İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ

SOSYAL HİZMET MEVZUATI DERSİ

 5. HAFTA
SOSYAL HİZMET MEVZUATI

TÜRKİYE’DE ÇOCUK

MEVZUATI
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 GİRİŞ

 Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuğu “18

yaşından küçük insan” olarak tanımlamaktadır. 5395 sayılı Çocuk
Koruma Kanununda “daha erken yaşta olsa ergin olsa bile 18
yaşını doldurmamış kişi” çocuk olarak tanımlanmaktadır. 5237
sayılı TCK’nın 6/1-c maddesine göre de 18 yaşını doldurmamış
kişi çocuk olarak kabul edilmektedir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 GİRİŞ

 Çocuk hakları konusunun geçmişine bakıldığı zaman çok eskilerde bazı

uygulamaların olmasına rağmen 21.yy’da yapılan uluslarararası
düzenlemelerin ulusal düzenlemeleri şekillendirdiği görülmektedir.
Çocuklara eğitim, sağlık, oyun haklarının sağlanmasının yanı sıra
onların şiddet, istismar, kötü muameleden korunması konusunda
girişimlerde bulunulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Anayasa’da Çocuk

• 9 Kasım 1982 tarih ve 17862 sayılı T.C. Resmi Gazetede yayımlanarak

yürürlüğe giren Anayasada çocukla ilgili kısım üçüncü bölümde “Sosyal
ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlığı altında “Ailenin Korunması ve
Çocuk Hakları” alt başlığı altında yer almaktadır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Anayasa’da Çocuk

• 7/5/2010 tarihli ve 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı

Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 4. maddesi ile
“Ailenin Korunması” başlığı “Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları”
başlığı olarak değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle çocuk hakları terimi ilk
kez Anayasada yer almıştır.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Anayasa’da Çocuk

• Ayrıca 5982 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle Anayasa’nın

10. maddesine

“Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile

malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.”
maddesi eklenmiştir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Anayasa’da Çocuk

• Anayasa’nın 41. maddesinde;

“Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların

korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için
gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar.” ifadesi yer almakta ve devletin bu
konudaki sorumluluğu belirtilmektedir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Anayasa’da Çocuk

• Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi başlığı altında 42. maddede

• Çalışma şartları ve dinlenme hakkı başlığı altında 50. maddede
• Sosyal güvenlik hakkı başlığı altında 60. ve 61. maddede
yer
almaktadır.
• Anayasa’nın 141. maddesinde de “Küçüklerin yargılanmasında kanunla
özel hükümler konulur.” denilerek çocukların yargılanmasında
çocukların yararı doğrultusunda kanuni düzenlemeler yapılması
emredilmektedir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu 24.05.1983 yılında kabul edilmiş

ve ilerleyen yıllarda çeşitli eklemeler yapılarak son hâlini almıştır. Bu
kanun Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının uygulama
esaslarını düzenleyen kanundur
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Kanunun amacı; “Korunmaya, bakıma veya yardıma ihtiyacı olan aile,

çocuk, engelli, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu
hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve
sorumluluklar ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri
düzenlemektir. ” (Sosyal Hizmetler Kanunu, 1983)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Kanunun 3. maddesinde çeşitli tanımlara yer verilmiştir:
• Korunmaya ihtiyacı olan Çocuk: Beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi
güvenlikleri tehlikede olup,
1. Ana veya babasız, ana ve babasız,
2. Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan,
3. Ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen,
4.Ana veya babası tarafından ihmal edilip; her türlü sosyal tehlikelere ve kötü
alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuğu ifade
etmektedir (m.3)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

•gerektiğinde 12 yaşını dolduran kız çocuklarının, bedensel, eğitsel,
• Çocuk Yuvaları:
psikososyal 0 - 12 sağlıklı
gelişimlerini, yaş korunmay
bir ihtiyacıiyiolan
kişilik veya çocuklarl
alışkanlıklar
arası
kazanmalarını sağlamakla görevli ave yükümlü yatılı sosyal ahizmet
kuruluşlarını ifade etmektedir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Kreş ve Gündüz Bakımevleri: 0 - 6 yaş grubundaki çocukların bakımlarını
gerçekleştirmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak ve geliştirmek ve bu
çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla kurulan ve yatılı
olmayan sosyal hizmet kuruluşlarına denmektedir (m.3).
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Çocuk Destek Merkezleri: Suça sürüklenmesi, suç mağduru olması veya
sokakta sosyal tehlikelerle karşı karşıya kalması sebebiyle haklarında bakım
tedbiri veya korunma kararı verilen çocuklardan psikososyal desteğe ihtiyaç
duyduğu tespit edilenlerin, bu ihtiyaçları giderilinceye kadar geçici süre ile
bakım ve korunmalarının sağlandığı, bu süre içinde aile, yakın çevre ve
toplum ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü;
çocukların mağduriyet, suça sürüklenme, yaş ve cinsiyet durumuna göre ayrı
ayrı yapılandırılan veya ihtisaslaştırılan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarına
denmektedir (m.3)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Çocuk evleri: 0-18 yaşlar arasındaki korunmaya ihtiyacı olan çocukların
kaldığı ev birimlerini ifade etmektedir (m.3).
• Çocuk Evleri Sitesi: Korunma ihtiyacı olan çocukların bakımlarının sağlandığı
aynı yerleşkede bulunan birden fazla ev tipi sosyal hizmet biriminden oluşan
kuruluşunu ifade etmektedir (m.3).
• Ev Tipi Sosyal Hizmet Birimleri: Çocuk, kadın, engelli ve yaşlılar ile bakım
veya barınma ihtiyacı olan kişilere hizmet verilen mesken niteliğindeki yatılı
sosyal hizmet birimlerine denmektedir (m.3).
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Sosyal Hizmet Merkezi: İhtiyaç sahiplerinin tespit edilerek sosyal hizmet
müdahalesinin ve takibinin gerçekleştirilmesi, çocuk, genç, kadın, erkek,
engelli, yaşlı bireylere ve ailelerine koruyucu, önleyici, destekleyici, geliştirici
hizmetler ile rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin bir arada ve en kolay
ulaşılabilir biçimde, gerektiğinde kamu kurum ve kuruluşları, yerel
yönetimler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve gönüllüler ile iş birliği
içinde sunulmasından ve bu hizmetlerin koordinasyonundan sorumlu
gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarını ifade etmektedir (m.3)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

• Çocuk Koruma Kanununun 24. maddesinde korunma kararının süresi ve
kaldırılması şu şekilde belirtilmiştir. Korunma kararı normal şartlarda çocuk
reşit olana kadar devam etmektedir. Ancak bu karar, korunma kararına neden
olan şartların ortadan kalkması durumunda Kurum yetkililerinin önerisi
üzerine mahkemece çocuk reşit olmadan önce kaldırılabileceği gibi reşit
olduktan sonra da çocuğun rızası alınmak şartıyla devamı hususunda karar
verilebilir. Reşit olduktan sonra korunma kararının devamı için şu şartların
olması gerekmektedir:
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Sosyal Hizmetler Kanunu

a. 18 yaşını tamamlamış olan korunmaya olan çocuklardan; •
ihtiyacı
Ortaöğretime devam edenlerin 20 yaşına kadar, • Yükseköğrenime
devam edenlerin 25 yaşına kadar korunma kararları uzatılabilir.
b. Öğrenime devam etmeyen 18 yaşını doldurmuş çocukların bir iş veya meslek
sahibi edilerek kendi kendilerine yeterli olabilmelerinin sağlanması amacıyla 20
yaşına kadar korunma kararları uzatılabilir.
c. Bedensel, zihinsel ve ruhsal engellilikleri nedeniyle sürekli bakıma ihtiyacı olan
ve çalışmaktan aciz olan çocukların korunma kararı uzatılır (m.24)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

• 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu 03.07.2005 tarihinde kabul

edildikten sonra 15.07.2005 tarihinde 25876 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanmıştır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

• Çocuk Koruma Kanunu amacı; “Korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen
çocukların korunmasına, haklarının ve esenliklerinin güvence altına
alınmasına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir.”
• Kapsamı ise “Korunma ihtiyacı olan çocuklar hakkında alınacak tedbirler ile
suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak güvenlik tedbirlerinin usûl ve
esaslarına, çocuk mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin
hükümlerinden meydana gelmektedir.” (Çocuk Koruma Kanunu, 2005)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

• Kanunun 3. maddesinde çeşitli tanımlar yer almaktadır.

• Korunma İhtiyacı Olan Çocuk: Bedensel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal
gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da
suç mağduru çocuğu ifade etmektedir (m.3)
• Suça Sürüklenen Çocuk: Kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği
iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden
dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuğu ifade etmektedir
(m.3).
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

• Sosyal Çalışma Görevlisi: Psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji,

sosyoloji, çocuk gelişimi, öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri ve sosyal
hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını
ifade etmektedir (m.3)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

Çocuk Koruma Kanununun temel ilkeleri 4. madde:
•Çocuğun yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarının güvence
altına alınması,
• Çocuğun yarar ve esenliğinin gözetilmesi,
• Çocuk ve ailesinin herhangi bir nedenle ayrımcılığa tâbi tutulmaması,
•Çocuk ve ailesi bilgilendirilmek suretiyle karar sürecine
katılımlarının sağlanması,
•Çocuğun, ailesinin, ilgililerin, kamu kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarının
iş birliği içinde çalışmaları
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

İnsan haklarına dayalı, adil, etkili ve süratli bir usul izlenmesi,
•Soruşturma ve kovuşturma sürecinde çocuğun durumuna uygun özel ihtimam
gösterilmesi,
• Kararların alınmasında ve uygulanmasında, çocuğun yaşına ve
gelişimine
uygun eğitimini ve öğrenimini, kişiliğini ve toplumsal
sorumluluğunu geliştirmesinin desteklenmesi,
•Çocuklar hakkında özgürlüğü kısıtlayıcı tedbirler ile hapis cezasına en son çare
olarak başvurulması,
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

•Tedbir kararı verilirken kurumda bakım ve kurumda tutmanın son çare olarak
görülmesi, kararların verilmesinde ve uygulanmasında toplumsal
sorumluluğun paylaşılmasının sağlanması,
• Çocukların bakılıp gözetildiği, tedbir kararlarının uygulandığı kurumlarda
yetişkinlerden ayrı tutulmaları,
•Çocuklar hakkında yürütülen işlemlerde, yargılama ve kararların yerine
getirilmesinde kimliğinin başkaları tarafından belirlenememesine yönelik
önlemler alınmasıdır.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

Kanun kapsamında koruyucu ve destekleyici tedbirler, çocuğun öncelikle kendi

aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım,
sağlık ve barınma konularında tedbirlerden meydana gelmektedir (m.5).

a. Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk

yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının
çözümünde yol göstermeye,
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

b. Eğitim tedbiri, çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak
devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme
kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da
özel sektöre ait iş yerlerine yerleştirilmesine,
c. Bakım tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir
nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım
yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara
yerleştirilmesine,
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

d. Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi

için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık
yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına,

e. Barınma tedbiri, barınma yeri olmayan çocuklu kişilere veya hayatı

tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamayı içerir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

Kanunun 33. maddesi sosyal çalışma görevlisi hakkında bilgi vermektedir. En

az lisans eğitimi almış olan kişiler arasında mahkemelere sosyal çalışma
görevlisi atanmaktadır. Atamada, çocuk ve aile sorunları ile çocuk hukuku ve
çocuk suçluluğunun önlenmesi alanlarında lisansüstü eğitim yapmış olanlar
tercih edilir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

Bu görevlilerin bulunmaması, görevin bunlar tarafından yapılmasında fiilî veya

hukuki bir engel bulunması ya da başka bir uzmanlık dalına ihtiyaç duyulması
gibi durumlarda, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar ile serbest
meslek icra eden birinci fıkrada öngörülen nitelikleri haiz kimseler de sosyal
çalışma görevlisi olarak görevlendirilebilirler (m.33)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanunu

Bu görevlilerin bulunmaması, görevin bunlar tarafından yapılmasında fiilî veya

hukuki bir engel bulunması ya da başka bir uzmanlık dalına ihtiyaç duyulması
gibi durumlarda, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar ile serbest
meslek icra eden birinci fıkrada öngörülen nitelikleri haiz kimseler de sosyal
çalışma görevlisi olarak görevlendirilebilirler (m.33)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 Çocuk Kuruluşlarının Tarihsel Süreci

Başbakanlık Sosyal
Türkiye Çocuk Sosyal Hizmetler Hizmetler ve
Himaye-i Etfal
Esirgeme Genel Çocuk Esirgeme
Cemiyeti
Kurumu (1935) Müdürlüğü Kurumu Genel
(1921)
(1963) Müdürlüğü (1983

Aile ve Sosyal Aile, Çalışma ve Aile ve Sosyal

Politikalar Bakanlığı Sosyal Hizmetler Hizmetler
Çocuk Hizmetleri Bakanlığı Çocuk Bakanlığı Çocuk
Genel Müdürlüğü Hizmetleri Genel Hizmetleri Genel
(2011) Müdürlüğü (2018) Müdürlüğü (2021)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usûl ve Esaslar

Hakkında Yönetmelik
Bu yönetmelikte sosyal çalışma görevlilerinin görevleri 19. maddede detaylı
bir şekilde yer almaktadır. Sosyal çalışma görevlisinin görevleri;

a. Hakim veya mahkemenin çocuk hakkında bir karar vermesinden önce

onun içinde bulunduğu koşulları, çocuğun özelliklerini ve çocuğun toplumda
yapıcı bir rol üstlenmesini ve yararlanılabilecek toplumsal kaynakları
tanımasını sağlamak üzere görevlendirildikleri çocuk hakkında sosyal
inceleme yapmak, hazırladıkları raporları kendilerini görevlendiren mercie
sunmak,
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usûl ve Esaslar

Hakkında Yönetmelik
c. Sosyal inceleme, gözetim ve denetim yapmasını engelleyen
durumların ortaya çıkması hâlinde durumu derhâl görevlendirildikleri
mercie bildirerek gerekli önlemlerin alınmasını istemek,
d. Çocukla ilgili kararların yerine getirilmesinde veya çocuğun
kapasitesinin araştırılması ile görevli adlî mercilerce tayin
uzmanlar dâhil olmak üzere ilgiliedilen
kurum ve kuruluş yetkilileri ile çocuk
hakkındaki kararın amaca ulaşmasını sağlamak üzere iş birliği yapmak
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI

 İş Kanunu

4857 sayılı İş Kanunu 22.5.2003 tarihinde kabul edildikten sonra

10.6.2003 tarihinde 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan
işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve
sorumluluklarını düzenlemektir (İş Kanunu, 2003).
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 İş Kanunu

Kanun çocukların çalıştırılmasıyla ilgili olarak bazı sınırlamalar

getirmiştir. Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı başlığı altında
71. maddeye göre; “On beş yaşını doldurmamış çocukların
çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu
ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal
ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına
devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 İş Kanunu

Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel

olamaması, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar vermemesi
gerekmektedir.
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen
çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten; sanat,
kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz
saatten fazla olamaz. Bu süre, on beş yaşını tamamlamış çocuklar için günde
sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

06.04.2004 25425 Resmi Gazetede yayımlanan

tarihinde sayılı
çocuk işçilerin sağlık ve güvenliklerini,
yönetmeliğin
fiziksel, zihinsel, ahlaki vevesosyal gelişmelerini
amacı öğrenimlerini
tehlikeye
veya atmadan çalışma şekillerinin
genç esaslarını belirlemek ve ekonomik
istismarlarını önlemektir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 138 No’lu Asgari Yaş Sözleşmesi

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Cenevre’de toplanmış ve 6 Haziran

1973 tarihinde düzenlediği 58’inci oturumunda, oturum gündeminin
dördüncü maddesini oluşturan istihdama kabulde asgari yaş konusunda
yapılan bazı önerileri kabul etmiştir. Türkiye 18 maddeden oluşan
sözleşmeyi imzaladıktan sonra 27.01.1998 tarihinde 23243 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlamış ve sözleşme 30.10.1998 tarihinde yürürlüğe
girmiştir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK MEVZUATI

 138 No’lu Asgari Yaş Sözleşmesi

Bu sözleşmeyi imzalayan her üye, çocuk işçiliğini etkin bir şekilde ortadan
kaldırmayı ve istihdama ve çalışmaya kabul için asgari yaşın giderek
gençlerin fiziksel ve zihinsel yönden tam olarak gelişmelerine olanak
tanıyacak bir düzeye yükseltilmesini sağlayan ulusal bir politika takip
etmeyi kabul etmektedir (m.1)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 182 No’lu En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi

Ulusal ve uluslararası eylemler için temel öncelik olmak üzere en kötü

biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması ile ilgili
yeni belgeler kabul edilmesi gerektiğini göz önünde bulundurmak için
Cenevre’de gerçekleştirilen toplantının sonucunda 17.06.1999 tarihinde
16 maddeden oluşan sözleşme kabul edilmiştir. Türkiye’de 27.06.2001
tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra 02.08.2001 tarihinde
yürürlüğe girmiştir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 182 No’lu En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi

Ulusal ve uluslararası eylemler için temel öncelik olmak üzere en kötü

biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması ile ilgili
yeni belgeler kabul edilmesi gerektiğini göz önünde bulundurmak için
Cenevre’de gerçekleştirilen toplantının sonucunda 17.06.1999 tarihinde
16 maddeden oluşan sözleşme kabul edilmiştir. Türkiye’de 27.06.2001
tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra 02.08.2001 tarihinde
yürürlüğe girmiştir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Türk Medeni Kanunu

22.11.2001 tarihinde kabul edilen 4721 sayılı Türk Medeni

içerisinde çocuklarla
Kanunu ilgili olarak evlat edinme hizmetleri hakkındaki
konular 305-320 maddeleri arasında belirtilmiştir (Türk Medeni Kanunu,
2001)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine
Dair Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun

5.12.2001 tarihinde Lahey’de imzalanan “Çocukların Korunması ve

Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşmeyi” Türkiye
14.01.2004 tarihinde 5049 sayılı Kanun ile yasallaştırmıştır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Çocuk Destek Merkezleri Yönetmeliği

Çocuk Destek Merkezleri Yönetmeliği, suça sürüklenmesi, suç mağduru

olması veya sokakta sosyal tehlikelerle karşı karşıya kalması sebebiyle
haklarında bakım tedbiri veya korunma kararı verilen çocuklardan
psikososyal desteğe ihtiyaç duyduğu tespit edilenlere, Bakanlığa bağlı
olarak geçici süre ile hizmet veren Çocuk Destek Merkezlerinin çalışma
usul ve esasları ile hizmet standartlarını belirlemek için 25.03.2015
tarihinde 29310 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Korunmaya Muhtaç Çocukların İşe Yerleştirilmesine İlişkin Tüzük

02.03.1995 tarihinde 22218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan tüzük,

korunmaya muhtaç çocukların, korunmaları sona erdikten sonra işe
yerleştirilmelerinin esas ve usullerini, kamu kurum ve kuruluşlarının bu
konudaki yükümlülükleriyle Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumuyla diğer kurumlar arasındaki eşgüdümün sağlanmasına ilişkin
hükümleri düzenlemektedir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Koruyucu Aile Yönetmeliği

Korunmaya muhtaç çocukların korunmalarını gerektiren süre içerisinde

aile ortamında yetiştirilmesine yönelik koruyucu aile hizmetlerinin
uygulama esaslarını, Bakanlık ile koruyucu ailenin yetki ve
sorumluluklarını belirlemek, hizmetin etkin bir şekilde yürütülmesini
sağlamak amacıyla 14.12.2012 tarihinde 28497 sayı ile Resmi Gazetede
Koruyucu Aile Yönetmeliği yayımlanmıştır.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi

Bugünkü Birleşmiş Milletlerin temeli olan Milletler Cemiyeti genel

kurulunda 26.09.1924 yılında ilk uluslararası çocuk hakları bildirgesi kabul
edildi. 5 maddeden oluşan bildirgede ilk kez çocukların yaşatılmalarının,
gelişmelerinin ve korunmalarının uluslararası bağlamda temel ilke olarak
ele alınmıştır. Bildirgeyi Türkiye adına Mustafa Kemal Atatürk 1928 yılında
imzalamıştır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi

1924 Cenevre Bildirgesi’nin üzerinde yapılan ayrıntılı çalışmalarla 10

maddelik Çocuk Hakları Bildirgesi hazırlandı ve 20 Kasım 1959’da BM
Genel Kurulu’nda oy birliği ile kabul edildi ancak bildirge detaylı olmadığı
için birkaç yıl sonra daha detaylı bir sözleşme için hazırlıklara başlanmıştır.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi

Birleşmiş Milletlerin 44. Genel Kurulunda 20 Kasım 1989 tarihinde kabul

edilen sözleşme çocukların haklarıyla ilgili en kapsamlı belge ve bu
haklara uluslararası yasa gücünü kazandıran ilk metin özelliği
taşımaktadır. Sözleşme, uluslararası yasa olması için gerekli olan en az 20
ülkenin onayından sonra 20 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girmiştir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel ilkeleri, ayrım gözetmeme, yaşama ve

gelişme ve çocuğun yüksek yararıdır. Sözleşme çocuğun yüksek yararını
öngörmekte, çocuk hakları için asgari standartları belirlemekte ve çocuğun
öncelikle aile yanında olması gerektiğini öngörmektedir. Sözleşme aynı
zamanda çocukların toplumsal ve siyasal yaşamda etkin ve yaratıcı bir yer
edinebilmeleri için uygun koşulların sağlanması için devletlere sorumluluk
yüklemektedir.
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Avrupa Konseyi BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Uygulanmasına
Dair Avrupa Sözleşmesi
Bu sözleşme Avrupa Konseyi tarafından hazırlanmış ve 25.01.1996 tarihinde
Strazburg’da imzalanmıştır. Çocuklara, BM Çocuk Hakları sözleşmesi ile
tanınan haklarının korunması için, Yargı mercileri önünde usule ilişkin haklar
tanıyan bu sözleşme, çocukların özellikle aile hukuku ilişkin davalarda
ebeveynleri tarafından istismar edilmelerini engellemekte, onlarla çatışan ve
örtüşmeyen çıkarları söz konusu olduğunda küçüğe temsilci tayinine olanak
vermektedir
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocukların Satışı, Çocuk Fahişeliği ve
Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol
Çocuk istismar ve ihmalinin, özellikle cinsel istismarının önlenmesi ile ilgili
önem taşıyan sözleşmeyi Türkiye 4755 sayılı kanun ile 9.5.2002 tarihinde
onaylanmıştır. Çocukların satışı, çocuk fahişeliği ve çocuk pornografisi amacı ile
yapılan kayda değer ve giderek artan uluslararası çocuk ticaretinden ciddi
endişe duyulması ve çocuk pornografi ve istismarının internet ve diğer gelişen
teknolojiler üzerinde artan erişebilirliğinden endişe duyularak sözleşme
çocuğun korunması ve uyumu, gelişimi için her halkın geleneklerinin ve kültürel
değerlerinin önemini dikkate alınarak anlaşma sağlanmıştır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Birleşmiş Milletler Çocuk Adalet Sisteminin Uygulanması Hakkında Asgari
Standart Kuralları (Pekin Kuralları)
Genel Kurulun 29 Kasım 1985 tarih ve 40/33 sayılı kararıyla kabul edilmiştir.
Pekin kurallarına göre cezai sorumluluğun alt sınırı, çocuğun duygusal, zihinsel
ve entelektüel açılardan olgunluğa eriştiği yaşın altında tutulmamalıdır. Çocuk
ceza adaleti sisteminin amacı; çocuk ceza adaleti sisteminde daima çocuğun
iyileştirilmesi ön plana alınmalıdır ve çocuk suçlulara gösterilecek tepki hem
suçun hem de suçlunun içinde bulunduğu koşullarla orantılı olmalıdır
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş
Milletler Kuralları (Havana Kuralları)
BM Genel Kurulunun 14 Aralık 1990 tarih ve 45/113 sayılı kararıyla kabul
edilmiştir. Havana Kurallarının bazı maddeleri şunlardır:
•Çocuk adalet sistemi, çocukların haklarının ve güvenliğinin lehinde davranır ve
onların fiziksel ve ruhsal sağlıklarına destek olur. Bir çocuğun hapsedilmesi,
başvurulacak en son tedbirdir (m.1)
 TÜRKİYE’DE ÇOCUK
MEVZUATI
 Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş
Milletler Kuralları (Havana Kuralları)
•Özgürlüğünden yoksun bırakılan çocukların insan onurunun ve sağlığının
gerektirdiği bütün imkan ve hizmetlerden yararlanma hakları vardır (m.31).
•Zorunlu okul çağındaki her çocuğun ihtiyaçlarına ve kabiliyetlerine uygun ve
kendisini topluma dönüşe hazırlamak için tasarlanmış bir eğitim almaya hakkı
vardır. Çocukların bu tür bir eğitimi, mümkün olduğu takdirde, ıslahevi dışındaki
kamu okullarında almaları sağlanır (m.38).