"ჯანმრთელობა ყველაფერი

არ არის, მაგრამ
ჯანმრთელობის გარეშე
ყველაფერი არაფერია", –
ძნელია, სოკრატეს არ დაეთანხმო –
ჯანმრთელობის გარეშე ხომ ყველაფერი ფასს
კარგავს...
ჯანმრთელობაზე ფიქრობენ და მსჯელობენ
ექიმები, იურისტები, პოლიტიკოსები,
ეკონომისტები, ფილოსოფოსები...
თქვენ თუ გიფიქრიათ იმაზე, რა არის
ჯანმრთელობა? ერთი შეხედვით, პასუხის გაცემა
რთული არ უნდა იყოს, მაგრამ მხოლოდ ერთი
შეხედვით. უმეტესობა ამ კითხვას ალბათ ასე
უპასუხებს – ჯანმრთელობა კარგად ყოფნააო.
მაგრამ გულისხმობს კი "კარგად ყოფნა"
ყოველთვის ჯანმრთელობას? მაშ, რა არის
ჯანმრთელობა და როგორ შევინარჩუნოთ ის? 
21-ე საუკუნე უახლესი ტრენდებისა და
აღმოჩენების ხანაა. რევოლუციური
გარღვევები ხდება ცხოვრების თითქმის
ყველა სფეროში და არც საკვები
ინდუსტრიაა გამონაკლისი. სულ უფრო
და უფრო ტრენდული და მოთხოვნადი
ხდება ისეთი პროდუქტი, რომელსაც
გააჩნია მაღალი კვებითი ღირებულება
და ამასთანავე არ გვტვირთავს დიდი
რაოდენობის კალორიებით. სწორედ
ამის გამო გახდა მეტად მოთხოვნადი
და პოპულარული ე.წ „სუპერ საკვები“
და სულ უფრო მეტი ადამიანი ცდილობს
მათ ყოველდღიურ საკვებ რაციონში
ჩართვას.
კვების რაციონი რომელიც შედგება ძირითადად სახამებლიანი საკვებით, უხვად მოიცავს
ხილსა და ბოსტნეულს, ზომიერად ცილით მდიდარ საკვებს, როგორიცაა ხორცი, თევზი
და პარკოვანი კულტურები, რძეს და ზოგიერთ რძის პროდუქტს და მცირე რაოდენობით
ცხიმებს, მარილსა და შაქარს, მოგცემთ ყველა საჭირო მინერალს და საკვებ
ნივთიერებას რაც თქვენს ორგანიზმს სჭირდება.
სწორი და ჯანსაღი კვების მთავარი იდეა, სწორედ ბალანსირებულ კვებაშია.
ბალანსირებული კვება, ანუ ბალანსირებული დიეტა ნიშნავს დავიცვათ ბალანსი და
პროპორციები, ასევე საერთო რაოდენობა იმ პროდუქტებისა რომელსაც მივირთმევთ
დღის განმავლობაში, რაც გვეხმარება შევინარჩუნოთ ჯანმრთელობა და ასევე ჯანსაღი
წონა.
ჭარბწონიანობის პრობლემა, არამხოლოდ საქართველოში, არამედ მთელ მსოფლიოში
საკმაოდ აქტუალურია. ჩვენ მივირთმევთ იმაზე მეტს, რაც სჭირდება ჩვენს ორგანიზმს და
ეს მხოლოდ საჭმელს არ ეხება. სასმელებიც ხშირად საკმაოდ მაღალ-კალორიულია. და
მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა ჩვენ სწორედ ბალანსირებული დიეტის და 
სწორი კვების წესების მიხედვით ვიკვებებოდეთ, მაინც საკმარისზე მეტი რაოდენობით
საჭმელს და სასმელს ვიღებდეთ, რაც გრძელვადიან პერიოდში აუცილებლად
გამოიწვევს გასუქებას.
 
 შეხედეთ სწორი კვების თეფშს, რაც დაგეხმარებათ დაგეგმოთ თქვენი
კვების რაციონი.
საკვები რასაც ჩვენ მივირთმევთ, შესაძლოა დაიყოს ხუთ ძირითად ჯგუფად. უნდა ეცადოთ,
რომ მიირთვათ:
დიდი რაოდენობით ხილი და ბოსტნეული
დიდი რაოდენობით სახამებლიანი საკვები, როგორიცაა პური, კარტოფილი, მაკარონი.
გაიგეთ მეტი სახამებლიანი საკვებისშესახებ
საშუალო რაოდენობით ხორცი, თევზი, კვერცხი და პარკოვანი კულტურები (ლობიო,
ოსპი, სოიო და ა.შ.) - ცილების შემცველი საკვები
საშუალო რაოდენობით რძე და რძის პროდუქტები - ამ კატეგორიაში, რძის პროდუქტებში
განიხილება მხოლოდ მაწონი, იოგურტი, ხაჭო და ყველი; კარაქი და ნაღები განიხილება
ცხიმიანი საჭმლის კატეგორიაში
ძალიან მცირე რაოდენობით ცხიმის და შაქრის შემცველისაკვები.
გასათვალისწინებელია, რომ ამ ხუთი ჯგუფიდან პირველი ოთხეული შედის ჯანსაღი კვების
რაციონში და მიუხედავად იმისა, რომ მცირე რაოდენობით ცხიმები აუცილებელია
ორგანიზმისთვის, ეს მეხუთე ჯგუფი, ანუ ცხიმის და შაქრის მაღალი რაოდენობით შემცველი
საკვები არ შედის ჯანსაღი კვების რაციონში და განიხილება როგორც არაჯანსაღი საკვები.
ამიტომ, ეცადეთ კვების რაციონი დაამყაროთ პირველ ოთხ ძირითად ჯგუფზე.
ადამიანთა უმეტესობა ჭამს და სვამს ძალაინ დიდი რაოდენობით კალორიებს, ცხიმებს,
შაქარს და მარილს და არ იღებს საკმარის რაოდენობა ხილსა და ბოსტნეულს, ცხიმიან
თევზს და უჯრედისს (ბოჭკოს). გაიგეთ მეტი კალორიების შესახებ.
ხილი და ბოსტნეული
ხილი და ბოსტნეული, ორგანიზმისთვის წარმოადგენს ვიტამინების და
მინერალების სასიცოცხლო წყაროს. რეკომენდირებულია, რომ
ყოველდღიურად, დღის განმავლობაში უნდა მივიღოთ არანაკლებ ხუთი
ულუფა ხილისა და ბოსტნეულისა. გაიგეთ მეტი 
დღეში ხუთი ულუფის შესახებ.
კვლევების მიხედვით დადგენილია და არსებობს მტკიცებულებები, რომ ვინც
ყოველდღიურად მიირთმევს ხილის და ბოსტნეულის არანაკლებ ხუთ
ულუფას, ხვდებიან შედარებით მცირერისკიან ჯგუფში ისეთი დაავადებების
განვითარების მიმართ, როგორებიცაა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები,
გაჭონვა და ზოგიერთი ტიპის სიმსივნეები.
და რაც მთავარია, დღეში ხუთი ულუფის მიღება სრულებით არ არის რთული.
ხილის ან ბოსტნეულის ერთ ულუფაში იგულისხმება დაახლოებით ერთ-ერთი
ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან:
ერთი დიდი ზომის ხილი, როგორიცაა ვაშლი, მსხალი, ბანანი, ფორთოხალი,
ან ანანასის, ან ნესვის მოზრდილი ნაჭერი.
ორი მცირე ზომის ხილი, როგორიცაა ქლიავი, კივი, მანდარინი და ა.შ.
ერთი ჭიქა მცირე ხილისა, როგორებიცაა ყურძენი, მარწყვი, ჟოლო, ბალი,
ალუბალი და ა.შ.
ორი დიდი ზომის სუფრის კოვზი ხილის სალათი, მოშუშული ან
დაკონსერვებული ხილის ნატურალურ წვენებში.
ერთი სუფრის კოვზი გამომშრალი ხილი.
ერთი ჭიქა (150მლ) გამოწურული წვენი.
ნახშირწყლები მრავლად მოიპოვება ბევრს საკვებ პროდუქტში და
სასმელში. ის არის ჩვენი ენერგიის ძირითად წყარო. ნახშირწყლების
უმეტესობა ბუნებრივად მოიპოვება მცენარეულ საკვებში. სურსათის
მწარმოებლები ასევე უმატებენ ნახშირწყლებს გადამუშავებულ საკვებს
სახამებლის და შაქრის სახით. ნახშირწყლებს შაქრის, სახამებლის და
ბოჭკოს სახით შეიცავს მარცვლეული, ბოსტნეული, ხილი, რძე,
საკონდიტრო ნაწარმი და სხვა პროდუქტები.
რეკომენდაცია: დღიური კალორიების 45-65% ნახშირწყლები უნდა
შეადგენდნენ. 1 გრამი ნახშირწყლები 4 კალორიაა. 2000 კალორიანი
დიეტის დაცვისას, ეს დაახლოებით 900-1300 კალორიაა დღეში, ან 225-
325 გრამი. უპირატესობა მიანიჭეთ ბუნებრივ ნახშირწყლებს, რომელსაც
შეიცავს ხილი, ბოსტნეული, მარცვლეული და ბურღულეული. შეზღუდეთ
ხელოვნური ტკბილი ქარხნული წვენები, დესერტები და საკონდიტრო
ნაწარმი
სახამებლიანი საკვები
სახამებლიანი საკვები უნდა შეადგენდეს თქვენი კვების რაციონის მესამედ ნაწილს. რაც ნიშნავს, რომ ჩვენი
კვების რაციონი სწორედ ამ საკვებზე უნდა იყოს დაფუძნებული.
კარტოფილი შესანიშნავი წარმომადგენელია ამ ჯგუფის საკვების და უჯრედისის (ბოჭკოვანი
ნივთიერებების) ძალიან კარგი წყარო. კარტოფილის კანი შეიცავს დიდი რაოდენობით მინერალებს და
ბოჭკოებს და შესაბამისად უმჯობესია თუ კარტოფილს კანიანად მიირთმევთ.
ეცადეთ შეძლებისდაგვარად მიირთვათ მთლიანი და გაუცრელი, გაღივებული, ან დაღერღილი ხორბლის
ან ჭვავის ფქვილისგან გამომცხვარი პური, ან მათგან დამზადებული მაკარონი. ისინი შეიცავენ მეტ
ბოჭკოვან ნივთიერებებს, მეტ ვიტამინებს და მინერალებს, ვიდრე მათი თეთრი ალტერნატივები
რა არის ცილები
– ცილები მაღალმოლეკულური ორგანული ნაერთებია, რომლებიც ამინომჟავებისგან
შედგება და ორგანიზმის საშენ მასალას წარმოადგენს.
საკვებიდან მიღებული ცილები საჭმლის მონელების პროცესში ცალკეულ ამინომჟავებად
იშლება. რომელთაგან ორგანიზმი უკვე თავის ცილებს აშენებს. ამინომჟავა მრავალი
სახისაა, მაგრამ ორგანიზმი მხოლოდ ოც მათგანს იყენებს. უმეტესობის სინთეზი
თვითონაც შეუძლია, მხოლოდ რვას – ვალინს, ლეიცინს, იზოლეიცინს, ლიზინს,
მეთიონინს, ტრეონინს, ტრიპტოფანს, ფენილალანინს (ახალშობილობის პერიოდში –
კიდევ ორს, ჰისტიდინსა არგინინს) – ვერ წარმოქმნის, ამიტომ მათ ესენციურ ან
შეუცვლელ ამინომჟავებს უწოდებენ. ორგანიზმმა ისინი საკვებიდან უნდა მიიღოს.
სხვადასხვა ბუნებისა და ფუნქციის მქონე ცილები ერთმანეთისგან სწორედ ამინომჟავების
რაოდენობითა და განლაგებით განსხვავდება.
მოდი, ჩამოვთვალოთ, რა ფუნქცია აკისრია ცილებს ორგანიზმში:
სამშენებლო – ამ ფუნქციას სტრუქტურული ცილები ასრულებს, რომლებიც უჯრედების
შემადგენლობაში შედის და მათ – ფორმას, ხოლო ქსოვილებს სიმტკიცეს ანიჭებს.
მაგალითად, კოლაგენი, კერატინი და ელასტინი ბევრს გაუგონია. სწორედ მათგან
შენდება კანის, ძვლის, ხრტილის ქსოვილები. იგივე ცილები შედის მყესების, თმისა და
ფრჩხილების, იოგების, არტერიის კედლების შემადგენლობაში.
მამოძრავებელი – კუმშვადი ცილები, აქტინი და მიოზინი, კუნთის შეკუმშვას
უზრუნველყოფს. მათ გარეშე ვერ ვიმოძრავებდით.
მომმარაგებელი – ცილის ზოგიერთი სახეობა ორგანიზმს სხვადასხვა ნივთიერების
მარაგის შევსებაში ეხმარება. მაგალითად, ცილა ფერიტინის გარეშე ორგანიზმი რკინის
მარაგის შევსებას ვერ შეძლებდა.
სატრანსპორტო – სატრანსპორტო ცილები ორგანიზმში ბიოლოგიურად აქტიური
ნივთიერებების ტრანსპორტირებას უზრუნველყოფს. მაგალითად,
ჰემოგლობინი, რომელიც ჟანგბადს ფილტვებიდან მთელ ორგანიზმში
ანაწილებს და ნახშირორჟანგს ფილტვებში აბრუნებს, ცილაა.
დამცველობითი – ზოგიერთი სპეციფიკური ცილა ებრძვის პათოგენებს და
ორგანიზმს ამა თუ იმ ინფექციისგან იცავს. ამ ცილებს ანტისხეულები ეწოდება.
სისხლდენის შეჩერებას კი ცილა ფიბრინს უნდა ვუმადლოდეთ.
კატალიზატორული – ფერმენტები ცილოვანი ბუნების ნაერთებია, რომლებიც
დიდ როლს ასრულებს ნივთიერებათა ცვლაში – აჩქარებს ან ანელებს
უჯრედებში მიმდინარე ქიმიურ რექციებს.
სასიგნალო – უჯრედის პლაზმურ მემბრანაზე მდებარე ცილის მოლეკულები,
რეცეპტორები, სიგნალს უჯრედის შიგნით გადასცემს.
ენერგეტიკული – 1 გ ცილის დაშლისას დაახლოებით 4.1 კილოკალორია
გამოიყოფა, თუმცა გამოყოფილი ენერგიის დაახლოებით 30% ცილისავე
ასათვისებლად იხარჯება. ცილის დაშლა უფრო აქტიურად უმოძრაობის დროს
მიმდინარეობს, რასაც კუნთური მასის შემცირება მოსდევს.
ჰორმონები – ცილოვანი ბუნებისაა ზოგიერთი ჰორმონიც, მაგალითად
ინსულინი, რომელიც სისხლში გლუკოზის დონეს არეგულირებს, ზრდის
ჰორმონი, რომელიც ზრდაზეა პასუხისმგებელი.
ხორცი, თევზი, კვერცხი და პარკოვანი კულტურები -
ცილების შემცველი საკვები
ეს ყველა პროდუქტი საკმაოდ კარგი წყაროა ცილების მისაღებად, რაც ჩვენს
ორგანიზმს სჭირდება ზრდისა და რეგენერაციისთვის. ეს პროდუქტები ასევე
გვევლინება გარკვეული ვიტამინების და მინერალების წყაროდაც. მაგ.
ხორცი შეიცავს ცილებს, ვიტამინებს და მინერალებს, როგორიცაა თუთია,
რკინა და B ვიტამინები. ხორცი ასევე ძირითადი წყაროა B12 ვიტამინის.
ეცადეთ მიირთვათ ხორცის მჭლე ნაჭრები, მოაცალეთ კანი ფრინველის
ხორცს და ხილვადი ცხიმის ნაჭრები. ყოველთვის მოამზადეთ ხორცი
სრულად. გაიგეთ მეტი ხორცის შესახებ.
თევზი ცილოვანი საკვების ასევე მნიშვნელოვანი წყაროა და უხვად შეიცავს
ვიტამინებსა და მინერალებს. თევზის ქონი კი მდიდარია 
ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავებით. თევზი ნებისმიერი სახით შეიძლება
მივირთვათ, ოღონდ გასათვალისწინებელია, რომ შებოლილი და
დაკონსერვებული თევზი შესაძლოა იყოს მარილის მაღალი შემცველობით,
რაც არ არის სასურველი.
კვერცხი და პარკოვანი კულტურები (ლობიოს, ოსპის, მუხუდოს, თხილის,
მზესუმზირის და კაკლის ჩათვლით) ასევე დიდი რაოდენობით შეიცავენ
ცილოვან ნივთიერებებს. თხილი და კაკალი მდიდარია ბოჭკოებით და
წარმოადგენენ სასუსნავის (განსაკუთრებით ცხიმიანი და შაქრის შემცველი
სასუსნავების) საკმაოდ კარგ ალტერნატივას, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ
ისინი არ შეიცავენ ნაჯერ ცხიმებს, ზოგადად მაინც ცხიმების მაღალი
შემცველობით ხასიათდებიან. ამიტომ ნუ მიიღებთ მათ მოჭარბებულად.
გაიგეთ მეტი კვერცხის და პარკოვანი კულტურების შესახებ.
 თუ გადავაჭარბეთ

ზოგიერთი კვლევის თანახმად, მუცლად ყოფნის და ახალშობილობის

პერიოდში ნორმაზე მეტი ცილის მიღება ბავშვებში ზრდის ჭარბი წონის რისკს,
ზრდასრულ ჯანმრთელ ადამიანს კი, WHO-ს მონაცემებით, ნორმის ორჯერ ან
სამჯერ გადაჭარბებაც კი არ ვნებს. მთავარია, ცილის ჭარბად მიღებისას
სითხის რაოდენობაც გავზარდოთ, რადგან დაშლილი ცილა შარდთან ერთად
გამოიყოფა.
მეტი სიფრთხილე მართებთ მათ, ვისაც თირკმლის ფუნქცია აქვს დარღვეული
– ჭარბი ცილის მიღებამ პრობლემა შესაძლოა გაამწვაოს.
ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის ცილების როგორც დანამატების ჭარბი
მიღებაც – შესაძლოა, ამან დაარღვიოს ამინომჟავების ბალანსი და
ნივთიერებათა ცვლა.
ცილის ჭარბი მიღება კალორიების ჭარბ მიღებასაც ნიშნავს, რასაც
საბოლოოდ მიღებულ და დახარჯულ კალორიებს შორის დისბალანსის
გამოწვევა და ზედმეტი კილოგრამების დაგროვება შეუძლია.
ცილოვანი საკვების მიღება ხელს უწყობს კუნთოვანი მასის ზრდას, მაგრამ
დაუშვებელია ერთკომპონენტიანი რაციონი ანუ მხოლოდ ცილებით კვება – ამ
დროსაც შესაძლოა დაირღვეს ნივთიერებათა ცვლა, რაც, თავისთავად,
გააუარესებს ჯანმრთელობას.
ცხიმები და შაქარი
ცხიმები და შაქარი ჩვენი ორგანიზმისთვის წარმოადგენენ ენერგიის წყაროს, მაგრამ როდესაც ჩვენ მათ
მოჭარბებულად მივირთმევთ, ვიღებთ უფრო მეტ ენერგიას, ვიდრე ვხარჯავთ და ეს მოჭარბებული ენერგია
გრძელვადიან პერიოდში ორგანიზმში როგორც წესი აკუმულირდება ცხიმების სახით. რაც იწვევს
ჭარბწონიანობას, რომელიც შესაძლოა გახდეს მიზეზი ისეთი დაავადებებისა როგორებიცაა 
მეორე ტიპის დიაბეტი, გარკვეული ტიპის სიმსივნეები, გულ-სისხლძარღვთა
დაავადებები და გაჟონვა.
მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი ორგანიზმისთვის აუცილებელია გარკვეული რაოდენობის ცხიმების
მიღება, კონკრეტული ტიპის ცხიმების, კერძოდ ნაჯერი ცხიმების დიდი რაოდენობით მიღებას
შეუძლია გამოიწვიოს სისხლში ქოლესტერინის დონის გაზრდა, რაც თავის მხრივ მნიშვნელოვნად
ზრდის გულსისხლძარღვთა დაავადებების განვითარების რისკს.
შესაბამისად ძალიან მნიშვნელოვანია კვების რაციონში ცხიმების რაოდენობის შემცირება და ნაჯერი
ცხიმების ჩანაცვლება უჯერი ცხიმებით.
დიდი რაოდენობით ცხიმების მიღება იწვევს წონაში მატებას და გასუქებას, რადგან ზოგადად ცხიმები
ხასიათდებიან მაღალი ენერგიის შემცველობით, კალორიულობით, რაც იზომება კილოჯოულებში (კჯ), ან
კილოკალორიებში (კკალ). თავის მხრივ ჭარბწონიანობა კი მნიშვნელოვნად ზრდის ისეთი სერიოზული
დაავადებების განვითარების რისკებსაც კი, როგორებიცაა მეორე ტიპის დიაბეტი, მაღალ-წნევიანობა და
გულის იშემიური (კორონალური) დაავადება.
თუმცა ეს სრულებით არ ნიშნავს, რომ ცხიმები ზოგადად არასასურველია და ყველა ტიპის ცხიმი
მავნებელია ორგანიზმისთვის. გარკვეული რაოდენობის ცხიმები ორგანიზმისთვის პირიქით
აუცილებელიცაა, რადგან სწორედ ცხიმები ეხმარებიან ორგანიზმს ზოგიერთი მკვებავი ნივთიერების
შეწოვასა და ათვისებაში. ცხიმები ასევე წარმოადგენენ ენერგიის წყაროს და ხანდახან ზოგიერთ
ვიტამინსაც კი (როგორებიცაა A და D ვიტამინები) და რაც მთავარია ორგანიზმისთვის აუცილებელ
ცხიმოვან მჟავებს (ცხიმ-მჟავებს), რომელსაც ორგანიზმი თვითონ ვერ გამოიმუშავებს.
 უჯრედისის სასარგებლო თვისებებზე ხშირად საუბრობენ, თუმცა ეს ერთგვარი
პარადოქსია, რადგანაც ესნივთიერება არ აითვისება, გადის საჭმლის მომნელებელ
ტრაქტს ტრანზიტით. იყო დრო, როდესაც კვების მსგავს კომპონენტებს უწოდებდნენ
ბალასტს და მის მოშორებაზეც ზრუნავდნენ. მაგალითად ამისთვის ამზადებდნენ
განსაკუთრებულად წვრილად დაფქვილ ფქვილს, რომელსაც აცილებდნენ უმცირეს
მინარევსაც კი. ის დღესაც ძალიან პოპულარულია და ცნობილია, როგორც უმაღლესი
ხარისხის ხორბლის ფქვილი, რომელსაც იყენებენ თეთრ პურში, ნამცხვრებში,
ბაგეტებსა და სხვა საკონდიტრო ნაწარმში.
რითია სასარგებლო ნივთიერება, რომელიც არ შეიწოვება? სარგებელი მას ნაწლავში
გადაადგილებისას მოაქვს.
• უჯრედისი საკვებს ანიჭებს მოცულობას, არ ზრდის მის კალორიულობას, რის
ხარჯზეც ადამიანი სწრაფად ნაყრდება.
• არეგულირებს კუჭის მოქმედებას და ხელს უშლის ყაბზობის განვითარებას.
უჯრედისი აკავებს წყალს და განავლოვან მასებს ანიჭებს მოცულობასა და ნორმალურ
კონსისტენციას.
• უჯრედისი ხელს უშლის მსხვილ ნაწლავში მჟავა გარემოს შექმნას, რის შედეგადაც
 ისვეღარ
ხელს უშლის ნაწლავის
მრავლდება მავნემრავალი დაავადების
ბაქტერიები . , მათ შორის კოლიტის, კრონის დაავადების,
დივერტიკულიტის, მსხვილი ნაწლავის კიბოს განვითარებას.
• უჯრედისი ღრუბელივით ისრუტავს მავნე და ტოქსიურ ნივთიერებებს და გამოაქვს გარეთ, რითაც ამცირებს
ორგანიზმზე ტოქსიურ დატვირთვას.
• ის ამცირებს ქოლესტერინისა და ცხიმების შეწოვას. უჯრედისით მდიდარი საკვების მიღება აქვეითებს
გულსისხლძარღვთა სისტემის დაავადებებსა და სიკვდილიანობას.
უჯრედისით მდიდარია ბოსტნეული - ჭარხლის, ისპანახის ფოთლებისაგან მომზადებული საკვები, პარკოსნები,
ლობიო, ბარდა, სტაფილო, მწვანილი; ჭვავის პური, კაკალი, თხილი, შვრია, ქერი, ხილი - ვაშლი, შავი
ქლიავი, ლეღვი, გარგარი, ატამი, ციტრუსები. კანგაცლილ ხილში ბოჭკოს შემცველობა ნაკლებია.
ადამიანის ორგანიზმი სასიცოცხლოდ აუცილებელ
თითქმის ყველა ნივთიერებას საკვებიდან და წყლიდან
იღებს. საკვები პროდუქტების შემადგენლობას და მათ
თვისებებს პირდაპირი გავლენა აქვს ჯანმრთელობაზე,
ფიზიკურ განვითარებაზე, შრომისნაყოფიერებაზე,
ემოციურ მდგომარეობაზე, სისცოცხლის
ხანგრძლივობაზე.  დღეს ბევრი მეცნიერი მიიჩნევს, რომ
ფიზიკური ჯანმრთელობას 50%-ით განაპირობებს
ცხოვრების წესი, სადაც ჯანსაღ კვებას დიდი ადგილი
უკავია; მემკვიდრეობასა და გარემოპირობებზე 20%
მოდის, სამედიცინო დახმარების ხარისხზე კი – 10%.

მადლობა ყურადღებისთვის!
მარიამ დახუნდარიძე