Ekskluzja i inkluzja

osób z chorobami
psychicznymi
Ekskluzja

wykluczenie, odrzucenie, izolacja od

reszty, również marginalizacja

Marginalizacja

wykluczenie z udziału w życiu społecznym

jednostek, grup społecznych lub w ujęciu
globalnym społeczeństw w stosunku do
ich otoczenia społecznego.
Wykluczenie społeczne
• jest to zjawisko stanowiące
przeciwieństwo społecznej integracji,
gdyż powoduje, że niektóre jednostki i
grupy nie mogą uczestniczyć w życiu
społecznym lub nie są uznawane za
pełnych i równych członków
społeczeństwa.
 Hilary Silver wyróżniła trzy podejścia do wykluczenia
społecznego:

1. wykluczenie społeczne jest postrzegane jako zerwanie więzi

społecznej między jednostką i społeczeństwem (solidarność
społeczna). Jednostka ulega wykluczeniu, gdy nie uczestniczy w
życiu zbiorowym lub też nie przejawia aktywności obywatelskiej

2. wykluczenie społeczne jest konsekwencją zróżnicowania,

ekonomicznego podziału pracy, oddzielenia różnych sfer życia
zbiorowego. Jednostka ulega wykluczeniu, gdy nie uczestniczy
w procesie wymiany dóbr czy usług

3. wykluczenie społeczne jest konsekwencją powstania i działania

monopoli różnych grup
• Choroby psychiczne są stanem, w którym dochodzi do zatarcia
wyraźnej granicy między światem realnym, a światem urojeń i
halucynacji

• Można to zauważyć na przykład podczas występowania zaburzeń

psychotycznych, zaburzeń urojeniowych, schizofrenii, depresji,
nerwicy czy psychotycznych zaburzeń afektywnych. Człowiek
doświadcza wówczas rozbicia granic własnego „ja”, czemu
towarzyszą poważne zaburzenia emocjonalne.
Przyczyny ekskluzji osób chorych psychicznie

- nietypowe zachowania (bardzo często na pierwszy

rzut oka nie widać, że dana osoba ma zaburzenia
psychiczne, jednak jej zachowanie odbiega od normy)
- trudności komunikacyjne
- niewystarczające wykształcenie do podjęcia pracy
- stereotyp, że osoba z zaburzeniami psychicznymi to
osoba ,,inna” pod względem wyglądu i zachowania
- ubóstwo, bezrobocie
- często takie osoby izolują się od społeczeństwa, same
unikają kontaktu z innymi (niska samoocena,
poczucie bycia mniej sprawnym fizycznie lub
psychicznie)
Przejawy ekskluzji osób chorych psychicznie

- wszechobecne stereotypy, stygmatyzacja

- przypisywanie negatywnego wizerunku
- trudności w znalezieniu pracy, bezrobocie
- trudności w realizacji ról społecznych,
trudności w znalezieniu partnera na życie
- niemożność zaspokojenia potrzeb ze
względu na bardzo niskie zarobki
- często traktowanie takich osób niepoważnie,
bez szacunku
- lęk, unikanie kontaktu
- ośmieszanie i szydzenie
 Obszary wykluczenia osób chorych
psychicznie

• wykluczenie z aktywności zawodowej

• wykluczenie z konsumpcji
• wykluczenie ze społeczeństwa
• wykluczenie z mechanizmów wpływu i władzy
Przebieg większości chorób psychicznych ujemnie wpływa
na funkcjonowanie rodzinne i społeczne osób
doświadczających takich problemów zdrowotnych.

Osoby pozostające na peryferiach społeczeństwa mają

utrudnione pełne uczestnictwo w życiu społecznym.

Często są spychane na margines życia społecznego z

powodu braku wystarczających warunków umożliwiających
im zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych,
zapewnienie godnych warunków życia, integracji społecznej
oraz z powodu funkcjonujących barier i stereotypów.
 Ochrona Zdrowia Psychicznego – stan i
potrzeby
• Niski poziom ochrony zdrowia psychicznego
– W Polsce: 6 psychiatrów i 18 pielęgniarek na 100
tys. mieszkańców
– Niemcy: 11,8 / 52
– Francja: 22/98
– Czechy: 12/33
 Niezaspokojone potrzeby
• Około 1,5 mln osób zgłasza się do placówek
psychiatrycznych, co stanowi ok. 25% osób
potrzebujących pomocy

• Znaczenie systemowej zmiany funkcjonowania

ochrony zdrowia psychicznego w Polsce wpływa
znacząco na: proces naznaczenia, nierównego
traktowania oraz obniżenia standardu jakości życia
 SYSTEMU OPARACIA SPOŁECZNEGO
Problemy inkluzji osób chorych:
Osamotnienie
Trudności w pełnieniu ról społecznych
Stygmatyzacja
 Programy
1. Środowiskowe Domy Samopomocy – dzienne ośrodki
zapewniające rehabilitację społeczną i oparcie
2. Ośrodki Wsparcia - dzienne placówki o  profilu zbliżonym do
Środowiskowych Domów Społecznych
3. Warsztaty Terapii Zajęciowej - dzienne ośrodki przygotowujące
do podjęcia zatrudnienia
4. Kluby – możliwość zagospodarowania wolnego czasu oraz
nawiązywania kontaktów interpersonalnych
5. Specjalistyczne Usługi Opiekuńcze - adresowany głównie do
osób przejawiających duże trudności w funkcjonowaniu
społecznym
6. Chronione zakwaterowanie
7. Programy Aktywizacji Zawodowej
 Efektywność programów
Ważne wskaźniki:
• Liczebność sieci społecznych
• Odczuwana jakość życia
• Poziom funkcjonowania
społecznego
„Tacy sami”
 Bibliografia
• A. Regulska, Pomoc społeczna wobec zjawiska wykluczenia
społecznego osób z chorobami psychicznymi
• B. Hołyst, Zagrożenia ładu społecznego, tom 2
• R. Szarfenberg, Marginalizacja i wykluczenie społeczne,
• K. Madeja- Bień, M. Gaamian- Wilk, Wybrane skutki wykluczenia
społecznego
• Raport Rzecznika Praw Obywatelskich – „OCHRONA ZDROWIA
PSYCHICZNEGO W POLSCE: wyzwania, plany, bariery, dobre
praktyki”(
https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Ochrona_zdrowia_psych
icznego.pdf
)
• http://www.lgd-tur.org.pl/projekt/tacy-sami-wlaczenie-spoleczne-o
sob-z-zaburzeniami-psychicznymi/
Dziękujemy za uwagę!