WISKUNDE A (alle groepen)

INLEIDING TOT DE VAKDIDACTISCHE PRINCIPES

 Didactisch model

2
WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes
 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe e k p. 232- Handelingsniveaus: materieel,

Bo er perceptueel, verbaal, mentaal
257 ze n
eze
Differentiatieprincipe goed l Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

3| WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Focus op inzichtelijk leren

• Geen trucjes leren

• Alle principes zijn onderliggend aan dit principe
• Aanleerproces langer
• Duurzaamheid beter
• Goed zicht op essentie leerinhoud
• Oefeningen in werkboek analyseren: welke
leerinhoud, welke aspecten wil je hier oefenen

4 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Het ultieme principe?

Inzichtelijk
leren

5
WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes
 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

6| WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Betekenisvolle situaties

• Probleemstelling  leerlingen oplossing laten

zoeken
• Oriëntatie  vanuit de werkelijkheid vertrekken
(herkenbaarheid)
• Betekenisvol voor de leerlingen
• Indien mogelijk uit te voeren in de klas (met
concreet materiaal, 3- of 2-dimensioneel)
• Zeker visueel voorstellen
• Afsluiting les: terugkeren naar probleemstelling of
opnieuw aansluiten bij de werkelijkheid

7 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

Aanbreng procenten

‘Vandaag gaan we iets moeilijks leren.

We gaan leren over procenten.
Wie weet wat procenten zijn?’
 Aanbreng
procenten

‘Hebben jullie zo
! een bord al eens
e e n
m j eh langs de weg
Kijk o ruik wat n gezien? Wat zou
Geb n zien i
r li nge o p het betekenen?’
lee b uu rt ,
hu n ,…
o o l
sch
 Andere bronnen van inspiratie:
• Het schoolthema
• Het WO-thema
• Acties op school
• De seizoenen, feesten, jaarlijks
terugkerende activiteiten
• Actualiteit (Karrewiet, NOS
Jeugdjournaal,…)
• Wat leerlingen interesseert (vanuit
kindersit, de jeugdbeweging,
muziek- en dansacademie,…)
 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

11 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 C-S-A

• Concreet: telbaar materiaal dat kan gemanipuleerd

worden; driedimensionaal
6D 4H 0T 8E - Opletten! Niet alles dat kan gemanipuleerd worden is
concreet!
- Vraag stellen: op welk ‘denkniveau’ moet de leerling zitten
om dit te begrijpen?
• Schematisch: tekeningen, modellen, schema’s die
het inzicht in de leerinhoud ondersteunen
• Abstract: cijfers en symbolen
• Geleidelijke opbouw ook binnen C en S en A
• Combinaties mogelijk! Vb. S en A

12 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Concreet-Schematisch-Abstract
Illust
(voorbeelden en materialen) ra
voor tie
natu de
url
• Rangschik! geta ijke
llen
• concreet schematisch abstract

1 3 5

2
276
7

4 6

13 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 C-S-A bij natuurlijke getallen: overzicht
• Rangschik!
• concreet schematisch abstract
remediëren

276

14 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 S van Schematische ondersteuning
uitgelicht…

• geleidelijke schematisering
• komen tot de essentie: hier ‘het aantal’, de
hoeveelheid

15 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

16 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes


Het geheel (de hoeveelheid hier
die we in gelijke delen gaan
verdelen) is 12
Één van de 3 gelijke delen van die
12 (het geheel) bevat 4 knikkers.
van 12 = 4
17 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes
Wiskundige verwoording
• Meer dan, minder dan (hoeveelheden)
• symbolen correct benoemen (bekjes,
vergelijkingstekens)  spreektaal vs formele
taal
• Lijm tussen C – S- A
• Leerlingen laten benoemen
• Checken via omschrijvingen, synoniemen of
leerlingen het begrip juist begrijpen
• ‘Hoe zeg je het nog?’
 Breuken:

De schijf is mijn geheel.

Dat geheel is verdeeld in 3 gelijke delen.
Ik kleur één van die 3 gelijke delen.
Dat is één derde van mijn schijf.

18 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

19 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Handelingsniveaus

• Vereenvoudiging model van

Galperin (Pjotr, Russisch
psycholoog, leren van mentale
processen)
• Materieel handelen
• Perceptueel handelen
• Verbaal handelen
• Mentaal handelen

20 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

Denker-schrijver
klas 5de lj
inoefenen na klassikale
instructie: kommagetallen
optellen

Let goed op!

- Nodige materiaal
- Organisatie banken
- Zitplaats leerlingen
- Wie is eerst de Denker?
- Beschrijf het proces: wat valt jou
op?
- Wat doen ze als de oefening
klaar is?
 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

22 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Inductief leren
• Vanuit voorbeelden zoeken naar patronen,
overeenkomsten
• Komen tot een ‘regel’, ‘een definitie’

23 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

Principe van goed wiskundeonderwijs
Inzichtelijk leren Inductief werken

• hoofdprincipe • Vanuit voorbeelden komen tot zelfde

• Leerlingen die met inzicht leren, vaststellingen en zo komen tot de regel.
onthouden veel langer • niet zomaar de regel zeggen en dan
• Minder kans op wiskunde-angst oefeningen maken! (= deductief)
• Geen truukjes, alle wiskunde bouwt
logisch verder op elkaar  stapjes klein
genoeg (+ did.principe?)

WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Principes van goed (wiskunde)onderwijs
DIDACTISCHE PRINCIPES WISKUNDIGE WEGWIJZERS
Realiteitsprincipe Focus op inzichtelijk leren

Motivatieprincipe Betekenisvolle situaties

Activiteitsprincipe Wiskundige verwoording

Aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

Geleidelijkheidsprincipe Handelingsniveaus: materieel,

perceptueel, verbaal, mentaal

Differentiatieprincipe Inductief werken

Herhalingsprincipe Automatiseren

25 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Automatiseren

• Geen truukjes leren

• inoefenproces langer
• Duurzaamheid, onthouden beter
• Maar ook… manier om zelf tot het juiste antwoord
te komen
• Belang van regelmatig oefenen
• Verschillende oefenvormen
• Beroep doen op structuur getallen, eigenschappen
van bewerkingen en rekenstrategieën

26 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Alle principes toegepast:
voorbeeld aanbreng maaltafel van 3

3 + 3 + 3 + 3 = 12
4 keer 3 koeken = 12 koeken
4 x 3 = 12

27 | WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Lesonderwerp: Wiskunde meetkunde: de hoek
Wat doe je als je een lesonderwerp opgegeven krijgt? Of een ‘les’ uit een handboek?

Leerplan: https://zill.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/

https://pro.g-o.be/blog/Documents/Wiskunde%20-%20LO.pdf

28 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Leerplan: https://zill.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/

29 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Uitgeverijen, methode wiskunde
• Plantyn: Nieuwe Talrijk; Nieuwe Reken Raak; Octoplus; Zogezegd
Zogerekend; De Wiskanjers; differentiatie De Wiskanjers Twist; De
Wiskanjers Zorg
• Van In: Nieuwe Pluspunt; Rekensprong Plus; Reken maar!;
onlineplatform Bingel
• Die Keure: Kompas, Katapult, Komp@s, Krak (diff.↑)
• Averbode: Wiskidz
• Uitgeverij Zwijsen: zWISo; zoWISo

• Let op bij de methode IJsbrekers! Stuur je werkblad door naar

karen.demaesschalck@arteveldehs.be
• Altijd checken met de didactiek die je in Wiskunde = Wijs! leest.

30 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

Exemplarisch voorbeeld meetkunde
• Lesdoel:
- Ervaren en verwoorden wat een hoek is
- Ervaren en verwoorden wat een rechte hoek is
- Bij ‘hoeken’ in de werkelijkheid controleren of het een rechte hoek is of niet.
• Leerinhoud:
- Bij een voorwerp is datgene waarover we kunnen wrijven of wat we beschilderen, het oppervlak van een voorwerp
- Sommige oppervlakken zijn gebogen, andere zijn plat.
- Platte oppervlakken noemen we vlakken.
- Een hoek is een deel van het vlak begrensd door 2 rechte lijnen (halfrechten, ook benen van de hoek genoemd) die
samenkomen in een gemeenschappelijk punt: het hoekpunt
- Een rechte hoek is een hoek waarvan de benen loodrecht op elkaar staan.
- Ik kan met papier een rechte hoek vormen door het papier eerst in 2 te plooien en dan nog eens te plooien langs de recht
geplooide lijn. Door deze rechte hoek in een ‘hoek’ van een voorwerp te leggen, kan ik controleren of het een rechte hoek is of
niet.
- We vinden veel ‘hoeken’ met afgeronde punten in ons leven (lessenaar, prentenboeken, …). In de wiskunde is het pas een
hoek als de twee rechte lijnen in 1 punt samenkomen.

WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

Bespreking illustratie meetkunde
• Realiteitsprincipe & motivatieprincipe: betekenisvolle situatie
• Aanschouwelijkheidsprincipe: schematische ondersteuning!
materieel & perceptueel handelen
• Correcte wiskundige verwoording!
• Doel  INZICHTELIJK LEREN (dus via het geleidelijkheids-
principe, ook herhalingsprincipe)
• (boek p. 589)

WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 Uit de methode Wiskidz

33 |
 Uit de methode Wiskidz

34 |
 Linken tussen didactische principes en principes van een
goede wiskundeles
DIDACTISCHE PRINCIPES … Principes van goed wiskundeonderwijs

realiteitsprincipe betekenisvolle situaties

motivatieprincipe wiskundig correcte verwoording

handelingsniveaus: materieel,
activiteitsprincipe perceptueel, verbaal en mentaal

aanschouwelijkheidsprincipe C-S-A

geleidelijkheidsprincipe inzichtelijke aanpak

differentiatieprincipe inductief te werk gaan

herhalingsprincipe automatiseren

35 WISKUNDE A: introductie tot de vakdidactische principes

 EHB lessen wiskunde maken
Onderwerp gekregen? Les opgegeven gekregen?
• Lees eerst in je boek Wiskunde = Wijs! wat hierover staat
• Vul altijd eerst je werkblad(en) zelf in!
• Noteer bij elke oefening over welke leerinhoud het gaat.
• Check met de gegeven lesdoelen of elke leerinhoud aan een doel
gekoppeld is ET
• Noteer er het juiste leerplandoel bij: elke leerinhoud vind je terug in
het leerplan maar … LP
• Hou voor ogen dat jij je leerlingen moet voorbereiden zodat ze
zelfstandig de verwerking kunnen maken (meestal werkblad): wat
METHODE
moeten ze zeker kennen en kunnen!

36 |