STANISŁAW

MONIUSZKO
MAGDALENA PIEKUTOWSKA KL. VII
 ŻYCIORYS
• Stanisław Moniuszko urodził się 5 maja 1819 roku w Ubielu koło Mińska, zmarł 4 czerwca 1872 roku w
Warszawie. Niezwykle utalentowany i ceniony polski kompozytor oraz dyrygent. Moniuszko herbu Krzywda był
również pedagogiem. W swoim dorobku artystycznym miał setki różnorodnych utworów, m.in. pieśni, operetki,
balety oraz opery. Od dzieciństwa Stanisław Moniuszko miał kontakt z muzyką. Pierwszą nauczycielką była jego
matka. W 1827 roku rodzina Moniuszków przeprowadziła się do Warszawy, Stanisław miał wówczas 8 lat i
kształcił się pod okiem lokalnego organisty, Augusta Frezera. Trzy lat później Moniuszko mieszkał w Mińsku,
gdzie uczył się muzyki u Dominika Stefanowicza. W 1837 roku przeniósł się na studia do Berlina. Ukończył je u
Carla Friedricha Rungenhagena. Kolejnym miastem, w którym mieszkał muzyk było Wilno. Tam pracował jako
organista, kompozytor oraz pedagog. Aktywnie uczestniczył też w działaniach na rzecz rozwoju życia muzycznego
w mieście. Stanisław Moniuszko powrócił do Warszawy w 1858 roku. Otrzymał pracę dyrygenta opery.
• Podczas piętnastu niemal lat pracy na tym stanowisku przygotował i wystawił kolejno wszystkie swoje następne opery.
Ograniczał się prawie wyłącznie, z niewielkimi wyjątkami (jak np. opery "Haydée" i "Koń spiżowy" Daniela François
Esprit Aubera) do dyrygowania własnymi dziełami. Prowadził ponadto sporadycznie chóry w kościołach warszawskich,
m.in. w kościele ewangelickim wystawił oratorium "Eliasz" Felixa Mendelssohna. Występował także corocznie jako
dyrygent na koncertach kompozytorskich. W 1862 roku ponownie wyjechał do Paryża, licząc na wystawienie którejś ze
swoich oper, co jednak nie doszło do skutku. Okres powstania styczniowego zahamował prace kompozytora, ciężkie
warunki polityczne nie sprzyjały twórczości. W 1865 roku wystawienie opery "Straszny dwór" wywołało jednak
entuzjazm. Nowa opera odniosła sukces podobny do sukcesu "Halki". Jeszcze w 1864 roku Moniuszko rozpoczął
wykłady z zakresu harmonii, kontrapunktu i kompozycji oraz prowadził zespół chóralny w Instytucie Muzycznym w
Warszawie. Jego uczniami byli m.in. Zygmunt Noskowski i Henryk Jarecki. Muzyka Moniuszki zyskała szerokie
uznanie w polskim społeczeństwie. Uważa się ją powszechnie za wzór muzyki "słowiańskiej”.
• Jego własna opera Flis była pierwszym dziełem, jakim wówczas dyrygował. W tych warunkach, gdy miał do dyspozycji
zespół muzyczny i dużą scenę, szybko powstawały jego następne opery: Hrabina (1859 r.), Verbum nobile (1860 r.) i
Straszny dwór (1863 r.), którego premiera we wrześniu roku 1865, po klęsce powstania styczniowego, miała tak wielkie
powodzenie, że władze carskie zakazały dalszych spektakli po zaledwie trzech przedstawieniach. W tym czasie, podobnie
jak w innych okresach swojego życia, Moniuszko borykał się z trudnościami finansowymi, o czym pisał w
korespondencji: — Ze mną dzieje się zawsze to samo. Nie płacone długi i procenta pochłaniają wszystkie moje dochody
— fragment listu do Edwarda Ilcewicza z sierpnia 1865 r. Z kolei wcześniej, w lutym tego roku jego kantata Widma do
słów Dziadów Mickiewicza odniosła wielki sukces we Lwowie, gdzie jak sam pisał — W chórze było osób czterdzieści.
Śpiewaczkę miałem znakomitą. O barytonie jako o ryczywole zamilknąć wolę. Kolejny sukces przyniosło mu trzy lata
później wykonanie Sonetów krymskich skomponowanych w roku 1867 do wierszy Mickiewicza. — Sonety ułożone w
muzykę! — rzecz rzadka, prawie nie praktykowana — pisał z podziwem Oskar Kolgerg w recenzji dzieła. W 1868 i 1869
roku Halka została z wielkim powodzeniem wystawiona w Pradze i Moskwie.
 ŚMIERĆ
• Stanisław Moniuszko zmarł nagle na atak serca, a uroczystości pogrzebowe stały się wielką manifestacją społeczną
— 80 tysięcy ludzi wypełniło ulice i towarzyszyło żałobnemu pochodowi zmierzającemu od Krakowskiego
Przedmieścia przez Senatorską, Bielańską, Nalewki na cmentarz Powązkowski.
 OPIS ,,HALKI” STANISŁAWA
MONIUSZKI
• ,,Halka” – polska opera z muzyką Stanisława Moniuszki do libretta Włodzimierza Wolskiego. Na dwór Stolnika zjechała
okoliczna szlachta z okazji zaręczyn jego córki, Zofii z Januszem, młodym dziedzicem góralskich wiosek. Zaufany sługa
Stolnika, Dziemba, wznosi przy dźwiękach poloneza toast za pomyślność młodej pary. Gdy Janusz i Zofia proszą Stolnika o
tradycyjne błogosławieństwo, słyszą smutny śpiew wiejskiej dziewczyny, która z rozpaczą szuka swego ukochanego. Śpiew
ten porusza wszystkich, ale najbardziej Janusza, który rozpoznaje głos Halki – dziewczyny z gór, którą kochał i porzucił dla
Stolnikówny. Pytania Zofii i Stolnika zbywa słowami współczucia dla nieznanej dziewczyny i zostaje sam pod pretekstem,
że chce udzielić wsparcia nieszczęśliwej dziewczynie. Janusz w krótkiej arii daje wyraz swej miłości do porzuconej Halki i
dręczącym go wyrzutom sumienia. Na to nadchodzi Halka i spostrzegłszy Janusza tuli się do niego, a bezradny wobec jej
radości Janusz zapewnia ją o swoich niezmiennych uczuciach i przyrzeka, że do niej powróci. Słysząc wracających gości
odprawia dziewczynę i każe jej czekać w umówionym miejscu. Halka odchodzi pełna wiary w odzyskane szczęście, nie
pamiętając już o przestrogach Jontka, zakochanego w niej młodego górala. Tłum rozbawionych gości wiwatuje na cześć
Stolnika i pary młodej. Dziemba każe grać mazura, który otwiera dalszy ciąg zabawy zaręczynowej...
 ,,HALKA” – AKT 1
• Opera zaczyna się zaręczynami szlachcica Janusza i Zofii Stolnikówny. Wszyscy goście się cieszą, bo wychodzą
za siebie “równi stanem, równi wianem” - czyli dwoje młodych pochodzących z bogatej części społeczeństwa.
Narzeczeni proszą o błogosławieństwo ojca Zofii – Stolnika . Wtem rozlega się piosenka Halki - góralki
pochodzącej z należącej do majątku Janusza wsi. Janusz jest zaniepokojony, widać po nim, że najprawdopodobniej
ma coś na sumieniu. Stolnik wysyła Janusza, żeby sprawdził, o co chodzi . Okazuje się, że Janusz miał romans z
Halką, ale zaręczył się z Zofią, bo tego wymagały konwenanse. Kiedy Halka go widzi, cieszy się, że Janusz jej
jednak nie porzucił. Ten natomiast jest tchórzem, boi się powiedzieć jej prawdę. Obiecuje, że przyjdzie do niej
później i wrócą w góry, gdzie będą mogli żyć razem. Wcale nie ma zamiaru tej obietnicy spełnić, chce się tylko jej
pozbyć.Kiedy wraca do domu, spotyka gości, którzy świętują jego zaręczyny. Zaprasza wszystkich do tańca - i tu
pojawia się chyba najbardziej znany z moniuszkowskich Mazurów.
 ,,HALKA” – AKT II
• Halka czeka na Janusza i marzy o tym, żeby już wreszcie mogła go znowu spotkać. Zamiast Janusza spotyka
Jontka, który przyszedł razem z nią pod dwór. Jontek próbuje jej przemówić do rozsądku i pokazać, że Janusz ją
zwodzi. Kiedy Halka słyszy dochodzące z dworu okrzyki świętujących weselników, dociera do niej wreszcie, że
Janusz się zaręczył. Zdesperowana chce dostać się do dworu - okazuje się, że ma z Januszem dziecko, o którym
ten nie wie. Jontek próbuje uniknąć kompromitacji Halki i stara się zabrać ją do domu. Ich głosy przyciągają
jednak uwagę biesiadników. Przed dom wychodzi Janusz zły, że Halka nadal tam jest. Jontek staje w jej obronie i
próbuje wzbudzić w nim litość, ale Janusz i reszta biesiadników wyganiają ich z imprezy.
 ,,HALKA”- AKT III
• We wsi po nieszporach przy niedzieli każdy człowiek się weseli - ludzie odpoczywają i rozmawiają ze sobą na
różne tematy. Dziewczęta rozmawiają na temat nadchodzącego wesela panicza Janusza i cieszą się, że będzie
impreza. Starsze kobiety próbują im wbić rozum do głowy. Scena we wsi jest napisana po to, żeby dać Moniuszce
możliwość scharakteryzowania ludności wiejskiej poprzez tańce góralskie. Do wsi przychodzą Jontek i Halka.
Górale niemalże nie poznają Halki, która przez zdradę Janusza postradała zmysły. Jontek opowiada im o tym, co
zaszło. Halka, jakby nieobecna, śpiewa piosenkę o gołąbce, piosenkę, która jest zapowiedzią jej losu. Górale
słysząc od Jontka o tym co się stało i widząc stan Halki potępiają Janusza: Nie ty, niebogo zgrzeszyłaś srogo, bo na
kim innym ciąży twój grzech!
 ,,HALKA”- AKT IV
• Jontek boi się o Halkę - co z nią będzie, kiedy zobaczy Janusza z żoną? Chciał zatrzymać ją w domu, ale nie
potrafił. Wyznaje, że od dziecka kocha Halkę i ma do niej żal, że wdała się w bezsensowny romans z Januszem,
jednocześnie bardzo jej żałuje. Do wsi przyjeżdża orszak weselny Janusza i Zosi. Górale witają Państwa Młodych.
Pośród witających jest też Halka, która postanawia zobaczyć się z Januszem. Jontek bezskutecznie próbuje ją od
tego odwieść. Zosia poznaje Halkę, ale idzie z Januszem do kościoła.W czasie kiedy trwa ceremonia ślubna,
oszalała Halka rozpacza nad swoim losem i niewiernością Janusza, w afekcie grozi mu śmiercią, po czym rzuca się
do rzeki. Jontek próbuje ją ratować, ale bezskutecznie. Wychodzących z kościoła po ceremonii ślubnej wita
tragiczna informacja o śmierci Halki. W tekście wykorzystałam zdjęcia z inscenizacji opery Halka Stanisława
Moniuszki w Operze Wrocławskiej, która miała swoją premierę w 2018 roku.
 OPIS ,,STRASZNEGO DWORU
STANISŁAWA MONIUSZKI”
• Opera Straszny Dwór skomponowana została przez Stanisława Moniuszkę, zaś autorem libretta jest Jan Chęciński.
Akcja opery rozgrywa się w Polsce w XVIII wieku. Dwa lata zajęło Moniuszce napisanie tej opery. To najdłuższy
czas, jaki kompozytor przeznaczył na napisanie swojego dzieła, bowiem w trakcie pisania zmieniały się koncepcje,
pojawiły się zmiany i uzupełnienia. Ostatecznie opera została skończona w 1863 roku. W tym czasie dobiegało
końca powstanie styczniowe, a opera Straszny Dwór natchnąć miała otuchą poprzez ukazanie postaw
patriotycznych.
 ,,STRASZNY DWÓR”- AKT 1
• Bracia Stefan i Zbigniew po zwycięskiej bitwie wracają do domu. Składają,,śluby kawalerskie'', aby w razie
potrzeby być gotowym do walki i służyć ojczyźnie. Przybywa Cześnikowa, która chce ich wyswatać.
Dowiedziawszy się, że bracia udają się w podróż do Kalinowa - do Miecznika- próbuje ich odwieść od tego
zamiaru. Zbigniew i Stefan nie słuchają jej i wyruszają do Kalinowa.
 ,,STRASZNY DWÓR”- AKT II
• Wigilię Nowego Roku siostry Hanna i Jadwiga postanawiają spędzić na wróżbach. W wytopionym wosku
otrzymują kształty zbliżone do przyłbicy i szyszaka. Pan Damazy, który jest adoratorem jednej z sióstr nie jest tym
zachwycony. Miecznik oznajmia, jakich chciałby mieć zięciów: walecznych i szlachetnych patriotów. Przybywa
Cześnikowa, która chcąc wyrobić ,,złą markę'' braciom nazywa ich tchórzami. Próbuje w ten sposób zniechęcić
córki Miecznika do zapoznania się ze Stefanem i Zbigniewem .Wtem z polowania przybywają myśliwi kłócąc się,
kto z nich zabił odyńca. Wkrótce okazuje się, że sprawcami trafnego strzału byli przejeżdżający tamtędy
bracia.Siostry Hanna i Jadwiga chcąc zadrwić z walecznych braci wpadają na pomysł, by wystraszyć ich w nocy.
Podobne plany snują Damazy oraz Skołuba, którego duma została urażona po tym jak dowiedział się, kto zastrzelił
dzika.
 ,,STRASZNY DWÓR”- AKT III
• Skołuba opowiada Maciejowi jak straszne i dziwne zjawiska mają tu miejsce w nocy. Gdy Skołuba wychodzi
nagle wiszące na ścianie portrety prababek zaczynają się poruszać. Sprawczyniami tego są Hanna i Jadwiga ukryte
za obrazami. Maciej ucieka, a śmiejący się bracia udają się na spoczynek do swoich pokoi. Ale Stefan zaczyna
marzyć o pięknych, niebieskich oczach Hanny, a pojawiająca się melodia kuranta, (którą uruchamia chowający się
w zegarze Damazy) przypomina mu nieżyjącą już matkę.Przychodzi Zbigniew, który nie może spać, ponieważ
zakochał się w Jadwidze. Po chwili zauważają ruch za obrazami i wychodzą, by złapać sprawców. Maciej zostaje
sam w pomieszczeniu. Wtem z zegara próbuje się wydostać schowany w nim Damazy, Maciej go jednak
przyłapuje. Po chwili wracają bracia, a Damazy opowiada im legendę o strasznych czynach popełnionych we
dworze, na co wskazywać ma nazwa, ,straszny dwór''.Bracia postanawiają natychmiast opuścić dwór.
 ,,STRASZNY DWÓR”- AKT IV
• Zbigniew i Stefan oznajmiają Miecznikowi, że mają zamiar wyjechać. Ten natomiast posądza ich o tchórzostwo.
Jednak całe zdarzenie relacjonuje mu Maciej wyjaśniając, jakie są prawdziwe powody wyjazdu młodzików.
Miecznik nie wiele myśląc pragnie przedstawić całą prawdę dworu w Kalinowie. Wtem nadjeżdża kulig, w którym
bierze udział przebrany Damazy. Miecznik zadaje pytanie Damazemu, dlaczego opowiedział tak nieprawdziwą
historię i wprowadził Zbigniewa i Stefana w błąd. Damazy próbuje się wykręcić, po czym wyznaje, że kierowała
nim miłość do córki Miecznika. Widząc jednak złowrogie miny obu młodzieńców nie postanawia wyjawić, do której
z nich kieruje swoje uczucie. Miecznik odsyła go i postanawia opowiedzieć prawdziwą historię swojego dworu.
Pradziadek Miecznika miał dziewięć przepięknych córek. Do nich to właśnie przyjeżdżali młodzieńcy zajeżdżający
do Kalinowa prosząc o rękę. Wówczas zazdrosne matki dziewcząt z innych dworków rozpowiadały, że dworek w
Kalinowie to ,,Straszny dwór''. Bracia Stefan i Zbigniew proszą Miecznika o błogosławieństwo, gdyż chcą poślubić
jego córki. Miecznik wyraża zgodę i błogosławi zakochane pary.
STANISŁAW MONIUSZKO - ,,HALKA”
STANISŁAW MONIUSZKO - ,,STRASZNY
DWÓR”
 CIEKAWOSTKI O
STANISŁAWIE MONIUSZCE:
• Stanisław Moniuszko tworzył muzykę, której ważnym tematem były problemy poczucia przynależności narodowej
oraz narodowości polskiej.
• W muzykę Moniuszki wplecione są elementy o charakterze ludowym.
• Pracę nad operą „Halka” poprzedziła praca nad kilkoma operetkami.
• Akcja „Halki” rozgrywała się na Podhalu, pod koniec XVIII w.
• Utwór „Halka” Moniuszki grana jest po dziś dzień niemal pod każdą szerokością geograficzną, czyniąc z
Moniuszki drugiego po Szopenie kompozytora polskiego, mierzonego skalą popularności w świecie.
• Napisał 268 pieśni.
STANISŁAW MONIUSZKO
 ŹRÓDŁA:
• http://agencjafilharmonia.pl/stanislaw-moniuszko/
• https://www.historiamuzyki.pl/halka-stanislaw-moniuszko/
• https://www.terazteatr.pl/spektakle/halka,opis,106
• https://www.bryk.pl/wypracowania/pozostale/muzyka/11384-straszny-dwor-streszczenie-libretta.html
• https://fajnepodroze.pl/stanislaw-moniuszko-ciekawostki/
• https://zyciorysy.info/stanislaw-moniuszko/
• https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-moniuszko
• http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/moniuszko-stanislaw-1819-1872/
 KONIEC
•Dziękuję za uwagę!