Bazat e të dhënave

Prof. Aleksandër Xhuvani

Leksioni 4.0
 Konceptimi i BD

 Rritëse (“Down-Up”)

 Zbritëse (“Top-Down”)

 Mikse (“Top-Down”+ “Down-Up” )

 Metoda “Down-Up”
1) Diagrama e flukseve të informacionit
2) Fjalori “bruto” i të dhënave
3) Fjalori “neto” i të dhënave
4) Matricat e VF
5) Grafi i VF
6) M.K.D.
7) M.L.D.
8) M.R.D.
9) D.E-U
 RASTI “HS_2000”
1) Diagrama e flukseve të informacionit

Q Sh Dept. Fin

Sekt Sekt Sekt

1 2 3 Depo

Furnitori
2) Fjalori “bruto”

Let’s do it together
 2) Fjalori “bruto”
E_M_Klient (tekst20) Emertim (tekst15)
Adresa (tekst30) Çmim (monetar)
Telefon (tekst10) Ulje_ Çmim (monetar)
N_KB (tekst16) Stock (numerINT)
Total (monetar) Date_Porosi (data_gjate)
Emertim (tekst15) Paguar (boolean)
Kapacitet (numerINT) Sasia (numerINT)
Total (monetar) Total (monetar)
 3) Fjalori “neto”

Përftohet nga fjalori “bruto” pas:

1. Mënjanimit të të dhënave të
llogaritshme
2. Mënjanimit të “sinonimeve”
3. Mënjanimit të “polizemeve”

Let’s do it together
 3) Nga “bruto” ne “neto”
1 E_M_Klient
- E_M_Klient (tekst20)
(tekst20) 8 -Emertim
Em_Artikull (tekst15)
(tekst15)
2 Adresa
- Adresa (tekst30)
(tekst30) 9 -Çmim
Çmim (monetar)
(monetar)
3 Telefon
- Telefon (tekst15)
(tekst15) 10Ulje_
– Ulje_Çmim (monetar)
Çmim (monetar)
4 N_KB
- N_KB (tekst16)
(tekst16) 11Stock
- Stock (numerINT)
(numerINT)
Total (monetar)

Date_Porosi (data_gjate) Emertim (tekst15)

5Sasia
- Date_Porosi
(numerINT)
(data_gjate) 12 -Kapacitet
Em_Sektor(numerINT)
(tekst15)
6Paguar
- Sasia (numerINT)
(boolean) 13 -Total
Kapacitet(monetar)
(numerINT)
7Total
– Paguar (monetar)
(boolean)
 VF – Varësitë Funksionale

VF është një marrëdhënie ndërmjet 2 të dhënave, prej të cilave njëra

është BURIM dhe tjetra QËLLIM. Nohja e vlerës së të dhënës BURIM
çon në përcaktimin e sigurtë dhe të vetëm të vlerës së të dhënës
QËLLIM.

BURIM QËLLIM

Një VF mund të jetë:

1. Elementare (QËLLIMI varet “nga tërësia” e BURIMIT);
2. E drejtpërdrejtë d.m.th. nuk ka asnjë C të tillë që:
A -> C -> B
 4) Matricat e VF

1. E plotë
2. E pjesshme

Let’s do it together
 4) Matricat e VF
Matrica e plotë (kuadratike)
Të dhëna QELLIM
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1 X X X X                  
2   X                      
3     X                    
4       X                  
5         X X X            
6           X              
Të dhëna
7             X            
BURIM
8               X X X X    
9                 X        
10                   X      
11                     X    
12                       X X
13                         X

                         
 4) Matricat e VF
Matrica e Pjesshme

Të dhëna QELLIM

2 3 4 6 7 9 10 11 13
Të
dhëna 1 X X X            

BURIM 5       X X        

8           X X X  

12                 X
 5) Grafi i VF

Paraqitje e “lidhur” e
matricës së pjesshme

Let’s do it together
 5) Diagrama e VF

E_M_Klient (tekst20) Date_Porosi (data_gjate)

Adresa (tekst30) Sasia (numerINT)
Telefon (tekst15) Paguar (boolean)
N_KB (tekst16)

Em_Artikull (tekst15) Em_Sektor (tekst15)

Çmimi (monetar) Kapacitet (numerINT)
Ulje_Çmim (monetar)
Stock (numerINT)
6) Modeli Konceptual i të Dhënave - MKD

7) Modeli Llogjik i të Dhënave - MLD

8) Modeli Relacional i të Dhënave - MRD

a) Entiteti
b) Unionet (“relationships”):
b)1. Hierarkikë
b)2. Jo Hierarkikë
a) Entiteti
ENTITETI është një nocion abstrakt, një objekt
i BDR, që grupon një numër të caktuar të
dhënash, të cilat kanë një marrëdhënie
specifike ndërmjet njëra tjetrës brenda UoD.
ENTITETI, njëlloj si relacioni, ka gradën dhe
kardinalitetin e tij.
 KLIENT (Id_Klient,E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)

a) ENTITETI: Shembull (fr)

KLIENT KLIENT

Id_Klient Id_Klient E_M_Klient Adresa Cel N_KB

E_M_Klient 1 Klient1 Adresa1 0682220432 N1
Adresa
2 Klient2 Adresa2 0692020231 N2
Cel
3 Klient3 Adresa3 0672020201 N3
N_KB

Grada = 5
Çelës parësor Kardinaliteti = 3
 KLIENT (Id_Klient,E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)

a) ENTITETI: Shembull (it)

Id_Klient Cel
KLIENT

Id_Klient E_M_Klient Adresa Cel N_KB

1 Klient1 Adresa1 0682220432 N1
KLIENT
2 Klient2 Adresa2 0692020231 N2

3 Klient3 Adresa3 0672020201 N3

E_M_Klient Adresa N_KB

Grada = 5
Çelës parësor Kardinaliteti = 3
 KLIENT (Id_Klient,E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)

a) ENTITETI: Modeli Chen (UK)

KLIENT

Id_Klient E_M_Klient Adresa Cel N_KB

1 Klient1 Adresa1 0682220432 N1

2 Klient2 Adresa2 0692020231 N2

3 Klient3 Adresa3 0672020201 N3

Grada = 5
Kardinaliteti = 3
 KLIENT (Id_Klient,E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)

a) ENTITETI: Modeli K_K

KLIENT

Id_Klient E_M_Klient Adresa Cel N_KB

1 Klient1 Adresa1 0682220432 N1

2 Klient2 Adresa2 0692020231 N2

3 Klient3 Adresa3 0672020201 N3

Grada = 5
Kardinaliteti = 3
b) Unionet

b1) Unioni Hierarkik (UH)

b2) Unioni jo-Hierarkik (UjH)
b) Unioni Hierarkik

Unioni Hierarkik është lidhje ndërmjet 1 ose 2

entiteteve. Kur flitet për 1 entitet UH quhet
refleksiv. Kur janë 2 entitete, ndërmjet çelësave
parësorë të tyre ka një VF, elementare dhe të
drejtpërdrejtë. UH nuk është asnjë herë bartës i
të dhënave.
 KLIENT (Id_Klient,E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)
POROSI (Id_Porosi, Datë_Porosi, Paguar, #Id_Klient)

Çelës i
b) Unioni Hierarkik (fr): shembull
jashtëm

Kryen
1,n 1,1
Kryhet

KLIENT POROSI

Id_Klient Qëllim Burim Id_Porosi

E_M_Klient Datë_Porosi
VF
Adresa Paguar
Cel
N_KB
 KLIENT (Id_Klient, E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)
POROSI (Id_Porosi,Data_Porosi, Paguar, #Id_Klient)

Çelës i
b) Unioni Hierarkik (it) jashtëm

Id_Porosi Id_Klient E_M_Klient

1,1 1,n
POROSI KLIENT

Paguar Data_Porosi Adresa Cel N_KB

b) Unioni jo-Hierarkik
Unioni jo-Hierarkik është lidhje ndërmjet 2 ose
më shumë entiteteve. Çelësi parësor i UjH është
i përbëre, ai kompozohet nga bashkimi i
çelësave parësore të gjithë entiteteve, të cilët
incidojnë me UjH në fjalë. UjH mund të jetë
bartës i të dhënave.
 ARTIKULL (Id_Artikull,Em_Art, Çmimi, Ulje, Stock)
POROSI (Id_Porosi,Data_Porosi, Paguar)
FLETE-POROSI (#Id_Porosi, #Id_Artikull, Sasia)

b) Unioni jo Hierarkik (fr) Shembull

POROSI Çelës
ARTIKULL
parësor i përbërë
Id_Porosi Id_Artikull
Data_Porosi Em_Art
Paguar Cmimi
Ulje
Stock
1,n
përmban 1,n
bën pjesë

Sasia
 ARTIKULL (Id_Artikull,Em_Art, Cmimi, Ulje, Stock)
POROSI (Id_Porosi,Data_Porosi, Paguar)
FLETE-POROSI (#Id_Porosi, #Id_Artikull, Sasia)

b) Unioni jo Hierarkik (it) Shembull

Çelës
Id_Porosi Id_Artikull Em_Art
parësor i përbërë

1,n 1,n
POROSI ARTIKULL

Paguar Data_Porosi Cmimi Ulje Stock

Sasia
Përmban :
1 Entitetet
2 Unionet Hierarkikë
3 Unionet jo-Hierarkikë

Let’s do it together
 kryen përmban
1,n kryhet 1,1 1,1 ndodhet 1,n

KLIENT POROSI ARTIKULL SEKTOR

Id_Klient Id_Porosi Id_Artikull Id_Sektor

Data_Porosi Em_Artikull Em_Sektor
E_M_Klient
Paguar Çmimi Kapaciteti
Adresa Ulje
Cel Stock
N_CKB
1,n përmban
1,n
bën pjesë

Sasia
Përmban vetëm:
1 Entitetet
2 Unionet jo-Hierarkikë

Let’s do it together
 Skema “CODASYL”

KLIENT SEKTOR

POROSI ARTIKULL

Kahu i shigjetës:
Çeles parësor → Çelës i jashtëm
F-POROSI
Si edhe MLD përmban vetëm:
1 Entitetet
2 Unionet jo-Hierarkikë

(Unionet Hierarkikë nëpërmjet ÇJ) Let’s do it

together
SEKTOR (Id_Sektor,Em_Sektor, Kapaciteti)
ARTIKULL (Id_Artikull,Em_Art, Çmim, Ulje, Stock, #Id_Sektor)
KLIENT (Id_Klient, E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)
POROSI (Id_Porosi,Data_Porosi, Paguar, #Id_Klient)
FLETE-POROSI (#Id_Porosi, #Id_Artikull, Sasia)
SEKTOR (Id_Sektor,Em_Sektor, Kapaciteti)

create table SEKTOR

Id_Sektor char(10) not null,
Em_Sektor char(15) not null,
Kapaciteti decimal(8) not null,
primary key (Id_Sektor);
ARTIKULL (Id_Artikull,Em_Art, Çmim, Ulje, Stock, #Id_Sektor)

create table ARTIKULL

Id_Artikull char(10) not null,
Em_Art char(20) not null,
Çmim float(10,2) not null,
Stock decimal(8) not null,
primary key (Id_Artikull),
foreign key (#Id_Sektor) references SEKTOR;
KLIENT (Id_Klient, E_M_Klient, Adresa, Cel, N_KB)

create table KLIENT

Id_Klient char(10) not null,
E_M_Klient char(20) not null,
Adresa char(30) not null,
Cel char(10) not null,
N_KB char(16) not null,
primary key (Id_Klient);
POROSI (Id_Porosi,Data_Porosi, Paguar, #Id_Klient)

create table POROSI

Id_Porosi char(10) not null,
Data_Porosi date not null,
Paguar boolean not null,
primary key (Id_Porosi),
foreign key (#Id_Klient) references KLIENT;
FLETE-POROSI (#Id_Porosi, #Id_Artikull, Sasia)

create table FLETE-POROSI

#Id_Porosi char(10) not null,
#Id_Artikull char(10) not null,
Sasia decimal(8) not null,
primary key (#Id_Porosi, #Id_Artikull ),
foreign key (#Id_Porosi) references POROSI,
foreign key (#Id_Artikull ) references ARTIKULL;
Realizuar në MySQL