HOOFDSTUK1:

AARDOLIEPRODUC
TEN
K Drossaert – schooljaar 2019 - 2020
1. Organische chemie of koolstofchemie
1. Organische chemie of koolstofchemie

Organisch Anorganisch
• Koolstof C • Geen koolstof
• Gebonden aan: • Enkel koolstof, zoals diamant
- Waterstof H • Uitzonderingen:
- Stikstof N - Koolstofmonoxide
- Zuurstof O - Koolstofdioxide
- Zwavel S - Koolstofsuldfide
• Komt voor in eiwitten, suikers, - Koolstofdisulfide
vetten, … - Waterstofcyanide
- Koolstoftetrachloride
- Enkele zouten (carbonaten) en
waterstofcarbonaten
1. Organische chemie of koolstofchemie

Leerlingenexperiment 1: Aantonen van C en H in paraffine

Onderzoeksvraag:
Welke oxiden ontstaan er bij verbranding van paraffine?

Hypothese:
C vormt CO2 en H vormt H2O

Onderzoeksplan:
Aantonen van H met Kobaltchloridepapier: wordt roze na contact met H2O
Aantonen van C met Kalkwater: wordt troebel bij aanraking met CO2
1. Organische chemie of koolstofchemie

Uitvoeren proef:
Zie boek p 14

Waarnemingen:
Het kalkwater wordt troebel en het kobaltchlodidepapier kleurt roze.

Besluit;
Bij het verbranden van paraffine ontstaan CO2 en H2O
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
• Atoomnummer: 6

• Elektronenconfiguratie: 2, 4
• Lewisstructuur:
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Kort: Wat is nu weer een covalente binding?

Edelgassen, zoals Ne, worden gezien als ‘perfecte’

atomen.

Zij hebben op de buitenste schil 8 elektronen staan.

2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Kort: Wat is nu weer een covalente binding?

Andere elementen willen ook graag deze ‘perfectie’

benaderen.
Deze andere elementen zijn de niet-metalen.

Zij hebben op de buitenste schil geen 8 elektronen

staan, zoals F met 7 elektronen op de buitenste
schil.

F komt dus 1 elektron te kort om ‘perfect’ te zijn.

2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Kort: Wat is nu weer een covalente binding?
Door elektronen met elkaar te delen, lijkt het alsof
ze toch 8 elektronen op de buitenste schil hebben.
Ze streven naar de edelgasconfiguratie.

Ze lijken ‘perfect’.

Dit delen van elektronen tussen niet-metalen is een

covalente binding.

https://www.youtube.com/watch?v=LkAykOv1foc
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Binding aan 4 atomen

C gaat atoombinding aan met 4 atomen die telkens

1 ongepaard elektron bevatten, zoals H.

Bij binding aan H verkrijg je methaan, CH4

Dit vormt een 3D molecule met telkens hoeken van

109°: een tetraëder.

Wij tekenen dit vlak.

Heeft elk koolstofatoom de tetraëderstuctuur:

verzadigd koolwaterstof (enkel enkelvoudige
bindingen)
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Binding aan 4 atomen

Chloroform of
trichloormethaan

Ethaan
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Binding aan 3 atomen

C heeft 4 ongepaarde elektronen.

Bij binding aan 3 atomen:

- 2 enkelvoudige bindingen
- 1 dubbele binding

Trigonale structuur: bindingshoeken van 120°

Dit is een onverzadigd koolwaterstof.

Etheen
2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Binding aan 2 atomen

C heeft 4 ongepaarde elektronen.

Bij binding aan 2 atomen:

- 1 enkelvoudige binding en een drievoudige
binding
Ethyn OF
- 2 dubbele bindingen

Lineaire structuur: bindingshoeken van 180°

Dit is een onverzadigd koolwaterstof.

2. Bindingsmogelijkheden van het
koolstofatoom
Test jezelf p. 18 - 19
Kennis: vertel aan je buur, je buur vult aan.

Inzicht: oefening maken

Toepassing: oefening maken

Dit hoofdstuk is al ver gevorderd…

DUS… Tijd voor een toets…

3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen

Verzadigde koolwaterstoffen:
- enkelvoudige C-C bindingen
- Tetraëdrisch: hoeken van 109°

Naam eindigt steeds op ‘-aan’.

Brutoformule:
CnH2n+2
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen

Mama en papa bakken pannenkoeken, heel heerlijk, of niet dan?

3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen: eigenschap 1: kooktemperatuur

Hoe langer de keten, hoe hoger het kookpunt.

4 kortste ketens: methaan, ethaan, propaan, butaan
Kookpunt lager dan 0°C: Gassen bij kamertemperatuur

Vanaf pentaan tot en met C16H34

Vloeistoffen bij kamertemperatuur

Vanaf C17H36
Vaste stoffen bij kamertemperatuur
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen: eigenschap 2: ontvlambaarheid

Hoe korter de keten (vb propaan), hoe gemakkelijker ontvlambaar.

3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkanen: Toepassing
Methaan:
- Hoofdbestanddeel aardgas
- Gisting in de maag van herkauwers

Propaan en butaan:
- Brandstof in metalen containers of stalen flessen (camping)

Petroleum en aardgas:
- Energievoorziening

Kerosine, diesel en stookolie

- Brandstoffen
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkenen:

Onverzadigde koolwaterstoffen:
- Dubbele C-C bindingen
- Minstens 2 koolstofatomen trigonaal

Naam eindigt steeds op ‘-een’.

Brutoformule:
CnH2n
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkenen:

But-1-een C4H8

But-2-een C4H8
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkenen: Reacties
Verbrandingsreacties:
• Brandstoffen
• CO2 en H2O als verbrandingsproducten

Polymerisatiereacties
• Polyetheen (PE) of polyethyleen
• Polyethyleentereftalaat (PET)
• Verschillende onverzadigde bouwstenen
koppelen naar 1 verzadigde molecule
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkynen:

Onverzadigde koolwaterstoffen:
- Drievoudige C-C bindingen

Naam eindigt steeds op ‘-yn’.

Brutoformule:
CnH2n-2
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkynen: Reacties

2 C2H2 + 5 O2 4 CO2 + 2 H2O + energie

Energie die vrijkomt: warmte

3. Alkanen, alkenen en alkynen

Alkynen: Toepassing
Ethyn:
- Veelgebruikte brandstof
- Lasgas
- Grondstof voor sommige plastics (vb PVC)
3. Alkanen, alkenen en alkynen
Alkanen Alkenen Alkynen

Ethaan Etheen Ethyn

Enkelvoudige Dubbele binding Drievoudige
binding binding
CnH2n+2 CnH2n CnH2n-2
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Test jezelf p. 29 - 30
Kennis: vertel aan je buur, je buur vult aan.

Inzicht: oefening maken

Toepassing: oefening maken

Dit hoofdstuk is al ver gevorderd…

DUS… Tijd voor een toets…

3. Methanol en ethanol

Alcohol
Organische chemie Anorganische chemie
OH in de formule OH in de formule
Hydroxylgroep Hydroxide–ion met metaalion
Lading -1: OH--

Organische stoffen met een OH-groep = alcoholen

Twee belangrijkste alcoholen: methanol en ethanol

3. Methanol en ethanol

Methanol

Methanol = Aardgas en stoom

Methaan reageert met water

Een deel van de gevormde CO reageert

verder met de stoom

Uiteindelijk reageren koolstofmonoxide

en waterstofgas tot methanol
3. Methanol en ethanol

Methanol

- Vloeibaar bij kamertemperatuur

- Giftig
- Niet drinkbaar!
- Grondstof in de industrie
- Brandalcohol
- Component van biobrandstof
3. Methanol en ethanol

Ethanol

Ethanol = gistingsproduct van suikers

- CH3CH2OH of C2H5OH
- Vloeibaar bij kamertemperatuur
- Enige drinkbare alcohol
- Ook als biobrandstof of
ontsmettingsmiddel
3. Alkanen, alkenen en alkynen

Test jezelf p. 34
Kennis: vertel aan je buur, je buur vult aan.

Inzicht: oefening maken

Toepassing: oefening maken

Biobrandstoffen

Biomethaan
Biobrandstoffen

Biomethaan

- Als alternatief voor aardgas

- ‘Groen gas’
- Minder broeikasgassen dan aardgas
- Lokaal geproduceerd in plaats van
geïmporteerd
Biobrandstoffen

Biobrandstof uit koolzaad

- Geperste en opgezuiverde olie van

koolzaad
- Hoge opbrengsten per hectare
- Snelle groei, snel terug te planten en
opnieuw te oogsten
Biobrandstoffen

Dilemma