ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Σε αντίθεση με την ασύγχρονη μηχανή η οποία είναι απλής τροφοδότησης (καθόσον το τύλιγμα
του δρομέα τροφοδοτείται εξ’ αλληλεπαγωγής από το τύλιγμα του στάτη), η σύγχρονη μηχανή είναι
διπλής τροφοδότησης.

To τύλιγμα τυμπάνου είναι απόλυτα όμοιο με εκείνο των μηχανών επαγωγής, βρίσκεται συνήθως
στο στάτη και είναι τριφασικό διανεμημένο τύλιγμα.
Το τύλιγμα του δρομέα γνωστό και ως τύλιγμα διέγερσης ή τύλιγμα πεδίου, είναι τύλιγμα
συνεχούς ρεύματος και ανάλογα του αριθμού των πόλων μπορεί να είναι διανεμημένο ή
συγκεντρωμένο. Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι δυνατόν το τύλιγμα τυμπάνου να βρίσκεται στο
δρομέα και το τύλιγμα διέγερσης στο στάτη.
 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Κατηγορίες σύγχρονων μηχανών (Ανάλογα με τον αριθμό των πόλων)

• Μηχανές κυλινδρικού δρομέα (Πολύστροφες μηχανές. Συνήθως είναι διπολικές ή
τετραπολικές)
• Μηχανές έκτυπων πόλων (Αργόστροφες μηχανές. Πρακτικά άνω των τεσσάρων πόλων, οι
σύγχρονες μηχανές κατασκευάζονται με έκτυπους πόλους).
Οι μηχανές ομοιόμορφου διάκενου, εμφανίζουν καλύτερα δυναμικά χαρακτηριστικά σε σχέση
με τις μηχανές έκτυπων πόλων.
Οι δρομείς των μηχανών ομοιόμορφου διάκενου είναι μεγαλύτερου ενεργού μήκους και
μικρότερης διαμέτρου, από τους αντίστοιχους δρομείς των μηχανών με έκτυπους πόλους (για των
περιορισμό των φυγοκεντρικών δυνάμεων αλλά και τη μείωση της ροπής αδράνειας των
στρεφόμενων μαζών).

Μόνιμη κατάσταση λειτουργίας

Ανεξάρτητα από το είδος της λειτουργίας της ως κινητήρα ή γεννήτρια και τις συνθήκες
φόρτισης, στρέφεται πάντα με σταθερό αριθμό στροφών (σύγχρονο αριθμό στροφών)
Σε αντίθεση λοιπόν με τις ασύγχρονες μηχανές, στις σύγχρονες μηχανές η ολίσθηση του δρομέα
είναι μηδενική. Δηλαδή, το στρεφόμενο μαγνητικό πεδίο στο διάκενο της μηχανής και ο δρομέας,
στη μόνιμη κατάσταση λειτουργίας, στρέφονται με την ίδια ταχύτητα.
Οι σύγχρονες μηχανές, χρησιμοποιούνται κυρίως ως γεννήτριες και λιγότερο ως κινητήρες.
(π.χ. Αντλητικούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς)

Βασικό πλεονέκτημα σύγχρονης γεννήτριας

Εύκολη ρύθμιση της ενεργής και της άεργης ισχύος.

Χαρακτηριστικό των σύγχρονων κινητήρων

Με κατάλληλη ρύθμιση της διέγερσης, για τις ίδιες συνθήκες φόρτισης μπορεί να εμφανίζουν
χωρητική, επαγωγική ή ωμική συμπεριφορά.

Υπάρχουν σύγχρονοι κινητήρες (στα κέντρα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στους
υποσταθμούς βιομηχανικών μονάδων μεγάλης ισχύος), οι οποίοι συνήθως είναι χωρίς
εξωτερικούς άξονες και οι οποίοι χρησιμοποιούνται σαν τοπικές μονάδες αντιστάθμισης της
άεργης ισχύος. Οι κινητήρες αυτοί, δεν παράγουν μηχανικό έργο («επιπλέουν» στο δίκτυο) και
κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, με κατάλληλη ρύθμιση της διέγερσης τους,
συμπεριφέρονται είτε ως ιδανικοί πυκνωτές είτε ως ιδανικά πηνία.
 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης

μηχανής, ανεξάρτητα από το είδος της λειτουργίας
της ως κινητήρα ή γεννήτρια και τις συνθήκες
φόρτισης, είναι ότι στη μόνιμη κατάσταση
λειτουργίας, στρέφεται πάντα με σταθερό αριθμό
στροφών (γνωστό ως σύγχρονο αριθμό στροφών)
και στην ιδιότητα αυτή οφείλει και την ονομασία
της.
 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Η ηλεκτρομηχανική μετατροπή της ενέργειας στη

συγκεκριμένη κατηγορία μηχανών, γίνεται σε μια
ορισμένη ταχύτητα περιστροφής, τη σύγχρονη ταχύτητα
(synchronous speed), η οποία εξαρτάται από τον αριθμό
των μαγνητικών πόλων των τυλιγμάτων και από τη
συχνότητα των ρευμάτων του τυλίγματος τυμπάνου. Σε
αντίθεση λοιπόν με τις ασύγχρονες μηχανές, στις
σύγχρονες μηχανές η ολίσθηση του δρομέα είναι
μηδενική. Δηλαδή, το στρεφόμενο μαγνητικό πεδίο στο
διάκενο της μηχανής και ο δρομέας, στη μόνιμη
κατάσταση λειτουργίας, στρέφονται με την ίδια ταχύτητα
 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ
Το βασικό πλεονέκτημα της σύγχρονης γεννήτριας , είναι η ευκολία με την
οποία γίνεται η ρύθμιση της ενεργού και της άεργης ισχύος. Επιπρόσθετα, ένα
βασικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων κινητήρων είναι το ότι με κατάλληλη
ρύθμιση της διέγερσης, για τις ίδιες συνθήκες φόρτισης μπορεί να εμφανίζουν
χωρητική, επαγωγική ή ωμική συμπεριφορά. Στα κέντρα παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και στους υποσταθμούς βιομηχανικών μονάδων
μεγάλης ισχύος, υπάρχουν σύγχρονοι κινητήρες, οι οποίοι συνήθως είναι
χωρίς εξωτερικούς άξονες και οι οποίοι χρησιμοποιούνται σαν τοπικές
μονάδες αντιστάθμισης της άεργης ισχύος. Οι κινητήρες αυτοί, δεν παράγουν
μηχανικό έργο («επιπλέουν» στο δίκτυο) και κατά τη διάρκεια του
εικοσιτετραώρου, με κατάλληλη ρύθμιση της διέγερσης τους,
συμπεριφέρονται είτε ως ιδανικοί πυκνωτές (synchronous condensers) είτε ως
ιδανικά πηνία (synchronous inductors).
Κύματα χώρου μαγνητεγερτικών δυνάμεων τυλιγμάτων στάτη και δρομέα
Διπολική τριφασική σύγχρονη μηχανή Στο σχ.10-1, δείχνεται
με ομοιόμορφο διάκενο μια διπο­λική τριφασική
Μαγνητικός άξονας σύγχρονη μηχανή με
του τυλίγματος ομοιόμορφο διάκενο. Για
διέγερσης
λόγους απλότητας, το
 τύλιγμα τυμπάνου
a παρίσταται στο σχ. 10-
Ff
  st
1, με τρία όμοια
b συγκεντρωμένα τυλίγματα.
c N

Μαγνητικός άξονας
της φάσης a

S c
b

a
Σχήμα 10-1: Στοιχειώδης σύγχρονη διπολική
τριφασική γεννήτρια

Τύλιγμα τύμπανου βρίσκεται στο στάτη (τρία επιμέρους όμοια 1Φ διανεμημένα τυλίγματα ένα για
κάθε φάση, με τους μαγνητικούς τους άξονες μετατιθέμενους στο χώρο κατά 120 ηλεκτ. μοίρες.

Τύλιγμα του πεδίου ή διέγερσης βρίσκεται στο δρομέα (τροφοδοτείται με Σ.Ρ. μέσω ψηκτρών οι
οποίες ολισθαίνουν σε δακτυλίους κατάλληλα τοποθετημένους στο δρομέα). Η διάταξη αυτή
επιβάλλεται για κατασκευαστικούς λόγους, κυρίως γιατί το ρεύμα του πεδίου είναι συνήθως πολύ
μικρότερο από το ρεύμα του τύμπανου και ως εκ τούτου είναι πλεονεκτικότερη η τοποθέτηση
του τυλίγματος χαμηλής ισχύος στο δρομέα.
Κύματα χώρου μαγνητεγερτικών δυνάμεων τυλιγμάτων στάτη και δρομέα
Θεμελιώδη συνιστώσα χωρικής κατανομής Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου της
της (Μ.Ε.Δ.) του τυλίγματος του δρομέα πυκνότητας μαγνητικής ροής και της Μ.Ε.Δ.
Μαγνητικός άξονας του τυλίγματος διέγερσης
τυλίγματος διέγερσης
Μαγνητικός άξονας
τυλίγματος διέγερσης
F f ( )
B f ( ) F f ( )
c a b c a b c a b c
c a b c a b c a b c


ns
ns
Φορά περιστροφής δρομέα
K wf  συντελεστής του
Φορά περιστροφής δρομέα
4 Nf τυλίγματος διέγερσης

F f ( )  K wf I f cos   F fm cos  N f  συνολικός αριθμός των σε σειρά ελιγμάτων του

τυλίγματος
 P P  αριθμός των πόλων
If  ρεύμα τυλίγματος διέγερσης,

Σχήμα 10-2: Στοιχειώδης σύγχρονη διπολική τριφασική Σχήμα 10-3: Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου της πυκνότητας
γεννήτρια μαγνητικής ροής και της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος διέγερσης

Ο δρομέας, κινείται με τη σύγχρονη ταχύτητα, από κινητήρα συνδεδεμένο στον άξονα.

Αγνοώντας φαινόμενα κορεσμού του σιδηρομαγνητικού κυκλώματος και λαμβάνοντας υπόψη τη σταθερότητα
της μαγνητικής αντίστασης περί την περιφέρεια του διακένου, η ακτινική διανομή της πυκνότητας
μαγνητικής ροής στο διάκενο της μηχανής μπορεί να παρασταθεί με αρκετά καλή προσέγγιση από την
αντίστοιχη θεμελιώδη συνιστώσα χώρου, η οποία είναι σε φάση με το κύμα χώρου της Μ.Ε.Δ.
Το κύμα πυκνότητας της μαγνητικής ροής στο διάκενο της μηχανής, στις μηχανές μπορεί να καταστεί κατά
προσέγγιση ημιτονοειδές, με κατάλληλη διαμόρφωση του προσώπου των πόλων.
Η αναλυτική έκφραση της θεμελιώδους
συνιστώσας της χωρικής κατανομής
πυκνότητας της μαγνητικής ροής στο διάκενο,
της
B f ( )  B fm cos 
έχει τη μορφή
 Διανυσματική μέθοδος παράστασης των ημιτονοειδών καμπυλών των κυμάτων χώρου
Οι ημιτονοειδείς καμπύλες των κυμάτων χώρου, μπορούν κάλλιστα να
προστεθούν με τη χρήση διανυσματικών μεθόδων. Επομένως, μπορούν να
αντιστοιχηθούν με τους παραστατικούς μιγάδες χώρου (space phasors).
Ff
Δηλαδή, με διανύσματα των οποίων οι γωνιακές θέσεις αντιστοιχούν με
Bf Σχήμα 10-4: Στρεφόμενα
διανύσματα χώρου της
τις θέσεις των θετικών κορυφών των κυμάτων και με μέτρα τις
πυκνότητας μαγνητικής ροής αντίστοιχες μέγιστες τιμές των κυμάτων που αντιπροσωπεύουν. Σύμφωνα
και της Μ.Ε.Δ. του λοιπόν με τα παραπάνω και με βάση τα σχ.10-1 και 10-3, τα
τυλίγματος διέγερσης
  st στρεφόμενα διανύσματα χώρου των κυμάτων της Μ.Ε.Δ. και της
πυκνότητας της μαγνητικής ροής του τυλίγματος του πεδίου, με αναφορά
a το μαγνητικό άξονα της φάσης (a  a ) , θα έχουν τη μορφή του σχ.10-4.
a
.
Λαμβάνοντας υπόψη μόνο τις θεμελιώδεις συνιστώσες χώρου των Μ.Ε.Δ. των τυλιγμάτων των
επιμέρους φάσεων, η τιμή κορυφής (μέγιστη τιμή) της συνισταμένης Μ.Ε.Δ. είναι 3 4 N ph 
K wa  συντελεστής του τυλίγματος τυμπάνου P  αριθμός των πόλων FAm 
  K wa  I m
N ph  συνολικός αριθμός των σε σειρά ελιγμάτων του τυλίγματος τυμπάνου ανά I m  μέγιστη τιμή του ρεύματος τυμπάνου, 2 P 
φάση

Το κύμα αυτό, είναι γνωστό ως αντίδραση τυμπάνου (armature reaction). και είναι στάσιμο. Η κορυφή του κύματος χώρου της Μ.Ε.Δ.
του τυλίγματος τυμπάνου ταυτίζεται με το μαγνητικό άξονα της κάθε μίας φάσης, τη χρονική στιγμή κατά την οποία η Μ.Ε.Δ. της κάθε
φάσης έχει τη μέγιστη θετική τιμή της.

Μαγνητικός άξονας Μαγνητικός άξονας

τυλίγματος διέγερσης φάσης (a  a) Σχήμα 10-5: Στο σχήμα 10-5 δείχνεται το θεμελιώδες συνιστάμενο κύμα
Θεμελιώδεις
F f ( ) συνιστώσες
χώρου της Μ.Ε.Δ. του στάτη τη χρονική στιγμή κατά την
FA ( ) κυμάτων χώρου οποία η Μ.Ε.Δ. της φάσης (a  a) έχει τη μέγιστη θετική τιμή της.
των Μ.Ε.Δ.
των τυλιγμάτων
c a b c a b c a b c
τυμπάνου και
 διέγερσης

ns

Φορά περιστροφής δρομέα

 Διανυσματική μέθοδος παράστασης των ημιτονοειδών καμπυλών των
κυμάτων χώρου

Συνιστάμενο θεμελιώδες κύμα Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής

Το διανυσματικό άθροισμα των θεμελιωδών συνιστωσών Μ.Ε.Δ. των δύο τυλιγμάτων,

αποτελεί το συνιστάμενο θεμελιώδες κύμα Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής. Δηλαδή
FR  Ff  FA
Το αντίστοιχο διανυσματικό διάγραμμα των παραστατικών μιγάδων
χώρου, δείχνεται στο σχ.10-7.
Άξονας πεδίου FR
FR ( )
F f ( ) Ff
FA ( ) ns

c a b c a b c a b c Άξονας φάσης
(a  a)

FA
ns

Φορά περιστροφής δρομέα

Σχήμα 10-7: Χωρικοί παραστατικοί μιγάδες χώρου των
Σχήμα 10-6: Κύμα χώρου συνισταμένης θεμελιώδους Μ.Ε.Δ.
συνιστώσας των Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής

Υπενθυμίζουμε ότι στην περίπτωση μιας P  πολικής μηχανής, η ηλεκτρική κυκλική συχνότητα των τάσεων και των ρευμάτων του τυλίγματος τυμπάνου και
η σύγχρονη μηχανική γωνιακή ταχύτητα του δρομέα, συνδέονται με τη σχέση

P 120 f
 s ή ισοδύναμα ns 
2 P
 Ανάπτυξη τάσης και ροπής
Μαγνητικός άξονας Με αναφορά το μαγνητικό άξονα της φάσης (α –α) του
τυλίγματος διέγερσης τυλίγματος του στάτη παρατηρούμε ότι, το θεμελιώδες
s a  a κύμα πυκνότητας μαγνητικής ροής του δρομέα
B f ( )  d ds περιστρέφεται με τη ns. Μιας και οι επαγόμενες τάσεις
στο τύλιγμα τυμπάνου, εξαρτώνται από τη σχετική
κίνηση του πεδίου του δρομέα και των αγωγών του
c a b c a b c  a b c
τυλίγματος τυμπάνου, μπορούμε ισοδύναμα να
 θεωρήσουμε το πεδίο του δρομέα ακίνητο στο χώρο
και το τύλιγμα τυμπάνου να περιστρέφεται με
Φορά περιστροφής δρομέα
ταχύτητα ίσου μέτρου και αντίθετης φοράς
περιστροφής.
Καθώς λοιπόν ο δρομέας περιστρέφεται, το θεμελιώδες κύμα πυκνότητας μαγνητικής ροής
σαρώνει τις πλευρές του πηνίου α και –α .
Μαγνητική ροή ανά πόλο στο τύλιγμα της φάσης (α –α) του στάτη
4
af    f sin t όπου  f  B fm lr
P
Η επαγόμενη τάση στο τύλιγμα της φάσης (α –α), είναι γνωστή ως τάση διέγερσης και με
βάση το νόμο του Faraday είναι
daf d
eaf     N ph  f  sin t   N ph  f cos t  E m cos t
dt dt Το αρνητικό πρόσημο στην (10.11) δηλώνει ότι, η φορά της επαγόμενης τάσης είναι τέτοια,
ώστε το ρεύμα που δημιουργείται από αυτή να αντιτίθεται στη μεταβολή της εμπλεκόμενης
μαγνητικής ροής που δημιουργείται από το τύλιγμα διέγερσης του δρομέα

Em N ph  f
Με ενεργό τιμή Ef    4.44 fN ph  f
2 2
 s H μαγνητική ροή (διάνυσμα) του πεδίου, προηγείται της
επαγόμενης τάσης στη φάση (α –α), κατά 90o ηλεκτρικές μοίρες.
Φf Το χωρικό κύμα της Μ.Ε.Δ. του πεδίου, περιστρέφεται με τη
σύγχρονη ταχύτητα.
Ff Όταν η μέγιστη θετική τιμή του κύματος συμπίπτει με το
μαγνητικό άξονα της φάσης (α –α), η πεπλεγμένη μαγνητική ροή
f λα έχει τη μέγιστη τιμή της. Επομένως, μπορεί η Μ.Ε.Δ. του
aa Ef
τυλίγματος του δρομέα, σε σχέση με το τύλιγμα του στάτη να
Σχήμα 10-9: Παραστατικά θεωρηθεί, σε φάση με τη μαγνητική ροή του τυλίγματος
μιγαδικά διανύσματα
διέγερσης.
Υπό φορτίο λειτουργία της σύγχρονης μηχανής και σε συνθήκες μόνιμης κατάστασης,
Τα μαγνητικά πεδία των τυλιγμάτων διέγερσης και
τυμπάνου στρέφονται με την ίδια ns και την ίδια
φορά περιστροφής, σχηματίζοντας μια σταθερή
γωνία μεταξύ τους. Η γωνία αυτή, καθορίζεται από
το Σ.Ι. υπό τον οποίο λειτουργεί η μηχανή.
Στην προσπάθεια των δύο πεδίων να
ευθυγραμμίσουν τους μαγνητικούς τους άξονες,
οφείλεται η ανάπτυξη ροπής, η οποία στην
περίπτωση του κινητήρα αποτελεί κινούσα ροπή
και στην περίπτωση της γεννήτριας αντιδρώσα
ροπή.
Σχήμα 10-10: (α) Κύματα χώρου θεμελιωδών συνιστωσών Μ.Ε.Δ.
(β) Παραστατικά διανύσματα χώρου
 Ανάπτυξη τάσης και ροπής
Η παραγόμενη ροπή είναι ανάλογη του γινομένου των μέγιστων τιμών των θεμελιωδών
συνιστωσών των χωρικών κατανομών των μαγνητεγερτικών δυνάμεων στάτη και δρομέα,
καθώς επίσης και του ημιτόνου της γωνίας των αξόνων των δύο πεδίων.
Δηλαδή, στην  P   Dl Το αρνητικό πρόσημο, δηλώνει ότι η ροπή ενεργεί προς

περίπτωση
P πολικής μηχανής     o F fm FAm sin  sr την κατεύθυνση μείωσης της γωνίας των δύο πεδίων και
την πλήρη ευθυγράμμιση τους.
2
  2 g

Επίσης η παραγόμενη ροπή μπορεί να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του

συνιστάμενου μαγνητικού πεδίου με κάθε ένα από τα συνιστώντα πεδία στάτη και δρομέα
ξεχωριστά  P   Dl  P   Dl
    o F fm FRm sin  r     o FAm FRm sin  s
 2  2g  2  2g

Μια επίσης αρκετά χρήσιμη εναλλακτική έκφραση για την παραγόμενη ροπή, είναι με τη χρήση
 R η συνισταμένη μαγνητική ροή
της συνισταμένης μαγνητικής ροής. διακένου ανά πόλο, που
παράγεται από τη συνδυασμένη
2 2 επίδραση των θεμελιωδών
 P  P συνιστωσών των Μ.Ε.Δ. των
     R F fm sin  r      R FAm sin  s τυλιγμάτων στάτη και δρομέα .
22 22

 (Nm) Λειτουργία
κινητήρα
Για σταθερή τάση τροφοδοσίας και κατ’ επέκταση σταθερό ρεύμα  Tmax
στο τύλιγμα διέγερσης και η Μ.Ε.Δ. του δρομέα παραμένει
σταθερή. Συνεπώς, οι απαιτήσεις σε ροπή κατά την υπό φορτίο  180o  90o
λειτουργία της σύγχρονης μηχανής, αναλαμβάνονται αποκλειστικά 0  90o  180o r
από τη μεταβολή της γωνίας δr, η οποία και χαρακτηρίζεται σαν
γωνία ροπής.  Tmax
Σχήμα 10-11: Μεταβολής της Λειτουργία
ροπής σε συνάρτηση με τη γωνία γεννήτριας
ροπής
 Κύματα Μ.Ε.Δ. πυκνότητας μαγνητικής ροής και τάσης
Σύγχρονη γεννήτρια-ωμική φόρτιση
Η επαγόμενη τάση διέγερσης και το ρεύμα τυμπάνου στη φάση (α –α), έχουν την ίδια θετική
κατεύθυνση.
Η φασική απόκλιση μεταξύ της τάσης διέγερσης και του ρεύματος τυμπάνου σε κάθε φάση
είναι μηδενική, το ρεύμα τυμπάνου εμφανίζει τη μέγιστη τιμή του τη ίδια χρονική στιγμή που και
η επαγόμενη τάση εμφανίζει τη μέγιστη τιμή της.
• Το κύμα της Μ.Ε.Δ. του δρομέα προηγείται χρονικά της τάσης διέγερσης κατά 90
ηλεκτρικές μοίρες.
• Το κύμα χώρου της Μ.Ε.Δ. του πεδίου διέγερσης προηγείται από το αντίστοιχο κύμα
χώρου της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου της φάσης (α –α) κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας
Άξονας φάσης
πεδίου (a  a ) Άξονας πεδίου
F f ( )
FA ( ) ns 
ΦR
c a b c a b c a b c Φf


Ff
FR


 0
FA ΦA Ia Ef Άξονας φάσης
FR ( ) Φορά περιστροφής δρομέα ( a  a)
ns Σχήμα 10-12: Σύγχρονη γεννήτρια-ωμική φόρτιση
(α) Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου Μ.Ε.Δ.
(β) Παραστατικά διανύσματα χώρου και χρόνου
Σύγχρονη γεννήτρια-επαγωγική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου καθυστερεί ως προς την τάση διέγερσης κατά μια γωνία φ.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, το κύμα Μ.Ε.Δ. του δρομέα προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της
Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου κατά γωνία (90 + φ) ηλεκτρικές μοίρες

Άξονας Άξονας πεδίου

Άξονας φάσης
πεδίου (a  a ) ns
F f ( ) 
FA ( )
Φf
c a b c a b c a b c Ff ΦR
FR

Ef

  Άξονας φάσης
FA (a  a)
FR ( ) ΦA
Φορά περιστροφής δρομέα Ia
ns
Σύγχρονη γεννήτρια-χωρητική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου προηγείται έναντι της τάσης διέγερσης κατά μια γωνία φ.
Δηλαδή, ο άξονας της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου βρίσκεται μπροστά από το μαγνητικό
άξονα της φάσης (α –α), γωνία φ ηλεκτρικές μοίρες.
Το κύμα της Μ.Ε.Δ. του δρομέα, προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της Μ.Ε.Δ. του
τυλίγματος τυμπάνου, γωνία ίση με (90 – φ) ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας
Άξονας φάσης
πεδίου (a  a ) Άξονας πεδίου
F f ( ) FR ( )
ns  ΦR

c a b c a b c a b c FR
Φf

Ff Ia
ΦA
  FA
FA ( ) 
Ef Άξονας φάσης
Φορά περιστροφής δρομέα
(a  a)
ns

Για λειτουργία γεννήτριας και ανεξάρτητα από τις συνθήκες φόρτισης, το μαγνητικό
πεδίο του δρομέα προηγείται από το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος τυμπάνου.
Η αναπτυσσομένη ηλεκτρομαγνητική ροπή και στις τρείς παραπάνω περιπτώσεις
αντιτίθεται στην κίνηση, με αποτέλεσμα την ανάγκη απορρόφησης μηχανικής ισχύος
για τη συντήρηση της κίνησης
 Σύγχρονος κινητήρας

Oι σύγχρονες μηχανές που μετατρέπουν ηλεκτρική ενέργεια σε μηχανική ονο

μάζονται σύγχρονοι κινητήρες.

Το Σχ. 6-1, δείχνει ένα

Βασικές αρχές λειτουργίας των σύγχρονων κινητήρων σύγχρονο κινητήρα δυο πόλων,
όπου το μαγνητικό πεδίο του
δρομέα (ΒR) παράγεται από το
ρεύμα διέγερσης ΙF. Στο στάτη
της μηχανής εφαρμό­ζεται ένα
τριφασικό σύστημα ρευμάτων το
οποίο, παράγει στο εσωτερικό
της στρεφόμενο ομογενές
μαγνητικό πεδίο ΒS. Έτσι στο
εσωτερικό του κινητήρα
υφίστανται δυο πεδία που
τείνουν να ευθυγραμμιστούν,
όπως ακριβώς δυο μαγνητικοί
ράβδοι.
. Όσο μεγαλύτερη είναι η γωνία μεταξύ των δυο
πεδίων τόσο μεγα­λύτερη είναι η ροπή που ασκεί στο
δρομέα το μαγνητικό του πεδίο. Αυτή ακριβώς είναι η
αρχή λειτουργίας του σύγχρονου κινητήρα: Το
Επειδή όμως, το πεδίο του στάτη περιστρέ­ μαγνητικό πεδίο του δρομέα "κυνηγάει" συνεχώς το
πεδίο του στάτη, χωρίς ποτέ να καταφέρνει να το
φεται συνεχώς, το πεδίο του δρομέα (και ο
φτάσει.
ίδιος ο δρομέας) προσπαθεί συνέχεια να το
ακολουθήσει
 Σύγχρονος κινητήρας

Ισοδύναμο Κύκλωμα του Σύγχρονου Κινητήρα

Η βασική διαφορά μεταξύ μιας σύγχρονης γεννήτριας
κι ενός σύγχρονου κινητήρα βρίσκεται στη φορά
ροής της ισχύος τους. Επειδή η ροή της ισχύος στο
σύγχρονο κινητήρα αντιστρέφεται, το αποτέλεσμα
είναι ότι και το ρεύμα στο στάτη του αντιστρέφεται.

Το πλήρες ισοδύναμο κύκλωμα ενός τέ­τοιου

κινητήρα, φαίνεται στο Σχ. 6-2α, ενώ το ανά φάση
ισοδύναμο κύκλωμά του, φαίνεται στο Σχ. 6-2β.
Φυσικά το τύλιγμα του στάτη ενός σύγχρονου
κινητήρα είναι δυνατό να συνδέεται σε αστέρα ή σε
τρίγωνο, όπως και το αντίστοιχο τύλιγμα μιας
σύγχρονης γεννήτριας.

ΣΧΗΜΑ 6-2 (α) Πλήρες τριφασικό ισοδύναμο κύκλωμα ενός

σύγχρονου κινητήρα, (β) Το ανά φάση ισοδύναμο κύκλωμα του
παραπάνω κινητήρα.
 Σύγχρονος κινητήρας

Λόγω, όμως, της αντιστροφής του ρεύματος οπλισμού, στις

σχέσεις που εκφρά­ζουν το ισοδύναμο κύκλωμα του κινητήρα (νόμος
του Κirchhoff) το ρεύμα εμφανί­ζεται με το αντίθετο πρόσημο. Πιο
συγκεκριμένα, στο κύκλωμα του Σχ. 6-2b), ισχύει

Vφ=ΕΑ+JΧSΙΑ + RΑ1Α (6-1)

ή
ΕΑ = νφ-JΧSIΑ-RΑΙΑ (6-2)

Δηλαδή, στην αντίστοιχη εξίσωση της σύγχρονης

γεννήτριας απλά αντιστράφη­κε το πρόσημο του
ρεύματος οπλισμού.
 Σύγχρονος κινητήρας

Ανάλυση του Σύγχρονου Κινητήρα από τη σκοπιά των Μαγνητικών Πεδίων

Ας θεωρηθεί και πάλι η περίπτωση της σύγχρονης γεννήτριας που

συνδέεται σ' έναν άπειρο ζυγό. Η κινητήρια μηχανή της γεννήτριας
εφαρμόζει ροπή (tapp) στον άξονά της η οποία προφανώς έχει φορά
ίδια μ' αυτή της κίνησης του άξονα.

Το διανυσματικό διάγραμμα της παραπάνω γεννήτριας, όταν αυτή

λειτουργεί με σχετικά υψηλό ρεύμα διέγερσης, φαίνεται στο Σχ. 6-3
α, ενώ το αντίστοιχο διάγραμ­μα των μαγνητικών πεδίων, φαίνεται
στο Σχ. 6-3β.

Όπως αναφέρθηκε και σε προη­γούμενο κεφάλαιο, το

πεδίο ΒR αντιστοιχεί στην τάση ΕA, το πεδίο Βηεt:
στη Vφ και το ΒS στην πτώση τάσης στο τύλιγμα
του στάτη (= -JXS IA). Η φορά περιστροφής και
των δυο διαγραμμάτων είναι ανθωρολογιακή
(θετική).

ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί με επα­γωγικό συντελεστή ισχύος, (β)
Το αντίστοιχο διανυσματικό διάγραμμα των μαγνητικών πεδίων.
 Σύγχρονος κινητήρας

Η ροπή που αναπτύσσεται εξ επαγωγής στο

εσωτερικό της γεννήτριας υπολογίζε­ται από το
διάγραμμα των μαγνητικών πεδίων . Πιο
σσυγκεκριμένα οι εξ. 4-60 και 4-61 δίνουν τη ροπή

4-60

4-61

Φαίνεται, δηλαδή, πως η φορά της ροπής που παράγεται εξ

επαγωγής στο εσωτε­ρικό της γεννήτριας είναι ωρολογιακή
και αντιτίθεται στη φορά περιστροφής του άξονά της. Μ'
άλλα λόγια η παραγόμενη ροπή είναι μια αντιροπή η οποία
αντιτίθε­ται στη ροπή που εφαρμόζεται εξωτερικά στον
άξονα της γεννήτριας.
 Σύγχρονος κινητήρας
Ας υποτεθεί τώρα, ότι η κινητήρια μηχανή της γεννήτριας παύει να
κινείται και να της προσφέρει ισχύ. Τότε, η γεννήτρια κυριολεκτικά
θα "σέρνει" την κινητήρια μηχανή της. Το τελικό αποτέλεσμα θα
είναι η επιβράδυνση του δρομέα της μηχανής και η μετακίνηση του
αντίστοιχου μαγνητικού πεδίου ΒR πίσω από το πεδίο Βnet στο
διάγραμμα των πεδίων (Σχ. 6-4α)

. 4-60

Η Εξ. (4-60) δίνει τώρα στην

επαγόμενη ροπή το αντίθετο πρόσημο
από πριν. Έτσι η φορά αυτής της
ροπής γίνεται ίδια με τη φορά της
κίνησης και η μηχανή αρχίζει πια να
λειτουργεί ως κινητήρας Αμέσως
μετά, η γωνία δ αυξάνεται συνέχεια
με αποτέλεσμα και η επαγόμενη ροπή
να αυξάνεται μέχρι να εξισωθεί με τη
ροπή του φορτίου που εφαρμόζεται
στον άξονά της. Σ' αυτό το σημείο,
ΣΧΗΜΑ 6-4 (α) Διανυσματικό διάγραμμα ενός
η μηχανή βρίσκεται σε μόνιμη
σύγχρονου κινητήρα, (β) Το αντίστοιχο διά­γραμμα
κατάσταση ισορροπίας. Η ταχύτητά
των μαγνητικών πεδίων.
της είναι πάλι η σύγχρονη ταχύτητα,
αλλά τώρα λειτουργεί ως κινητήρας.
 Σύγχρονος κινητήρας

ΣΧΗΜΑ 6-4 (α) Διανυσματικό διάγραμμα ενός

σύγχρονου κινητήρα, (β) Το αντίστοιχο διά­γραμμα
των μαγνητικών πεδίων.

ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί
με επα­γωγικό συντελεστή ισχύος, (β) Το αντίστοιχο διανυσματικό διάγραμμα των
μαγνητικών πεδίων.

Στο Σχ. 6-3α, φαίνεται το διανυσματικό διάγραμμα

στην περίπτωση που η μηχα­νή λειτουργεί ως
γεννήτρια, ενώ στο Σχ. 6-4α, το αντίστοιχο
διάγραμμα, όταν η μηχανή λειτουργεί ως κινητήρας.
 Σύγχρονος κινητήρας
ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που
λειτουργεί με επα­γωγικό συντελεστή ισχύος, (β) Το αντίστοιχο
διανυσματικό διάγραμμα των μαγνητικών πεδίων.
ΣΧΗΜΑ 6-4 (α) Διανυσματικό διάγραμμα ενός
σύγχρονου κινητήρα, (β) Το αντίστοιχο διά­γραμμα
των μαγνητικών πεδίων.
Ας σημειωθεί ότι στο διάγραμμα της γεννήτριας το
διάνυσμα ]ΧSΙΑ ξεκινάει από τη Vφ και φτάνει στην ΕΑ, ενώ
στο διάγραμμα του κινητήρα, αντίθετα, ξεκινάει από την ΕΑ
και φτάνει στη Vφ. Αυτό συμβαίνει επειδή η φορά του
ρεύματος οπλισμού στις δυο περιπτώσεις είναι αντίθετη. Η
βασική δια­φορά μεταξύ της σύγχρονης γεννήτριας και του
σύγχρονου κινητήρα, φαίνεται τόσο στα διανυσματικά
διαγράμματα όσο και στα διαγράμματα των πεδίων: Σε μια
σύγ­χρονη γεννήτρια η τάση ΕΑ προπορεύεται της Vφ και το
πεδίο ΒR προπορεύεται του Βnet. Αντίθετα, σ' έναν σύγχρονο
κινητήρα η τάση ΕA έπεται της Vφ, και το πεδίο ΒR έπεται
του Βnet Τέλος, η επαγόμενη ροπή μιας σύγχρονης γεννήτριας
είναι αντίθετη της φοράς περιστροφής του δρομέα της, ενώ η
επαγόμενη ροπή ενός σύγχρονου κινη­τήρα έχει φορά ίδια με
τη φορά περιστροφής του.
 Σύγχρονος κινητήρας

Χαρακτηριστική Ροπής - Ταχύτητας του Σύγχρονου

Κινητήρα

Το φορτίο ενός σύγχρονου κινητήρα είναι συνήθως μια διάταξη που πρέπει
να περι­στρέφεται με σταθερή ταχύτητα. Ο κινητήρας συνδέεται με ένα
σύστημα ισχύος πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, ώστε να το "βλέπει" ως
άπειρο ζυγό. Αυτό σημαίνει ότι η τάση εισόδου και η συχνότητα
παραμένουν σταθερές και ανεξάρτητες από την ισχύ εξόδου του κινητήρα.
Ακόμη, η ταχύτητα του κινητήρα προσδιορίζεται από τη συχνότητα της
τάσης τροφοδοσίας κι έτσι δεν εξαρτάται καθόλου από το φορτίο του.
Σύμφωνα με τις παραπάνω παρατηρήσεις, η χαρακτηριστική ροπής -
ταχύτη­τας του κινητήρα δίνεται στο Σχ. 6-5.

Εδώ φαίνεται και πάλι ότι

η ταχύτητα ενός
σύγχρονου κινητήρα στη
μόνιμη κατάσταση
ισορροπίας είναι πάντα
σταθερή, από το σημείο
λειτουργίας χωρίς φορτίο
έως το σημείο της
μέγιστης ροπής {ροπή ανα­
τροπής). Η εξίσωση της
ροπής είναι η εξής
ΣΧΗΜΑ 6-5 Χαρακτηριστική ροπής - ταχύτητας ενός σύγχρονου κινητήρα. Επειδή η ταχύτητα του είναι
σταθερή, ο κινητήρας έχει μηδενική διακύμανση ταχύτητας.
 Σύγχρονος κινητήρας

Η εξίσωση της ροπής είναι η εξής

Προφανώς, η μέγιστη ροπή αναπτύσσεται όταν δ =

90°, αν και η ροπή ενός πραγ­ματικού κινητήρα στην
πλήρη φόρτιση είναι δυο με τρεις φορές μικρότερη Η μέγιστη ροπή του σύγχρονου κινητήρα δίνεται από
από τη μέγιστη ροπή. τη σχέση
Αν η ροπή του κινητήρα ξεπεράσει τη ροπή
ανατροπής, το πεδίο του στάτη και το συνολικό
μαγνητικό πεδίο (Βnet) δεν μπορούν πλέον να
συγκρατήσουν το δρομέα της μηχανής. Έτσι, ο
δρομέας αρχίζει να επιβραδύνεται και το πεδίο του
μένει πολύ πίσω από το πεδίο του στάτη. Μάλιστα,
κάθε φορά που το πεδίο του στάτη υπερβαί­νει κατά Από τις παραπάνω εξισώσεις φαίνεται ότι όσο
μια περιστροφή το πεδίο του δρομέα, η φορά της μεγαλύτερο είναι το ρεύμα διέγερ­σης (ή η Εα)
επαγόμενης ροπής αλλά­ζει πρόσημο. Αυτές οι
του κινητήρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η
απότομες και πολύ μεγάλες αλλαγές στη ροπή
μέγιστη ροπή που παράγεται. Με άλλα λόγια,
προκαλούν ισχυρές δονήσεις στον κινητήρα και
η λειτουργία του κινητήρα με μεγάλο ρεύμα
αναφέρονται ως απώλεια συγχρονισμού.
διέγερσης γίνεται πιο ευ­σταθής.
 Σύγχρονος κινητήρας-ωμική φόρτιση
Λειτουργία κινητήρα: Η επαγόμενη τάση διέγερσης και το ρεύμα τυμπάνου στη φάση
(α –α), έχουν αντίθετη κατεύθυνση.
Ωμικός συντελεστής ισχύος: Η φασική απόκλιση μεταξύ της τάσης διέγερσης και του
ρεύματος τυμπάνου σε κάθε φάση είναι μηδενική, το ρεύμα τυμπάνου εμφανίζει τη
μέγιστη θετική τιμή του την ίδια χρονική στιγμή που και η επαγόμενη τάση εμφανίζει τη
μέγιστη θετική τιμή της, αλλά με αντίθετη φορά.
Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, το κύμα της Μ.Ε.Δ. του δρομέα προηγείται χρονικά
της τάσης διέγερσης κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες.
Το κύμα χώρου της Μ.Ε.Δ. του πεδίου διέγερσης καθυστερεί σε σχέση με το
αντίστοιχο κύμα χώρου της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου της φάσης (α –α) κατά 90
ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας
Άξονας φάσης
Άξονας πεδίου
πεδίου ( a  a )
F f ( ) FA ( )
ns

ΦR Φf
c a b c a b c a b c
FR
 Ff


  180 o  I a Φ A FA Ia Ef Άξονας φάσης
FR ( )
(a  a)
Φορά περιστροφής δρομέα

ns
 Σύγχρονος κινητήρας-επαγωγική φόρτιση

Το ρεύμα τυμπάνου καθυστερεί ως προς την τάση διέγερσης κατά μια γωνία έστω φ.
Το κύμα της Μ.Ε.Δ. του στάτη προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της Μ.Ε.Δ. του
τυλίγματος του δρομέα κατά γωνία (90 – φ) ηλεκτρικές μοίρες.

Άξονας πεδίου
Άξονας
Άξονας φάσης ns
πεδίου (a  a ) ΦR 
F f ( )
FA ( )
FR Φf

c a b c a b c a b c  Ia Ff

 ΦA
FA
 Ef Άξονας φάσης
  (a  a)
FR ( ) Ia
Φορά περιστροφής δρομέα

ns
 Σύγχρονος κινητήρας-χωρητική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου προηγείται έναντι της τάσης διέγερσης κατά μια γωνία φ. Το κύμα
της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου, προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της Μ.Ε.Δ.
του τυλίγματος του πεδίου, γωνία ίση με (90 + φ) ηλεκτρικές μοίρες.

Άξονας
Άξονας φάσης Άξονας πεδίου

F f ( ) πεδίου ( a  a )
ns
FA ( ) FR ( )

Φf

c a b c a b c a b c ΦR Ia
Ff
 FR


Ef Άξονας φάσης
  FA (a  a)
ΦA
 Ia
Φορά περιστροφής δρομέα

ns

Για λειτουργία κινητήρα και ανεξάρτητα από τις συνθήκες φόρτισης, το μαγνητικό πεδίο
του τυλίγματος τυμπάνου προηγείται από το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος του πεδίου.
Η αναπτυσσομένη ηλεκτρομαγνητική ροπή και στις τρείς περιπτώσεις έχει τη φορά της
κίνησης, με αποτέλεσμα την παραγωγή μηχανικής ισχύος για τη συντήρηση της κίνησης
Κανονική διέγερση: H τάση διέγερσης που αντιστοιχεί σε ωμική φόρτιση της σύγχρονης
μηχανής (μοναδιαίος συντελεστής ισχύος)
Λειτουργία σε υπερδιέγερση: Η τάση διέγερσης έχει μεγαλύτερη τιμή από εκείνη της
κανονικής διέγερσης.
Λειτουργία σε υποδιέγερση: Η τάση διέγερσης έχει μικρότερη τιμή από εκείνη της
κανονικής διέγερσης.

Λειτουργία γεννήτριας και κινητήρα με μοναδιαίο συντελεστή ισχύος: Η κορυφή του κύματος
της θεμελιώδης συνιστώσας της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου βρίσκεται στο μέσον της
απόστασης μεταξύ δύο διαδοχικών πόλων του πεδίου της διέγερσης, με αποτέλεσμα οι άξονες
των θεμελιωδών συνιστωσών των Μ.Ε.Δ. του πεδίου και της αντίδρασης του τυλίγματος
τυμπάνου να διαφέρουν κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες και τα παραστατικά τους διανύσματα είναι
κάθετα στο χώρο.

Άξονας πεδίου Άξονας πεδίου

ns  ns
ΦR 
Φf ΦR Φf
Ff FR
FR Ff

FA ΦA Ia Ef Άξονας φάσης  I a Φ A FA Ia Ef Άξονας φάσης

( a  a) (a  a )
Λειτουργία γεννήτριας με συντελεστή ισχύος επαγωγικό και λειτουργία κινητήρα με
συντελεστή ισχύος χωρητικό: Η διαφορά φάσης μεταξύ των θεμελιωδών συνιστωσών των
κυμάτων χώρου των Μ.Ε.Δ. διέγερσης και τυμπάνου είναι μεγαλύτερη των 90 ηλεκτρικών
μοιρών. Η σύγχρονη μηχανή στις περιπτώσεις αυτές, λειτουργεί σε υπερδιέγερση για να
αντισταθμίσει την απομαγνητίζουσα αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου. Αποτέλεσμα αυτού,
είναι το μέγεθος της συνισταμένης Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής να είναι μικρότερο από το
αντίστοιχο μέγεθος της Μ.Ε.Δ. του πεδίου.

Άξονας πεδίου Άξονας πεδίου

ns  ns

Φf Φf

Ff ΦR ΦR Ia
Ff
FR FR
Ef 

 Ef Άξονας φάσης
Άξονας φάσης
FA (a  a) FA (a  a)
ΦA
ΦA
 Ia
Ia
Λειτουργία γεννήτριας με συντελεστή ισχύος χωρητικό και για λειτουργία κινητήρα με
συντελεστή ισχύος επαγωγικό: Η διαφορά φάσης μεταξύ των θεμελιωδών συνιστωσών των
κυμάτων χώρου των Μ.Ε.Δ. διέγερσης και τυμπάνου είναι μικρότερη των 90 ηλεκτρικών
μοιρών. Στην περίπτωση αυτή, το μαγνητικό πεδίο που προέρχεται από την αντίδραση του
τυλίγματος τυμπάνου ασκεί μαγνητίζουσα επίδραση, με αποτέλεσμα το μέγεθος της συνισταμένης
Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής να είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο μέγεθος της Μ.Ε.Δ. του
πεδίου.

Άξονας πεδίου
Άξονας πεδίου ns
ns ΦR ΦR 


FR FR Φf
Φf

 Ia Ff
Ff Ia
ΦA ΦA
 FA FA
Ef  Ef
Άξονας φάσης Άξονας φάσης
(a  a) (a  a)
Ia
 Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ
Αντίδραση Οπλισμού

Η περιστροφή του δρομέα στο εσωτερικό της γεννήτριας παράγει τάση ΕΑ

σε κάθε φάση του στάτη. Όταν, όμως, στα άκρα της μηχανής συνδεθεί
κάποιο φορτίο, εμφανίζεται ρεύμα στους αγωγούς του στάτη το οποίο
παράγει ένα νέο πεδίο στο εσωτερικό της μηχανής. Το πεδίο του στάτη με
τη σειρά του επηρεάζει το μαγνητικό πεδίο που ήταν από πριν
διαμορφωμένο στη μηχανή, αλλά και την τάση στα άκρα της κάθε φάσης.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αντίδραση οπλισμού, επειδή το τύλιγμα του
οπλισμού (στάτη) είναι αυτό που παραμορφώνει την τάση στα άκρα της
γεννήτριας.
 Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ
Στο Σχήμα 5-8α, φαίνεται ο δρομέας
της μηχανής που περιστρέφεται στο
εσωτερικό του στάτη, όταν το φορτίο
δεν είναι ακόμη συνδεδεμένο στη
γεννήτρια. Το μαγνητι­κό πεδίο του
δρομέα ΒR παράγει την τάση ΕA, της
οποίας η μέγιστη τιμή συμπίπτει με τη
διεύθυνση του BR.Επειδή το φορτίο δεν
έχει ακόμη συνδε­θεί, το ρεύμα
οπλισμού είναι μηδενικό και η ΕA είναι
ίση με τη νφ στα άκρα της αντίστοιχης
φάσης. Η γεννήτρια τώρα συνδέεται με
κάποιο επαγωγικό φορτίο. Όπως
φαίνεται και στο Σχ. 5-8β, επειδή το
φορτίο είναι επαγωγικό, η μέγιστη τιμή
της τάσης προπορεύεται της μέγιστης
τιμής του ρεύματος. Όμως, το ρεύμα
του στάτη, παράγει κι αυτό κάποιο
μαγνητικό πεδίο με επαγωγή Βs στο
εσωτερικό του και με φορά που δίνεται
με τον κανόνα του δεξιού χεριού, όπως
ΣΧΗΜΑ 5-8 Ανάπτυξη ενός μοντέλου της αντίδρασης οπλισμού στις σύγχρονες γεννήτριες:
(α) Το στρεφόμενο μαγνητικό πεδίο παράγει την τάση ΕΑ στο εσωτερικό της γεννήτριας, φαίνεται στο Σχ. 5-8γ. Το νέο πεδίο
(β) Η τάση ΕΑ προκαλεί κάποιο επαγωγικό ρεύμα στο στάτη της γεννήτριας, όταν αυτή παράγει στα άκρα της κάθε φάσης του
συνδεθεί με κάποιο επαγωγικό φορτίο, (γ) Το ρεύμα του στάτη παράγει το μαγνητικό πεδίο
του στάτη της μηχανής ΒS , το οποίο με τη σειρά του προκαλεί την ανάπτυξη της τάσης στάτη την τάση ΕSTAT που φαίνεται στο
ΕSTAT στα τυλίγματα οπλισμού, (δ) Η συνισταμένη μαγνητική επαγωγή των πεδίων του σχήμα.
στάτη και του δρομέα είναι η ΒNET , ενώ το άθροισμα των τάσεων ΕSTAT και ΕΑ δίνει τη
φασική τάση V της γεννήτριας.
 Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ

Έτσι η συνολική τάση στα άκρα του

τυλίγματος μιας φάσης του στάτη είναι το
άθροισμα της τάσης ΕA και της ΕSTAT, που
παράγεται λόγω της αντίδρασης οπλισμού
νφ=ΕA + Εstat (5-4)
Η μαγνητική επαγωγή Βnet του ολικού
μαγνητικού πεδίου στο διάκενο είναι ίση με το
άθροισμα των επαγωγών των πεδίων του
στάτη και του δρομέα
Bnet = BR+Bs (5-5)
Αφού οι φορές των ΈΑ καιΒR
συμπίπτουν, όπως και οι φορές των
Εstat και ΒS, είναι φανερό πως οι Vφ
και Βηεt θα έχουν την ίδια φορά. Τέλος,
στο Σχ. 5-8δ, φαίνονται οι τάσεις και
τα ρεύματα στην περίπτωση λειτουργίας
με κάποιο φορτίο.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω, η τάση
Εstat έπεται του ρεύματος IΑ κατά 90° και
είναι ανάλογη προς αυτό. Αν ο συντελεστής
αναλογίας μεταξύ της Εstat και του IΑ
είναι Χ, τότε η τάση που οφείλεται στην
αντίδραση οπλισμού είναι
ΣΧΗΜΑ 5-8 Ανάπτυξη ενός μοντέλου της αντίδρασης οπλισμού στις σύγχρονες γεννήτριες:
(α) Το στρεφόμενο μαγνητικό πεδίο παράγει την τάση ΕΑ στο εσωτερικό της γεννήτριας, (5-5)
(β) Η τάση ΕΑ προκαλεί κάποιο επαγωγικό ρεύμα στο στάτη της γεννήτριας, όταν αυτή
συνδεθεί με κάποιο επαγωγικό φορτίο, (γ) Το ρεύμα του στάτη παράγει το μαγνητικό πεδίο
του στάτη της μηχανής ΒS , το οποίο με τη σειρά του προκαλεί την ανάπτυξη της τάσης Η τάση στα άκρα της κάθε φάσης
ΕSTAT στα τυλίγματα οπλισμού, (δ) Η συνισταμένη μαγνητική επαγωγή των πεδίων του του στάτη είναι
στάτη και του δρομέα είναι η ΒNET , ενώ το άθροισμα των τάσεων ΕSTAT και ΕΑ δίνει τη
φασική τάση VΦ της γεννήτριας.
(5-6)
 Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ

(5-7)

Η σχέση 5-6 εκφράζει το νόμο τάσεων του kirchhoff στο κύκλωμα του σχ. 5.9

Σχ (5-9)

Η τάση Vφ στο κύκλωμα δίνεται από τη σχέση (5-8)

Είναι προφανές, λοιπόν, πως η αντίδραση
οπλισμού μιας σύγχρονης γεννήτριας μπορεί να
παρασταθεί με μια αυτεπαγωγή συνδεδεμένη σε
σειρά με την τάση που παράγεται στο εσωτερικό
της μηχανής.
 Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ

Εκτός από την αντίδραση οπλισμού, αυτεπαγωγές και ωμικές αντιστάσεις

εμφανίζουν και τα ίδια τα τυλίγματα του στάτη. Συμβολίζοντας με LA τη
συνολική αυτεπαγωγή του τυλίγματος μιας φάσης (η αντίστοιχη
επαγωγική αντίδραση είναι ΧΑ) και με RΑ την ωμική της αντίσταση η
διαφορά μεταξύ των Vφ και ΕΑ δίνεται από τη σχέση
(5-9)

Επειδή τα αποτελέσματα της αντίδρασης οπλισμού και της

αυτεπαγωγής των τυ­λιγμάτων του στάτη εκφράζονται με τη
χρήση κάποιων αντιδράσεων, πολύ συχνά αυτές συνδυάζονται σε
μια μόνο αντίδραση που ονομάζεται σύγχρονη αντίδραση της
μηχανής.

Η σύγχρονη αντίδραση μιας γεννήτριας ορίζεται από τη σχέση

(5-10)

Η τάση Vφ δίνεται από τη σχέση

(5-11)
 Ισοδύναμο κύκλωμα μηχανής κυλινδρικού δρομέα

Στο Σχ 1, όπου φαίνεται το κύκλωμα διέγερσης (δρομέα) της

μηχανής με την πηγή που τροφοδοτεί το δρομέα. Το τύλιγμα της
διέγερσης αντιπροσωπεύεται από μια αυτεπαγωγή και από μια -ο —

ΣΧΗΜΑ 1 Το πλήρες
αντίσταση. Σε σειρά με την Rf έχει συνδεθεί η ρυθμιστική ισοδύναμο κύκλωμα μιας
αντίσταση Radj που μπορεί να μεταβάλει το ρεύμα διέγερσης. Το τριφασικής σύγχρονης
υπόλοιπο κύκλωμα αποτελείται από τα ισοδύναμα κυκλώματα των γεννήτριας.
τριών φάσεων.
Στο καθένα απ' αυτά φαίνονται η αντίστοιχη τάση που
παράγεται στο εσωτερικό της μηχανής, σε σειρά με τη
σύγχρονη αντίδραση Χs και την αντίδραση του τυλίγματος της
φάσης RA. Οι τάσεις και τα ρεύματα των τριών φάσεων
διαφέρουν μεταξύ τους μόνο στη φάση (παρουσιάζουν διαφορά
φάσης 120 μοίρες η μία από την άλλη.
 Ισοδύναμο κύκλωμα μηχανής κυλινδρικού δρομέα

Στο Σχ.2, οι τρεις φάσεις του στάτη συνδέονται

σε αστέρα ή σε τρίγωνο. Όταν είναι
συνδεδεμένες σε αστέρα, οι αντίστοιχες πολικές
τάσεις VT είναι

Ενώ όταν συνδέονται σε τρίγωνο είναι :

ΣΧΗΜΑ 2. Ισοδύναμα κυκλώματα σύγχρονης

γεννήτριας συνδεδεμένης (α) σε αστέρα, (β) σε
τρίγωνο.
 Ανάλυση της Σύγχρονης Γεννήτριας με στρεφόμενα
διανύσματα

ΣΧΗΜΑ 3 Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που

λειτουργεί με συντε­λεστή ισχύος ίσο με τη μονάδα.
Στο Σχ.3, παρουσιάζονται αυτές οι σχέσεις στην
περίπτωση που η γεννήτρια τροφοδοτεί κάποιο
φορτίο με μοναδιαίο συντελεστή ισχύος (ένα καθαρά
ΣΧΗΜΑ 4. Το ανά φάση ισοδύναμο κύκλωμα μιας
σύγχρονης γεννήτριας. Η αντίσταση Rf συμβολίζει το
συνδυασμό της εσωτερικής αντίστασης διέγερσης και της
εξωτερικής ρυθμιστι­κής αντίστασης της διέγερσης.

ωμικό φορτίο). Η τάση της κάθε φάσης Εα στο

εσωτερικό της γεννήτριας διαφέρει από την τάση
εξόδου Vφ της συ­γκεκριμένης φάσης κατά την
πτώση τάσης σε κάποιες αντιστάσεις και αυτεπαγω­
γές. Ως αναφορά όλων των τάσεων και των
ρευμάτων εδώ θεωρείται η τάση Vφ. Γι' αυτόν
ακριβώς το λόγο η φάση της Vφ θεωρείται
μηδενική.
 Ανάλυση της Σύγχρονης Γεννήτριας με στρεφόμενα
διανύσματα
Το διανυσματικό διάγραμμα της γεννήτριας μετατρέπεται αναλόγως,
όταν το φορτίο της γεννήτριας είναι επαγωγικό ή χωρητικό (Σχ. 5).
Εδώ φαίνεται ότι με δε­δομένη τη φασική τάση και το ρεύμα οπλισμού
της γεννήτριας απαιτείται παραγωγή μεγαλύτερης τάσης ΕΑ για την
τροφοδοσία επαγωγικού φορτίου απ' αυτή που απαι­τείται για την
τροφοδοσία χωρητικού φορτίου. Δηλαδή, απαιτείται μεγαλύτερο ρεύ­
μα διέγερσης για την τροφοδοσία του επαγωγικού φορτίου με την ίδια
τάση. Αυτό συμβαίνει, επειδή
Εα = Κφω (1)
και η ω πρέπει να παραμείνει σταθερή, ώστε η συχνότητα τροφοδοσίας να μη
μετα­βληθεί.
Για δεδομένο ρεύμα διέγερσης και
ρεύμα φορτίου η φασική τάση στα άκρα
της γεννήτριας είναι μικρότερη στα επα­
γωγικά φορτία και μεγαλύτερη στα
χωρητικά.

Στις πραγματικές σύγχρονες γεννήτριες η σύγχρονη αντίδραση

είναι πολύ μεγαλύτερη σε μέτρο από την αντίσταση οπλισμού τους
RΑ. Έτσι η RΑ αγνοείται στην περίπτωση της ποιοτικής μελέτης
των μεταβολών της τάσης. Όταν όμως απαι­τούνται ακριβείς
ποσοτικοί υπολογισμοί, η RΑ πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνεται
υπόψη

ΣΧΗΜΑ 5 Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί με (α) επα­γωγικό, (β)
χωρητικό συντελεστή ισχύος.
 Ισχύς και Ροπή στην έξοδο των σύγχρονων
γεννητριών
Μια σύγχρονη γεννήτρια παρουσιάζει απώλειες κατά
τη μετατροπή της μηχανικής ισχύος σε ηλεκτρική,
γι' αυτό και ποτέ η ισχύς εισόδου της δεν είναι ίση
με την ισχύ εξόδου. Στο διάγραμμα ροής ισχύος
μιας σύγχρονης γεννήτριας του Σχ. 5-15, φαίνεται
ότι η ισχύς εισόδου στη γεννήτρια είναι η μηχανική
ισχύς που εφαρ­μόζεται στον άξονά της

ΣΧΗΜΑ 5-15 Διάγραμμα ροής ισχύος μια σύγχρονης γεννήτριας.

Η ισχύς που μετατρέπεται σε ηλεκτρική στο
εσωτερικό της μηχανής είναι ίση με

Όπου γ είναι η γωνία μεταξύ των ΕΑ και ΙΑ. Η

διαφορά μεταξύ της ισχύος εισόδου στη γεννήτρια
και της ισχύος που μετατρέπεται τελικά σε
ηλεκτρική οφείλεται στις απώλειες πυρήνα, στις
μηχανικές απώλειες και στις κατανεμημένες
απώλειες της γεννήτριας.
Η ενεργός ισχύς εξόδου της γεννήτριας Pout,
δίνεται (σε πολικά μεγέθη) από την

Και σε φασικά μεγέθη από την

 Ισχύς και Ροπή στην έξοδο των σύγχρονων
γεννητριών

Μια πολύ χρήσιμη προσεγγιστική σχέση για τον υπολογισμό της ισχύος
εξόδου της γεννήτριας εξάγεται, αν αγνοηθεί η αντίσταση οπλισμού
Ra . Αυτή η προσέγγιση γίνεται επειδή ΧS >> RA. Τότε, το
διανυσματικό διάγραμμα της γεννήτριας μετατρέ­πεται στο διάγραμμα του
Σχ. 5-16. Σ' αυτό το σχήμα το τμήμα bc μπορεί να εκφρα­στεί ως ΕΑ
sinδ ή ως ΧS ΙΑ cos θ, οπότε

ΣΧΗΜΑ 5-16 Απλοποιημένο διανυσματικό διάγραμμα στο οποίο

αγνοείται η αντίσταση οπλι­σμού.

Και με αντικατάσταση στην 5.17 προκύπτει

(5-20)

Επειδή οι ωμικές αντιστάσεις στην Εξ. (5-20)

Αυτή η μέγιστη ισχύς
αγνοούνται, αυτή εκφράζει τόσο την ισχύ που ονομάζεται στατικό
μετατρέπεται από μηχανική σε ηλεκτρική Ρconv όσο όριο ευστάθειας της
γεννήτριας. Οι πραγ­
και την ισχύ εξόδου Ρout. ματικές μηχανές δεν
πλησιάζουν ποτέ αυτό
το όριο. Συνήθως
Όπως δείχνει η Εξ. (5-20), η ισχύς εξόδου της στην κανονική λει­
μηχανής εξαρτάται από τη γωνία δ μεταξύ των Vφ τουργία με πλήρες
και ΕΑ. Αυτή η γωνία ονομάζεται γωνία ροπής της (5-21)
φορτίο η τιμή της δ
κυμαίνεται μεταξύ 15°
μηχανής και προσδιορίζει τη μέγιστη ισχύ που είναι και 20°.
ικανή να προσφέρει η γεννήτρια. Όταν δ=90 μοιρες
και sin δ=1 , είναι
 Ισοδύναμο κύκλωμα μηχανής κυλινδρικού δρομέα
Άξονας πεδίου FR Στη μόνιμη κατάσταση λειτουργίας, τα μαγνητικά πεδία των τυλιγμάτων
πεδίου και τυμπάνου, περιστρέφονται και τα δύο με την ίδια κατεύθυνση
Ff ns με τη σύγχρονη ταχύτητα.
Για λειτουργία γεννήτριας, το πεδίο της διέγερσης προηγείται του πεδίου
της αντίδρασης τυμπάνου, ενώ για λειτουργία κινητήρα έπεται. Η
Άξονας φάσης
(a  a) θεμελιώδης συνιστώσα της συνισταμένης Μ.Ε.Δ. στο διάκενο, προκύπτει
FA από το διανυσματικό άθροισμα των θεμελιωδών συνιστωσών των
Μ.Ε.Δ. των τυλιγμάτων του πεδίου και τυμπάνου.

Εάν αμεληθούν τα φαινόμενα κορεσμού του σιδηρομαγνητικού κυκλώματος και

επειδή η μαγνητική ροή είναι ανάλογη της μαγνητεγερτικής δύναμης, η ΦR  Φf  Φ A
μαγνητική ροή ανά πόλο στο διάκενο προκύπτει από το διανυσματικό άθροισμα
των επιμέρους μαγνητικών ροών ανά πόλο των τυλιγμάτων πεδίου και τυμπάνου.

Η επαγόμενη Η.Ε.Δ. κατά την υπό φορτίο λειτουργία λόγω Im

της συνισταμένης Μ.Ε.Δ. στο διάκενο, είναι γνωστή σαν τάση
διακένου και καθυστερεί της αντίστοιχης μαγνητικής ροής ΦA
κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες. Ef
Φf ΦR

E R = Ef + E A
EA
 ER
ER = επαγόμενη Η.Ε.Δ. λόγω της ΦR (τάση διακένου), (V)
 Re
EA = επαγόμενη Η.Ε.Δ. λόγω της ΦA , (V)
Ia
ra = ωμική αντίσταση ανά φάση του τυλίγματος τυμπάνου.
xal = επαγωγικής αντίδρασης σκέδασης, σε σειρά με την ωμική αντίσταση του τυλίγματος τυμπάνου.
(Η μαγνητική ροή σκέδασης του τυλίγματος τυμπάνου, είναι η συνιστώσα της παραγόμενης ροής από
το ρεύμα του τυλίγματος τυμπάνου η οποία δεν εμπλέκεται με το τύλιγμα διέγερσης του δρομέα, δεν
συμμετέχει στη διαδικασία της ηλεκτρομηχανικής μετατροπής της ενέργειας, αλλά εμφανίζεται σαν
μια πτώση τάσης στο ισοδύναμο κύκλωμα ανά φάση της μηχανής μέσω της xal )
Η επαγόμενη Η.Ε.Δ. EA λόγω της αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου,
καθυστερεί κατά 90 ηλεκτρ. μοίρες σε σχέση με το διάνυσμα της E A   jK A Φ A   jx a I a
μαγνητικής ροής ΦA ή του ρεύματος τυμπάνου Ia. Εάν αμεληθούν τα
φαινόμενα κορεσμού του σιδηρομαγνητικού κυκλώματος

Λειτουργία Γεννήτριας
E R  Va  (ra  jx al )I a

Ef  ER  jxa Ia  Va  Ia (ra  jxs )

Λειτουργία Κινητήρα
E R  Va  ( ra  jx al )I a

Ef  ER  jxa I a  Va  Ia (ra  jxs )

x s  x a  x al = σύγχρονη επαγωγική αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου (λαμβάνει υπόψη της τη συνολική
μαγνητική ροή μαγνήτισης και σκέδασης που οφείλεται στα ρεύματα και των τριών φάσεων).
 Διερεύνηση της αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου
Η αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου, έχει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της σύγχρονης
μηχανής.
Λειτουργία Γεννήτριας: τα παραστατικά διανύσματα χρόνου της μαγνητικής ροής της
αντίδρασης τυμπάνου και του ρεύματος τυμπάνου είναι σε φάση,
Λειτουργία Κινητήρα: εμφανίζουν διαφορά φάσης 180 ηλεκτρικών μοιρών.
Η επίδραση της αντίδρασης τυμπάνου σχετίζεται άμεσα με το συντελεστή ισχύος με τον οποίο
λειτουργεί η μηχανή.
Για λόγους απλοποίησης αμελείται η πτώση τάσης στην ωμική αντίσταση και στην αντίδραση
σκέδασης του τυλίγματος τυμπάνου. Δηλαδή Va  E R
Λειτουργία Γεννήτριας

Μοναδιαίος Σ.Ι. Μηδενικός Σ.Ι. προπορείας

Μηδενικός Σ.Ι. μεταπορείας (Καθαρά Ωμική φόρτιση) (Χωρητική φόρτιση)
(Επαγωγική φόρτιση)
 Λειτουργία γεννήτριας με μηδενικό Σ.Ι. μεταπορείας (Επαγωγική φόρτιση)

Η αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου (ΦR) έχει καθαρά απομαγνητίζουσα επίδραση,

καθόσον η μαγνητική ροή του τυλίγματος τυμπάνου (ΦA) έχει διαφορά φάσης 180
ηλεκτρικές μοίρες σε σχέση με τη μαγνητική ροή του τυλίγματος της διέγερσης (Φf) .
Για την εξασφάλιση της ονομαστικής τιμής της τάσης ακροδεκτών στις συγκεκριμένες
συνθήκες φόρτισης, η σύγχρονη γεννήτρια θα πρέπει να λειτουργεί σε υπερδιέγερση,
δηλαδή με αυξημένο ρεύμα στο τύλιγμα διέγερσης για την απαιτούμενη αύξηση της
τάσης διέγερσης.
Λειτουργία γεννήτριας με μοναδιαίο Σ.Ι.
Για καθαρά ωμική φόρτιση, το διάνυσμα της μαγνητικής ροής του τυλίγματος τυμπάνου (ΦA)
μπορεί να αναλυθεί σε μια συνιστώσα κάθετη στο διάνυσμα της μαγνητικής ροής του πεδίου (Φf)
και σε μια δεύτερη συνιστώσα παράλληλη με το διάνυσμα της κύριας μαγνητικής ροής (ΦR),
μεγέθους αρκετά μικρότερου της κάθετης συνιστώσας με απομαγνητίζουσα επίδραση.
Για λειτουργία με καθαρά ωμικό φορτίο, η σύγχρονη γεννήτρια δέχεται τη μικρότερη
απομαγνητίζουσα επίδραση από το τύλιγμα τυμπάνου.
Η τάση διέγερσης κατά τη λειτουργία με ωμική φόρτιση χαρακτηρίζεται ως κανονική διέγερση
και απαιτεί για ονομαστική τάση στους ακροδέκτες, μικρότερο ρεύμα στο τύλιγμα
διέγερσης σε σχέση με την καθαρά επαγωγική φόρτιση.
Λειτουργία γεννήτριας με μηδενικό Σ.Ι. προπορείας ( Χωρητική φόρτιση)
Η μαγνητική ροή του τυλίγματος τυμπάνου (ΦA) είναι σε φάση με τη μαγνητική ροή
του τυλίγματος της διέγερσης (Φf).
Η αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου για τη συγκεκριμένη φόρτιση της σύγχρονης
γεννήτριας, έχει καθαρά μαγνητίζουσα επίδραση και η μηχανή λειτουργεί σε υποδιέγερση.
Δηλαδή, για την επίτευξη της ονομαστικής τάσης ακροδεκτών για το ίδιο μέγεθος του
ρεύματος, απαιτείται μικρότερο ρεύμα στο τύλιγμα διέγερσης σε σχέση με τα υπόλοιπα
είδη φόρτισης.
 Λειτουργία Κινητήρα
Στη λειτουργία κινητήρα, τα παραστατικά διανύσματα της Μ.Ε.Δ. και της παραγόμενης
μαγνητικής ροής τα οποία μεταξύ τους είναι σε φάση χρόνου, διαφέρουν κατά 180 ηλεκτρικές
μοίρες σε σχέση με το παραστατικό διάνυσμα του ρεύματος τυμπάνου.
Επομένως, για τις ίδιες συνθήκες λειτουργίας σε σχέση με το Σ.Ι., η αντίδραση του τυλίγματος
τυμπάνου ασκεί στο διάκενο της μηχανής ακριβώς την αντίθετη επίδραση σε σχέση με τη
λειτουργία της γεννήτριας.

Μοναδιαίος Σ.Ι. Μηδενικός Σ.Ι. προπορείας

Μηδενικός Σ.Ι. μεταπορείας
 Συμπεράσματα

Για λειτουργία της σύγχρονης μηχανής σαν γεννήτρια η οποία τροφοδοτεί φορτίο με
Σ.Ι. επαγωγικό και για λειτουργία κινητήρα ο οποίος απορροφά ηλεκτρική ισχύ στην
είσοδο του με Σ.Ι χωρητικό, οι δύο συνιστώσες της μαγνητικής ροής του πεδίου (κάθετη
και παράλληλη σε σχέση με το αντίστοιχο διάνυσμα της μαγνητικής ροής του πεδίου),
ασκούν μαγνητίζουσα και απομαγνητίζουσα επίδραση αντίστοιχα.

Αντίθετα, για λειτουργία της σύγχρονης μηχανής σαν γεννήτρια η οποία τροφοδοτεί
φορτίο με Σ.Ι. χωρητικό και για λειτουργία κινητήρα ο οποίος απορροφά ηλεκτρική ισχύ
στην είσοδο του με Σ.Ι επαγωγικό, οι δύο συνιστώσες της μαγνητικής ροής του πεδίου
(κάθετη και παράλληλη σε σχέση με το αντίστοιχο διάνυσμα της μαγνητικής ροής του
πεδίου), ασκούν απομαγνητίζουσα και μαγνητίζουσα επίδραση αντίστοιχα.
 Ισχύς και Ροπή μηχανής κυλινδρικού δρομέα
Συνήθως, η σύγχρονη μηχανή ανεξάρτητα από το είδος της λειτουργίας της (σαν γεννήτρια ή
σαν κινητήρας), συνδέεται σε άπειρο ζυγό (σύστημα σταθερής τάσης και συχνότητας, το οποίο
της εξασφαλίζει σταθερή ταχύτητα περιστροφής στη μόνιμη κατάσταση λειτουργίας).
Υπάρχει ένα όριο στη μέγιστη ισχύ που μπορεί να αποδώσει η σύγχρονη μηχανή (για λειτουργία
γεννήτριας ή κινητήρα) στο φορτίο, χωρίς να διατρέχει τον κίνδυνο της απώλειας του
συγχρονισμού της.
Απώλειες Σύγχρονης μηχανής
• Μηχανικές (αφορούν τις απώλειες τριβών και ανεμισμού, οι οποίες συνήθως θεωρούνται
σταθερές και ανεξάρτητες της ταχύτητας περιστροφής.
Στις μηχανικές απώλειες, ενσωματώνουμε συνήθως και τις απώλειες πυρήνα).
• Ηλεκτρικές (αφορούν στις απώλειες χαλκού στα τυλίγματα διέγερσης και τυμπάνου)

Διαγράμματα ροής της ισχύος για τις δύο λειτουργικές καταστάσεις της σύγχρονης μηχανής

Λειτουργία Γεννήτριας Λειτουργία Κινητήρα

Pin  T s  V f I f Pint PL  3Va I a cos  Pin  3Va I a cos  V f I f Pint PL  T s

Pw, c PCu , f  I 2f R f PCu  3I a2 ra PCu  3I a2 ra  V f I f Pw, c

 Λειτουργία Γεννήτριας

Εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ισχύς 

Pint  3 Re E f I *a 
E f  Va E f  Va
Το ρεύμα τυμπάνου Ia  
ra  jx s zs
 E 2f E f Va   E 2f E f Va 
Pint  ReS int   3  cos   cos(   )  Qint  ImS int   3  sin   sin(   ) 
 zs zs   zs zs 
   

Ισχύς εξόδου της γεννήτριας δηλαδή η ισχύς που αποδίδεται στο φορτίο

 Va E f Va2   Va E f Va2 
PL  ReS L   3  cos(   )  cos   Q L  ImS L   3  sin(   )  sin  
 zs zs   zs zs 

Pint  PL  I a2 ra Qint  Q L  I a2 x s
 Λειτουργία Γεννήτριας
Αγνοώντας την ωμική αντίσταση στο τύλιγμα τυμπάνου, μιας και στις σύγχρονες μηχανές
ra ότι
μεγάλης ισχύος με αρκετά καλή προσέγγιση ισχύει xs

Απλοποιημένες οι σχέσεις είναι:

Va E f
Pint  PL  3 sin   Pmax sin 
xs

 E 2f E f V a   Va E f Va2 
Qint 3   cos   Q L  3  cos   
 zs zs  z z 
   s s 

Για σταθερή διέγερση και σταθερή τάση τροφοδοσίας, η εσωτερική ισχύς είναι αποκλειστικά
και μόνο συνάρτηση της γωνίας ροπής (ή γωνίας φορτίου).
Ισχύς αποσυγχρονισμού ή στατικό όριο ευστάθειας Pint
Γεννήτρια
(αντιπροσωπεύει τη μέγιστη εσωτερική ισχύ που  Pmax
μπορεί να αποδώσει η σύγχρονη μηχανή ανεξάρτητα
από το είδος της λειτουργίας της). Κάθε προσπάθεια
για απόδοση μεγαλύτερης ισχύος, θα οδηγήσει σε  180 o  90 o
 90 o  180o 
αποσυγχρονισμό.
3E f V a
Pmax 
xs Κινητήρας  Pmax
 Εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ροπή
Pint 3 Va E f 3 E f Va
T  sin   Tmax sin  όπου Tmax 
s  s xs s xs
T
Η εσωτερική ισχύς όσο και η εσωτερική ροπή, Γεννήτρια
 Tmax
μεταβάλλονται ημιτονικά με τη γωνία φορτίου. Οι
οριακές τιμές φόρτισης Tmax και Pmax, ανεξάρτητα από το
είδος λειτουργίας, είναι γνωστές ως στατικά όρια  180o  90 o
 90 o  180o 
ευστάθειας, καθότι η υπέρβαση τους έχει σαν
αποτέλεσμα τον αποσυγχρονισμό της μηχανής.
Κινητήρας  Tmax

Για σύνδεση της μηχανής σε άπειρο σύστημα, όπου η τάση τροφοδοσίας του τυλίγματος
τυμπάνου παραμένει σταθερή και για σταθερό ρεύμα στο τύλιγμα διέγερσης το οποίο με τη
σειρά του συνεπάγεται σταθερή επαγόμενη τάση διέγερσης, οι μεταβολές απαιτήσεων σε ροπή
αναλαμβάνονται εξ’ ολοκλήρου από τη μεταβολή της γωνίας φορτίου.
T (Nm)
Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής (σταθερή συχνότητα Γεννήτρια
των τάσεων τροφοδοσίας), οποιαδήποτε αύξηση είτε του  Tmax
μεγέθους της τάσης τροφοδοσίας είτε του ρεύματος του
πεδίου, έχει σαν αποτέλεσμα των αύξηση των στατικών
ορίων ευστάθειας της εσωτερικής ισχύος και της ns
n(rpm)
εσωτερικής ροπής. Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής, η
χαρακτηριστική ροπής-στροφών είναι μια ευθεία
 Tmax Κινητήρας
παράλληλη στον κατακόρυφο άξονα.
 Υπολογισμός παραμέτρων ισοδύναμου κυκλώματος
Ωμική αντίσταση τυλίγματος τυμπάνου
Για τον υπολογισμό της ωμικής αντίστασης του τυλίγματος τυμπάνου, η μηχανή είναι σε
στάση. Εφαρμόζουμε μια συνεχή τάση στους δύο από τους τρείς ακροδέκτες του τυλίγματος
τυμπάνου, τιμής τέτοιας ώστε το απορροφούμενο ρεύμα να μη υπερβαίνει το αντίστοιχο
ονομαστικό ρεύμα.

Για συνδεσμολογία αστέρα

rin Vdc
rin  2ra ra  
2 2 I dc

Για συνδεσμολογία τρίγωνο

2r 3rin 2Vdc
rin  ra // 2ra  a ra  
3 3 3I dc
 Σύγχρονη αντίδραση σκέδασης τυλίγματος τυμπάνου
Ο υπολογισμός της σύγχρονης αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου, απαιτεί δύο δοκιμές, κατά
τη διάρκεια των οποίων η μηχανή στρέφεται στη σύγχρονη ταχύτητα. Η πρώτη από αυτές, γίνεται
με ανοιχτοκυκλωμένο το τύλιγμα τυμπάνου και η δεύτερη με βραχυκυκλωμένο.
Χαρακτηριστική ανοιχτού κυκλώματος
Η μηχανή στρέφεται στη ns, με το τύλιγμα τυμπάνου ανοιχτο-
κυκλωμένο. Αυξάνουμε σταδιακά το If και μετράμε την επαγόμενη
φασική τάση στο τύλιγμα τυμπάνου.
Στην εν κενώ λειτουργία, δηλαδή για μηδενικό ρεύμα τυμπάνου, η
επαγόμενη τάση στο τύλιγμα τυμπάνου είναι ίση με την τάση
διέγερσης,V a ( I a  0)  E f
Η καμπύλη, ,είναι γνωστή σαν χαρακτηριστική ανοιχτού κυκλώματος
E f  f ( I f ) I a 0
(OCC)
Γραμμή Η χαρακτηριστική, αντικατοπτρίζει το φαινόμενο κορεσμού του σιδηρο-
Ef διακένου
μαγνητικού κυκλώματος. Στην αρχή, το φαινόμενο του κορεσμού είναι
OCC
αμελητέο και πρακτικά όλη η Μ.Ε.Δ. καταναλίσκεται στις μαγνητικές
Va ,no
αντιστάσεις των διακένων.
Το γραμμικό τμήμα, είναι γνωστό ως γραμμή διακένου.
Με την αύξηση του If, παρατηρείται ταχεία αύξηση των μη γραμμικών
αντιστάσεων των μεταλλικών μερών της μηχανής λόγω του κορεσμού του
I f If
σιδηρομαγνητικού κυκλώματος.

Η μηχανική ισχύς, καλύπτει τις λεγόμενες απώλειες κενού φορτίου (μηχανικές απώλειες λόγω τριβών και
ανεμισμού, καθώς και τις μαγνητικές απώλειες του πυρήνα). Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής, οι
μηχανικές απώλειες παραμένουν σταθερές. Αντίθετα, οι απώλειες του πυρήνα, εξαρτώνται άμεσα από το
μέγεθος της μαγνητικής ροής και κατ’ επέκταση από το μέγεθος της επαγόμενης τάσης.
Χαρακτηριστική Βραχυκύκλωσης

Η μηχανή στρέφεται στη σύγχρονη ταχύτητα, με το

τύλιγμα τυμπάνου βραχυκυκλωμένο. Αυξάνουμε
σταδιακά το ρεύμα στο τύλιγμα διέγερσης, μέχρις ότου
το ρεύμα τυμπάνου φτάσει μια μέγιστη τιμή, περίπου τη
διπλάσια της ονομαστικής.

Η καμπύλη, I a  f ( I f ) Va 0 ,είναι γνωστή σαν χαρακτηριστική βραχυκύκλωσης (SCC)

Γραμμή
E f (V ) διακένου I a ( A)
Η χαρακτηριστική βραχυκύκλωσης είναι γραμμική,
OCC SCC διότι δεν υπεισέρχονται φαινόμενα κορεσμού του
Va ,no
σιδηρομαγνητικού κυκλώματος. Πράγματι, λόγω του ότι
η ra << xs , πρακτικά κατά τη δοκιμή βραχυκύκλωσης,

I sc

I sc
όλη η επαγόμενη τάση διέγερσης εφαρμόζεται στα
άκρα της σύγχρονης αντίδρασης.
I f I f I f ( A)
 Tο ρεύμα βραχυκύκλωσης στο
τύλιγμα τυμπάνου είναι έντονα
επαγωγικό και καθυστερεί ως
προς την τάση διέγερσης σχεδόν
κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες, με
αποτέλεσμα να ασκεί καθαρά
απομαγνητίζουσα επίδραση.

Συνήθως, η αντίδραση σκέδασης αποτελεί το 10-20% της τιμής της

σύγχρονης αντίδρασης, με αποτέλεσμα, η επαγόμενη τάση διακένου να ER I a x al x al
Va 0  
είναι το 10-20% της αντίστοιχης τιμής της τάσης διέγερσης. Αμελώντας Ef I a xs xs
την πτώση τάση στην ωμική αντίσταση του τυλίγματος τυμπάνου.

Συνεπώς, αν και το ρεύμα τυμπάνου στο βραχυκύκλωμα μπορεί να φτάσει και στο 150% της
ονομαστικής τιμής του, η μηχανή κάτω από τη συγκεκριμένη δοκιμή λειτουργεί σε ακόρεστη
κατάσταση, με αποτέλεσμα τη γραμμική εξάρτηση μεταξύ των ρευμάτων πεδίου και τυμπάνου.

Ορίζουμε δύο τιμές για τη σύγχρονη σύνθετη αντίσταση, την κορεσμένη και την ακόρεστη τιμή
Va ,no Va ,no
z s , sat  I f  I f z s ,unsat  I f  I f

I sc 
I sc

Κορεσμένη και ακόρεστη σύγχρονη αντίδραση

x s , sat  z s2, sat  ra2 x s ,unsat  z s2,unsat  ra2

 Λόγος βραχυκύκλωσης
Γραμμή
E f (V ) διακένου I a ( A) Λόγος βραχυκύκλωσης (SCR). Ο λόγος του ρεύματος
OCC SCC
πεδίου που απαιτείται για ονομαστική τάση στο τύλιγμα
Va ,no A τυμπάνου κατά τη λειτουργία χωρίς φορτίο, προς το ρεύμα
I a , no
του πεδίου που απαιτείται για ονομαστικό ρεύμα
A τυμπάνου σε βραχυκύκλωμα.
I f
SCR 
I f
O I f I f I f ( A)

Ο λόγος βραχυκύκλωσης ισούται με το αντίστροφο της α.μ. τιμής της 1

SCR 
κορεσμένης σύγχρονης αντίστασης zs , sat ( pu )

Σε μηχανές μεγάλης ισχύος μπορεί να αμεληθεί η ωμική αντίσταση του

τυλίγματος τυμπάνου, επομένως, ο λόγος βραχυκύκλωσης θα ισούται 1
SCR 
με το αντίστροφο της ανά μονάδα τιμής της κορεσμένης σύγχρονης x s , sat ( pu )
αντίδρασης.

Συμπέρασμα: Μικρή τιμή του SCR συνεπάγεται μεγάλη τιμή της α.μ. σύγχρονης αντίδρασης
και αντίστροφα. Επειδή η σύγχρονη αντίδραση, καθορίζεται κατά κύριο λόγο από την επαγωγική
αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου, υπάρχει άμεση εξάρτηση του λόγου βραχυκύκλωσης από
το μήκος διακένου του σιδηρομαγνητικού κυκλώματος. Αύξηση του μήκους του διακένου, έχει
σαν αποτέλεσμα τη μείωση της επαγωγικής αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου, με αποτέλεσμα
την αύξηση του λόγου βραχυκύκλωσης, καθώς επίσης και την αύξηση του στατικού ορίου
ευστάθειας.
 Λειτουργία υπό φορτίο – καμπύλες V
Σε μια σύγχρονη μηχανή, η ανταλλαγή πραγματικής ισχύος με το ηλεκτρικό δίκτυο, ελέγχεται
μέσω της μηχανικής ισχύος στον άξονα, ενώ η άεργη ισχύς ελέγχεται μέσω του ρεύματος της
διέγερσης.
Ο συντελεστής ισχύος, εξαρτάται και αυτός άμεσα από το ρεύμα διέγερσης. Εάν αμελήσουμε την
ωμική αντίσταση στο τύλιγμα τυμπάνου, για λειτουργία υπό σταθερό φορτίο και με την
προϋπόθεση ότι η μηχανή είναι συνδεδεμένη σε άπειρο ζυγό.

3 Va E f
T sin   E f sin   .
 s xs

Λειτουργία με σταθερό φορτίο: οποιαδήποτε μεταβολή στην τάση διέγερσης λόγω μεταβολής
του ρεύματος του πεδίου, θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της γωνίας κατά τέτοιο τρόπο ώστε
το γινόμενο (Ef sinδ) να παραμείνει σταθερό.
Εάν αμεληθούν οι ηλεκτρικές απώλειες στο τύλιγμα τυμπάνου

I a cos   .

Δηλαδή, οποιαδήποτε μεταβολή του μέτρου του ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου, συνοδεύεται
από αντίστοιχη μεταβολή της φασικής απόκλισης μεταξύ της τάσης και του ρεύματος
τυμπάνου, ώστε η προβολή του ρεύματος στον άξονα της τάσης να παραμείνει σταθερή.
 Λειτουργία σύγχρονης γεννήτριας
Im Κανονική Λειτουργία σε υπερδιέγερση
διέγερση
Υποδιέγερση Υπερδιέγερση Ιf ↓ → Εf ↓→ γωνία δ↑. Ταυτόχρονα Ια ↓→ cosφ↑
Τόπος (τείνει από RL σε καθαρό R)
Ef 3 Ef 2 Ef1 E f cos   σταθ.
Κανονική διέγερση
I a3
Το μέτρο του Ια εμφανίζει την ελάχιστη τιμή του.
1 jxs I a1
Περεταίρω Ιf↓, έχει σαν αποτέλεσμα την
1 Ia2 Va Re υποδιέγερση της γεννήτριας και την επιπρόσθετη
Τόπος αύξηση της γωνίας φορτίου δ. Ο Σ.Ι. αρχίζει να
I a cos   σταθ. μειώνεται, αλλά είναι πλέον RC, καθόσον το ρεύμα
I a1
στο τύλιγμα τυμπάνου προηγείται της αντίστοιχης
τάσης τυμπάνου.
Σταθερό φορτίο και μεταβλητό ρεύμα διέγερσης
Στην περιοχή της υποδιέγερσης, Ια ↑ επειδή Ιf ↓
I a ( A)
Η συνεχής μείωση του μέτρου της επαγόμενης Ε f που
ανά μονάδα
προκαλείται λόγω της μείωσης του ρεύματος διέγερσης, έχει Όριο ευστάθειας Mοναδιαίος Σ.Ι. ισχύς εξόδου
0.75
σαν αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση του στατικού ορίου 0.5
0.25
ευστάθειας. Η ελάχιστη επιτρεπόμενη τιμή του ρεύματος
διέγερσης για λόγους ευστάθειας, είναι εκείνη για την οποία
η γωνία φορτίου γίνεται ίση με 90 ηλεκτρικές μοίρες.
Στη συγκεκριμένη οριακή κατάσταση, από άποψη
ευστάθειας, η επαγόμενη στο τύλιγμα τυμπάνου τάση
διέγερσης, έχει τη μικρότερη τιμή της και βρίσκεται στον
κατακόρυφο άξονα. I f ( A)
Υποδιέγερση Υπερδιέγερση
Χωρητική συμπεριφορά Επαγωγική συμπεριφορά
 Λειτουργία σύγχρονου κινητήρα
Im Κανονική Αμελώντας την ra , η Pin = Pem .
Υπερδιέγερση διέγερση
Υποδιέγερση Λειτουργία σε υπερδιέγερση (με σταθερό φορτίο)
I a1
Εf ↑→ γωνία δ↓. Η Εf ↑ (για Vα = σταθ.) → Ια ↑ και
Τόπος
I a cos   σταθ. τη μεταβολή της φασικής του απόκλισης με την Vα,
1 Ia2 Va ώστε η προβολή του στον άξονα της τάσης να
1
παραμείνει σταθερή μιας και η αποδιδόμενη ισχύς
 jxs I a1 Re παραμένει σταθερή.
Τόπος Λειτουργία σε υποδιέγερση
I a3 Ef3 Ef 2 Ef1 E f cos   σταθ. Ιf↓ → Ef↓→ γωνία δ↑. Ταυτόχρονα Ια↑→ αύξηση
της φασικής του απόκλισης με τη Vα
Σταθερό φορτίο και μεταβλητό ρεύμα διέγερσης

I a ( A) Κανονική διέγερση
Όριο ευστάθειας ανά μονάδα
Mοναδιαίος Σ.Ι.
0.75 ισχύς εξόδου Το μέτρο του Ια εμφανίζει την μικρότερη τιμή του.
0.5
Και είναι συμφασικό με τη τάση τυμπάνου (Σ.Ι = 1)
0.25
Στην περιοχή της υποδιέγερσης, Ια ↑ επειδή Ιf ↓

I f ( A)

Υπερδιέγερση Υποδιέγερση
Επαγωγική συμπεριφορά Χωρητική συμπεριφορά
 Συμπεράσματα
Λειτουργία σύγχρονης γεννήτριας
Σε κατάσταση υπερδιέγερσης, η γεννήτρια τροφοδοτεί το φορτίο με συντελεστή ισχύος
μεταπορείας (επαγωγικός), σε κανονική διέγερση με μοναδιαίο συντελεστή ισχύος και σε
υποδιέγερση με συντελεστή ισχύος προπορείας (χωρητικός).
Σε κανονική διέγερση οι καμπύλες V εμφανίζουν απόλυτο ελάχιστο.

Λειτουργία σύγχρονου κινητήρα

Σε κατάσταση υπερδιέγερσης ο κινητήρας εμφανίζει χωρητική συμπεριφορά που σημαίνει
ότι ο συντελεστής ισχύος είναι προπορείας.
Σε κατάσταση υποδιέγερσης, ο κινητήρας εμφανίζει επαγωγική συμπεριφορά που σημαίνει
ότι ο συντελεστής ισχύος είναι μεταπορείας.
Όπως και στην περίπτωση της γεννήτριας, η ελάχιστη επιτρεπόμενη τιμή του ρεύματος
διέγερσης για λόγους ευστάθειας, είναι εκείνη για την οποία η γωνία φορτίου γίνεται ίση
με 90 ηλεκτρικές μοίρες. Στη συγκεκριμένη οριακή κατάσταση, από άποψη ευστάθειας, η
τάση διέγερσης έχει τη μικρότερη τιμή της και βρίσκεται στον κατακόρυφο άξονα.
 Χρήση του σύγχρονου κινητήρα για αντιστάθμιση
Για λειτουργία χωρίς φορτίο, η ροή πραγματικής ισχύος από το ηλεκτρικό στο
μηχανικό σύστημα είναι μηδενική. Στην περίπτωση αυτή, η γωνία φορτίου δ = 0 και αν Va  E a
αμελήσουμε και τις διάφορες απώλειες → Ια = 0. Από ισοδύναμο κύκλωμα:

Για f = σταθ. των τάσεων τροφοδοσίας, οι n = σταθ. και στην περίπτωση αυτή η τάση
διέγερσης εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το ρεύμα διέγερσης. V  Ea
Ia  a
Η μεταβολή του ρεύματος διέγερσης, θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μεταβολή της τάσης jx s
διέγερσης και τη δημιουργία ενός ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου.
Im Im
Ia
 0  0 Μιας και η γωνία φορτίου εξακολουθεί να είναι
μηδενική, δηλαδή τα διανύσματα των τάσεων
jxs I a jxs I a
διέγερσης και τυμπάνου είναι συμφασικά, το
Va Ef Re Ef Va Re ρεύμα τυμπάνου συνεισφέρει μόνο σε άεργο
ισχύ.
Υπερδιέγερση Ia Υποδιέγερση
Κατάσταση υπερδιέγερσης, η ισχύς στην είσοδο: S in  Va I *a  3Va 0 o  I a   90 o   j 3Va I a
Ο σύγχρονος κινητήρας συμπεριφέρεται ως ιδανικός πυκνωτής, παράγοντας επαγωγική άεργο ισχύ.
Για το λόγο αυτό, ονομάζεται και σύγχρονος πυκνωτής.
Κατάσταση υπερδιέγερσης, το ρεύμα τύμπανου καθυστερεί ως προς την τάση κατά 90ο και ο
κινητήρας εμφανίζει επαγωγική συμπεριφορά. Η μιγαδική ισχύς στην είσοδο του κινητήρα στη
συγκεκριμένη λειτουργική κατάσταση : S in  Va I *a  3Va 0 o  I a   90 o   j 3Va I a
Ο κινητήρας συμπεριφέρεται σαν ένα καθαρά επαγωγικό φορτίο, παράγοντας χωρητική άεργο ισχύ.
Στις σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και στις μεγάλες βιομηχανικές
εγκαταστάσεις, λειτουργούν σύγχρονοι κινητήρες χωρίς φορτίο, με αποκλειστικό σκοπό τη ρύθμιση
του Σ.Ι., παρέχοντας τη δυνατότητα και για χωρητική και για επαγωγική αντιστάθμιση.
 Περιοχές ασφαλούς λειτουργίας
Η περιοχή ασφαλούς λειτουργίας (συνεχή λειτουργία στη μόνιμη κατάσταση), καθορίζεται από:
• τα θερμικά όρια φόρτισης,
• τα μηχανικά όρια φόρτισης και
• τα όρια στατικής ευστάθειας
Θερμικά όρια φόρτισης
Ηλεκτρικές απώλειες των τυλιγμάτων διέγερσης και τυμπάνου PCu ,max  3I a2,max ra  I 2f ,max r f
(θέτουν ένα όριο στη μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή του ρεύματος).
Το μέγιστο επιτρεπόμενο ρεύμα στο τύλιγμα τυμπάνου, καθορίζει κατά βάση και τη μέγιστη
φαινόμενη ισχύ της σύγχρονης μηχανής (Ονομαστική ισχύς), η οποία εγγυάται την ασφαλή από
άποψη υπερθέρμανσης, συνεχή λειτουργία της μηχανής.
S no  3 V p ,no I a ,max  3V ph,no I a ,no

Μηχανικά όρια φόρτισης

Επειδή ns = ct, τα μηχανικά όρια περιορίζονται στη μέγιστη ροπή .
Πρακτικά σημαίνει ότι, ο περιορισμός της μέγιστης ισχύος καθορίζεται αποκλειστικά και μόνο
από τα θερμικά όρια φόρτισης. Υψηλά ρεύματα στο τύλιγμα τυμπάνου, μπορούν να οδηγήσουν
σε αυξημένες PCu, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό της
μηχανής και την έντονη καταπόνηση των μονώσεων των τυλιγμάτων. Στην αύξηση της
θερμοκρασίας, συντελούν δευτερευόντως και οι PCu στο τύλιγμα διέγερσης και οι πάσης φύσης
μηχανικές απώλειες.
Στην περίπτωση που η μηχανή είναι εφοδιασμένη με συστήματα ψύξης, τα όρια φόρτισης καθώς
επίσης και το εμβαδόν της ασφαλούς περιοχής λειτουργίας αυξάνουν σημαντικά.
 Περιοχές ασφαλούς λειτουργίας (Γεωμετρικοί τόποι μεγεθών)
jQ
Τόπος σταθερής S S  επίπεδο Μιγαδική ισχύς στους ακροδέκτες του τυλίγματος τυμπάνου
ή
σταθερού Iα
Va E f  3Va E f 3Va2 
Τόπος σταθερής Εf S  P  jQ  3 sin   j  cos   

Περιοχή ασφαλούς
S ή
σταθερού If
xs  xs xs 
A B
λειτουργίας
3Va2 Q
xs 
Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής, η επαγόμενη Ef στο
O 
P P
τύλιγμα τυμπάνου, εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το
Ιf .
O
Ο κύκλος με κέντρο O και ακτίνα 3VaEf /xs , αντιστοιχεί στο
3Va E f Μέγιστη P
xs ή γεωμετρικό τόπο των σημείων σταθερής Ef και κατ΄
στατικό όριο
ευστάθειας επέκταση, στο γεωμετρικό τόπο των σημείων σταθερού Ιf .
  90o
Ο κύκλος με κέντρο O΄ και ακτίνα το μέτρο S=3VaIa της
 0  0 μιγαδικής ισχύος, αντιστοιχεί στο γεωμετρικό τόπο των
σημείων σταθερού ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου.
Λειτουργία κινητήρα Λειτουργία γεννήτριας

Γραμμοσκιασμένη περιοχή
Περικλείεται μέσα στις περιοχές που καθορίζονται από τα μέγιστα επιτρεπόμενα Ιf και Ια από
άποψη θερμικής φόρτισης (για συνεχή λειτουργία) και την οριζόντια περιοχή του στατικού
ορίου ευστάθειας. Τα ρεύματα αυτά, για ονομαστικές τάσεις στα τυλίγματα, αντιπροσωπεύουν
τα αντίστοιχα ονομαστικά ρεύματα της μηχανής.
Τα σημεία τομής A και B των δύο γεωμετρικών τόπων των Ιf και Ια , προσδιορίζουν τα δυο
βέλτιστα λειτουργικά σημεία για λειτουργία κινητήρα και γεννήτριας αντίστοιχα, διότι
επιτυγχάνεται η μέγιστη χρησιμοποίηση από άποψη ισχύος των δύο κυκλωμάτων.
Η συνεχής λειτουργία της σύγχρονης μηχανής εντός των ορίων της γραμμοσκιασμένης
περιοχής (περιοχή ασφαλούς λειτουργίας), εγγυάται ότι δεν θα εμφανιστούν φαινόμενα
έντονης υπερθέρμανσης στα τυλίγματα στάτη και δρομέα, τα οποία θα μπορούσαν να
οδηγήσουν στην καταστροφή των μονώσεων.

Η μέγιστη επιτρεπόμενη θερμοκρασία στα τυλίγματα, εξαρτάται από το είδος της μόνωσης.
Όσο καλύτερης ποιότητας είναι η χρησιμοποιούμενη μόνωση, τόσο μεγαλύτερα είναι τα
επιτρεπόμενα όρια θερμικής φόρτισης και το εμβαδόν της περιοχής ασφαλούς λειτουργίας.

Προφανώς, για μικρά χρονικά διαστήματα, είναι δυνατή η λειτουργία της σύγχρονης μηχανής
έξω από τα επιτρεπόμενα μέγιστα όρια χωρίς προβλήματα.
 Εκκίνηση σύγχρονου κινητήρα

Στις σύγχρονες μηχανές, το τύλιγμα της διέγερσης κατά βάση βρίσκεται στο δρομέα και
τροφοδοτείται με Σ.Ρ. και το τριφασικό τύλιγμα τυμπάνου στο στάτη.
Το παραγόμενο μαγνητικό πεδίο του δρομέα, εφόσον ο δρομέας είναι ακίνητος, είναι στάσιμο
στο χώρο, σε αντίθεση με το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος τυμπάνου το οποίο περιστρέφεται
με τη ns, με αποτέλεσμα η μέση παραγόμενη ροπή εκκίνησης να είναι μηδενική.

Πρακτικά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, λόγω της μεγάλης αδράνειας των στρεφόμενων
μαζών, ο δρομέας αδυνατεί να παρακολουθήσει την κίνηση του μαγνητικού πεδίου του
στάτη, με αποτέλεσμα να δέχεται σε κάθε ημιπερίοδο της εναλλασσόμενης τάσης, ροπή
διαφορετικής κατεύθυνσης.
T T

N N

S N N S

S S
 Εκκίνηση σύγχρονου κινητήρα

Η εναλλαγή της διεύθυνσης της ασκούμενης ηλεκτρικής ροπής στο δρομέα σε κάθε περίοδο
της εναλλασσόμενης τάσης, αντί την περιστροφή προκαλεί μια δόνηση στο δρομέα, η οποία με
τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει έντονα φαινόμενα υπερθέρμανσης στον κινητήρα.
Όταν ο κινητήρας στρέφεται με τη ns, τότε συντηρείται η περιστροφή, διότι στην περίπτωση
αυτή η αλλαγή της φοράς του ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου, συμπίπτει με την αλλαγή
της θέσης των πόλων του δρομέα και έτσι αναπτύσσεται ροπή μιας κατεύθυνσης.
Όταν η ταχύτητα περιστροφής του δρομέα είναι λίγο μικρότερη από τη ns, αναπτύσσεται και
πάλι ροπή μιας κατεύθυνσης η οποία επιταχύνει το δρομέα στη σύγχρονη ταχύτητα. Η
ταχύτητα αυτή είναι γνωστή ως κρίσιμη ταχύτητα, εξαρτάται άμεσα από τη ροπή αδράνειας
των στρεφόμενων μαζών του δρομέα και είναι διαφορετική σε κάθε κινητήρα.
Όταν η ταχύτητα περιστροφής είναι μεγαλύτερη από την κρίσιμη ταχύτητα ο κινητήρας
συγχρονίζεται από μόνος του, ενώ στην περίπτωση που είναι μικρότερη δεν καταφέρνει να
συγχρονιστεί και η ταχύτητα του σταδιακά ελαττώνεται μέχρι το μηδενισμό της.
Συμπέρασμα: Ο σύγχρονος κινητήρας δεν ξεκινά από μόνος του και χρειάζεται βοηθητικά
μέσα για την εκκίνηση του

Βασικές μέθοδοι για την εκκίνηση των σύγχρονων κινητήρων

• Μέσω αντιστροφέα AC/DC/AC με τη μεταβολή του μεγέθους της συχνότητας των τάσεων
τροφοδοσίας και
• με τη χρήση τυλιγμάτων απόσβεσης σαν ασύγχρονος κινητήρας.
 Χρήση τυλιγμάτων απόσβεσης Tύλιγμα απόσβεσης

Το τύλιγμα απόσβεσης, είναι στην ουσία ένα πρόσθετο τύλιγμα

κλωβού το οποίο τοποθετείται σε ειδικά αυλάκια στα πέλματα
των μαγνητικών πόλων του δρομέα. Με τη χρήση των
πρόσθετων τυλιγμάτων απόσβεσης, ο σύγχρονος κινητήρας
διαθέτει πλέον ροπή εκκίνησης, καθόσον ξεκινά σαν
ασύγχρονος κινητήρας.
Για την αποφυγή υπερτάσεων και ανάπτυξη ροπής εκκίνησης, το τύλιγμα διέγερσης
βραχυκυκλώνεται μέσω κατάλληλης ωμικής αντίστασης και λειτουργεί σαν τύλιγμα κλωβού.
Όταν ο κινητήρας πλησιάσει τη ns, αποσυνδέεται η ωμική αντίσταση και το τύλιγμα
διέγερσης τροφοδοτείται με την ονομαστική του τάση.
Με την προϋπόθεση ότι η ταχύτητα περιστροφής είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη
οριακή ταχύτητα, επιτυγχάνεται το μαγνητικό κύκλωμα των πόλων των τυλιγμάτων στάτη και
δρομέα και ο κινητήρας αυτοσυγχρονίζεται.
Στη ns δεν επάγονται τάσεις και ρεύματα στα τυλίγματα απόσβεσης, καθόσον δεν υπάρχει
σχετική κίνηση μεταξύ των αγωγών των συγκεκριμένων τυλιγμάτων και του στρεφόμενου
μαγνητικού πεδίου του τυλίγματος τυμπάνου, με αποτέλεσμα τα τυλίγματα απόσβεσης να
παραμένουν ανενεργά.
Τα τυλίγματα απόσβεσης βελτιώνουν και την ευστάθεια της μηχανής
Στην περίπτωση του ηλεκτρικού κινητήρα, δρουν ανασταλτικά σε οποιεσδήποτε μεταβολές του
φορτίου που τείνουν να μεταβάλλουν την ταχύτητα περιστροφής σε διαφορετική τιμή από τη
σύγχρονη ταχύτητα.
Στην περίπτωση της γεννήτριας, συμβάλλουν στη σταθεροποίηση της τάσης στους ακροδέκτες
του τυλίγματος τυμπάνου καθώς επίσης και στη ταχύτητα περιστροφής.
 Χρήση αντιστροφέα με ρύθμιση της συχνότητας
Η συγκεκριμένη μέθοδος εκκίνησης, απαιτεί τη χρήση ενός μετατροπέα AC/DC/AC.
Για την αποδοτικότερη χρησιμοποίηση των μαγνητικών χαρακτηριστικών του
σιδηρομαγνητικού κυκλώματος, η μεταβολή της συχνότητας συνοδεύεται και από ταυτόχρονη
μεταβολή του μεγέθους της τάσης τροφοδοσίας, έτσι ώστε η μαγνητική ροή στο διάκενο να
διατηρείται στη μέγιστη δυνατή τιμή (ρύθμιση του λόγου V/f)
V
 σταθ.
f

Μετατροπέας Σύγχρονος T ,
Ε.Ρ./Σ.Ρ./Ε.Ρ. κινητήρας

V f

Η χαμηλή συχνότητα των τάσεων τροφοδοσίας και η αντίστοιχη χαμηλή ταχύτητα του
στρεφόμενου μαγνητικού πεδίου του τυλίγματος τυμπάνου (V/f = ct.), παρέχει τη δυνατότητα
στις στρεφόμενες μάζες του δρομέα να υπερνικήσουν τη μηχανική αδράνεια και οι πόλοι του
τυλίγματος του δρομέα να ακολουθήσουν τους στρεφόμενους πόλους του τυλίγματος του στάτη.
Με την ομαλή αύξηση της συχνότητας, ο κινητήρας φέρεται σταδιακά στη σύγχρονη
ταχύτητα περιστροφής.
 Μηχανές έκτυπων πόλων
Το τύλιγμα τυμπάνου των μηχανών με έκτυπους πόλους, είναι κατασκευαστικά το ίδιο με εκείνο
των μηχανών με ομοιόμορφο διάκενο.
Οι έκτυποι πόλοι εισαγάγουν μια ανομοιομορφία στο διάκενο, με αποτέλεσμα η μαγνητική
αντίσταση του κυκλώματος να μην είναι πλέον σταθερή γύρω από την περιφέρεια του
διακένου.
d
b
 • Η μικρότερη τιμή της μαγνητικής αντίστασης, θα
N εμφανίζεται στους άξονες των μαγνητικών πόλων
c ( άξονας d )
• Η μεγαλύτερη τιμή της μαγνητικής αντίστασης
q
c στους
άξονες μεταξύ δύο διαδοχικών πόλων ( άξονας q )
S
a
b
Η ανομοιομορφία αυτή του διακένου, έχει σαν αποτέλεσμα την εξάρτηση της μαγνητικής ροής
του τυλίγματος τυμπάνου από τη γωνιακή θέση του δρομέα.
Ορθός άξονας (d): Ο άξονας κατά μήκος του άξονα του πόλου του δρομέα και
Εγκάρσιος άξονας (q): Ο άξονας ο κάθετος στον ορθό άξονα (άξονας μεταξύ δύο διαδοχικών
μαγνητικών πόλων)
 Μηχανές έκτυπων πόλων

Αξονας των
πόλων πεδίου
Πραγματική
Θεμελιώδης ροή πεδίου
ροή πεδίου
Θεμελιώδης Θεμελιώδης
f Πραγματική f ροή τυμπανου ροή πεδίου
ροή πεδίου Πραγματική
ροή τυμπάνου

Επιφάνεια
τυμπάνου

Ef a Ia Ef
Θεμελιώδης
Πόλος
ροή τυμπανου

a Πραγματική Ροή τυμπάνου
ροή τυμπάνου 3ης αρμονικής
Ia

Η θεμελιώδης συνιστώσα της μαγνητικής ροής της αντίδρασης του τυλίγματος

τυμπάνου στο χώρο μεταξύ δυο μαγνητικών πόλων, όπου η αντίστοιχη συνισταμένη
μαγνητική ροή είναι κάθετη στον άξονα του πεδίου (δηλαδή το ρεύμα τυμπάνου είναι
συμφασικό με την τάση διέγερσης), είναι μικρότερη από ότι στην περίπτωση που η γωνία
μεταξύ των μαγνητικών ροών του πεδίου και της αντίδρασης τυμπάνου είναι σε διαφορά
φάσης 180o (όπου η φασική απόκλιση του ρεύματος τυμπάνου και της επαγόμενης τάσης
διέγερσης είναι 90o).
Επομένως, η αντίδραση μαγνήτισης είναι μικρότερη, όταν το ρεύμα τυμπάνου είναι σε
μηδενική φάση χρόνου (συμφασικά) με την τάση διέγερσης, από ότι όταν είναι σε φάση
χρόνου 90o.
Η επίδραση των έκτυπων πόλων, λαμβάνεται υπόψη με την ανάλυση του
ρεύματος τυμπάνου Iα σε δύο συνιστώσες, η μια σε φάση χρόνου 90o και η Ia  Id  Iq
άλλη συμφασική, με την τάση διέγερσης Εf

d
Η Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου αναλύεται
Φf σε δύο συνιστώσες, η μια από αυτές είναι
παράλληλη με τον άξονα του πεδίου
(διέγερσης) και η άλλη είναι κάθετη.
ΦR
Οπότε, η μηχανή με έκτυπους πόλους γίνεται
Ef ισοδύναμη με δύο υποθετικές μηχανές
Φ A,q Iq
ομοιόμορφου διάκενου οι οποίες λειτουργούν
q ταυτόχρονα, με διαφορετικά όμως μήκη
διακένου.
Φ A,d Το διάκενο που σχετίζεται με τον ορθό άξονα,
ΦA θα είναι μικρότερο από το αντίστοιχο που
Id Ia σχετίζεται με τον κατακόρυφο άξονα, επειδή
και η αντίστοιχη μαγνητική αντίσταση είναι
μικρότερη.
 xd = σύγχρονη αντίδραση ορθού άξονα (ο λόγος της θεμελιώδους συνιστώσας
E A  Ed  Eq της τάσης αντίδρασης τυμπάνου λόγω της θεμελιώδους συνιστώσας ορθού
άξονα του ρεύματος τυμπάνου
E d   jx d I d xq = σύγχρονη αντίδραση εγκάρσιου ή κατακόρυφου άξονα (ο λόγος της
θεμελιώδους συνιστώσας της τάσης αντίδρασης τυμπάνου λόγω της
E q   jx q I q θεμελιώδους συνιστώσας εγκάρσιου άξονα του ρεύματος τυμπάνου, στη
μόνιμη κατάσταση λειτουργίας και για ονομαστική συχνότητα.

Με την υπόθεση ότι η αντίδραση σκέδασης του τυλίγματος τυμπάνου είναι ανεξάρτητη από τη
θέση του δρομέα
x d  xl  x ad x q  x l  x aq

xad = αντίδραση μαγνήτισης τυλίγματος τυμπάνου ορθού άξονα, (Ω)

xaq = αντίδραση μαγνήτισης τυλίγματος τυμπάνου εγκάρσιου άξονα, (Ω)
xl = αντίδραση σκέδασης τυλίγματος τυμπάνου, (Ω)
Λόγω της μεγαλύτερης τιμής της μαγνητικής αντίστασης του εγκάρσιου άξονα
xd  xq
 Σύγχρονη γεννήτρια με έκτυπους πόλους

jxd I d jxq I q d
ra I a Ia Iq Ef
 

 q

Ef E  Va jxq I q
Va
f
Id
 Ia
ra I a
jxd I d

E f  Va  ra I a  jx d I d  jx q I q

I q  I a cos(   ) E f  Va cos   ra I q  x d I d
I d  I a sin(   )
Va sin   ra I d  x q I q
 Σύγχρονη γεννήτρια με έκτυπους πόλους
Συνήθως για λειτουργία γεννήτριας, είναι γνωστή η τάση ακροδεκτών και από τις συνθήκες
φόρτισης, το ρεύμα και ο συντελεστής ισχύος του φορτίου. Αυτό που δεν είναι γνωστό για την
παραπέρα ανάλυση της μηχανής, είναι η γωνία ροπής ή γωνία φορτίου δ.
E f  Va  ra I a  j ( x d  x q )I d  jx q I d  jx q I q  E qd  j ( x d  x q )I d
όπου
E qd  Va  ra I a  jx q I a

Λαμβάνοντας υπόψη ότι, το διάνυσμα Edq είναι συγγραμμικό με την τάση διέγερσης Ef οπότε
και το διάνυσμα Edq θα βρίσκεται επίσης στον οριζόντιο άξονα, δηλαδή θα είναι συμφασικό με
την τάση διέγερσης. Έχοντας γνωστή την τάση ακροδεκτών του τυλίγματος τυμπάνου της
γεννήτριας και τα χαρακτηριστικά του φορτίου, μας δίνεται η δυνατότητα υπολογισμού της
γωνίας φορτίου δ
d

Iq Eqd Ef
q
 jxq I a
 Va jxq I q jxq I q
Id
Ia ra I a
jxq I d j ( xd  xq )I d
Η φάση των διανυσμάτων Ef και Edq, είναι ενδεικτική της θέσης του εγκάρσιου άξονα και κατ’
επέκταση της μηχανικής θέσης του δρομέα.

Στις περιπτώσεις διερεύνησης της στατικής ευστάθειας σύγχρονης μηχανής με έκτυπους

πόλους, εάν αμεληθούν φαινόμενα κορεσμού, η σύγχρονη μηχανή μπορεί να παρασταθεί, με μια
ρυθμιζόμενη Η.Ε.Δ. Edq σε σειρά με τη σύγχρονη αντίδραση του κατακόρυφου άξονα και την
ωμική αντίσταση του τυλίγματος τυμπάνου
ra jxq Ia

Eqd 
 Va


Στην περίπτωση αυτή η παράσταση της μηχανής με έκτυπους πόλους, είναι όμοια με την
αντίστοιχη της μηχανής κυλινδρικού δρομέα. Βέβαια η χρήση του μοντέλου αυτού απαιτεί την
από καιρού εις καιρό ρύθμιση της τιμής της Edq, ώστε να ισχύει η σχέση

E qd  E f  ( x d  x q ) I d

Στην περίπτωση όπου x d  x q (μηχανή κυλινδρικού δρομέα), τότε ισχύει ότι E qd  E f

 Εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού της γωνίας φορτίου
d
O Iq Eqd B Ef
q OA  Va  ra I a cos   x q I a sin 
jxq I a

 Va  jxq I q jxq I q AB   x q I a cos   ra I a sin 
Id
 x q I a cos   ra I a sin 
Ia ra I a ( AB )
jxq I d j ( xd  xq ) I d tan   
A (OA) Va  ra I a cos   x q I a sin 

Εάν αμελήσουμε την πτώση τάσης στην ωμική αντίσταση του τυλίγματος τυμπάνου
E f  Va cos  Va sin 
Id  Iq 
xd xq

Va sin   x q I a cos  cos   sin  sin  

Διαιρώντας και τα δύο μέρη με cos δ και επιλύνοντας ως προς τη γωνία φορτίου δ
 I a X q cos  
1 
  tan 
 Va  I a X q sin  
 

Προφανώς, η γωνία φορτίου δ προκύπτει εύκολα και από την, θέτοντας όπου ra  0
 Σύγχρονος κινητήρας με έκτυπους πόλους
Tο ισοδύναμο κύκλωμα για λειτουργία κινητήρα, είναι απόλυτα όμοιο με εκείνο που αντιστοιχεί
σε λειτουργία γεννήτριας, με τη μόνη διαφορά στην αντιστροφή της φοράς του Iα

jxd I d jxq I q Va  E f  ra I a  jx d I d  jx q I q
Ia ra I a
 
 
 Va  E qd  ra I a  jx q I a
 E
Va  f
E qd  E f  j ( x d  x q )I a


d Va

jxq I a jxq I q

 Ef Eqd  I a X q cos  
1  
Iq
ra I a
q   tan
 ra I a  Va  I a X q sin  
j ( x d  x q )I d jxq I q
 

Id Ia
 Εσωτερική ισχύς και ροπή
Μιγαδική ισχύς στους ακροδέκτες του τυλίγματος τυμπάνου

S  3Va I *a  3Va I d  I q *
 
 3 Va I *d  Va I *q  P  jQ

Εάν αμεληθεί η Rα , η πραγματική ισχύς στους ακροδέκτες του τυλίγματος τυμπάνου θα ισούται
με την εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ισχύ της μηχανή
  
Pint  3Re Va I*a  3Re Va I*d  Va I*q  

3Va E f 3Va2 ( x d  x q )
Pint  sin   sin 2
xd 2 xd xq

Ο πρώτος όρος είναι ίδιος με την Pint
μιας μηχανής κυλινδρικού δρομέα και
οφείλεται στην αλληλεπίδραση των
μαγνητικών πεδίων των τυλιγμάτων
στάτη και δρομέα.
Ο δεύτερος όρος, είναι ανεξάρτητος του Ιf και
οφείλεται στην ανομοιομορφία της μαγνητικής
αντίστασης περί την περιφέρεια του διακένου
που δημιουργείται λόγω των έκτυπων πόλων
(ροπή μαγνητικής αντίστασης).

O σύγχρονος κινητήρας με έκτυπους πόλους, μπορεί να λειτουργήσει και με μηδενική

διέγερση σαν κινητήρας μαγνητικής αντίστασης στη σύγχρονη ταχύτητα, εφόσον βέβαια οι
απαιτήσεις του φορτίου σε ροπή εξακολουθούν να καλύπτονται από την παραγόμενη ροπή
λόγω της μαγνητικής αντίστασης.
Στην περίπτωση όπου x d  x q ο δεύτερος όρος μηδενίζεται
 Pint
Συνολική ισχύς Λόγω της συνιστώσας της ισχύος που
 Pmax
Συνιστώσα λόγω
οφείλεται στους έκτυπους πόλους, η Pmax
του πεδίου είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη
μηχανή κυλινδρικού δρομέα, για την ίδια
τάση διέγερσης.

 180o  90o 0 90 o 180 o  H αύξηση της κλίσης της

Συνιστώσα λόγω
χαρακτηριστικής, στην περιοχή μεταξύ των
έκτυπων πόλων δύο ακρότατων τιμών ± Pmax έχει σαν
αποτέλεσμα την αύξηση της ευαισθησίας
 Pmax στις οποιεσδήποτε μεταβολές του φορτίου,
αυξάνοντας παράλληλα την ταχύτητα
Λειτουργία κινητήρα Λειτουργία γεννήτριας
απόκρισης.

Εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ροπή

Pint 3Va E f 3Va2  Xd  Xq 

T  sin     sin 2
s s X d 2 s  Xd Xq 
 
 Προσδιορισμός των αντιδράσεων ορθού και εγκάρσιου άξονα
Το μέγεθος της θεμελιώδους συνιστώσας χώρου της ΦR για μηχανή με έκτυπους πόλους,
εξαρτάται από τη σχετική θέση του δρομέα σε σχέση με τον άξονα της μέγιστης τιμής της
χωρικής κατανομής της θεμελιώδους συνιστώσας της συνισταμένης Μ.Ε.Δ..

Το μέγεθος της μαγνητικής ροής, εμφανίζει:

 τη μεγαλύτερη τιμή του στην περίπτωση που ο ορθός άξονας του δρομέα ταυτίζεται με τον
άξονα της συνισταμένης Μ.Ε.Δ. και
 τη μικρότερη τιμή, στην περίπτωση που ο εγκάρσιος άξονας του πεδίου ταυτίζεται με τον
άξονα της συνισταμένης Μ.Ε.Δ..

Οι σύγχρονες αντιδράσεις xd και xq του ορθού και εγκάρσιου άξονα, αντιπροσωπεύουν την
αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου στις δύο ακραίες χαρακτηριστικές θέσεις του δρομέα.

Μέθοδος της ολίσθησης για τον υπολογισμό των αντιδράσεων του τυλίγματος τυμπάνου
Ο δρομέας στρέφεται με τη βοήθεια κινητήρα σε μια ταχύτητα λίγο διαφορετική από τη ns, με
το τύλιγμα του πεδίου ανοιχτοκυκλωμένο. Με τις συνθήκες αυτές, το στρεφόμενο κύμα της
θεμελιώδους συνιστώσας της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου, ολισθαίνει αργά περνώντας τους
πόλους του πεδίου με την ταχύτητα ολίσθησης.
 Vmax Vmin Tο Iα διαμορφώνεται σύμφωνα με τη
συχνότητα ολίσθησης που επιβάλλει η
κινητήρια μηχανή.
Το Ιmax εμφανίζεται όταν ο εγκάρσιος άξονας
I max
του δρομέα συμπίπτει με τον άξονα της
I min συνισταμένης Μ.Ε.Δ. και το Ιmin όταν ο ορθός
άξονας του δρομέα συμπίπτει με τον άξονα
της συνισταμένης Μ.Ε.Δ..
Η διαμόρφωση των τάσεων τροφοδοσίας του
τυλίγματος τυμπάνου στη συχνότητα
ολίσθησης, οφείλεται προφανώς στη σύνθετη
Ορθός άξονας Εγκάρσιος άξονας αντίσταση των γραμμών τροφοδοσίας του
τυλίγματος.
Στην περίπτωση που η συχνότητα ολίσθησης είναι αρκετά μικρή, οι ακρότατες τιμές της
τάσης και του ρεύματος τυμπάνου, μπορούν να μετρηθούν και με τη χρήση κλασικών οργάνων
(βολτομέτρου και αμπερομέτρου αντίστοιχα).

Με βάση τα παλμογραφήματα της τάσης και του ρεύματος τυμπάνου Vmax Vmin
που προέκυψαν από τη συγκεκριμένη δοκιμή, οι σύγχρονες d x  xq 
I min I max
αντιδράσεις xd και xq του ορθού και εγκάρσιου άξονα, είναι:
Μειονέκτημα της μεθόδου ολίσθησης: Σημαντικά σφάλματα μπορούν να εισαχθούν κατά τον
πειραματικό υπολογισμό στην περίπτωση που η μηχανή διαθέτει τυλίγματα αντιστάθμισης, λόγω
των επαγόμενων ρευμάτων σε αυτά. Για την αποφυγή των επιδράσεων αυτών, επιβάλλεται η
συχνότητα ολίσθησης να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη.
 Παραλληλισμός σύγχρονης γεννήτριας με το δίκτυο
Λόγοι που επιβάλλουν την τροφοδότηση των καταναλωτών με περισσότερες της
μιας συγχρόνων γεννητριών οι οποίες λειτουργούν παράλληλα.
Η ποιότητα της εξυπηρέτησης των καταναλωτών (ποιότητα της παρεχόμενης ισχύος,
αύξηση της αξιοπιστίας στη συνέχεια της τροφοδότησης),
Η μείωση του κόστους λειτουργίας των μονάδων παραγωγής,
Λόγοι συντήρησης του εξοπλισμού

Προϋποθέσεις για τον παραλληλισμό μιας γεννήτριας στο δίκτυο

1.Οι φασικές/πολικές τάσεις της υπό ένταξη γεννήτριας στο ηλεκτρικό σύστημα (δίκτυο), θα
πρέπει να είναι ίσες σε μέγεθος με τις αντίστοιχες τάσεις του δικτύου.
2. Η συχνότητα των τάσεων της γεννήτριας, θα πρέπει να είναι ίση με τη συχνότητα των
τάσεων του δικτύου
3. Η διαδοχή των φάσεων της υπό ένταξη γεννήτριας, να ταυτίζεται με τη διαδοχή των
φάσεων του δικτύου.
4. Η φασική απόκλιση μεταξύ των αντίστοιχων φασικών/πολικών τάσεων, να είναι μηδενική.
Η πρώτη συνθήκη, ελέγχεται μέσω βολτομέτρου συνδεδεμένου στους ακροδέκτες της γεννήτριας
και του δικτύου.

Οι υπόλοιπες τρεις συνθήκες, ελέγχονται συγχρόνως με τη βοήθεια των λεγόμενων πλοηγών

λυχνιών, οι οποίες συνδέονται στους ακροδέκτες του διακόπτη και σε κάθε φάση.

L1
L2 Η μέθοδος αυτή, χρησιμοποιεί τη λεγόμενη
L3 συνδεσμολογία σβέσης.
V Τρίτης συνθήκη: Η προς παραλληλισμό γεννήτρια
έχει την αυτή διαδοχή φάσης με το δίκτυο, όταν και
1 2 3
οι τρεις λυχνίες ανάβουν ή σβήνουν συγχρόνως. Εάν
όμως δεν συμβαίνει αυτό και οι λυχνίες ανάβουν και
σβήνουν η μία μετά την άλλη, σημαίνει ότι η διαδοχή
A των φάσεων είναι αντίστροφη και πρέπει να
V Rf εναλλαγούν δύο οποιεσδήποτε συνδέσεις μεταξύ των
 φάσεων.
/ Lf Vf
