Źródła wiedzy o leku:

• Różne płaszczyzny informacji o leku

– Podręczniki akademickie
– Charakterystyka produktów medycznych
(Chpl)
– Farmakopea
– Ulotka o leku
– Urzędowy wykaz produktów leczniczych
– Bazy danych
 Źródła wiedzy o leku:
Bazy literaturowe
o Średnio co tydzień na całym świecie ukazuje się około 7000
publikacji naukowych.
•  Medline (U.S. National Library of Medicine) obejmują
publikacje od 1966 r. do dnia dzisiejszego
około 9 milionów rekordów bibliotecznych, z około 3600
czasopism związanych z medycyną oraz naukami
biomedycznymi.
o PubMed - www.ncbi.nlm.ih.gov/PubMed/
o HealthWorld Medline -www.healthy.net/library/search/medline.
htm
 Źródła wiedzy o leku:
Sposoby przeszukiwania bazy:
• wg.słów kluczowych Limits:
(keywords). •Clinical trail (badanie kliniczne),
• Operatory: AND, OR, NOT.
• funkcja MeSH •Review (przegląd systematyczny).
• funkcja Basic/Advanced •Guideline (wytyczne),
Search fields):
– tytuł pracy, nazwiska •Meeting report (raport z konferencji)
autorów, nazwę instytucji, •Multicenter study (badanie
tytuł czasopisma, rok
wieloośrodkowe),
publikacji
•Randomised controlled trail
(randomizowane badanie kliniczne),
•ISSN (międzynarodowy kod)
 Źródła wiedzy o leku:
Czasopisma on-line:
o JAMA - jama.ama-assn.org.
- numery archiwalne czasopisma
o BMJ - British Medical Journal - www.bmj.com
- archiwalne numery czasopisma.
o www.freemedicaljournals.com - baza linków do
czasopism oferujących pełne wersje artykułów w
internecie
 Źródła wiedzy o leku:
Bazy danych Cochrane:
 (The Cochrane Database of Systematic Reviews):
- zawiera zakończone przeglądy systematyczne.
 (Protocols)
 The Database of Abstracts of Review of Efffectiviess
 The Cochrane Controlled Trails Register)
 The Cochrane Review Methodology Database),
 The NHS Economic Evaluation Database
 Health Technology Assessment Database
 About Cochrane Colaboration.
Bazy Cochrane są szczególnie przydatne dla osób poszukujących wiarygodnych, opartych na faktach
(Evidence-Based Medicine)
EMBASE www.embase.com.
• EMBASE szeroko obejmuje piśmiennictwo europejskie
• selekcja doniesień pod kątem EBM
• zawiera dużo informacji z zakresu farmakologii oraz toksykologii.
 Źródła wiedzy o leku:
Płatne bazy danych:
http://search.ebscohost.com
http://vls.icm.edu.pl/cgi-bin/sciserv.pl
http://proquest.umi.com/login
http://www.scopus.com
Wyszukiwarki internetowe
www.google.com , etc.
Inne:
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
z dnia 17 maja 2007 r.
w sprawie recept lekarskich

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA
ZDROWIA
z dnia 21 grudnia 2007 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie
recept lekarskich
 Receptura
• Recepta to pisemne polecenie lekarza dla apteki na podstawie,
którego aptekarz wydaje pacjentowi środek leczniczy, układ recepty a
zwłaszcza kolejność jej składników podlega określonym zasadom a
ponadto wiąże się tradycyjnie z łacińską terminologią,

• Pisząc składniki recepty należy odpowiednio dobrać środki aby

nie zaszły niepożądane interakcje in vivo lecz także in vitro: tak
by dany lek mógł być zrobiony, tak by nie zaszły reakcje
pomiędzy poszczególnymi składnikami preparatu.
• Niezgodności fizyczne dostrzegalne:
 Dostrzegalne: np. tworzenie zbitej masy
 Ciecze nie mieszające się z sobą ( woda i olej)
 Oraz niedostrzegalne
 Receptura
• Przy lekach do użytku wewnętrznego
- Podaje się dawkę jednorazową (dosis therapeutica pro dosi), dobową
(dosis pro die)
- Oraz liczbę dawek na dobę
• W receptach nazwy leków powinny być w II przypadku, bowiem
jest zawsze na recepcie przedrostek: Rp. = recipe czyli „weź”
• Rzeczowniki piszemy dużymi literami, przymiotniki małymi: Acidi
borici
• Nazwy własne też pisze się dużymi literami np. Oleum Ricini
• Każdy składnik recepty zapisuje się dużą literą w osobnym wierszu,
nazwy tych leków należy podawać wg. FP V
 Receptura
•Ilość przepisywanego środka zapisuje się w gramach
( inne jednostki np. mg, mikrogramy przelicza się na
gramy)
•W przypadku objętości można posługiwać się dowolnie
wybranymi jednostkami (l, ml, mikrol, krople)
•Dawka lecznicza może być wyrażona j.m., j, U,
•Dawka lecznicza może być zawarta również w
jednostkach biologicznych U lub j
 Receptura
Przykład:
Tincturae Cornvallariae 10,0
Tincturae Crataegi
10,0
Tincturae Valerianae 10,0
Można inaczej zapisać:
Tincturae Cornvallariae
Tincturae Crataegi
Tincturae Valerianae aa
10
aa- ana partes aequales (po równych
częściach)
 Receptura
• Należy zwracać uwagę na przecinki
• Skład leków recepturowych zapisuje się w następującej kolejności:
• Basis- środek podstawowy, najsilniej działający
• Adjuvans- środek wzmacniający
• Corrigens- środek poprawiający smak
• Vehiculum –podłoże
• WYKAZ WSZYSTKICH LEKÓW URZĘDOWY SPIS LEKÓW
(USL); FARMAKOPEA (PF)
• LEKARZ może nie podawać ilości rozpuszczalnika lub podłoża
lecz podać całkowitą masę leku
• M.f. zmieszaj zrób
 Receptura
D.S. oznacza sposób podawania
w tym wierszu po polsku pisze się
sposób podawania leku np. Objętości stosowane:
zewnętrznie, wiadomo, 3 razy dziennie
łyżeczkę, w razie bólu czopek, łyżeczka do herbaty- 5ml
Pacjent musi przyjmować dawkę łyżka deserowa- 10 ml
terapeutyczną. W przypadku
niektórych postaci takich jak tabletki łyżka stołowa 15 ml wody
nie sprawia to kłopotu natomiast w Ilość kropli w 1 g roztworu jest
przypadku innych postaci leku, trzeba
zrobić tak aby w określonej objętości różna i zależy od właściwości
znalazła się dawka terapeutyczna np. fizykochememicznych roztworu
łyżeczce, łyżce, czopku
1g wody destylowanej =20 kropli,
1 kropla= 50 mg
 Receptura

Dawki u dzieci
• Szczególną uwagę poświęca się stosowaniu
środków terapeutycznych u noworodków,
wcześniaków, można przeliczyć na
podstawie m.c. lub powierzchni ciała z
dawki dla dorosłego, obecnie preferuje się
przeliczanie z powierzchni ciała
 Receptura
Leki płynne:
• Roztwory- solutiones
• Roztwory lecznicze- solutiones medicalis są płynną postacią leku
przeznaczoną do stosowania zewnętrznego lub wewnętrznego,
otrzymywane są przez rozpuszczenie jednej lub wielu substancji w
odpowiednich rozpuszczalnikach
Podział roztworów:
• Roztwory wodne- Aqua pro injectione
• Roztwory etanolowe
• Roztwory olejowe
• inne
• Roztwory do użytku wewnętrznego:
Receptura
solutiones ad usum internum
• Zawierają substancje, które po wchłonięciu
wywierają działanie ogólne np. uspokajające, • Roztwory do użytku
nasenne, przeciwpadaczkowe. zewnętrznego na skórę i
• Należy ustalić jednorazową dawkę środka błony śluzowe
leczniczego w danej objętości np. łyżce. • Należy dobrać
Zawsze należy podać dawkę, samo stężenie
nie wystarcza. odpowiednie stężenie
• Dla poprawienia smaków tych roztworów środka
można dodać (corrigenes; np. Sirupus simplex, • Jeżeli jest napisany sam
Sirupus Aurantii pericarpii amari, Tinctura roztwór bez podania
Aurantii amara) 10-20 % objętości syropu (r-r rozpuszczalnika to rozumie
sacharozy, innych sacharydów, sorbitolu).
się samo przez się, że jest
to roztwór wodny
 Receptura
Roztwór wodny kodeiny z dodatkiem
syropu, dawkowany 4 razy dziennie Przykład roztworu do użytku
przez 3 dni łyżeczką do herbaty. zewnętrznego:
Codeinum phosphporicum- dosis Rp.
therapeutica pro dosi: 20 mg 5 % Salici 30.0
• Ogólna ilość dawek: 4x3= 12 D.S. zewnętrznie
• Ogólna ilość kodeiny: 12x
Lub
0.02=0.24 g
• Ogólna ilość roztworu: 12x5= 60 ml Rp.
Rp. Acidi Salici 1,5
Codeini phorphorici 0.24 Spiritus Vini diluti ad
Sirupi simpl. 10,0 30,0 ( rozcieńczony etanol)
Aquae destilatae ad 60.0 M.f. solutio
M.f. solutio D.S. zewnętrznie
D.S. 4 razy dziennie 1 łyżeczka do
herbaty przez 3 dni
 Receptura
Krople:
Krople otrzymuje się przez rozpuszczenie środka
leczniczego lub leku płynnego lub przez zmieszanie
kilku leków płynnych
Zasady obowiązujące przy wypisywaniu kropli
Krople do użytku zewnętrznego i wewnętrznego
5,0-30,0 zwykle 5,0-15,0
Jednorazowa dawka 5-30 kropli nie więcej niż 50
kropli
 
 Receptura
Krople do użytku wewnętrznego:
Czyli p.o.
Wodny roztwór kodeiny podawany po 20 kropli 4 razy dziennie przez 3 dni
Codeinum phosphoricum – dawka jednorazowa 20 mg czyli 0.02
Liczba dawek 4x3=12 czyli ogólna ilość leku wynosi: 0.02x 12=0.24 g
Woda 20 kropli- 1g, taką dawkę 12 razy czyli 12g
Rp.
Codeini phosphorici 0.24
Aquae destilatae ad 12,0
M.f. guttae
D.S. 4 razy dziennie po 20 kropli przez 3 dni
 
 Receptura
Przykład 2:
Rp.
Scopolamini hydrobromici 0.015
Aquae dest. ad 15.0
M.f. guttae
D.S. 3 razy dziennie po 10 kropli
Scopolaminum hydrobromicum dawka terapeutyczna: 0.5 mg czyli 0.0005 g
Chcemy ja dawkować w 10 kroplach czyli 0.5 g 3 razy dziennie
Czyli dawka dzienna skopolaminy wynosi 0.0005 x 3= 0.0015
Wody dodać o 1.5 g bo 0.5x 3= 1.5 g
 Krople do użytku zewnętrznego:
Receptura
Wyraża się w nich stężenie danego środka leczniczego
Np.krople do oczu- guttae ophthalmicae
Krople do nosa: guttae rhinogicae
Krople do uszu: guttae otologicae
Dawka 2% roztwór pilokarpiny
Rp.
2% Solutio Pilocarpini hydrochlorici 5.0
guttae ophthalmicae
D.S. Co 3 godziny po 1 kropli do worka spojówkowego
Lub
Rp.
Pilocarpini hydrochlorici 0.1
Aquae dest. ad 5.0
M.f. guttae ophthalmicae
D.S. Co 3 godziny po 1 kropli do worka spojówkowego

 
 Receptura
Przykład:
mikstura zwiększająca pragnienie
dawkowana łyżką stołową 3 razy
dziennie przez 4 dni (czyli 12 dawek) Rp.
Jednorazowa dawka terapeutyczna: 200 mg
czyli 0.2 g czyli ogólna dawka substancji Pepsini 2,4
terapeutycznej wynosi wynosi 0.2 Acidi hydrochlorici
x12=2.4
Acidi hydrochlorici diluti pro dosi 0.5 czyli
6,0
w sumie 6 Tincturae Aurantii
Tincturae Auranti ( nalewka pomarańczowa) 3,6
pro dosi 0.3 czyli w sumie 3.6
Do uzupełnienia wodą destylowaną
M.f. mixtura
D.S. 3 razy dziennie po łyżce
stołowej prze jedzeniem
 Receptura
Nalewki – Tincturae:
Roztwory etanolowowodne, etanolowoeterowe,
otrzymywane przez ekstrakcję surowców roślinnych
Płynne nie zagęszczone wyciągi
W zależności od siły działania można je podzielić na
nalewki silnie działające wydawane jedynie na
receptę oraz na nalewki o słabym działaniu
Te pierwsze dosis pro dosi 0.2-0.5 10-30 kropli
Jeśli parę składników to m.f. guttae
 Receptura
Maści - Unguenta:
Jest to forma środka przeznaczona wyłącznie do użytku zewnętrznego tj. na skórę i błony śluzowe składa się z
obojętnego podłoża w którym rozprowadzane są substancje lecznicze
• Podłoża do maści:
  -Z surowców mineralnych
Vaselinum flavum- wazelina żółta
Vaselinum album – wazelina biała może być do oka
Eucerinum- euceryna
Paraffinum liquium (Oleum Paraffini) czyli parafina ciekła stosowana do zmiękczania zbyt twardych maści
Paraffinum solidum- parafina stała jako dodatek do utwardzania zbyt miękkich maści
  -Tłuszcze zwierzęce
Lanolinum hydricum
-Beztłuszczowe
Unguentum Gliceroli
Żele polietyloglikolowe
Żele silikonowe
 Receptura
Maść do oczu: używa się często wazeliny
białej jeżeli lekarz nie przepisze podłoża
to najczęściej ono jest stosowane
Przykład maść do oczu
Można napisać:
Vehiculum pro oculi
zawierająca 1% hydrocortizon
Paraffinum liquidum 10% (Hydrocortizonum aceticum)
Lanolinum anhydricum 10% Rp.
Vaselinum flavum 80%
Najważniejsze jest stężenie środka
Hydrocortisoni acetici 0,1
leczniczego, jak również podanie ilości Vehiculi pro oculi ad 10,0
maści w gramach
maści do oczu przepisuje te maści w ilości
M.f. unguentum ophthalmicum
5-10 g D.S. Wiadomo
 Receptura
STAŁE POSTACIE LEKÓW:
Proszki- pulveres
Równomiernie rozdrobnione, jednolite substancje lecznicze
Mogą być stosowane:
- do użytku wewnętrznego: w opłatku lub jako niedzielone
- do użytku zewnętrznego: na skórę i błony śluzowe po odpowiednim
rozpuszczeniu
Proszki do użytku wewnętrznego
- Dzielone, gdy porcja leku zawarta jest w opłatku, tabletce, drażetce,
którą chory jednorazowo zażywa
- Niedzielone kiedy pacjent sam odmierza ilość leku łyżką, łyżeczką itd.
 Receptura
Proszki dzielone:
Masa pojedynczego proszku waha się w granicach 0.3-1.0 gdyż jest to objętość dogodna do
połknięcia, jeżeli masa środków leczniczych jest mniejsza niż 0.3 to należy uzupełnić do
wspomnianej wyżej objętości środkiem obojętnym, którym może być
Saccharum album (cukier)
Saccharum lactis ( Lactosum)- laktoza- cukier mlekowy,
Calcium lactinum (mleczan wapniowy)
Amylum Tritici (skrobia pszenicza)
Istnieją dwa sposoby przepisywania proszków; preferuje się metodę
-ważenia ona jest mniej „pomyłkowa” podaje się przepis na jeden proszek i następnie pisze się
weź takich dawek- Dentur tales doses D.t.d. Nr V
A wcześniej oczywiście M.f. pulvis
- dzielenia: pisze się ogólna dawkę wszystkich środków terapeutycznych i następnie: podziel
na równe części- Divide in partes aequales
 Receptura
Przykłady:
Proszek dzielony zawierajacy Beladonnae sicci i papaweryne
Dosis therapeutica pro dosi Extractum Belladonnae sicci 15 mg
Dosis therapeutica pro dosi Papaverinum hyrochloricum 30 mg
10 proszków
Recepta metoda ważenia Recepta metodą dzielenia
Rp. Rp.
Extracti Belladonnae sicci 0,015 Extracti Belladonnae sicci 0.15
Papaverini hydrochlorici 0,03 Papaverini hydrochlorici 0,3
Sacchari lactis ad 0,5 Sacchari lactis ad 5,0
M.f. pulvis M.f.pulvis
Dentur tales doses Nr X Divide in partes aequales Nr X
D.S. W razie bólu 1 proszek D.S. W razie bólu
 Receptura
Proszki niedzielone
• Są to proszki, których całkowite ilości zapisuje się w ilości 30-100
gramów.
• Są to środki, których dawki jednorazowe wahają się od jednego do
kilkunastu gramów i te proszki pacjent dawkuje sobie sam
Łyżka stołową w zależności od proszku zawiera ona 7,5-15 g proszku
Łyżeczką do herbaty 2,5-5 g
Na końcu noża 1-2 g
Jeżeli w skład proszku wchodzi kilka substancji to należy napisać, M.f.
pulvis
Czasami używamy zwrotu Da ad scatulam (do pudełeczka)
 Receptura
Proszki do użytku zewnętrznego
j.w. zasypki, przysypki, lub przygotowane do rozpuszczenia w
wodzie
Ich podłożem mogą być następujące obojętne substancje:
      Amylum Triciti – skrobia pszeniczna
      Calcium carbonicum węglan wapniowy(kreda)
      Talcum –talk
      Zincum oxydatum – tlenek cynkowy, ma działanie ściągające i
przeciwzapalne.
Należy pamiętać aby zawrzeć odpowiednie stężenia środków
 Receptura
Czopki- suppositoria:
Są formą leku przeznaczoną do wprowadzania do jam ciała
Czopki doobytnicze (dla dorosłego masa do 2,0 g dla dziecka do 1,0 g)
Czopki dopochwowe (2,0-5,0 g)
W czopkach stosuje się podłoże, które powinno
      Zachowywać odpowiednią konsystencję w temp. pokojowej
      Rozpuszczać się w temp. 35-37 0 C
      Nie drażnić błony śluzowej
      Nie reagować ze środkiem leczniczym
Podłoża do czopków
Lipofilne: Oleum Cacao (Butyrum Cacao)
Oraz też lipofilne podłoża syntetyczne Witepsol, Lasupol
Hydrofilne: rozpuszczalne w wodzie [np. żelatynowo- glicerynowe (Gelatinae glycerinatae)] do
sporządzania gałek dopochwowych
 Receptura
Czopki zapisuje się w ilości sztuk
będącej wielokrotnością 3
najczęściej 6 lub 12 Przykłady:
Czopki doodbytnicze w tej Czopek o działaniu ściągającym
którego 5% stanowi Acidum
postaci zapisuje się leki o tannicum a 10% Anaesthesinum
działaniu miejscowym: np. Rp.
ściągające, przeciwzapalne, Acidi tannici 0.1
miejscowo znieczulające
Anaestesini 0,2
Lub o działaniu ogólnym takim Olei Cacao ad 2,0
jak nasenne, przeciwbólowe, M.f. supp.anal.
najczęściej dawka per rectum D.t.d. Nr VI
równa jest ¾ dawki per os.
D.S. 2 razy dziennie po jednym
czopku
 Receptura
Czopki dopochwowe: SUPP. VAGINALAE
podłoża Gelatina glicerinata, masa tych czopków 2-5 g
Podaje się stężenie środków terapeutycznych.
Przykład:
Czopek dopochwowy zawierajacy 10% Sulfthiazolinum i 5% Acidum boricum
Rp.
Sulfthiazolini 0.3
Acidi borici 0.15
Massae supp. Ad 3.0
M.f. supp. Vaginalae
D.S. wiadomo
 Receptura
Pigułki
Postać leku w której środek leczniczy miesza się z masą pigułkową.
Masa pojedynczej pigułki wynosi: 0,1 – 0,3 g. Pigułki są obecnie
stosowane sporadycznie. Receptę wypisuje się na 30 pigułek. I pisze
się masa pigułkowa (Massa pilulari q.s)
Np. pigułki stosowane w nawykowym zaparciu
Dawka jednorazowa Aloe 100 mg
Rp.
Aloes 3,0
Massae pilularum q.s.ut fiant pilulae Nr XXX
D.S. 1-2 pigułki
 Receptura
• Zawiesiny (suspensiones): płynna postać Przykład:
leku w której środek leczniczy (ciało stałe), Zawiesina o użytku wewnętrznego
jest zawieszone przy użyciu gumy arabskiej
lub innej substancji zwiększającej lepkość
podawana 4 razy dziennie
Bismuthum subnitricum po 500 mg
• Zawiesiny mogą być stosowane doustnie
(dawka jednorazowa) łyżka
mixtura agitanta są przygotowane na wodzie
przy użyciu gumy arabskiej jako substancji
deserową przez 3 dni
zwiększającej lepkość roztworu Czyli: liczba dawek 4x3
• Zawiesiny o użytku zewnętrznego, czyli Całkowita masa zawiesiny 12x 10=120
pudry płynne- lotiones zawierają do 50% Dawka całkowita Bismuthum
środków leczniczych, zawieszonych w 0.5x12=6
roztworach wodnych, glicerolu lub olejach
• W zawiesinach ilość gumy arabskiej nie musi Rp.
być konkretnie oznaczona można użyć skrótu Bismuthi subnitrici 6.0
q.s. czyli quantum satis; tyle ile trzeba. Gumii arabici q.s.
Aquae destilatae ad
120.0
M.f. suspensio
D.S. 4 razy dziennie po łyżce
deserowej
 Receptura
 Emulsje: płynna postać leku przeznaczona zazwyczaj do użytku
wewnętrznego będąca mieszaniną dwóch nie mieszających się ze sobą
cieczy dzięki substancji zwiększającej lepkość np. gumie arabskiej, też, tak
jak w zawiesinach nie obowiązuje lekarza podanie ilości gumy arabskiej,
zapisuje się je w ilości 100- 200 dawkuje się łyżkami lub łyżeczkami
Przykład: Emulsja zawierająca 20% oleju rycynowego (Oleum Ricinum)
Rp.
Olei Ricini 10.0
Gummi arabici q.s.
Aquae estillatae ad 50.0
M.f.emulsio
D.S. co 5 min. Łyżkę stołową
 Receptura
Pasty:
Są to maści zawierające co najmniej 25% sproszkowanych substancji
stałych, podaje się w tych maściach substancje lecznicze, najłatwiej
podać jako podłoże do past Pasta Zinci
Przykład:
Pasta o działaniu przeciwgrzybiczym zawierająca 10% Proderminum
Rp.
Prodermini 6.0
Pastae Zinci ad 60.0
M.f. pasta
D.S. Zewnętrznie
 Receptura
 
Mieszanki:
Stanowią płynną postać leku przeznaczoną do użytku
wewnętrznego, są to najczęściej mieszaniny
roztworów z roślinnym z wyciągami wodnymi
(napary , odwary), bądź alkoholowymi (nalewki,
ekstrakty), bądź z syropami.
Mieszanki zapisuje się w ilości 60-250,0 g i dawkuje się
łyżkami lub łyżeczkami. Stosowane głównie w
pediatrii.
 Receptura
Przykład:
Miktura o działaniu wykrztuśnym z dodatkiem syropu, zażywana łyżką
stołową 4 razy dziennie przez 3 dni. Skład: Radix Ipacacuanhae dosis ther.
Pro dosi 50 mg, Ephedrinum hydrochloridum dosis ther. Pro dosi 20 mg
Rp.
Extracti Ipacacuanhae sicci 0.6
Ephedrini hydrochloridi 0.24
Sirupi simplicis 30.0
Aquae dest. Ad 180.0
M.f. mixtura
D.S.
 Receptura
Rp.
Scopolamini hydrobromici 0,015
Aquae dest. ad 15,0
M.f. guttae
D.S. 3 razy dziennie po 10 kropli
 
Na podstawie w/w recepty, proszę przedstawić dawkę pro
die dla skopolaminy.