Materialenleer

1EMS
Les 1
INLEIDING
⟩ Wie, wat, hoe

Lector: Nelis Peeters

E-mail: nelis.peeters@thomasmore.be

Bureau: D036

Cursusmateriaal: komt op canvas

⟩ Wie, wat, hoe

Eerste zit
Theorie: 50% Labo: 50%

• Test 1: 20% • 3 laboproeven

• Tijdens de lessen • 2 taken

• Test 2: 30%
• Januari laatste les
⟩ Wie, wat, hoe

Lesindeling
Theorie: Labo:

• Inleiding • Trekproef
• Metallurgie • Kerfslagproef
• Eigenschappen • Hardheidsproef
• Metallografie
• Staal
• Legeren & behandelen
• Non-ferro
• kunststoffen
⟩ Theorie

Eerste zit: theorietesten

Test 1:
• voor het eerste labo
• Individueel
• Bij het begin van de les

Test 2:
• Einde van het kwartaal (examen)
• Individueel
• Hopelijk op papier, anders canvas
• Gaat over ALLE LEERSTOF!!
⟩ Labo

Eerste zit: laboproeven en opdrachten

Om de week switchen: labo ↔ opdracht

Laboproeven
• In groepjes: 2u in A009/A010
• Proeven komen op canvas
(zelf afdrukken, of laptop meenemen)
 Beperkte tijd, wees voorbereid!
 Digitaal inleveren
(details komen op canvas)

Veiligheid en professionele attitude worden mee beoordeeld

⟩ Labo

Eerste zit: laboproeven en opdrachten

Om de week switchen: labo ↔ opdracht

Opdrachten
• Dezelfde groepjes:
• Studielandschap of thuis?
• Opdrachten komen op canvas
(liefst digitaal invullen: beter leesbaar)
 Digitaal inleveren
(details komen op canvas)
⟩ Tweede zit

Theorie: evaluatie over alle leerstof

Labo: Punten 1ste zit blijven behouden!!

Inleiding
⟩ Doel

Student nu =
⟩ Doel

Student nu = degelijke kennis

Student januari = expert

⟩ Doel
⟩ Materialen

Student nu = degelijke kennis

Student januari = expert

Kennis corrigeren
Kennis kwantificeren
Kennis uitbreiden

Sommige materialen belangrijker dan andere

Staal!  eerst hier focussen

Metallurgie
⟩ Wat is ‘metallurgie’?

= De wetenschap en technologie m.b.t. het

winnen van ertsen en de processen om hieruit
bruikbare metalen te verkrijgen

Voor ons:
Antwoord op: Hoe maken we staal?
⟩ Staal bereiding

Waarom?
Staal is géén natuurlijke stof

Bestaat uit?
Ijzer (Fe) en koolstof (C)

Waar halen we ijzer?

Waar halen we koolstof?
⟩ Staal bereiding

Waarom?
Staal is geen natuurlijke stof

Bestaat uit?
Ijzer (Fe) en koolstof (C)

Waar halen we ijzer?  ijzererts

Waar halen we koolstof?  cokes
⟩ Staal bereiding

Gewoon mengen?

Installatie(s) nodig!

Hoogoven
(Chemie niet kennen)
⟩ Hoogovenproces

Ijzererts cokes

Hoogoven

Staal?
⟩ Hoogovenproces

Fe + C

Smeedbaar gietijzer
Machinestaal
zwartgietijzer
Lamellair gietijzer
cementiet
Wit gietijzer Nodulair gietijzer
martensiet
ledeburiet
Grijs gietijzer
Perlitisch staal
ruwijzer
constructiestaal
⟩ Hoogovenproces

Ijzererts cokes

Hoogoven

RUWIJZER

…
⟩ Hoogovenproces - ingangsproducten

Ijzererts

• Rechtstreeks
• Mineralen met 50% - 60% Fe
• Sinters
• Brokken van ijzererts, ijzerhoudend afval, cokes en
smeltmiddelen
• Pellets
• Ijzerertspoeder in knikkervorm geperst en gebakken
⟩ Hoogovenproces - ingangsproducten

Cokes
• Wat:
Vergelijkbaar met houtskool, maar veel minder onzuiverheden

• Functie:
Bron van koolstof
Brandstof! (±1200°C)

• Verbranding:
Zuurstof nodig: lucht inblazen

• Brandstofverbruik beperken:
Poederkool mee inblazen met de lucht
⟩ Hoogovenproces

Lucht +
Ijzererts cokes
poederkool

Hoogoven

RUWIJZER + onzuiverheden…
⟩ Hoogovenproces - ingangsproducten

• Oorzaak van onzuiverheden

Ijzererts komt uit de grond… veel reststoffen in deze brokken

• Zéér grote impact op eigenschappen

Onzuiverheden zo veel mogelijk verwijderen

…maar hoe en wanneer?

Onzuiverheden best verwijderen in

gesmolten toestand. Hoge temperatuur

 Hulpmiddel toevoegen: slakvormer

⟩ Hoogovenproces - ingangsproducten

Slakvormer (=smeltmiddel)

• Kalk en andere zouten

• Functie:
Verlaagt de smelttemperatuur
Bindt met onzuiverheden en gesteentes
Vormt het ‘slak’

• Slak
Laagje met onzuiverheden
Lagere dichtheid dan ijzer, dus komt bovendrijven
Gemakkelijk af te tappen
⟩ Hoogovenproces

Lucht +
Ijzererts cokes
poederkool

Hoogoven

Hoogovengas RUWIJZER Slak

⟩ Hoogovenproces - uitgangsproducten

Hoogovengas:
Afvalproduct (voornamelijk CO2)
Hoge temp.  Warmte recupereren

Slak:
Afvalproduct (gesteente/kiezeltjes)
In vaste vorm gebruikt in cement/beton
±16 miljoen ton per jaar recuperatie

Ruwijzer:
Nuttig eindproduct
Mengsel Fe en C (±4% C)
Nog steeds onzuiverheden aanwezig

≠ staal
 extra proces nodig
⟩ Volgende stap

RUWIJZER

??? ???

Staal Gietijzer
⟩ Ruwijzer  staal

Ruwijzer: ±4%C  staal: max ±2%C

Koolstof moet verwijderd worden

Drie opties:

1. Oxystaalproces
2. Elektrostaalproces
3. Siemens-Martin proces

Vervoer: torpedomenger
⟩ Oxystaalproces

Oxy- = zuurstof

Koolstof verwijderen m.b.v. zuurstof

⟩ Oxystaalproces

Oxy- = zuurstof

Koolstof verwijderen m.b.v. zuurstof

Zuurstof inblazen Af en toe meten

Schroot toevoegen Koolstof oxideert Afgieten
Ruwijzer toevoegen CO2 borrelt omhoog Elementen toevoegen
⟩ Oxystaalproces

Overzicht
⟩ Elektrostaalproces

Elektro- = elektriciteit
Koolstof verwijderen m.b.v. elektrische stroom?
Mengsel sterk verhitten om C te ‘verbranden’  ontsnappen als CO2

Idem aan lassen met vlamboog

⟩ Elektrostaalproces

Elektro- = elektriciteit
Idem aan lassen met vlamboog

Elektrodes inbrengen Af en toe meten

Vlamboog maken Afgieten
Quasi uitsluitend schroot CO2 verdampt Elementen toevoegen
⟩ Siemens-Martin proces

C verbranden tot CO2 m.b.v.

opstoken van olie of gas

Milieutechnisch onverantwoord!!

 Wordt niet meer gebruikt

Ruwijzer  staal

Oxystaalproces:
• 90% van staalsoorten
• Goedkoop, snel (200ton per 20min)

Elektrostaalproces
• Enkel voor hoogwaardige staalsoorten (10%)
• Zeer nauwkeurig te regelen
• Duurder en (meestal) trager
⟩ Ruwijzer  gietijzer

Ruwijzer: ±4%C + onzuiverheden

Gietijzer: 2- 6,67%C,
Zo zuiver mogelijk
evt. legeringselementen

• Onzuiverheden (en C) uitbranden

• Koolstof toevoegen indien nodig
• Elementen toevoegen indien nodig

1. Kroesoven
2. Inductieoven
3. (of idem staal)
⟩ Kroesoven

• Zeer eenvoudig: oven opwarmen (gas)

• Onnauwkeurig proces
• Onbetrouwbare eigenschappen

Vb: Kachels, siergietwerk, riooldeksels

⟩ Inductieoven

Opwarming m.b.v. elektromagnetisme  snel!

(Vergelijkbaar met inductiekoken)

Wisselstroom in koperen winding rond smeltpan

 Wisselende stroom in metaal  opwarming

Veel verschillende soorten gietijzer… zie later

⟩ samenvatting
⟩ Woordenschat

Hoogoven = Blast furnace

Oxystaalproces = Oxy steel
Elektrostaalproces = Arc furnace
Kroesoven = Crucible
Inductieoven = Induction furnace
⟩ Nuttige
links

• https://belgium.arcelormittal.com/werkomgeving/hoogoven/

• https://belgium.arcelormittal.com/werkomgeving/staalfabriek/

• https://www.youtube.com/watch?v=hBqhGHfzQFQ

• https://www.technischwerken.nl/kennisbank/techniek-kennis/w
at-is-oxystaal-en-hoe-verloopt-het-oxystaalproces/

• http://www.industriespoor.nl/RijdendeMengers.htm

• https://www.youtube.com/watch?v=3gg9_zTlg4M