BORDA 

ALETLERİ 

Borda aletleri emniyetli bir uçuş yapılabilmesi için uçak ile

ilgili çeşitli bilgileri gösteren göstergelerdir. Borda

Paneline uygun şekilde yerleştirilmişlerdir.

 BORDA ALETLERİ 
Borda aletlerinin yerleştirme, görülebilirlik ve gruplandırma ile ilgli şartlar;

 Uçuş personeli tarafında kolayca görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir.

 Aydınlatılmış göstergeler gece, uçuş personelinin görüşünü engelleyecek
yansıma yapmadan kolayca görülebilmelidir.
 Bütün uçuş aletleri gösterge panelinde gruplandırılmalıdır.

 Gerekli bütün güç grubu göstergeleri, kabin personelinin görüşüne uygun

şekilde yerleştirilmelidir.
 Birden fazla motorlu uçaklarda motorların aynı tip özelliklerini gösteren
göstergeler aynı sırada bulunmalıdır.
ÖLÇÜM ELEMANLARI
 Borda Aletleri

 Uçuş Göstergeleri (Flight Instrument)

 Seyrüsefer Göstergeleri (Navigation Instrument)

 Güç Grubu Göstergeleri (Engine Instrument)

 Yardımcı Borda Göstergeleri (Auxilary Instrument)

 Uçuş ve Seyrüsefer Göstergeleri
 Temel olarak 6 Uçuş göstergesi uçağın, uçuş şartlarını ve gerekli
kontrol hareketlerini pilota sağlar. Bunlar;

 Hava hızı göstergesi

 Altimetre

 Durum göstergesi

 Yön göstergesi (Direction Indicator)

 Dikey hız göstergesi (Varyometre)

 Dönüş ve Yatış göstergesi (Turn and Bank Indicator)

 Uçuş ve Seyrüsefer Göstergeleri
 Bunların düzenli bir grup olarak bir arada borda paneline
yerleştirilmesi önemlidir. Farklı iki tip düzenleme aşağıdaki şekilde
görülmektedir.

Temel Altılı
Uçuş ve Seyrüsefer Göstergeleri
Uçuş ve Seyrüsefer Göstergelerinnin Çalışma
Prensiplerine Göre Sınıflandırılması

•Pitot-statik Göstergeler

•Gyroskopik uçuş göstergeleri

Pitot-Statik Sistem

Uçağın öne doğru hareketinden oluşan toplam basıncı ve uçağın

bulunduğu ortamdaki statik basıncı hisseder.

Bu basınçlar ölçülerek hız, yükseklik ve düşey hız bulunur.

Pitot-Statik sistem uçağın tipine göre (uçağın etrafında oluşan hava

akımından veya türbülanstan etkilenmeyecek yerlere) burnuna (C-90),

kanat altına yada başka bir yerine yerleştirilmiş pitot tüplerinden ve

statik deliklerden aldıkları hava ile çalışır.

Pitot-Statik Sistem

Pitot Basıncı (Toplam Basınç) (Pt):

Pitot tüpünden alınan, borularla göstergelere

taşınan, hızla doğru orantılı basınçtır.

Sürat saati için gereklidir.

Pitot-Statik Sistem

Statik Basınç:

Uçağın bulunduğu ortamdaki durgun atmosfer basıncıdır. İrtifa arttıkça

azalır.

Genelde uçak gövdesinden (gövdenin iki yanından) alınabildiği gibi

pitot tüpünün altında veya üstünde açılan deliklerden de alınabilir.

Altimetre, varyometre, hızgöstergesinde kullanılır

Pitot-statik sistem göstergeleri
Pitot-Statik Sistem
Dual Pitot-Statik Sistem
Pitot-Statik Sistem
 Altimetre

Altimetre, uçağın deniz seviyesine göre bulunduğu yüksekliği feet

cinsinden verir. Statik basınç ile çalışır. Hassas ölçme elemanı
aneroid' dir.
Altimetre
Altimetre
Altimetre

Altimetrenin okunması: önce

10,000 ft. ibresi, sonra 1,000 ft.
ibresi, en son 100 ft. ibresi..

Aletli uçuş için kabuledilebilir

hata:  75 feet

Inch-Hg taksimatı: 28,1 – 31,0

arasındadır
Altimetre
Altimetre
 Altimetrede Barometrik Basıncın Ayarı

1”
 İrtifa çeşitleri

Ölçülen irtifa. – doğrudan altimetreden ölçülen irtifa (18,000 ft altı)

Basınç irtifası. - altimetre 29,92 ye ayarlandığında okunan irtifadır

Yoğunluk irtifası. -basın irtifasında sıcaklık düzeltmesi yapılarak bulunan irtifadır

Gerçek irtifa. – deniz seviyesine göre nesnenin bulunduğu yüksekliktir.(bir metre

ile ölçüldüğünde bulunan yükseklik)

Altimetrede sıcaklık hataları
Düşük sıcaklıklarda irtifa düzeltmeleri

ICAO Cold Temperature Error Table

Altimetre Ayarı

Örnek olarak irtifayı 2575 ftve bu irtifadaki barometrik basıncı 30,02 inch-Hg
kabul edelim.

Ayar knobı ile 2575 ft ayarlandığında batometrik basınç penceresinden 30,02

okunmuyorsa altimetreayarı yapılır.

Standart ayar:
•Barometrik basınç pencereleri ayarlanır(30,02).
•Ayar civatası gevşetilerek ve sağa sola kaydırılarak ibrelerle barometrik
basınç göstergeleri birbirinden ayrılır.
•İbreler doğru değere ayarlanır.(2575ft) Cıvata tekrar sıkılarak sistem
kilitlenir.
Altimetre Hataları

Altimetrelerin hatalı göstermesine neden olan en önemli sebep kaçaklardır.

Bunlar;

•Kasa Kaçağı
•Borularda meydana gelen kaçaklar olabilir.

•Kaçak kontrolü yapmak için sisteme statik portlardan test cihazı bağlanır.
Altimetre ile test cihazı üzerinde bulunan değerler karşılaştırılarak kaçak
kontrolü yapılır.
Altimetre Hataları

Pozisyon (Takma) Hataları:

Skala Hataları:

Mekanik Hatalar:

Yoğunluk Hataları:

Histerisiz Hataları:

Uçağın ani konum değiştirmesinden kaynaklanan hatalar.

 Varyometre VSI: Vertical Air Speed ; VVI: Vertical
Velocity Indicator ; Rate of Vertical Speed Indicator)

Uçağın dalış ve tırmanış hızını dakikada 'feet' olarak gösterir. Ps statik

basıncı ile çalışır.

Hassas ölçme elemanı diyaframdır.

Varyometrede fark basıncını yapan eleman difüzör valftir. Kasa içi

basıncı diyafram içi basınçtan daha geç boşalır.

Düz uçuş halinde kasa içi ile diyafram içi basıncı aynı olacağı için

varyometrede '0' değeri okunur.

Relief valf' in görevi şiddetli dalış ve tırmanışlarda ölçme yapan

diyaframın patlamasını önlemek.

Varyometre
 Varyometre Vertical Speed Indicator

Difizör Valf
Varyometre Örnekleri
Varyometre Örnekleri
 Varyometre Sıfır Ayarı

Sıfır ayar vidası

 Sürat Saati (Hava Hızı Göstergesi)
Uçağın bulunduğu irtifadaki havaya göre hızını knot cinsinden veren

göstergedir.

Uçağın bulunduğu irtifada yapmış olduğu hızı ve bulunduğu irtifada

yapması gereken maksimum hızı verir.

Çalışma basıncı Ps ve Pt dir. Hassas ölçüm elemanı diyaframdır.

Sürat Saati (Hava Hızı Göstergesi)
Sürat Saati (Hava Hızı Göstergesi)

Pt:ps+pd
100:50+50
100-40:60
50+40-40:50
50+50-40:60
Sürat Saati (Hava Hızı Göstergesi)
 Sürat Saati (Hava Hızı Göstergesi)
Sürat saati üzerindeki renkler ve anlamları

Beyaz: Flap kullanma aralığını gösterir.

Yeşil: Normal çalışma aralığı
Sarı: yaUyarı. Kırmızı bölgeye klaşıldığını ve düz
uçuşta normal şarlarda uçuş hızı sınırını gösterir.
Kırmızı: Asla geçilmeyecek hız.
Hava Hızı Çeşitleri

*Mach is the ratio of true airspeed to speed of sound