Korozyon

 Bütün metaller, tabiatta bulundukları mineral hâline dönüşme

eğilimindedir.
 Tabiatta bulunan mineraller, söz konusu metalin en düşük enerji taşıyan
bileşiği, yani en kararlı hâlidir.
 Bu mineraller, özel metalürjik metotlarla ve enerji harcanarak metal
haline getirilir.
 Ancak metallerin çoğu element halinde kararlı değildir. Uygun bir ortam
bulması halinde üzerinde taşıdığı enerjiyi geri vererek kendiliğinden
doğada bulunduğu eski bileşik haline dönmeye çalışır.
 Metallerin korozyonu sonucunda önemli sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Korozyon metalden imal edilen birçok malzemenin ekonomik ömrünü
azaltmakta ve önemli kayıplara sebebiyet vermektedir. Günümüzde
bütün metal endüstrilerinde olduğu gibi çelik tekne yapımında da
korozyonun önemli derecede olumsuz etkisi görülmektedir.
 Korozyonun en fazla görüldüğü malzeme türü,
elektrokimyasal reaksiyonlara eğilimlerinin yüksek
olmasından dolayı metallerdir. Metallerin korozyonunda
oksijenin yanı sıra birçok yan etken de mevcuttur.
 Halk arasında demirin korozyonuna paslanma denir. Pas,
Fe(OH)2 formüllü bir korozyon ürünüdür.
 Metallerin korozyonları içerisinde en önemli ve tehlikeli
boyutta olanı, demirin korozyonudur. Üretim kolaylığı ve
düşük maliyet birçok yerde çelik ve demir kullanımını
yaygınlaştırmıştır. Özellikle boru hatları ve tankların metal
yüzeyleri, korozyona karşı koruma amaçlı kaplanmaktadır.
Ancak, bu metalin herhangi bir noktasında oluşabilecek
muhtemel tahribat neticesinde belli noktadan başlayarak
çok hızlı şekilde korozyon mekanizması çalışmaya başlar.
 Korozyonun Olumsuz Etkileri
 Bilindiği gibi bakırın korozyon ürünlerinin insan sağlığı
için çok zararlı olması nedeni ile bakır kaplar yüzyıllarca
kalayla kaplanarak kullanılmışlardır.
 Uçaklarda bazı önemli parçaların korozyon nedeni ile
kırılması (korozyonlu yorulma, gerilimli korozyon
çatlaması gibi nedenlerle ) uçağın düşmesine neden
olabilir.
 Korozyon dünyadaki sınırlı metal kaynaklarının en önemli
israf nedenidir.
 Her yıl üretilen metalik malzemelerin yıl sonuna yaklaşık
1/3’ ü korozyon nedeni ile kullanılmaz hale gelir.
 Korozyon nedeni ile “malzeme” kaybı yanında “sermaye -
emek - enerji ve bilgi” de kaybolur.
 Korozyon ortamı kirletir ve ayrıca kirli ortam metal
korozyonunu hızlandırır. Metal kaybı yeni metal üretimini
ve dolayısı ile ilave çevre kirlenmesine neden olarak
atmosferin ve suyun kirliliğini artırır. Kirli ortamda ise
metaller daha hızla korozyona uğrarlar.
 Tanım
Korozyon, metal veya alaşımların içinde bulundukları ortam
nedeni ile, özünde elektrokimyasal bir tepkime sonucu,
yüzeylerinden başlayarak aşınmasına, faz değiştirmesine yada
özelliklerini yitirmesine denir. Çoğu kez korozyon ile karıştırılan
erozyon ise, malzemenin sürtünme, ezilme, öğütme, sıkışma
gibi mekanik etkenler nedeni ile özünde fiziksel bir olay sonucu
aşınma ufalanmasına denir.

Korozyonun oluşmasını sağlayan tepkimeye göre, iki temel türü

vardır.

1. Elektrokimyasal korozyon
2. Kimyasal korozyon
 Korozyon Reaksiyonları
 Korozyon sırasında anodik (elektron veren-
yükseltgenme) reaksiyonlar ile katodik (elektron alan-
indirgenme) reaksiyonları birlikte oluşur. Metalinin
bulunduğu ortamdaki anodik ve katodik reaksiyonlar
aşağıdaki gibidir:
 Anodik Reaksiyon: Metalik iletkenden iyonik iletkene
olan pozitif yük transferini gerçekleştiren elektron
reaksiyonudur. Anodik reaksiyon daima bir oksitlenme
reaksiyonudur.
 Me → Me+ + e-
 Katodik Reaksiyon: Metalden elektrolite negatif yükün
transfer olduğu elektrot reaksiyonudur. Katodik reaksiyon
daima indirgenme reaksiyonudur
 Elektrot Reaksiyonu: Elektrolit ve metal ara yüzeyinde yük
transferine neden olan kimyasal reaksiyondur.
 Elektrolit: Elektrik akımını ileten iyonları içeren çözelti veya
rutubetli malzemelerdir.

 Anodik Reaksiyon: Fe0 → Fe+2 + 2e – (İyonlaşma)

 Katodik reaksiyon : ½ O2 + H2O + 2e – → 2(OH)–

2H+ + 2e → H2 (Asitli Ortamda)

 Toplam Reaksiyon: Fe0 + ½ O2 + H2O → Fe(OH)2 (Pas)

 Korozyon Hızı
Metallerin korozyon hızları prensip olarak iki ayrı şekilde
ifade edilir:
Birim zamanda, birim yüzeyde meydana gelen kütle kaybı.

Korozyon sonucu metal yüzeyinin 1 m2sinde 1 günde

meydana gelen ağırlık kaybı, g/m2 gün
Birim zamanda metal yüzeyinde meydana gelen kalınlık

azalması. Korozyon sonucu metal kalınlığında bir yılda

meydana gelen azalma, mm/yıl.
Korozyon Akım Yoğunluğu: Metal yüzeyinin 1 cm2deki

anodik akım yoğunluğu , μA/cm2

 Korozyona Etki Eden Faktörler
 Ortamın Etkisi: Metallerin korozyona uğrama hızı büyük
ölçüde bulunduğu ortamla ilgilidir. Ortamdaki nem miktarı,
asitlik–baziklik durumu, havanın, oksijeninin veya suyun
ortam tarafından geçirilebilme yeteneği, kaçak akımlar ve
çeşitli bakteriler korozyonu başlatıcı ve hızlandırıcı etken
olarak karşımıza çıkar.
 Sıcaklığın Etkisi: Ortam sıcaklığının artması iyon hareketini
artırarak korozyon hızını artırır. Ortam sıcaklığı -50 ile +500C
arasında değişen toprak 00C derecede donar ve iyon hareket
hızı minimuma düşer. Sıcaklığın artmasının oksijen
konsantrasyonunu düşürücü etkisi de vardır. Ancak bu etki
iyon hareketinin artmasından kaynaklanan reaksiyonların
yanında oldukça zayıf kalmaktadır.
 Malzeme Seçimini Etkisi: Korozyona sebep olan
etkenlerden biri de birbiriyle potansiyel farkı bulunan
metallerin bir arada kullanılmasıdır. Bu durum korozyonu
başlatıcı ve hızlandırıcı bir etkendir. Örneğin, çok düşülen
bir hata olarak çelik sacdan yapılan panoların üzerine
konulan paslanmaz çelik cıvata ve contalar bulundukları
bölgede galvanik korozyona sebep olmaktadır. Bu tip
durumlarda ana yüzeye cıvatalar ya da contalar plastik
ile izole edilmelidir.
 Taneler Arası Özellik Farkları: Metallerin tane
boyutları arasındaki farklar ve iki tanedeki farklı
konsantrasyonlar neticesinde iki tanenin sınırı, korozyon
başlangıcı için uygun bir ortam oluşturur.
 Sistem Dizaynı: Korozif malzemelerin depolandığı
sistemlerde korozif ortamın (su vb.) birikmesini önlemeye
yönelik tasarımlar uygulanmalıdır. Ayrıca arasında sıvı
birikintisine neden olabilecek çok ince aralıklardan
kaçınılmadır.
 Sistemin Bulunduğu Ortamın Oksijen
Konsantrasyonu: Toprak ve su içerisinde çözünmüş
oksijen konsantrasyonu her yerde aynı olmayabilir. Farklı
havalandırma koşullarındaki sistemlerde yan yana duran
sistem bir bölgede anot iken hemen yanındaki bölgede katot
görevi görerek elektrokimyasal korozyona sebep olabilir.
 Zemin Elektriksel Özgül Direncinin Etkisi: Düşük
elektriksel özgül dirençli bölgelerde iletkenliğin yüksek olması
iyonik ortamın daha aktif olmasına sebep olmaktadır.
Bundan dolayı korozyon mekanizması daha hızlı gelişir.
 Metallerin Standart
Yükseltgenme Gerilimleri

Elektrokimyasal korrozyonun oluşum nedenlerinden biri

de yükseltgenme gerilimleri farklı iki metal ya da
noktaların varlığıdır. Olayda, yükseltgenme gerilimi fazla
olan bölgeler anod, yükseltgenme gerilimi az olan
bölgeler katot görevini üstlenirler. 25°C sıcaklık bir 1
atm. basınçta 1 M H+ iyonları derişiminde hidrojenin
yükseltgenme gerilimi 0,00 volt varsayılarak metallerin
karşılaştırmalı biçimde bulunan yükseltgenme gerilimleri,
elektriksel gerilim birimi olan volt ile ölçülür. Metallerin
standart yükseltgenme gerilimleri Tablo 1’ de verilmiştir.
 Korozyon Tipleri
1. Homojen (Uniform) Korozyon
Metal yüzeyinde eşdeğer şiddette oluşan korozyon türüdür. Korozyon
sonucu metal kalınlığı her noktada aynı miktarda azalır. Atmosfer
ortamında ve herhangi bir dış etkenden etkilenmeyen tamamı aynı cins
malzemeden üretilmiş olan metaller homojen korozyona uğrar .

2. Galvanik Korozyon
Farklı potansiyele sahip iki malzemenin bir arada kullanılmasından ya da
zemin yapısının farklılığından kaynaklanan korozyon cinsidir. Farklı
malzeme kullanımından kaynaklanan korozyon, farklı potansiyelde iki
metal birbiriyle temas halinde iken aralarında bir galvanik pil oluştururlar
ve aktif olan metal anot, soy metal ise katot görevi görerek aktif metalde
korozyona sebep olur.
 Dış devreden bir elektrik akımı iletkeni ile bağlantılı birbirine
değmeyen iki metalin oluşturduğu galvanik çift: Böyle bir olayda
oluşan galvanik çiftte, standart yükseltgenme gerilimi daha
yüksek olan metal anot işlevini üstlenerek korozyona uğrar.
 Bir elektrolit içinde bulunan yabancı metal içeren bir
metalin oluşturduğu galvanik çift: Böyle bir konumda,
iki olasılık söz konusudur. Birinci olasılık, yabancı
metalin standart yükseltgenme gerilimini ana
metalden daha yüksek olmasıdır. Bu durumda anot
işlevini üstlenecek yabancı metal, tükeninceye kadar
korozyona uğrar. Ana metal ise, katot işlevini
üstleneceğinden korunacaktır. İkinci olasılık, yabancı
metalin standart yükseltgenme geriliminin tüm
metalden daha düşük olmasıdır. Bu durumda ana
metal anot işlevini üstleneceğinden, sürekli olarak
korozyona uğrayacaktır.
3. Çatlak Korozyonu
Metal yüzeyinde bulunan bir çatlak içinde veya dar bir aralıkta oluşan
korozyon çeşididir. Bu korozyonun temel nedeni, çatlak içi ile çevre
elektrolit arasında oksijen konsantrasyonu veya metal iyonu
konsantrasyonunun farklı oluşudur. Çatlağın dış kısımları katot
olacağından bu bölgede korozyon görülmez.
4. Oyuklanma Korozyonu
Korozyonun çok dar bölgeler üzerinde yoğunlaşması sonucu derin ve
dar oyuklar şeklinde meydana gelen korozyona oyuklanma korozyonu
denir. Bu çukurların derinliği, yaklaşık olarak çapı büyüklüğündedir.
Çukurların ağız bölgeleri genellikle korozyon ürünleri ile doludur. Metal
yüzeyinde karıncalanma görünümünde, tehlikeli bir bölgesel hasardır.
Korozyonun sebep olduğu malzeme kaybı diğer homojen korozyonlara
göre çok az olmasına rağmen parçalar kısa zamanda delinerek
kullanılmaz hale gelir.
5. Taneler Arası Korozyon
Metal atomlar daima geometrik bir düzen içinde kristalleşir. İki veya daha
fazla metalden oluşan homojen yapıdaki alaşımlar da belli bir düzen içinde
kristalleşir. Bunlara katı çözelti denilebilir. Heterojen yapıdaki alaşımlarda
ise iki veya daha fazla katı fazlı karışım söz konusudur. Böyle bir alaşımda
kristaller homojen bir yapıda değildir. Taneler arası korozyon, taneler arası
sınır çizgisinde meydana gelir. Bu bölgede metallerden biri diğerine göre
daha düşük konsantrasyonda bulunur. Bu nedenle sınır çizgileri korozyon
için uygun bir ortam oluşturur. Paslanmaz çelikte kaynak yapılan bölgede
bu tip taneler arası
korozyon meydana gelir.
6. Tabakalaşma Korozyonu
Taneler arası korozyon, hadde yüzeyine paralel olarak gerçekleşirse buna
tabakalaşma korozyonu denir. Alüminyum ve alaşımlarında görülen bu tür
korozyonda hasar, haddeleme yönünde uzamış tane sınırından meydana
gelir. Korozyona uğramış metal tabakalar birbirinden ayrılır ve oluşan
korozyon ürünleri malzemenin tabakalar halinde birbirinden ayrılmasına
sebep olur.
7. Seçimli Korozyon
Bir alaşım içinde bulunan metallerden birinin diğerinden
önce korozyona uğramış hâlidir. % 70 Cu + % 30 Zn’den
oluşan pirinç içinde bulunan Zn kolayca korozyona
uğrayabilir.
8. Erozyon Korozyonu
Özellikle boru sistemlerinde ve limanlarda çok rastlanan bu tür
korozyonda metal ile korozif ortam arasındaki bağıl hareket nedeniyle
metalin aşınma hızı artar. Metal yüzeyinde delikler, oluklar ve hendekler
oluşur. Su içinde hareket halindeki birçok yapıda kendini gösterir.
9. Biyolojik Korozyon
Bazı topraklarda metali kimyasal ya da elektrokimyasal olarak etkileyen
bakteri ve mikroplar bulunabilir. Bu durum dökme demirde fark edilen
ve genellikle grafitlenme olayı ile açıklanan hızlı korozyonun da başlıca
sebeplerindendir. Bakteriler içerisinde en tehlikeli olanı sülfat indirgeyen
bakterilerdir. Bu bakteriler, topraktaki sülfatları indirgeyerek demir
alaşımlarını çok çabuk etkilediği bilinen H2S serbest hale geçirirler.
10. Kaçak Akım Korozyonu
Toprak zemin içerisinde tren, tramvay ve metro gibi raylı taşıtların
kaçak akımı yer altı borularında çok şiddetli ve hızlı korozyona sebep
olur. Hattın her noktasında toprağa doğru bir akım oluşur.
11. Kaplama Bozukluğu Korozyonu
Kaplama yapılmış bir metalin potansiyeli ile kaplamasız metalin
potansiyeli birbirinden farklıdır. İşçilik hataları nedeniyle kaplamanın
bazı bölgelerinin bozulması veya delinmesi halinde bu bölgeler anot
olacaktır ve korozyona uğrayacaktır.
12. Gerilim Korozyonu
Çekme gerilmesine maruz ve saldırgan bir ortamda bulunan
korozyona duyarlı malzemelerden ortaya çıkar. Çekme
gerilmesine dik bölgesel çatlakların oluşumu ile malzeme
hasara uğrar.
13. Kavitasyon Korozyonu
Kavitasyon korozyonu hızlı akan sıvıların malzeme yüzeyine
yakın bölümlerinde oluşan alçak basınç kabarcıklarının
büyümesi ve patlaması ile meydana gelir. Oluşan şok
dalgalar, yüzeye çarparak malzeme yüzeyini örten tabakayı
tahrip eder. Açığa çıkan metal çözünerek korozyona uğrar.
Bu tür korozyona uğrayan yüzeylerin görünümü kaba ve
deliklidir, oyuklar sıktır. Yüzeyde petek görünümü oluşur.
14. Aralık Korozyonu
Perçin, cıvata, conta gibi altı örtülü yüzeylerde ve
aralıklarda meydana gelen önemli bir korozyondur. Bu tür
korozyonunun meydana gelmesi için aralık, çözeltinin
girebileceği kadar geniş, aynı zamanda çözeltinin
çıkamayacağı kadar dar olmalıdır. Aralık içinde bulunan
sözü geçen çözelti doygun olduğu için gerekli oksijen kısa
zamanda tükenir. Böylece aralığın içi ve dışı arasında
oksijen iyonu konsantrasyonu farkı, aralık korozyonuna
sebep olur.