Inhalacje

Działanie miejscowe wziewań przyczynia się do przywrócenia prawidłowych czynności

wydzielniczej i odruchowej
śluzówki, dzięki czemu ulega poprawie funkcjonowanie górnych dróg oddechowych.
Uzyskuje się to przez zwiększenie ich drożności, przetworzenie doprowadzonego powietrza
do właściwej temperatury,
wilgotności oraz czystości.
Aerozol – układ koloidalny (ciecz lub substancja stała) na nośniku gazowym (powietrze lub
tlen)
Cząsteczki koloidu – płynne lub stałe.
Jeżeli są stałe powstaje dym
Inhalator - urządzenie wytwarzające aerozol
Nebulizator – część składowa jednego z rodzajów inhalatora, pojemnik na lek w postaci
płynnej
Aerozoloterapia - zalety
• Bezpośredni i nieinwazyjny dostęp do narządu docelowego
• Stosowanie mniejszej dawki leku w porównaniu z leczeniem systemowym
• Wyższe stężenia leku w płucach – podobna lub większa skuteczność
• Szybki początek działania
• Mniejsze działania ogólne
•Jedyna droga dla niektórych leków
• Zwykle tańsza
Aerozoloterapia – wady
• Metoda czaso- i pracochłonna
• Wciąż niedoskonałe urządzenie rozpraszające aerozol
• Możliwość błędów techniki inhalacji
Aerozol
• Małe – suche – średnica 0,5-5µm
• Średnie – wilgotne – średnica 5-20µm
• Duże – mgły / spraye – średnica >20µm
• Aerozol monodyspersyjny – cząstki o podobnej wielkości
• Aerozol polidyspersyjny – cząstki o różnej wielkości
Aerozol
• Średnica < 2µm pęcherzyki płucne
• Średnica 3 – 6µm oskrzeliki
• Średnica 7 – 12µm oskrzela
• Średnica > 12µm górne drogi oddechowe
Wskazania do terapii aerozolowej
• Astma oskrzelowa
• POChP
• Mukowiscydoza
• Rozstrzenia oskrzeli
• Zespół nieruchomych rzęsek
• Ostre i nawracające zapalenia oskrzeli
•Infekcje grzybicze układu oddechowego
• Stany zapalne krtani
• Stany pooperacyjne wczesne i odległe
• Choroby górnych dróg oddechowych
Przeciwwskazania do terapii aerozolowej
• Przeciwwskazania do leków
• Nowotwory
• Krwawienia z dróg
oddechowych
Płyn śluzowo - rzęskowy
• Warstwa podstawna, surowicza – zol
• Warstwa powierzchowna, śluzowa – żel
Nadmierna lepkość śluzu utrudnia funkcjonowanie układu rzęskowego, sprzyja też
przewlekłej kolonizacji
bakterii oraz odkładaniu w ścianie oskrzeli substancji toksycznych.
Rodzaje inhalacji
W zależności od temperatury stosuje się:
•Inhalacje zimne i chłodne o temperaturze 18-25°C
•Izotermiczne o temperaturze obojętnej 33-36 °C
•Inhalacje ciepłe o temperaturze 37-40 °C
Inhalacje zimne i chłodne zmniejszają przekrwienie
i obrzęk śluzówki, ale jednocześnie powodują nadmierne wydzielanie rzadkiego śluzu.
Po 8-10 minutach stosowania powodują lekkie skurcze oskrzeli.
Inhalacje izotermiczne o temperaturze obojętnej
i inhalacje ciepłe, powodują przekrwienie błony śluzowej i tkanek do niej przyległych
(częściej stosowane).
Pobudzenie metabolizmu w miejscu zadziałania, zwiększoną ruchomość aparatu
rzęskowego ogranicza się
tylko do obszaru górnej części dróg oddechowych, bowiem czym niżej dostaje się aerozol,
tym temperatura
jego staje się bardziej zbliżona do temperatury ciała.
Techniki stosowania leków w inhalacji
•MDI – indywidualne inhalatory dozujące
•DPI – inhalatory proszkowe
•Nebulizatory – pneumatyczne i ultradźwiękowe
Indywidualne inhalatory dozujące MDI klasyczny
MDI - zalety
• Mały, przenośny, szybki w użyciu, tani
• Wielodawkowy (60-400)
• Dawka terapeutyczna 1-2 inhalacje
• 40-50% cząsteczek o średnicy 1-6µm
• Brak ograniczeń wiekowych
MDI – wady
• Koordynacja wdechu z uwolnieniem leku (klasyczny MDI)
• Duże znaczenie prawidłowej techniki inhalacji
• Mała depozycja płucna, duża gardłowa
• Drażniące działanie substancji dodatkowych
• Brak licznika dawek
DPI inhalatory proszkowe
DPI – zalety
• Współpraca z chorem, inhalator, > 6-7 r.ż.
• Małe wymiary
• Dość stabilny lek
• Stosunkowo szybkie w użyciu
• Wskaźnik inhalacji: licznik dawek, efekty dźwiękowe, słodki posmak laktozy
• Brak rozpuszczalnika, ekologiczny
DPI - wady
• Wymaga zastosowania dość silnego wdechu
• Kilka czynności przed inhalacją (1 dawkowanie)
• Koszty
Nebulizator
Nebulizatory - zalety
• Stosowane w każdym wieku
• Kilka leków równocześnie
• Szeroki przedział dawek
• Umożliwia zastosowanie antybiotyków, mukolityków
Nebulizatory – wady
• Duże rozmiary, koszty
• Zależność od źródła energii
• Dość długi czas inhalacji
• Czyszczenie i dezynfekcja
• Zmienność dawki, niska ekspozycja płucna
• Negatywny na pewne leki
• Hałas (pneumatyczne)
Nebulizatory pneumatyczne
Rozpraszają cząstki aerozolu za pomocą sprężonego powietrza. Wielkość cząstek zależy od
ciśnienia gazu
oraz średnicy dyszy. Im wyższe ciśnienie, a średnica mniejsza, tym aerozol jest bardziej
drobnoziarnisty.
Pozwalają otrzymać aerozol o cząsteczkach > 8 – 10µm.
Wykorzystywane są do terapii górnych dróg oddechowych.
Są stosowane w lecznictwie uzdrowiskowym do inhalacji indywidualnych i zbiorowych
wodami
zdrojowymi.
Inhalacje w czasie których zmienia się temperaturę aerozolu w zakresie 20-40⁰C to
inhalacje szkockie.
Nebulizatory ultradźwiękowe
Rozpraszają cząstki aerozolu za pomocą energii fali ultradźwiękowej. Generator drgań
akustycznych
ogniskuje energię ultradźwięków na granicy cieczy i powietrza wytwarzając fontannę
akustyczną. Od
powierzchni cieczy odrywają się cząstki płynu tworząc aerozol. Są one tym mniejsze, im
większa jest
częstotliwość drgań akustycznych. Ich wielkość zależy też od gęstości i napięcia
powierzchniowego
rozpylanego płynu.
Nebulizatory ultradźwiękowe
Przy częstotliwości 1MHz uzyskuje się cząstki aerozolu o średnicy ok 4µm. Przy
częstotliwości 5MHz
uzyskuje się cząstki aerozolu o średnicy < 1µm.
Pozwala to na penetrację do oskrzelików aż do strefy pęcherzykowej.
Wykonanie inhalacji
Inhalacje indywidualne przy zastosowaniu każdemu pacjentowi indywidualnego inhalatora.
Inhalacje zbiorowe dla kilku osób, w specjalnych pomieszczeniach zabiegowych, do którego
doprowadza się
aerozol.
Pacjent powinien być wypoczęty
Nie wolno pobierać zabiegu bezpośrednio po spożyciu posiłku
W czasie zabiegu pacjent siedzi wygodnie z głową odchyloną do tyłu i oddycha
umiarkowanie w zakresie
częstotliwości około 16 oddechów na minutę i niezbyt głęboko.
Wykonanie inhalacji
Inhalacje izotermiczne i ciepłe:
• Temp. mgły 36°C i nie powinna wykraczać poza temp. 28-38 °C
• W następnych zabiegach można stosować wyższe temperatury
• Czas inhalacji od 7 do 15 minut
• 14-18 zabiegów na kurację
• 1-2x dziennie przez 2-3 tygodnie
• W celach profilaktycznych zaleca się 3-4xtygodniowo przez 2-3 tygodnie
• Przy inhalacjach zbiorowych czas zabiegu 15-30 minut
Naturalne inhalacje
•Inhalacje solankowe
•Inhalacje szczawami
•Inhalacje siarkowe
•Inhalacje radonowe
Inhalacje solankowe
Inhalacje hipotoniczne z wody chlorkowo-sodowej o zawartości chlorku sodu w przedziale
0,3-0,9%
Izotoniczne w granicach 0,9%
• Nawilżają błony śluzowe,
• zmniejszają przekrwienie
• Zmniejszają nadmierną wrażliwość błon śluzowych
Inhalacje solankowe
Hipertoniczne o stężeniu przeciętnie 1,5%, względnie 2-3% (najrzadziej)
gdy istnieje potrzeba intensywnego bodźcowania lub zmniejszenia patogennej flory
bakteryjnej (max. można stosować stężenie nie
większe jak 4%)
• Drażnią błonę śluzową poprzez czynne jej przekrwienie
• Wzmagają wydzielanie gruczołów śluzowych i surowiczych, odklejając tym sposobem
lepką, zalegającą
wydzielinę.
•Inhalacje solankowe powodują bezpośrednio po zabiegu wyraźną poprawę.
Inhalacje szczawami
Inhalacje szczawami prostymi
Inhalacje z zawartością wapnia i jonów magnezu
• Działają przeciwzapalnie i rozluźniają wydzielinę
• Zmniejszona wrażliwość błon śluzowych dróg oddechowych, co powoduje zmniejszony
odruch kaszlu, pogłębia oddech
• Przy większych ilościach wapnia dochodzi do zmniejszenia obrzęku błon śluzowych i
zmniejszenia skurczu drzewa
oskrzelowego u chorych z astmą oskrzelową
Zalecenia ogólne
• Po zakończeniu inhalacji pacjent powinien wypoczywać od 20 minut do godziny
• Zasięg możliwości zakażenia kropelkowego jest bardzo duży
• Przygotowanie preparatów do inhalacji
• Dezynfekcja

KRENOTERAPIA
KRENOTERAPIA - definicja
• Krenoterapia- dział balneoterapii, określany jako kuracja pitna. Systematyczne i
prawidłowo dawkowane picie wód mineralnych wywiera działanie miejscowe na przewód
pokarmowy oraz działanie ogólne, przede wszystkim w zakresie uzupełniania niedoborów
mikro- i makroelementów. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, ze
względu na zubożenie gleby i środków spożywczych niektóre potrzebne składniki mineralne,
np. magnez, jod.

Warunkiem skuteczności krenoterapii jest: dozowanie wody w określonej ilości, określonej

temperaturze i w czasie w stosunku do spożywanych posiłków

Wody lecznicze - są naturalnymi wodami podziemnymi o udowodnionych właściwościach

leczniczych, cechującymi się stałym składem chemicznym i naturalna czystością
mikrobiologiczną.

W zależności od składu i stężenia składników mineralnych w wodach leczniczych możemy

wyróżnić:
• lecznicze wody mineralne
• lecznicze wody swoiste
• lecznicze wody nieswoiste
Lecznicze wody mineralne są wodami podziemnymi, naturalnymi, muszą zawierać co
najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze, w tym przede wszystkim: chlorki,
siarczany i wodorowęglany sodu, wapnia i magnezu.

Nie każda woda mineralna jest lecznicza. O udowodnionych właściwościach leczniczych

decydują rodzaj i stężenie aktywnych składników biochemicznych.
Lecznicze wody swoiste- są to wody słabo zmineralizowane tj. zawierające w 1 litrze
poniżej 1000 mg rozpuszczonych składników, w tym jeden ze składników swoistych o
szczególnie wysokim stężeniu. Jako składniki swoiste rozumiane są te związki,
które nie występują lub występują w niewielkiej ilości w normalnych wodach i wywierają
określony, swoisty wpływ na organizm. Do związków takich zaliczamy związki siarki, żelaza,
kwas metakrzemowy oraz dwutlenek węgla.

Wśród wód leczniczych swoistych wyróżniane są również wody termalne o temp. co

najmniej 20°C oraz wody radonowe, wykazujące aktywność promieniotwórczą.
Lecznicze wody mineralne swoiste- to wody, które spełniają jednocześnie definicję wody
leczniczej mineralnej i leczniczej wody swoistej.
W Polsce mamy bogate złoża wód mineralnych,najczęściej spotykane są wody:
• chlorkowo-sodowe > 1000mg NaCl/l(solanki 1,5%)
• Wodorowęglanowe > 1000 mg CO2/I
• siarczkowo-siarkowodorowe >1,0 mg S/I
• radoczynne > 2n Ci Rn/I
• Termalne > 20 st. Celsjusza ( Cieplice)

Woda siarczkowo-siarkowodorowa
DZIAŁANIE: normalizują bilans siarki w organizmie,działanie odtruwające i
odczulające,przekrwienne i zmiękczające naskórek
WSKAZANIA
-Schorzenia gośćcowe i pourazowe układu ruchu
-Choroby dróg oddechowych(Nieżyty oskrzeli z zaleganiem wydzieliny ropnej,nieżyty dróg
oddechowych na tle alergicznym)
-Choroby przewodu pokarmowego(Przewlekłe nieżyty jelit,Zaparcia nawykowe)
-Zaburzenia przemiany materii(Cukrzyca,otyłość,dna moczanowa)
-Zatrucia metalami ciężkimi
-Choroby skóry
-Choroby układu krążenia
-Choroby kobiece
PRZECIWWSKAZANIA: astma oskrzelowa, nadkwaśność żołądka, choroba wrzodowa
żołądka i dwunastnicy, zaburzenia przewodu pokarmowego

Przy kuracji pitnej dzienna dawka spożywanej wody powinna mieścić się w granicach litra i
być rozłożona na 3 raty. Wodę leczniczą pije się małymi łykami z reguły przed posiłkami
spacerując
W polskim urzędowym lekospisie znajdują się zaledwie 4 wody
• - „Jan”

• -„Zuber I” } pochodzące z Krynicy

• -„Zuber III”
• - „Wielka Pieniawa” z Wysowej

JAN
-Woda „Jan” łagodzi stany nadwrażliwości błony
śluzowej żołądka,
-wykazuje działanie moczopędne i żółciopędne,
-zapobiega powstawaniu kamicy żółciowej.
Zuber
jest polecany w przypadku:
-nadkwaśności przewodu pokarmowego,
-chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
-oraz nieżytach dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego.
Wielka Pieniawa
-wzmacnia organizm
-pomaga walczyć z niedokrwistością, nieżytem
przewodu pokarmowego,
-oraz chorobami przemiany materii( np. skaza moczanowa)
WCZESNA BALNEOREHABILITACJA STACJONARNA
obejmuje pacjentów po ostrym incydencie chorobowym, w okresie zaostrzenia
choroby, u których istnieją wskazania do stosowania zabiegów balneofizykalnych.
Chorzy wymagają całodobowego nadzoru lekarsko-pielęgniarskiego.
USŁUGA UZDROWISKOWA STACJONARNA- SZPITAL UZDROWISKOWY
obejmuje pacjentów z zaawansowanymi chorobami przewlekłymi , u których istnieją
wskazania do stosowania zabiegów balneofizykalnych w warunkach stacjonarnych.
Chorzy Ci mają zachowana podstawową samoobsługę.
Wymagają całodobowego nadzoru lekarsko-pielęgniarskiego.
USŁUGA UZDROWISKOWA STACJONARNA SANATORIUM UZDROWISKOWE
obejmuje pacjentów z chorobami przewlekłymi w dobrym stanie ogólnym, z zachowaną
pełną samoobsługą , u których istnieją wskazania do stosowania zabiegów w warunkach
stacjonarnych. Chorzy Ci wymagają całodziennej opieki lekarsko-pielęgniarskiej.
USŁUGA UZDROWISKOWA AMBULATORYJNA
obejmuje pacjentów z chorobami przewlekłymi w dobrym stanie ogólnym, z zachowaną
pełną samoobsługą , sprawnych ruchowo ,u których istnieją wskazania do stosowania
zabiegów balneofizykalnych w warunkach ambulatoryjnych. Chorzy Ci wymagają okresowej
opieki lekarsko-pielęgniarskiej

METODY LECZNICZE
BALNEOTERAPIA, PELOIDOTERAPIA ( wody mineralne, peloidy, gazy lecznicze )
HYDROTERAPIA TERMOTERAPIA KINEZYTERAPIA FIZYKOTERAPIA (elektroterapia,
fototerapia, ultrasonoterapia, termo i krioterapia ) DIETA EDUKACJA ZDROWOTNA
PSYCHOTERAPIA FARMAKOTERAPIA FITOTERAPIA

TALASOTERAPIA
Leczenie morzem oraz za pomocą czynników związanych z morzem: klimatem nadmorskim,
wodą morską (kąpiele morskie), aerozolem morskim oraz dobrami naturalnymi
pochodzącymi z morza: algami, błotem, piaskiem. Thallassa- gr. morze algae- łac.
wodorosty Terapię zawdzięczamy starożytnym Grekom, którzy wysoko cenili lecznicze
wpływy klimatu morskiego i należą do prekursorów tej dziedziny medycyny naturalnej.
Kuracja wykorzystuje:
kąpiele w wodzie morskiej,
spacery brzegiem morza,
czynnikiem terapeutycznym jest kontakt z przyrodą,
pojawiają się również elementy muzykoterapii- szum
morza, śpiew ptaków,
polisensoryczne doświadczanie świata- woda (smak,
dotyk), piasek (dotyk), wiatr (zapach)
TALASOTERAPIA
Powierzchnia: 386 tys. km2
Głębokość: od 18 do 250 m
Stężenie soli kuchennej wynosi przeciętnie ok.1%
Ze względu na właściwości bioklimatu i walory krajobrazowe ma doskonałe warunki do
prowadzenia leczenia klimatycznego i uzdrowiskowego.
Łagodne zimy, mniej upalnymi lata w porównaniu z
głębią kraju
Nieomal stała obecność wiatru
Względnie duża czystość powietrza
Obecność w powietrzu aerozolu chlorkowo- sodowo-jodowego
Dość wysoka wilgotność powietrza
Zwiększone natężenie promieniowania UV

ODDZIAŁYWANIE KLIMATU MORSKIEGO

Leczenie nieżytu oskrzeli
Choroby tarczycy
Cukrzyca
Reumatyzm
Leczenie zaburzeń czynnościowych
Jest czynnikiem zwiększającym odporność na infekcje dróg oddechowych
Dla chorych osłabionych przewlekłym leczeniem
Przewlekłe choroby układu oddechowego
Pylica płuc
Łuszczyca
Alergie skórne
Choroby układu krążenia

KĄPIELE POWIETRZNE
Charakterystyczne dla nadmorskiego powietrza jest występowanie rozdrobnionych kropelek
wody morskiej tzw. aerozolu wody morskiej, który powstaje na wskutek uderzania fal
morskich o brzeg oraz parowania wody i przenoszenia jej cząstek przez
wiatr. W powietrzu nadmorskim jest bardzo mało alergenów i zanieczyszczeń- jest to
szczególnie ważne dla alergików. Aerozol morski jest doskonałym roztworem inhalacyjnym
zawiera cząstki soli kuchennej (chlorku sodowego), oraz związki Br, Mg, Ca i Jodu
występuje 1- 2 km w strefie przybrzeżnej, ale w miarę oddalania się od brzegu maleje jego
stężenie najwięcej jest go przy silnych wiatrach i sztormowej pogodzie
Bałtyk jest jedynym morzem na świecie, który wytwarza niepowtarzalny aerozol morski z
zawartością jodu. Aerozol posiada właściwości poprawiające przemianę materii. Zmieszany
z olejkami eterycznymi wydzielanymi przez nadmorskie lasy iglaste stwarza jedyny w swoim
rodzaju inhalator naturalny- jego wdychanie jest szczególnie korzystne dla osób mających
przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych (nieżyty oskrzeli, zapalenie zatok,
nawracające zapalenie gardła i krtani). Ponieważ powoduje upłynnienie lepkiego śluzu, który
zalega w drogach oddechowych - pobudza ruch rzęsek i zwiększa odkrztuszanie wydzieliny.
Oprócz aerozolu powstaje również naturalna ujemna jonizacja powietrza, która jest bardzo
korzystna dla organizmu (zmniejsza objawy alergii, normalizuje ciśnienie krwi, reguluje akcję
serca, zmniejsza aktywności współczulnego układu nerwowego). Zaleca się je zwłaszcza w
czasie odpływu Najpierw powinno się spacerować pod wiatr, z powrotem z wiatrem Jeśli
łączy się kąpiel powietrzną z kąpielą słoneczną wówczas zasady są jak przy opalaniu:
zaczyna się spacer od godziny i codziennie wydłuża o 10 min tak, by po 13 dniach wynosił 3
godziny

KĄPIELE W WODZIE MORSKIEJ

Dzień 1: spacer w ubraniu przez 10 min wzdłuż brzegu morza bez wchodzenia do wody
Dzień 2: można wejść do wody po kolana i zaraz wyjść
Kolejne dni: kąpiel z zasadami: pierwsza kąpiel tylko 3 min, każda następna o 1 min dłużej
max. czas kąpieli 12 min osiąga się w 12 dniu, po kąpieli w wodzie morskiej ciała się nie
wyciera przed założeniem ubrania należy przez 10 min chodzić wzdłuż brzegu morza.

HELIOTERAPIA

W pasie nadmorskim intensywność promieniowania ultrafioletowego jest w szczególności

wysoka. Korzystanie z kąpieli słonecznych w połączeniu z kąpielami w wodzie morskiej
przynosi bardzo dobre efekty w leczeniu wielu chorób skóry, głównie łuszczycy, jak również
trądziku, wysypki a także cellulitisu.

DO REAKCJI KORZYSTNYCH NALEŻĄ

wzrost odporności na zakażenia, wzrost przemiany materii, stymulacja produkcji wit. D
(działanie przeciwkrzywicze), pobudzenie funkcji krwiotwórczych, pobudzający wpływ na
gruczoły dokrewne (cukrzyca),

PRZECIWWSKAZANIA

liczne znamiona barwnikowe, czynna gruźlica płuc, nowotwory, skłonność do krwawień z

narządów wewnętrznych, choroba zakrzepowa u. żylnego, przyjmowanie leków
fotouczulających, zaawansowana miażdżyca, umożliwiająca prawidłową reakcję naczyniową
z zagrożeniem niedokrwienia ważnych narządów, szczególnie serca i mózgu, niska
punktacja w skali wg. Fitzpatricka.

ODCZYN UZDROWISKOWY
Podczas pobytu nad morzem, połączonego z kąpielami morskimi może wystąpić tzw.
odczyn kąpielowy Do objawów odczynu należą: zaostrzenia przewlekłego procesu
zapalnego (np. przewlekły nieżyt oskrzeli przekształca się w ostry) objawy depresji, złe
samopoczucie, zmęczenie, drażliwość, bezsenność Pojawienie tego odczynu świadczy o
nadmiernym obciążeniu organizmu bodźcami klimatycznymi i wymaga tymczasowego
wyłączenia się z zabiegów.

HARTOWANIE
Najczęściej po ok. 3- 4 tyg. pobytu nad morzem następuje zahartowanie organizmu, co
uwidacznia się poprawą ukrwienia skóry i błon śluzowych, zwiększeniem napięcia tętnic,
zwiększeniem apetytu, odporności na infekcje bakteryjne, chęci do wysiłku fizycznego oraz
zmniejszeniem potrzeby snu.

WSKAZANIA
Astma, alergia, przesuszenie błon śluzowych Niedoczynność tarczycy Choroby serca,
układu krążenia Żylaki, obrzęki nóg, płaskostopie, rekonwalescencja po złamaniach kości
Choroby skóry, łuszczyca, trądzik, wysypki, cellulitis Reumatyzm, bóle stawów Nerwica,
depresja, zmęczenie, stres, w środowisku morskim rehabilitacja jest bardziej skuteczna -
znacznie szybciej przynosi efekty, złamania zrastają się trzy razy szybciej Talasoterapia jest
także bardzo wskazana dla sportowców - po i przed wysiłkiem Opóźnia proces starzenia
Do stosowania tej terapii nie ma żadnych ograniczeń wiekowych To kompleksowe leczenie
wspomaga, poza ukł. Ruchu, pracę innych narządów osłabionych w związku z wiekiem lub
chorobą podstawową
P/WSKAZANIA
Dolegliwości o ostrym przebiegu Nadczynność tarczycy Choroby nerek Zapalenia korzeni
nerwów rdzeniowych Fotodermatoza (nadwrażliwość na światło słoneczne) Nowotwory
Zaawansowana miażdżyca tętnic Po zawale do pół roku Wtórne nadciśnienie Choroba
wieńcowa Neuropatia Psychopatia

Kąpiele można podzielić na

Kąpiele indywidualne- wykonywane w wannach mogą być całkowite lub częściowe
zbiorowe- wykonywane są w basenach
wyróżnia się: kąpiele całkowite, ¾, pół kąpiele, nasiadowe, rąk ramion, stóp, nóg
kąpiele częściowe- przypadki w których pragnie się uzyskać silne działanie miejscowe
jednoczesnym uniknięciem znacznej reakcji ogólnej

KĄPIEL CAŁKOWITA
Polega na zanurzeniu się leżącego w wodzie ciała ponad s.barkowymi-brody. w ten sposób
prawie cała powierzchnia ciała zostaje poddana działaniu bodźców termicznych i
mechanicznych kąpieli. kąpiel całkowita nie może być stosowana w niewydolności krążenia
wyróżnia się kąpiele: całkowitą chłodną/ zimną, ¾, o temp. obojętnej, łagodnie ciepłą,
gorącą( zanurzeniową), przegrzewającą.

Kąpiel chłodna lub zimna

kąpiel całkowitą chłodna lub zimną wykonuje się w wodzie o temperaturze w granicach 8-
20oC, trwa od kilku sekund, u osób nie przyzwyczajonych do zimna, do 20s u osób
przyzwyczajonych, podczas kąpieli powinno się wykonywać energiczne ruchy, aby
przyspieszyć wystąpienie odczynu naczyniowego, nie należy jej przedłużać ponad czas
potrzebny do wystąpienia odczynu naczyniowego, przedłużenie kąpieli może spowodować
powstanie zapalenia płuc lub nerek, do wanny należy wchodzić bez pośpiechu, ostrożnie, a
w czasie zanurzenia – głęboko oddychać, po kąpieli należy ciało wytrzeć do sucha zaleca
się następnie gimnastykę, biegi, jazdę na rowerze
Działanie: chłodna lub zimna kąpiel zanurzeniowa powoduje gwałtowne ochłodzenie
organizmu, co stanowi silny bodziec do działania ciepła, dzięki zwiększeniu przemiany
materii, działa pobudzająco i odświeżająco.
Wskazania: - tylko u pacjentów ze zdrowym sercem i zdrowym układem naczyniowym, a
więc w zasadzie tylko u osób zdrowych! - w otyłości i zatruciach metalami.
Przeciwwskazania: - niewydolność krążenia, - choroby serca i naczyń krwionośnych, -
skłonność do drgawek, - silna nerwica ogólna, - choroby układu moczowego i jelit, -
nerwobóle i zapalenia nerwów, - niedokrwistość, - ogólne osłabienie, - skłonność do chorób
reumatycznych.

Kąpiel letnia
Temperatura wody: 28-33oC Czas zabiegu: 10 -20 min Wskazania: - choroba Basedowa, -
niskie ciśnienie tętnicze krwi, - astma oskrzelowa, - rozedma płuc, - duża pobudliwość
nerwowa. Przeciwwskazania: - jak do kąpieli całkowitej chłodnej i zimnej.

Kąpiel o temperaturze obojętnej

Temperatura: 34-36oC, a u osób wrażliwych na zimno 37oC Czas zabiegu: 15-20 min
Działanie: uspokajające i nasenne. Pacjent wchodzi do wanny z przygotowaną już woda i
podczas kąpieli nie wykonuje ruchów. Działanie zwiększają dodane do wody odwary ziół lub
gotowe preparaty ziołowe z igliwia sosny, kosodrzewiny, siana, chmiela, waleriany. Można
również dodać odpowiedni preparat kąpielowy zawierający brom.
Wskazania: - stany podniecenia nerwowego, - zaburzenia snu, - nerwobóle, -
niedokrwistość, - stosowana nawet przez wiele godzin, jako tzw. „łóżko wodne” w tężcu i
niektórych chorobach skóry (m.in. odleżyny), - po dłużej trwającej kąpieli zalecane jest
natarcie skóry alkoholem i kremem. Przeciwwskazania: - niskie ciśnienie krwi, -
wyczerpanie, - niewydolność krążenia.

Kąpiel o temperaturze łagodnie ciepłej

Temperatura: ok. 37oC Czas zabiegu: 15-20 min Po kąpieli należy wypoczywać w łóżku
przez godzinę. Działanie: rozluźnienie mięśni szkieletowych, zmniejsza pobudliwość mięśni
i napięcie mięśni przy porażeniach spastycznych, SM, parkinsonizmie, pląsawicy,
polineuropatiach i sztywności stawów. Przeciwwskazania: - niewydolność krążenia, - duże
wyczerpanie, - niskie ciśnienie krwi.

Kąpiel gorąca (zanurzeniowa)

Temperatura: 40-43oC Czas zabiegu: 1-4 min Nie wolno jej wykonywać bezpośrednio przed
lub po posiłku (1-2h), jak również po nieprzespanej nocy lud nadużyciu alkoholu. Działanie:
pobudzające, odświeżające, zwiększa siły, działa podobnie jak zimna kąpiel zanurzeniowa, z
tą różnicą, że nie powoduje ochłodzenia lecz ogrzanie organizmu. Do wody wchodzi się
powoli. W kąpieli należy zachowywać się spokojnie. Początkowo występują dreszcze i gęsia
skórka, a następnie paradoksalny odczyn naczyniowy – naczynia ulegają skurczowi.
Pojawia się uczucie ciepła, rozgrzania. Zabieg należy zakończyć przed wystąpieniem potów,
ponieważ wraz z nimi znika uczucie rześkości. Po kąpieli należy osuszyć ciało i ubrać się.
Wskazania: u osób zdrowych, a szczególnie u sportowców. Przeciwwskazania: we
wszystkich chorobach

Kąpiel przegrzewająca
Początkowa temperatura 35-36oC, podnoszona stopniowo co 5 min o 1oC do temperatury
40(42)oC. W kąpieli o najwyższej temperaturze pacjent może przebywać tylko 3-5min
Wskazania: - niektóre choroby reumatyczne (dna, choroba Bechterewa), - rwa kulszowa, -
postrzał, - zapalenie wielonerwowe, - niektóre choroby OUN. Przeciwwskazania: osłabienie
serca i krążenia, zaburzenie ukrwienia serca, miażdżyca naczyń krwionośnych

KĄPIEL
Temperatura: 36-38oC Czas zabiegu: 10-15min Tego rodzaju kąpiel może być wykonana z
dodatkiem odwaru, lub olejków eterycznych z ziół. Wskazania: niepokój ogólny, nerwowość,
stany napięcia nerwowego, zaburzenia snu. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia

PÓŁKĄPIEL ZIMNA
Temperatura: 15-20oC Czas zabiegu: 5-10s Wskazania: nerwicowe dolegliwości sercowe,
hartowanie. Przeciwwskazania: osłabienie krążenia, skurcze naczyń krwionośnych, choroby
układu moczowego i jelit, skłonność do drgawek, reumatyzm.

KĄPIEL O OBNIŻONEJ TEMPERATURZE

Wykonuje się ją w wodzie o początkowej temperaturze o parę stopni niższej od temperatury
ciała i następnie obniża się ja o 4- 5oC. Kąpiel trwa 3-5 min. Wskazania: - konieczność
obniżenia temperatury ciała w gorączce, - konieczność pobudzenia przemiany materii, -
nerwicowe dolegliwości sercowe, - niskie ciśnienie krwi, - astma oskrzelowa w okresie
wolnym od napadów duszności. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia

KĄPIEL O WZRASTAJĄCEJ TEMPERATURZE

Początkowa temperatura wody: 36oC, która w czasie zabiegu zależnie od wrażliwości
pacjenta, podniesiona zostaje do 42(44) oC. W sumie kąpiel trwa 30-45 min, może być
zakończona wcześniej z chwilą wystąpienia potów. Wskazania: - pobudzenie pocenia się
przy zaczynających się chorobach z przeziębienia, - w celu spowodowania rozkurczu dróg
moczowych przy przesuwaniu się kamieni moczowych. Przeciwwskazania: jak do kąpieli
przegrzewającej

PÓŁKĄPIEL GORĄCA
Temperatura: 40-45oC Czas zabiegu: 4-6 min. Wskazania: - w celu odświeżenia i
pobudzenia sił, - tylko u osób zdrowych, zwłaszcza u sportowców. Przeciwwskazania: jak
przy całkowitych kąpielach gorących

PÓŁKĄPIEL ZE SZCZOTKOWANIEM SKÓRY

Początkowa temperatura: 34-35oC zostaje w czasie zabiegu obniżona o 4-5oC. Czas
półkąpieli ze szczotkowaniem skóry wynosi 3-5 min. Wskazania: - rekonwalescencja po
ciężkich chorobach, - zaburzenia regulacji autonomicznej, - niskie ciśnienie krwi, - okres
klimakteryczny. Przeciwwskazania: - duża pobudliwość nerwowa, - godziny wieczorne, -
choroby skóry i jej duża wrażliwość, - nadciśnienie, - niewydolność krążenia.

PÓŁKĄPIEL Z NACIERANIEM DŁONIĄ I POLEWANIEM

Stanowi odmianę półkąpieli ze szczotkowaniem skóry. Temperatura wody i jej czas trwania
są identyczne. Różnica polega na tym, że zamiast szczotkowania naciera się ciało pacjenta
mokrą, płaską dłonią z równoczesnym polewaniem wodą czerpaną z wanny. Wskazania: -
takie jak w przypadku półkąpieli ze szczotkowaniem skóry, - przewlekły nieżyt oskrzeli, -
rozedma płuc. Przeciwwskazania: takie jak do półkąpieli ze szczotkowaniem skóry

KĄPIELE NASIADOWE- ZMIENNOCIEPLNE

Naprzemienne zanurzanie przez 3-5 min dolnej części ciała (bez kończyn dolnych) w wodzie
o temperaturze 40-42oC i następnie przez 20-30s w zimnej o temperaturze 15-20oC
Powoduje przekrwienie narządów brzucha i miednicy. Wskazania: dolegliwości
klimakteryczne, atonia jelit, wzdęcia. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia, skłonność
do drgawek.

KĄPIELE NASIADOWE
Obejmują dolna część ciała do wysokości pępka i górną część ud z wyłączeniem
pozostałych części kończyn dolnych. Są wykonywane w wannach o specjalnych kształtach,
z odpowiednimi oparciami dla rąk i pleców. Mogą być jednak wykonane w zwykłej wannie,
ale wtedy pacjent siada opierając stopy o górną krawędź wanny, co pozwala na zanurzenie
w wodzie tylko górnych części ud.

KĄPIELE NASIADOWE- ZIMNE

Temperatura: 15-20oC Czas zabiegu: 5-10s. Wskazania: - celowość odprowadzenia krwi z
głowy do innych obszarów ciała, - zaburzenia czynności ruchowych przewodu
pokarmowego, - zaparcia, wzdęcia, - żylaki odbytu i ich zapalenie, - osłabienie czynności
gruczołów płciowych, - zaburzenia seksualne. Przeciwwskazania: osłabienie krążenia, ostre
stany zapalne narządów jamy brzusznej i miednicy, choroby układu moczowego, skłonność
do drgawek.

KĄPIELE NASIADOWE- TEMPERATURA OBOJĘTNA

Temperatura: 34-35oC Czas zabiegu: do 30 min Wskazania: - niepokój nerwowy, -
bezsenność, - żylaki odbytu, - szczelina odbytu. Przeciwwskazania: jak do zimnej kąpieli
nasiadowej

KĄPIELE NASIADOWE- CIEPŁE I GORĄCE

Ciepłe: 36-37oC Gorące: 38-42oC Wskazania: - kolka jelitowa i nerkowa, - niektóre choroby
ginekologiczne, - zapalenie pęcherza moczowego, - zapalenie gruczołu krokowego, -
szczelina odbytu. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia.

KĄPIELE NASIADOWE- TEMPERATURA WZRASTAJĄCA

Temperatura początkowa: 36oC, a następnie wzrasta co minutę o 1oC do końcowej
temperatury 38, 40 lub 42oC – zależnie od tolerancji pacjenta. Całkowity czas trwania
kąpieli: 7-15 min Wskazania: - stany skurczowe jelit, nerek, pęcherza moczowego,
moczowodów, - nawracające zapalenie pęcherza moczowego, - zapalenie gruczołu
krokowego, - szczelina odbytu, - zaburzenia miesiączkowania, - niektóre choroby
ginekologiczne. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia

KĄPIELE KOŃCZYN DOLNYCH

ZIMNA KĄPIEL STÓP

Temperatura 15oC Czas zabiegu: 15s – 2 min Wskazania: bóle głowy,bezsenność,
krwawienia z nosa, lekkie zaburzenia ukrwienia tętniczego kończyn dolnych (I i II okres),
zaburzenia krążenia żylnego, żylaki, stany po zakrzepowym zapaleniu żył, przegrzanie,stany
po urazach, nerwica serca, zmęczenie stóp.
Przeciwwskazania: ostre choroby infekcyjne układu moczowego, marznięcie, dreszcze,
uczulenie na zimno, zimne stopy, niewydolność wieńcowa, wysokie nadciśnienie krwi, ostre
podrażnienie nerwu kulszowego, ciężkie zaburzenia ukrwienia kończyn (III i IV okres),
skłonność do drgawek, skłonność do skurczu mięśni nóg.

CIEPŁA I GORĄCA KĄPIEL STÓP

Ciepła 36-37oC, gorąca 38-42oC Wskazania: - lekkie zanurzenia ukrwienia kończyn dolnych
(I i II okres), - przewlekłe zaburzenia snu, - przewlekłe infekcje, - obniżenie odporności
ogólnej, - przewlekłe zaparcia, - zwiększona potliwość stóp, - przewlekłe zimne stopy, -
stany po urazach, naciągnięcia mięśni, ścięgien, skręcenia. Przeciwwskazania: żylaki,
nadciśnienie krwi, zaburzenie ukrwienia kończyn znacznego stopnia (III i IV okres).

ZANURZENIOWA GORĄCA KĄPIEL STÓP

Woda musi być tak gorąca, aby tylko możliwe było utrzymanie w niej stóp – nawet 45oC
Wskazania: zakażone rany, zastrzały. Przeciwwskazania: nadciśnienie, zaburzenia krążenia
obwodowego, zwłaszcza ze skłonnością do skurczu naczyń, zaburzenia czucia
KĄPIEL NÓG STOPNIOWO WZRASTAJĄCEJ TEMPERATURZE
Początkowa temperatura 34-35oC, następnie co 1 minutę podwyższa się ją o 1oC,
dochodząc do 40 (42)oC. W najwyższej temperaturze utrzymuje się nogi przez 5 min.
Łączny czas do 30 min. Wskazania: - zaburzenia krążenia obwodowego w I i II okresie, -
naczynioruchowe bóle głowy, - choroba Raynauda, - choroba Sudecka, - przewlekłe zimne
nogi, - niezapalne postacie chorób reumatycznych, - przewlekłe zapalenia zatok czołowych i
bocznych nosa, - zaburzenia miesiączkowania. Przeciwwskazania: żylaki, zakrzepowe
zapalenie żył, zaburzenia krążenia obwodowego w III i IV okresie.

ZMIENNOCIEPLNA KĄPIEL STÓP

Naprzemienne zanurzanie stóp, najpierw na 3-8 min w wodzie o temperaturze 38-42oC, a
następnie na 10-30s w wodzie o temperaturze 15-20oC. Czas zabiegu: 10-25min
Wskazania: bóle głowy, zaburzenia snu, nerwicowe dolegliwości sercowe i krążenia,
nadciśnienie w I i II okresie, choroba Sudecka w III okresie, skłonność do przeziębień,
przewlekłe zapalenia zatok przynosowych. Przeciwwskazania: żylaki, zapalenia żył, skurcze
naczyniowe.
KĄPIELE KOŃCZYN GÓRNYCH
KĄPIEL ZIMNA
Temperatura: ok. 15oC lub 10-15oC Czas zabiegu: 10-30s Wskazania: nerwicowe kołatanie
serca, nadciśnienie I i II okresu, bezsenność, zmęczenie mięśni rąk i całej kończyny górnej,
skurcz pisarski, zmęczenie ogólne, łokieć tenisisty. Przeciwwskazania: organiczne choroby
serca, skurcze naczyniowe.

KĄPIEL CIEPŁA I GORĄCA

Ciepła: 36-37oC Gorąca: 38-42,45oC Czas zabiegu: do 15 min Wskazania: miejscowe
niezapalne choroby reumatyczne, przewlekłe zimne ręce, nerwica serca, nieżyt oskrzeli,
zmęczenie rąk. Przeciwwskazania: zastoje w przepływie limfy (obrzęki), nadciśnienie,
choroby serca i naczyń krwionośnych, skurcze naczyń.

KĄPIEL O STOPNIOWO WZRASTAJĄCEJ TEMPERATURZE

Początkowa temperatura 34-35oC, po czym zwiększa się ją co 1 min o 1oC do 40 (42-45)
oC. Łączny czas: 10-15min Wskazania: choroba niedokrwienna serca, dusznica bolesna,
zwiększona pobudliwość układu autonomicznego, zaniki mięśniowe, naczynioruchowe bóle
głowy, nerwobóle, nerwice naczynioruchowe, przewlekły nieżyt oskrzeli, zaburzenia
ukrwienia kończyn dolnych, skurcze naczyniowe, miejscowe niezapalne choroby
reumatyczne. Przeciwwskazania: porażenia wiotkie, żylaki kończyny górnej, zastój
limfatyczny (obrzęki).
KĄPIEL ZMIENNOCIEPLNA
Naprzemienne zanurzanie rąk i przedramion do połowy ramienia na 3-8 min, w wodzie o
temp 38-42oC i 10-30s o temperaturze 15-20oC. Łączny czas: 10-15 min Wskazania:
zaburzenia krążenie, zaburzenia ukrwienie rąk i nóg, nadciśnienie I i II okresu, artrozy,
choroby układu oddechowego, stany wyczerpania, skłonność do zimnych rąk, konieczność
przesunięcia krwi z głowy do innych obszarów ciała. Przeciwwskazania: dusznica bolesna,
ograniczenie choroby serca, skurcze naczyń krwionośnych (choroba Raynauda).
 KĄPIEL Z ĆW. RUCHOWYMI (HYDROGIMNASTYKA)
ćwiczenia wykonuje się w wodzie gospodarczej lub leczniczej w odpowiednich basenach
różnych rozmiarów, w naturalnych zbiornikach wód leczniczych (cieplicowych) lub w dużych
wannach o kształcie motyla lub grzyba, umożliwiających pełny zakres ruchów kończyn
górnych i dolnych, temperatura wody zależna jest od wskazań, na ogół równa obojętnej lub
tylko nieco od niej odbiega, baseny i wanny do ćwiczeń powinny być wyposażone w
podnośniki (dla niepełnosprawnych), ławy, poręcze i pasy ułatwiające wykonywanie ćwiczeń,
czas kąpieli z ćwiczeniami ruchowymi wynosi na ogół od 15 do 60 min, zawsze należy
zaczynać od krótkotrwałego zabiegu i stopniowo go przedłużać, intensywność ćwiczeń
należy zwiększać stopniowo i przy każdym zabiegu robić przerwy na wypoczynek,
ćwiczenia wykonuje się indywidualnie lub w grupie, mogą mieć charakter czynny lub bierny,
program ćwiczeń powinien być uzgodniony z lekarzem, indywidualnie dla każdego chorego,
istnieje niebezpieczeństwo przeciążenia serca i układu krążenia, wskutek działanie
temperatury, ciśnienia hydrostatycznego i wysiłku fizycznego, szczególnie u osób słabych i
starszych, nie należy przekraczać bezbolesnego zakresu ruchu, program ćwiczeń w
wodzie może być bardzo bogaty, jednak potrzebna jest do tego wiedza i doświadczenie.
WSKAZANIA: nieaktywny klinicznie gościec z ograniczeniem ruchomości w stawach,
zmiany zwyrodnieniowe w stawach i chrząstkach stawowych, ograniczenie ruchomości w
stawach pochodzenia zwyrodnieniowego, pourazowego, pooperacyjnego, stany po
porażeniu dziecięcym, stwardnienie rozsiane, stany po poprzecznych złamaniach
kręgosłupa, stany po udarach mózgowych.
PRZECIWWSKAZANIA: Obowiązują przeciwwskazania dotyczące stosowania
wodolecznictwa, balneoterapii i kinezyterapii, np.: czynna gruźlica płuc, kości i stawów,
gościec reumatoidalny, niewydolność krążenia i innych narządów, nowotwory, ostre
choroby, wiek starczy, choroba niedokrwienna serca, zawał serca (dopiero po 6 mies., za
zgodą kardiologa), ostre infekcje, nadciśnienie tętnicze.

MASAŻ PODWODNY
Określenie to obejmuje kilka odmian masażu podwodnego, a przede wszystkim: klasyczny
masaż podwodny, podwodny natrysk biczowy. kąpiele wirowe.

KLASYCZNY MASAŻ PODWODNY

wykonywanie klasycznego masażu leczniczego podczas kąpieli całkowitej w wodzie o
temperaturze 34-37C, wykonuje się go w tej samej wannie, w jakiej wykonuje się ćwiczenia
ruchowe w wodzie, czyli umożliwiającej pełny zakres ruchów kończyn, do masażu
przystępuje się po 5 minutach od zanurzenia pacjenta w wodzie, pacjent powinien leżeć
wygodnie, ze względu na środowisko przeważają ruchy rozcierania, lekkiego (miękkiego)
ugniatania, mieszania i wałkowania, nie wykonuje się całkowitego masażu podwodnego,
lecz tylko częściowy.

PODWODNY NATRYSK BICZOWY

stosuje się dwie odmiany: za pomocą ruchomego natrysku skupionego o regulowanym
ciśnieniu i temperatury wody lub przy użyciu stałego natrysku z dysz umieszczonych w
ścianach specjalnej wanny do masażu automatycznego (jacuzzi), temperatura wody 34-35-
36C, a w przypadku osób wrażliwych na ciepło 30 - 34oC, pod koniec zabiegu obniża się
temperaturę wody w wannie o 3- 6oC, do natrysku podwodnego stosuje się zazwyczaj
wodę z wanny, w której znajduje się pacjent (o tej samej temperaturze) pod ciśnieniem ok.
250 kPa, agregat, stanowiący wyposażenie wanny, może stwarzać ciśnienie wody do ok.
800 kPa, umożliwiając jednoczesne podwyższenie temperatury wody do masażu do
temperatury 50oC, można też za jego pomocą stosować do natrysku podwodnego wodę
zimną, gorącą lub o zmiennej temperaturze, zimny strumień stosuje się wtedy, kiedy
zamierza się wywołać miejscowy skurcz mięśnia, miejscowe zwężenie naczyń krwionośnych
lub adaptacje do zimna, gorący strumień powoduje dodatkowe rozluźnienie mięśni,
stosowany jest więc w zwiększonym napięciu mięśni, kurczu mięśni i miejscowych
skurczach naczyń krwionośnych, natrysk o zmiennej temperaturze ma natomiast działanie
„ćwiczące” na ściany naczyń krwionośnych.

URZĄDZENIA DO MASAŻU PODWODNEGO

duże wanny z tworzywa sztucznego lub z akrylu, podpórki i pasy (dla niepełnosprawnych),
agregat, z agregatem połączony jest wąż, którego końcówkę stanowi dysza.

DYSZE
przekrój od 40 do 140 mm2 (najczęściej stosuje się 80-140 mm2), od średnicy dyszy zależy
ilość wody i ciśnienie strumienia wody, im mniejsza, tym ciśnienie wyższe, w praktyce
stosuje się ciśnienie 100-300 kPa, dysze można wymieniać, zmieniając kształt strumienia
wody: deszczowy, wachlarzowaty, skupiony, kolczasty itp.

DAWKOWANIE: kierowanie strumienia wody z dyszy na wybraną okolicę ciała zanurzonego

w wodzie i prowadzenie go wzdłuż przebiegu mięśni, odległość końcówki dyszy 5-30 cm,
początkowo stosuje się odległość 15-30cm, w kolejnych zabiegach skraca się ją na ogół do
12 cm, im większa odległość, tym słabsze działanie, zabieg zaczyna się od pionowego
ustawienia dyszy względem powierzchni zabiegowej, po czym stopniowo zmniejsza się kąt,
w pierwszej kąpieli stosuje się natrysk biczowy o zmniejszonym ciśnieniu i wykonuje się go
szersza dyszą, w następnych zabiegach ciśnienie stopniowo zwiększa się dobierając
również dysze o mniejszej średnicy, dawka zależy od wskazań i reakcji chorego.

WSKAZANIA stwardnienie mięśni i mialgie w następstwie złej postawy i przeciążenia

(szczególnie mięśni grzbietu), skoliozy, zmęczenie po intensywnej pracy mięśniowej, zaniki
mięśniowe z bezczynności, przykurcze różnego pochodzenia, stany po złamaniach,
zwichnięciach, skręceniach, stany po urazach tkanek miękkich, stany po porażeniu
dziecięcym, choroby zapalne z grupy reumatycznych nie przebiegające ostro, zwłaszcza
choroba zwyrodnieniowa stawów, w tym kręgosłupa, choroba Bechterewa, rwa kulszowa,
postrzał, choroby przemiany materii (dna, cukrzyca, otyłość), trudności ułożenia pacjenta do
klasycznego masażu wskutek deformacji ciała, bardzo duże owłosienie, obwodowe
zaburzenia ukrwienia tętniczego w I i II okresie.

P/WSKAZANIA osoby przemęczone, pobudzone, osoby skarżące się na zaostrzenie

dolegliwości, wszystkie przeciwwskazania do kąpieli całkowitych, biczowego natrysku
skupionego i masażu, niewydolność krążenia, choroba nadciśnieniowa, ciężka choroba
wieńcowa, stan po zawale serca, zespół żylakowy, zakrzepy, zapalenia zakrzepowe,
zaburzenia krążenia obwodowego w okresie III i IV, krwawienia, choroby zagrażające
krwawieniem, ciężkie zaburzenia czucia, ostry zespół Sudecka, choroby skóry na
większym obszarze, ciąża, okolica piersi u kobiet, narządy płciowe zewnętrzne, wystające
części kości, dół pachowy i podkolanowy, brzuch, miejsca
KĄPIELE WIROWE
stanowią formę masażu podwodnego kończyn dolnych lub górnych. Są wykonywane w
specjalnych wanienkach z urządzeniem wzbudzającym ruch wirowy wody, kąpiel wirową
wykonuje się 20-30 min, temperatura wody w zależności od wskazań, 35-40oC, wskazania:
różne postacie chorób reumatycznych, obejmujące kończyny górne lub dolne, stany po
zakrzepach żylnych, wczesne okresy zwężającego zapalenia tętnic, choroba Raynauda,
stany po odmrożeniach, stany po chirurgicznym leczeniu żylaków.

KĄPIELE Z DOD. GAZAMI

Należą do nich: kąpiele tlenowe, kąpiele perełkowe, kąpiele piankowe. Nie rozszerzają
naczyń krwionośnych skóry i nie wywołują rumienia, ani uczucia ciepła. Pęcherzyki
powietrza w kąpieli perełkowej i tlenu w kąpieli tlenowej delikatnie drażnią skórę wywierając
działanie o charakterze mikromasażu, przede wszystkim na zakończenia nerwów
autonomicznych. Powodują ogólne odprężenie nerwowe.

KĄPIELE TLENOWE
Temperatura: 34-35 (36) oC Czas zabiegu: do 20 min Wskazania: stany podniecenia
nerwowego, zaburzenia regulacji autonomicznej, lekkie choroby organiczne i czynnościowe
serca i krążenia, nadciśnienie w I i II okresie, niezaawansowana miażdżyca naczyń,
bezsenność. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia, niskie ciśnienie krwi, znaczne
osłabienie, duża potrzeba snu.

KĄPIELE TLENOWE W WODZIE MORSKIEJ

w niektórych krajach stosuje się kąpiele tlenowe z zastosowaniem wody morskiej,
zawartość tlenu w słodkiej wodzie jest o 20-25mg/l większa niż w wodzie morskiej, kąpiele
te stosuje się codziennie przez dwa dni z rzędu, po czym następuje jednodniowa przerwa
lub co drugi dzień, w serii składającej się z 12-15 kąpieli, temperatura wody wynosi 36oC,
czas zabiegu 10-15 min, po kąpieli konieczny jest odpoczynek w pozycji leżącej ok. 1,5h.

KĄPIELE PEREŁKOWE
Są to kąpiele w zwykłej wodzie, do której przez specjalny ruszt z małymi otworami,
umieszczony na dnie wanny, wprowadza się powietrze tłoczone pompą. Temperatura wody i
czas zabiegu są identyczne jak w kąpieli tlenowej. Wskazania: identyczne jak do kąpieli
tlenowych. Przeciwwskazania: identyczne jak do kąpieli tlenowych.

KĄPIELE PIANKOWE
Wykorzystuje się do nich tę samą aparaturę co do kąpieli perełkowych. Temperatura: 40-
42oC Wskazania: jak do kąpieli perełkowych. Przeciwwskazania: niewydolność krążenia,
choroby reumatyczne i neurologiczne obejmujące górną część ciała.

KĄPIELE Z DODATKAMI ROŚLINNYMI

KĄPIELE AROMATYCZNE
Maceraty – otrzymuje się je mocząc przez 30 min rozdrobniony surowiec roślinny w wodzie
o temperaturze pokojowej, od czasu do czasu mieszając. Napary – uzyskuje się przez
zalanie odpowiedniej ilości rozdrobnionego surowca roślinnego zimną wodą i podgrzewanie
na łaźni wodnej przez 15 min. Stosuje się je 15 min po odcedzeniu. Napary sporządza się
wtedy kiedy składniki roślinne są bardzo wrażliwe na wysoką temperaturę, w której ulegają
rozkładowi. Odwary – różnią się od naparów, że podgrzewane są na łaźni wodnej przez 30
min, po czym się je odcedza. Sporządza się je ze składników roślinnych słabo
rozpuszczalnych w wodzie lub z trudno dostępnych części roślin. Nie powinny być przy tym
zbyt wrażliwe na ogrzewanie.

KĄPIELE Z DOD. ODWARU SIANA

Odwar przygotowuje się z 0,75 do 1,0 kg resztek pozostałych po otrząśnięci siana/wannę,
gotuje się 30 min. Temperatura ok. 38oC, czas: 10-20 min Wskazania: zaburzenia
przemiany materii, szczególnie otyłość, choroby reumatyczne o charakterze przewlekłym,
zapalenia nerwów i nerwobóle. Przeciwwskazania: identyczne jak do kąpieli całkowitych,
oprócz tego należy brać pod uwagę możliwe alergie na pyłki roślinne oraz mogącą wystąpić
zwiększoną wrażliwość skóry na światło słoneczne.

KĄPIELE Z DOD. ODWARU ZE SŁOMY OWSIANEJ

Odwar przygotowuje się z 1-1,5 kg drobno pociętej słomy owsianej, gotuje się 1 godz.
Temperatura ok.. 38oC, czas: 15-20 min Działanie oczyszczające i wysuszające skórę,
przeciwzapalne, uśmierzające swędzenie. Wskazania: dna, choroby reumatyczne,
porażenia mięśni, postrzał, niektóre choroby skórne. Przeciwwskazania: identyczne jak do
kąpieli całkowitych.

KĄPIEL SOSNOWA
Olejek lub odwar z 1,5 kg szpilek i szyszek sosnowych. Temperatura ok. 35 (36-37) oC ,
czas: 10-20 min Wskazania: bezsenność, dolegliwości reumatyczne i spowodowane
zapaleniem nerwów, rekonwalescencja, dolegliwości nerwicowe. Przeciwwskazania:
identyczne jak do kąpieli całkowitych.

KĄPIEL Z ODWAREM SKRZYPU

Na półkąpiel odwar z 0,75 kg skrzypu, na kąpiel stóp 125g Temperatura ok. 37oC, czas 10-
20 min Wskazania: swędzące egzemy, owrzodzenia podudzi, pokrzywka, odleżyny,
oparzenia. Przeciwwskazania: identyczne jak do kąpieli całkowitych.

KĄPIEL Z ODWAREM RUMIANKU

Na kąpiel całkowitą 250 g kwiatów, na nasiadową 100 g Temperatura ok. 37oC, czas 10-20
min Wskazania: zapalenia skóry i błon śluzowych, zapalenie okolicy odbytu, swędzenie
odbytu, zapalenie okolicy narządów płciowych i inne. Przeciwwskazania: identyczne jak do
kąpieli całkowitych

KĄPIEL Z ODWAREM KORY DĘBU

Na półkąpiel odwar z 250 g kory. Temperatura 35-37oC lub 32-35oC, czas 10-15 min
Wskazania: niektóre choroby skóry, nadmierna potliwość, hemoroidy. Przeciwwskazania:
identyczne jak do kąpieli całkowitych.

KĄPIEL Z ODWAREM MACIERZANKI

Odwar z 200g na wannę. Temperatura 37-38oC, czas:15-20 min Wskazania: do
przepłukiwań, obmywań, płukań, okładów, wzmacniania siły. Przeciwwskazania: identyczne
jak w kąpielach całkowitych.
KĄPIEL Z NAPAREM SZAŁWII, BABKI, RUMIANKU I LIPY
Na 100 g szałwii po 25 g wymienionych ziół – na wannę. Temperatura 37oC, czas: 15-20
min Wskazania: pokrzywka, świąd, odleżyny, odmrożenia, nadmierne pocenie, miejscowe
podrażnienie i zapalenie skóry. Przeciwwskazania: identyczne jak w kąpielach całkowitych.

KĄPIELE KIEŁKOWE
Kleik z 1-2kg mąki pszennej. Temperatura 35-37oC, czas: do 20 min Wskazania:
pokrzywka, odleżyny, do oczyszczania i pielęgnacji skóry, trądzik, wyprzenia, nadwrażliwość
na inne kąpiele. Przeciwwskazania: identyczne jak w kąpielach całkowitych.

KĄPIEL Z NAPAREM LAWENDY

Temperatura 37-38oC, czas: 10-20 min Wskazania: migrena, neurastenia, nerwica serca,
dystonia neurowegetatywna, dolegliwości okresu przekwitania. Przeciwwskazania:
identyczne jak w kąpielach całkowitych.

KĄPIEL Z ODWAREM ROZMARYNU

50g surowca na ⅓wanny. Temp. 34-37°C, czas 10-20 minut.
Wskazania: stany wyczerpania, kąpiele częściowe w skręceniach kk, naciągnięcie mięśni,
P/WSKAZANIA: jak w kąpielach częściowych, godz. przedpołudniowe
KĄPIEL Z ODWAREM JAŁOWCA
1 kg gałązek i garść owoców w 2l wody na wanny. Temperatura 38oC, czas: 15 min
Wskazania: przewlekłe choroby reumatyczne, dna wypryski skórne. Przeciwwskazania:
identyczne jak w kąpielach całkowitych

Wodolecznictwo, czyli hydroterapia stanowi najstarszy dział fizykoterapii. Obejmuje ponad

120 różnych rodzajów zabiegów wykorzystujących do celów leczniczych, profilaktycznych i
rehabilitacyjnych zwykłą wodę w różnych postaciach: ciekłej, stałej i pary wodnej. Podstawę
leczniczego działania stanowi działanie termiczne, hydrostatyczne i hydrodynamiczne wody
odpowiednio zastosowane w zabiegu.
W wodolecznictwie wykorzystuje się następujące działanie wody: termiczne, mechaniczne,
rzadziej elektryczne, chemiczne.

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE WODY

Należą do nich: a)pojemność cieplna, b)przewodnictwo cieplne, c)ciśnienie hydrostatyczne,
d)wypór, e)opór, f)przewodnictwo elektryczne, g)rozpuszczalność związków chemicznych

POJEMNOŚĆ CIEPLNA
jest to zdolność pobierania i zachowywania ciepła, a wyraża ją ilość ciepła potrzebna do
ogrzania 1g jakiegoś materiału o 1oC, do ogrzania 1g powietrza potrzeba 0,241 cal ciepła,
do ogrzania 1 g wody potrzeba 1 cal, a do ogrzania 1 g parafiny 0,70 cal.

PRZEWODNICTWO CIEPLNE
woda posiada właściwości względnie szybkiego transportowania ciepła, co znaczy, że może
szybko pobierać i szybko oddawać ciepło, zarówno ogrzanie ciała, jak i ochłodzenie
następuje szybciej przez wodę niż przez powietrze, utrata przez organizm ciepła do wody
jest 250 razy większa niż do powietrza.
CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE
To ciśnienie wody działającej na zanurzonego w niej człowieka, wzrasta liniowo wraz z
głębokością zanurzenia, największe w kąpieli całkowitej przy zanurzeniu ciała do szyi,
mniejsze w kąpieli 3/4 przy zanurzeniu do brodawek sutkowych, jeszcze mniejsze pół kąpieli
przy zanurzeniu do pępka i najmniejsze w kąpielach częściowych, ciśnienie hydrostatyczne
jest znacznie wyższe w pozycji stojącej niż leżącej.

WYPÓR WODY
zgodnie z prawem Archimedesa ciało człowieka o masie 70 kg zanurzone w wodzie
zachowuje się tak, jak gdyby, po odliczeniu masy głowy i szyi, ważyła 6,5 kg, w kąpielach
mineralnych, zwłaszcza w stężonych solankach, pozorne zmniejszenie masy ciała może
wynieść 100%, w wyniku czego ciało unosi się na powierzchni wody – jest to cenna cecha
kąpieli wodnej, bardzo ważna przy usprawnianiu narządów ruchu, kąpiel w znacznym
stopniu odciąża narządy ruchu, ułatwiając wykonywanie ruchów w chorobach, które
znacznie je upośledzają.

OPÓR WODY
dodatkowymi czynnikami mechanicznymi działającymi w kąpieli wodnej w sensie
względnego przeciwstawiania się czynnościom ruchowym ciała, są: siły kohezji i lepkości,
ciało lub jego część poruszające się w wodzie musi przezwyciężyć pewien opór wody, jest
on tym większy, im szybciej porusza się ciało i im większa jest jego powierzchnia, opór ten
wykorzystuje się podczas gimnastyki w wodzie do wzmocnienia osłabionych mięśni.

PRZEWODNICTWO ELEKTRYCZNE
woda nie należy do przewodników elektryczności, jeśli nie znajdują się w niej jony, woda
gospodarcza używana w wodolecznictwie na ogół posiada pewna ilość jonów, w związku z
czym wykorzystywana jest w celach leczniczych do kąpieli elektryczno – wodnych, zwanych
też galwanicznymi (kąpiele Stangera i kąpiele komorowe), stanowi tez podstawę jonoforezy.

WODA JAKO ROZPUSZCZALNIK ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH

woda jest rozpuszczalnikiem wielu substancji, w zabiegach stosuje się niekiedy dodatki
wyciągów ziół leczniczych, borowiny, ziemi, soli kuchennej, octu winnego i innych substancji
o chemicznym działaniu, niekiedy nasyca się wodę gazami np.: dwutlenkiem węgla,
powietrzem, tlenem (kąpiele perełkowe).

WSKAZANIA OGÓLNE
stosowanie w stanach chorobowych, które stanowią przeciwwskazanie do innych rodzajów
zabiegów fizykoterapeutycznych, np.: stany ostre, wysoka gorączka w chorobach
infekcyjnych, pobudzenie siły obronnej organizmu w podostrych lub utajonych infekcjach

P/WSKAZANIA OGÓLNE
ciężkie wyniszczenie ustroju (kacheksja), wyczerpanie, ciężka niedokrwistość, psychozy

Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego.

BALNEOKLIMATOLOGIA Leczenie uzdrowiskowe polega na zorganizowanym
postępowaniu, w którym wykorzystuje się bodźcowe oddziaływanie na ustrój naturalnych
tworzyw leczniczych, klimatu, piękna przyrody oraz fizykalnych metod leczniczych. Leczenie
to prowadzi się w uzdrowiskach. Stanowi ono kontynuację leczenia ambulatoryjnego lub
szpitalnego.\ Uzdrowiskiem nazywa się miejscowość o korzystnym i leczniczo oddziałującym
klimacie, pięknej przyrodzie, posiadającą bogate zasoby naturalnych tworzyw leczniczych,
wód mineralnych i peloidów oraz właściwie zorganizowaną służbę zdrowia i odpowiednie
zakłady lecznicze takie jak sanatoria, zakłady kąpielowe i fizykalne oraz pijalnie. \ Celem
leczenia uzdrowiskowego jest leczenie chorób przewlekłych, rehabilitacja oraz utrwalenie
uprzednio uzyskanych wyników leczniczych. Wyróżnia się trzy podstawowe zadania: •
ochronę organizmu przed obciążającymi czynnikami chorobotwórczymi przez czynny
wypoczynek i odizolowanie ze środowiska, w którym one występują; • zwiększenie zdolności
adaptacyjnych ustroju do zmian środowiska; • pobudzenie ustroju do porządkowania
zaburzonych funkcji przez ich obciążenie i ćwiczenie odpowiednio dobranymi zabiegami.

Wskazania do leczenia uzdrowiskowego:

Choroby układu nerwowego Choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki

łącznej Stany pourazowe, Choroby układu krążenia Choroby układu oddechowego Choroby
układu moczowego Choroby układu trawiennego Zaburzenia wydzielania wewnętrznego
Choroby kobiece Zaburzenia przemiany metabolicznej Choroby skóry
P/wskazania do leczenia uzdrowiskowego: • Choroby z bezwzględnymi wskazaniami do
leczenia chirurgicznego. • Żółtaczka niezależnie od przyczyny. • Zaawansowana postać
niewydolności krążenia, oddychania, wątroby, nerek. • Choroba nadciśnieniowa w III okresie
choroby oraz mimo farmakoterapii nieustabilizowana. Nadciśnienie złośliwe. • Tętniak serca
lub tętnic. • Cukrzyca w okresie kwasicy lub z ciężkimi powikłaniami naczyniowymi.
Powikłana cukrzyca. • Czynna gruźlica płuc i innych narządów. • Choroby zakaźne i ich
nosicielstwo oraz choroby pasożytnicze. • Ciężkie stany krwotoczne, niezdiagnozowana
niedokrwistość oraz inne ciężkie choroby krwi. • Ropień płuc i opłucnej, bąblowce,
promienica i inne ogniska zapalne o potencjalnym odczynie ogólnoustrojowym. •
Pęcherzyce. Ropne, infekcyjne choroby skóry. • Przepuklina ze skłonnością do uwięźnięcia •
Padaczka z częstymi napadami. • Alkoholizm i narkomania. • Nowotwory złośliwe oraz stany
po leczeniu chirurgicznym, radioterapii i/lub chemioterapii przed upływem 5-letniej
obserwacji. Stany przedrakowe i nowotwory łagodne, upośledzające podstawowe funkcje
ustroju. • Nadczynność i niedoczynność tarczycy oraz niewydolność kory nadnercza,
wymagające systematycznej farmakoterapii w warunkach szpitalnych lub leczenia
chirurgicznego. • Wyniszczające choroby układowe w ciężkim stanie ogólnym, np. białaczka,
ziarnica złośliwa, kolagenozy. • Chorzy zniedołężniali, unieruchomieni, niezdolni do
samoobsługi. • Nietrzymanie moczu, kału, przetoki, owrzodzenia goleni, sztuczny odbyt. •
Choroby psychiczne. • Ślepota, głuchota. • Przerost gruczołu krokowego z koniecznością
cewnikowania gruczołu krokowego. • Starczy wiek z uwzględnieniem w pierwszej kolejności
wieku biologicznego, a następnie metrykalnego powyżej 80 lat. • Ciąża i okres karmienia. •
Niektóre schorzenia kardiologiczne