PRAGMATİZM ve EĞİTİM

İdealizm ve Realizm’in çıkış yeri Eski Yunan

dünyası iken, Pragmatizm 20. yüzyılda
Amerika’da ortaya çıkmıştır.

Yararcılık ya da faydacılık olarak da bilinen

pragmatizm, gerçekliğin sürekli bir değişim
Pragmatizm içerisinde olduğunu ve her şeyin sürekli olarak
değiştiğini savunur.
Pragmatizmde klasik anlamda bilinen
“değişmeyen tek şey değişimin kendisidir”
sözüdür.

2
 Ontolojik olarak, gerçekliğin temelini değişim
oluşturur ve bu değişim deneyimlere bağlıdır.

Bu bağlamda gerçeklik bireye göre değişir.

Pragmatizm
ve Ontoloji Pragmatizme göre dış dünya değişir ve
bireyden de bağımsız değildir.

Diğer bir ifadeyle, dış dünya bireyin yüklediği

anlama göre değişiklik gösterir.

3
 Gerçek olan anlamlı alandır.

Her şey deneyimle anlamlandırabildiği ölçüde değerlidir.

Pragmatizm
ve Ontoloji Her tür düşünce gerçekleştirilme olanağına göre bir
anlam, buna bağlı olarak da bir değer kazanır.

Metafizik bir deneyim alanı olmadığından bir anlama ve

bir değere sahip değildir. Ancak gerçekliğin deneyimle
elde edilebildiği Doğal bir ortam değere sahip oIabilir.

4
 EPİSTEMOLOJİK OLARAK, İNSAN EDİNİLEN BİLGİNİN BİREY İÇİN OLUMLU SONUÇ VEREN ÖZETLE BİLGİ EDİNME, ANLAMA VE
BİLGİYİ ÇEVRESİYLE ETKİLEŞİME DOĞRULUĞUNDAN ZİYADE ETKİ YA ŞEYLER DOĞRU, OLUMSUZ SONUÇ BİLGİNİN KAYNAĞI DENEYİME
GİREREK OLUŞTURUR VE BU DA SONUÇLARI ÖNEM TAŞIR: VERENLER İSE YANLIŞTIR. BAĞLIDIR.
SÜREÇTE BİREY ETKİNDİR. FAYDALI VEYA FAYDASIZ.

Pragmatizm ve Epistemoloji
5
Pragmatizm ve Aksiyoloji

Aksiyolojik olarak, değerler Aksine öz itibariyle Mutlak ve değişmeyen

evrensel nitelik taşımaz. görecelidir. değerler yoktur.

Değişim süreci içerisinde de
tüm değerler değişim
gösterir.
Toplumsal ve otoriter
değerler olmamakla birlikte,
değerlerin eleştirilmesi ve
yeniden oluşturulması ya da
düzenlenmesi söz konusudur.

6
 Pragmatizm, eğitim amaçlarında esneklik, sürekli deneme
ve düzeltmeler olması gerektiğini savunur. Çünkü
pragmatizm insan deneyimine dayanır. Önceki kuşağın
yaşantılarına göre yeni kuşağı biçimlendirmenin olanaksız
olduğunu ileri sürer.

Önceki kuşağın yaşantısı kendine aittir ve çocuk

Pragmatizm yetişkinlerin yaşamına değil, kendi yaşamına uyum
sağlamak zorundadır (Başaran, 1977, s. 58).
ve Eğitim
Pragmatizme göre, eğitim değişmez bilgiler verme yerine,
yeni şartlara ve durumlara karşı araştırmacı ve uygulamacı
bir tavır geliştirmeyi hedef almalıdır (Büyükkaragöz,
Muşta, Yılmaz ve Pilten, 1997, s. 55).

7
 •Sizce sizin zamanınızdaki üniversite
yaşamı(sosyal/akademik/kültürel) ile sizden

TARTIŞMA 20 yıl önce üniversitelerde ne gibi farklılıklar

vardır?

8
Pragmatizm ve
Eğitim

Örneğin, eğitimin amaçlarının

değişebilir, deneyime bağlı ve
şimdiyi esas alan amaçlar
olması gerektiğini savunan
pragmatizme göre, eğitimin
amacı, öğrencilerin gerçek
hayata en iyi şekilde uyum
sağlayacak şekilde
yetiştirilmeleri olmalıdır.
9
Pragmatizm ve
Eğitim
• Öğrenci bilgiyi keşfederek öğrenmelidir.
• Öğrencinin keşfederek öğrenmesini sağlayacak bir
eğitim ortamı oluşturulmalıdır.
• Bilgiyi öğretmen verdiği için değil, kendisi anladığı
için edinmelidir.
• Öğretmen zorlayıcı olmamalı, öğrencisine
seçenekler sunmalı ve bu seçenekler içinden
öğrenci kendisine uygun olanı almalıdır.
• Bilgi öğretmen tarafından verilmemeli, öğrenciye
buldurulmaya çalışılmalıdır (Ergün, 2006, s. 66).

10
 Pragmatizm ve
Eğitim

• Öğretmenin görevi rehberlik etmektir. Öğretimde

öğretmenin rehberlik etmesi gerektiğini söyleyen
felsefelerden biri pragmatizmdir.
• Pragmatizmin eğitim görüşünde çıkış noktası konu
değil, çocuktur.
• Öğretimde problem çözme ve grup çalışmaları ve
öğrencilerin işbirliği esastır.

11
Pragmatizm ve Eğitim

• Eğitim bireyi yaşama hazırlamaz, aksine

yaşamın kendisini bireye sunar. Bu süreçte
birey yaparak-yaşayarak öğrenir.
• Eğitimde demokratik bir ortam söz konusudur.
• Eğitimde bireysel farklılıklar olduğundan
bireyin ilgi, deneyim, tutum ve yeteneklerinin
göz önünde bulundurulması gerekir.
• Pragmatik felsefede öğrenci merkezli bir eğitim
söz konusudur.
• Eğitimde okutulacak dersler ise duruma ve
öğrencinin özelliğine göre değişiklik gösterir.

12
 ·         Gerçeğin değişken ve göreceli olduğu
görüşüne dayanır. Gerçeğin bu yapısı nedeniyle
mutlak ya da evrensel doğru bulunmaz.
·         Doğruluk, düşüncenin başarısıdır.
·         Bilgi “yaşantı” yoluyla elde edilir.

ÖZETLE ·         Pragmatizmde önyargıların yeri yoktur.

·         Bir fikrin, bir inancın ve bir hipotezin
sonuçlarını değerlendirerek gerçeğe varma
yoludur.
·         Öğrenme, öğrenen ile çevre arasındaki
etkileşim sonucu ortaya çıktığından dolayı aktif
katılımı gerektirir.

13
 ·         Eğitimde esnektir. Sürekli deneme ve
düzeltmelere olanak tanır.
·         Eğitimde çıkış noktası konu değil çocuktur.
·         Eğitim yaşamın kendisidir. Öğrencilere
öncelikle nasıl eleştirel düşünecekleri öğretilmelidir.
Ayrıca problem çözme becerileri de

ÖZETLE kazandırılmalıdır.
·         Eğitimde bireysel özellikler ve etkin katılım
önemlidir.
·         Değerler görecelidir ve bireyler arasındaki
etkileşime göre biçimlenir.
·         Yön verdiği eğitim felsefesi ilerlemecilik ve
yeniden kurmacılıktır.

14
 • İlerlemecilik 19. yy da Amerika'da sosyal
reformların gerçekleştirilmesi ve bir ortak
demokratik düşüncenin başka bir deyişle liberal
İlerlemecilik düşüncenin oluşturulması ve benimsetilmesi
amacıyla ortaya çıkmış, John Dewey'nin önderlik
ettiği, pragmatist felsefenin eğitime uygulanış
biçimidir.’
• İlerlemecilik de yapılandırmacılık da
pragmatizmin eğitim alanındaki ifadesidir.
İlerlemecilik ile yapılandırmacılık örtüşür.

15
 İlerlemecilik

• Bu çerçevede, ontolojik manada pragmatist

gerçeklik anlayışından yola çıkarak, gerçeğin
ancak insanın eylemleri vasıtasıyla çevresiyle
etkileşiminde deneyimlerinin sonucu bir
anlam verdiği şey olduğunu ileri sürer ve
gerçeği gelişme ve ilerlemenin bir aracı
olarak görür

16
İlerlemecilik

• Bu anlayışla oluşturulan realist öğretim

programlarındaki ağır, disipline edilmiş,
kümülatif, mutlak gerçeklerle dolu,
uygulayarak değil gözlemleyerek elde
edilen dersler yerine; öğrencinin ilgi
alanına, hazır bulunuşluğuna ve yararına
göre hazırlanan dersler konulmalıdır.
• Çünkü evrendeki her şey gibi eğitim de
göreceli ve kolayca değişebilir niteliktedir.
Bu nedenle sabitlenmiş bir içerikten
daha çok yöntem önemlidir. Bu dersler
bol uygulama içeren deneysel
yöntemlerle desteklenmelidir.

17
 • İlerlemecilik, geleneksel
eğitim anlayışına karşı
çıkarak, ezberleme ve kitaba
bağlı eğitim yöntemlerini
reddetmiş, okulun bir suni
öğrenme ortamı olmaktan
çıkarılıp bireylerin gelişim
özelliklerini ve bireysel
farklılıklarını göz önünde
bulundurur

İlerlemecilik
18