ya da küçük gruplarda bağımsızca çalışma
fırsatı bulurlar. Bu aktivitelerin başlangıç ve bitişine uygulanmasına ve planlanmasına
öğrencilerin ihtiyaçları temelinde öğretmenler tarafından karar verilir. Öğrenme merkezleri için
öğrencilerin ilgili kavramaları çözmelerine yardımcı, destek olabilecek geçici çalışma masaları
oluşturulur ve bu merkezler karışık olabilir. Bu karışıklık öğrencilerin farklı öğrenme yaklaşımları
edinmelerine sebep olur.
 TEKNOLOJİ
Dilsel öğreniciler muhteşem yazma ve
konuşma becerisine sahip bireyler olarak
karşımıza çıkarlar. Araştırmaları için internet
kullanırlar ve sunum yaparken bilgisayar
sunumları hazırlamaktan hoşlanırlar.
Mantıksal öğrenciler en çok veri tabanı ve
tablolarla çalışabilecekleri programları
kullanarak teknolojiden yararlanırlar. Bu her
iki program öğrenicilerin hesap yapmalarına
ve verileri organize etmelerine yardım eder.
Bu öğrenciler bir problem durumuyla ilgili
sunum yapmaktan ve bu durumu çözecek
güçlü görseller kullanmaktan hoşlanırlar.
ÇOKLU ZEKA VE EĞİTİME YANSIMALARI

Gardner'ın Çoklu Zeka kuramının sınıf öğretiminde

doğurguları ve uygulanmasına ilişkin pek çok
çalışma yapılmaktadır. Bu konuyla ilgili olarak
öncelikle, öğretmenlerin bilgilenmesi gerekmektedir.
Çoklu zeka kuramının sınıf uygulamalarında dikkat
edilmesi gereken temel noktalar şöyle özetlenebilir

Öğretmenler materyal sunumunda tüm zekaları

geliştirici ya da tüm zekaları kullanmaya yönelik
faaliyetler hazırlamalıdır.
 ÇOKLU ZEKA VE EĞİTİME
YANSIMALARI

Bu durum genellikle öğrenme stili

olarak isimlendirilmektedir. Bir
sınıfta pek çok öğrenme stili var
Örneğin "Rusya'daki Devrim olabilir ancak bir öğretmen için
Savaşı" öğretilirken, öğretmen bunların hepsinin her derste
öğrencilere savaş haritası belirlenerek kullanılması çok
gösterebilir, savaş şarkıları zordur. Ne yazık ki,
dinletebilir, bağımsızlık öğretmenlerimiz öğrencinin daha
antlaşmasını öğrencilere rol çok gelişmiş zekasını kullanarak
dağıtarak oynatabilir, savaş konuyu öğrenmesini
zamanındaki günlük hayatı sağlayamamaktadır. Örneğin,
anlatan bir hikaye okutabiiir. öğretmen müzikal zekası gelişmiş
bir öğrenciye devrim savaşında ne
olduğu ile ilgili bir şarkı yazmasını
önerebilir
 ÇOKLU ZEKA VE EĞİTİME
YANSIMALARI
Böyle bir sunum sadece öğrenmeyi
sağlamakla kalmaz, öğretmeni de aynı
konuyu değişik ve yaratıcı faaliyetler
düzenleyerek öğretmeye de güdüleyebilir.
Farklı zekalar kullanılarak öğrenilen bir
konu daha iyi anlaşılabilir. Herkes sekiz
zeka ile doğar ancak ne yazık ki öğrenciler
sınıfa farklı zekaları gelişmiş halde gelirler.
Başka bir deyişle, her çocuk kendi zihinsel
güç ve zayıflıklarıyla öğrenme ortamına
katılır. Bu setler (gelişmiş zeka alanları)
bilgiyi öğrenmenin ne kadar zor ya da kolay
olacağını belirler.
Gardner, IQ ve SAT gibi testlerin
yetenek ya da potansiyel
performansın bir kısmını
ölçtüğünü ve böyle bir
değerlendirmenin okulları tekdüze
bir hale getirdiğini savunmaktadır
Bu bakış açısında önemli olan şey,
çok sayıda öğrencinin konu alanına
çalışmasıdır. Ancak eğitimde
önemli olan öğrencilerin ne kadar
yapabildiklerinin belirlenmesi
değil, güçlü ve zayıf yönlerinin
ortaya çıkarılmasıdır.
 SONUÇ OLARAK
Öğrenciler pasif alıcılar değil, öğrenerek kendi yaşamlarını şekillendiren bireylerdir. Öğrenciler yalnız oturarak
öğrenemezler, sınıfta dinlemekten daha fazla şey yapmalıdırlar. Öğrenebilmek için okumalı, yazmalı, konuşmalı,
tartışmalı, geçmiş yaşantılarla ilişkilendirmeli, günlük yaşamında uygulamalı ve problem çözmelidir. Başka bir
deyişle öğrendiğini kendine mal etmeli, etkin olmalıdır.

Çoklu Zeka Kuramı, savunduğu 8 zeka ile tüm dünyada ilgi görmekte ve eğitimde kullanılmaya çalışılmaktadır.
Günümüze dek sadece dil ve mantık-matematik becerilerin önemsendiği düşünülürse, bilimsel bulgulardan yola
çıkılarak önerilen diğer zekalara sahip bireylerin de zeki olabileceği fikri yenidir. Bu nedenle, her zekaya eşit
derecede değer verilmelidir.

Bu kuramın, program geliştirmede nasıl kullanılacağı ile ilgili pek çok çalışma yapılmaktadır. Hatta üretilen her yeni
proje ve yöntem özellikle Amerika'da bir moda halinde hızla yayılmaktadır.
 Gardner’a göre;

• “.......bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip

olarak doğarlar, bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok
eğilimleri olabilir.”

• Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir.

 ÇOKLU ZEKA VE DEĞERLENDİRME
 Her eğitim sistemi kendini oluşturan öğretmen, okul, öğrenci,
ders kitabı vb. gibi ögelerin amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını
kontrol etmek istemektedir. Böylelikle eğitim sistemi öğretmen,
öğrenci, okul veya yönetici gibi açılardan değerlendirilmiş olur.
Örneğin bir yılın sonunda öğretmenlerin öğretme başarısı,
öğrencilerin akademik başarıları değerlendirilebilir. Bu
değerlendirme sonucunda da öğretim programının hedeflerine ne
kadar ulaşıldığı test edilmiş olur.
 ÇOKLU ZEKA VE DEĞERLENDİRME
 Her bireyin kendine özgü biricik özellikleri vardır. Bireysel farklılıklar
olarak değerlendirebileceğimiz bu özellikler her bireyin farklı şekillerde
hayatı algılamasına, öğrenmesine ve yaşamasına yardımcı olmaktadır. Nasıl
ki her öğretmenin farklı öğretmen yöntemi varsa, öğrencinin de kendine
özgü öğrenme yöntemi vardır. Bu durumda öğrencileri tek bir durumla
değerlendirmek onların gerçek öğrenmelerini ölçmek yerine sadece bilgiye
veya hatırlamaya dayalı becerilerini ölçmek olur. Başka bir ifade ile sadece
kalem ve kağıt kullanarak, çoktan seçmeli sorularla ölçme ve değerlendirme
yapmak bireysel farklılıklara duyarlı bir değerlendirme yapmak demektir.
 ÇOKLU ZEKA VE DEĞERLENDİRME
Çoklu Zeka Kuramı daha değerlendirme aşamasına gelmeden her bireyin biricik
olduğunu kabul etmekte ve her bireyin farklı düzeyde değişik becerilere sahip
olabileceğini vurgulamaktadır. Söz konusu kuram doğrultusunda bir ders ortamı
tasarlandığında , bireye özgü zengin anlatımlar işe koyuluyorsa, bu durumda ölçme
ve değerlendirmenin sadece bir yöntemle değil, birden fazla yolla yapılması
gerekmektedir.
Çoklu Zeka Kuramı için değerlendirme de çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü doğru
değerlendirme yöntem ve teknikleriyle bireylerin sahip olduğu biricik özellikler ve
öğrendikleri ortaya çıkarılabilir. Değerlendirmede ürün dosyası uygulaması oldukça
önemli bir yere sahiptir. Öğrenci çalışmalarının çalışması ürün dosyası ile mümkündür
ve öğretmen ve öğrencilerin zaman boyunca gelişmelerini görmek için iyi bir araçtır.
ÜRÜN DOSYALARININ İÇİNDE,
 Karalamaları içeren yazılı çalışmaların bütün formları, araştırma kağıtları, final
raporları,
 Reçeteler, yönergeler, tamamlanan çalışmalar için planlar,
 Problem çözme ve hesaplamayı içeren matematik görevleri,
 Boyamalar, çizimler ve dizaynlar,
 Kullanılan tablo-grafik ve diyagramlar,
 Müziksel performans kayıtları,
 Oyun, ders, görüşme ve sunum kayıtları,
 Derecelendirme ölçekleri ve diğer değerlendirme kayıtları,
 Sınıf görevleri için listeler.
 ZEKA ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRME
 DİLSEL ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
 Farklı dil becerilerinin (dinleme, okuma, yazma konuşma) test yerine alternatif
tekniklerle değerlendirilmesi gerekmektedir. Farklı dönemlerde yaptırılacak yazılı
anlatım çalışmaları, gazete veya dergi çıkarma, yazma etkinliklerinin toplandığı
ürün, dosyaları tutma, broşür hazırlama, hikaye anlatma, münazara yaptırma vb.
etkinlikler dilsel zekanın değerlendirilmesi için birer fırsat olarak görülebilir.
 GÖRSEL\UZAMSAL ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
 Görsel\uzamsal zeka alanının değerlendirilmesinde kavram haritaları, akış
şemaları, hiyerarşik ilişkiler, üç boyutlu modeller, video, resim çalışmaları,
grafik oluşturma vb. etkinliklerle değerlendirilebilir.
 ZEKA ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRME

 BEDENSEL\KİNESTETİK ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

 Bedensel\kinestetik zekanın değerlendirilmesinde sınıf veya okul içi sergi etkinlikleri,
çeşitli malzemelerden modeller yapma, rol yapma, pandomim ve dans vb. gibi
etkinlikler aracılığıyla değerlendirilebilir.

 MÜZİKSEL\RİTMİK ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

 Hemen hemen her derste müziksel zekaya ilişkin değerlendirmeler yapılabilir. Bu
kavramı ve konuyu şarkı sözleri ve dans ile anlatma, ritim tutturma (özellikle
ilköğretimin ilk yıllarında), şarkı sözü ezberleme herhangi bir konuda müzikli reklam
hazırlama, bir müzik aleti çalma vb. gibi yollarla değerlendirme yapılabilir.
 ZEKA ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRME

 KİŞİLERARASI ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

 Kişilerarası zekayı geliştirmek amacıyla tasarlanan etkinliklerin başka alt yararları da vardır. Örneğin,
öğrenciler sadece konu hakkında bilgi edinmekle kalmaz, iyi bir dinleyici olma, soru sorma becerilerini
geliştirme, problemlerde farklı bakış açılarını görme, iletişim gibi beceriler de kazanırlar. Bu nedenle
işbirlikli öğrenme etkinlikleri, görüşmeler yapma, herhangi bir konuyu başka birine açıklama ve liderlik
yapabilecekleri etkinlikler değerlendirme amaçlı olarak kullanılabilir.
 İÇSEL ZEKANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
 İçsel zekanın değerlendirilmesinde bireysel hazırlanan projeler, günlük tutturma, amaç belirlemeye
yönelik etkinlikler, otobiyografiler hazırlatma, görüşme yapma gibi etkinlikler bu zeka alanında
öğrencileri değerlendirmek amacıyla birer fırsat olarak görülebilir.
 DOĞA ZEKASININ DEĞERLENDİRİLMESİ
 Doğa zekası baskın olan bireyler gerçek materyaller ve doğal ortamlarda ve doğaya ait her şeyi kapsayan
etkinliklerden zevk alırlar. Bu nedenle değerlendirme amacıyla kullanılan projeler ve etkinlikler bu
ögeleri içine almalıdır. Bu zeka alanı için doğayı ve doğada olup bitenleri gözlemleyebildiği, kendisinin de
bu dünyanın bir parçası olduğunun farkına vardığı değerlendirme etkinlikleri kullanılabilir.
 İZLEDİĞİNİZ VE
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİZ

Emine KARATEKE 200105033

Nurhayat NACAR 200105037
Kadir İNDİBAY 200105031
 KAYNAKÇA

Öğrenme- Öğretme Kuram ve Yaklaşımları

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88078
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3176
http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5237/1402