General Chemistry

Principles and Modern Applications

Petrucci • Harwood • Herring
8th Edition

ATOMUN ELEKTRONİK YAPISI

 İÇERİK
9-1 Elektromanyetik ışıma
9-2 Atomik spektrum
9-3 Kuantum kuramı
9-4 Bohr atom modeli
9-5 Kuantum mekaniğine yol açan iki kavram
9-6 Dalga mekaniği
9-7 Kuantum sayıları ve elektron orbitalleri
9-8 Hidrojen atomunda orbitaller
9-9 Elektron spin
9-9 Çoklu elektronlu atomlar
9-10 Elektronik konfigürasyon
9-11 Elektronik konfigürasyon ve periyodik tablo
 9-1 Elektromanyetik (EM) ışıma
İPİN YUKARI DOĞRU HAREKETLERİ
• Elektromanyetik ışıma elektrik
YÜKSEK NOKTALAR VE ÇUKURLAR
ve manyetik alanların dalgalar
OLUŞTURMAKTADIR.
BELİRLİ BİR NOKTADAN BİRİM
şeklinde yayıldığı bir ortam
ZAMANDA GEÇEN TEPE VEYA ÇUKUR
DALGANIN MAKSİMUM YÜKSEKLİĞİ
(cam vb)
SAYISI
veya
FREKANS
vakumdan
OLARAK
GENLİK OLARAK İFADE BİLİNİR
EDİLİR. VE 
yayınlanan enerjidir.
(NÜ) İLE GÖSTERİLİR.

• Dalga bir ortamda enerji

BİRBİRİNİ İZLEYEN İKİ TEPENİN
taşıyan uyarıcıdır.
ARASINDAKİ UZAKLIĞA DALGA BOYU
DENİR VE  İLE GÖSTERİLİR.
 EM Radiation

Low 

High 
 FREKANS, DALGA BOYU VE IŞIMA HIZI
• Frekans () Hertz birimindedir—Hz veya s-1.
• Dalga boyu (λ) metre birimindedir —m.
• cm m nm Å pm
(10-2 m) (10-6 m) (10-9 m) (10-10 m) (10-12
m)

• Hız (c)—2,997925.108 m s-1 = 3,00.108 m s-1

c = λ λ = c/ = c/λ
Electromagnetic Spectrum
 Örnek
Sodyum buharı lambasından yayılan ışığın büyük
bölümü 589 nm dalga boyuna sahiptir. Bu ışığın
frekansını hesaplayınız.
SONUÇ
DALGA BOYUNUN BİRİMİ METREYE
ÇEVRİLİR.
5,09.1014 s-1 = 5,09.1014 Hz
589 nm x 10-9 m / 1nm= 5,89x10 -7 m 1 nm = 10-9 m
= 3x108 ms-1/5,89x10-7m

c = λ λ = c/ = c/λ
DALGALARIN GİRİŞİMİ

ŞİDDETLENDİRİCİ
GİRİŞİM

SÖNÜMLENDİRİCİ
(YOK EDİCİ)
GİRİŞİM
 Elektromanyetik dalgaların özellikleri

BİR IŞIN DEMETİNİN, YİVLİ BİR YÜZEYDEN YANSIMASI İLE OLUŞAN

KIRINIM SADECE
GİRİŞİMDEN DALGALARIN
KAYNAKLANAN BİRDALGA
FARKLI ÖZELLİĞİ OLARAK
BOYUNDAKİ
BİLEŞENLERİN SAÇILMASINA KIRINIM
AÇIKLANABİLEN (DİFRAKSİYON) DENİR.
OLAYDIR.
IŞIĞIN KIRILMASI
 9-2 Atomik spektrum

hidrojen helyum lityum sodyum potasyum

 Atomik spektrum

HER BİR ELEMENT KENDİNE ÖZGÜ BİR ÇİZGİ

SPEKTRUMUNA SAHİPTİR.
 Robert Bunsen
İlk spektroskopu geliştirdiler
Gustav Kirchhof

1860 Sezyum (gök mavisi)

1861 Rubidyum (koyu kırmızı)
1868 Helyum (Güneş)
 Balmer Eşitliği

ʋ= 3,2881x1015 s-1 ( 1/22 – 1/ n2 ) n = 2’ den büyük bir tam sayı

n= 3 kırmızı çizginin frekansı

n= 4 yeşilimsi mavi çizginin frekansı bulunur.
• Kırmızı LED den (ışık yayan diyotlar) yayılan ışık, çoğu elektronik alette
yaygın olarak bulunur. Tipik bir LED, 690 nm dalga boyunda ışık üretir. Bu
ışığın frekansı nedir?
• 690nm x 1x10-9m / 1 nm = 6,90x10-7 m
• c= ʎxʋ ʋ = c/ʎ ʋ= 3,0x108 m/s / 6,90x10-7 m = 4,34x1014 s-1

• Bir FM radyo istasyonu 91,5 MHz frekansta yayın yapmaktadır. Bu radyo

dalgalarının dalgaboyu kaç metredir?
• 1 MHz= 1x106 Hz = 1x106 s-1
• ʎ = c/ʋ = 3,0x108 m/s / 91,5 x106 s-1 = 3,28 m
• Aşağıdaki değerleri Balmer denklemi ile hesaplayınız.
• a) n= 5 e karşılık gelen ışımanın frekansını s-1 cinsinden

ʋ= 3,2881x1015 s-1 ( 1/22 – 1/ n2 )

ʋ= 3,2881x1015 s-1 ( 1/22 – 1/ 52 ) = 6,90x1014 s-1

• b) n=7 olan Balmer serisindeki çizgilerin dalgaboylarını nm cinsinden

ʋ= 3,2881x1015 s-1 ( 1/22 – 1/ 72 ) = 7,56x1014 s-1

• ʎ = c/ʋ = 3,0x108 m/s / 7,56x1014 s-1 = 3,96x10-7 m x 1 nm / 1x10-9 m= 396 nm

• C) Balmer serisinde 380 nm’deki çizgiye karşılık gelen ‘n’ değerini

 9-3 KUANTUM TEORİSİ
PLANCK KURAMININ KLASİK FİZİK
KURAMINDAN FARKI;

KLASİK YAKLAŞIM SİSTEMİN SAHİP

OLACAĞI ENERJİ İÇİN KISITLAMA
GETİRMEZ
Max Planck, 1858-1947
ENERJİ DE MADDE GİBİ SÜREKLİ DEĞİLDİR.
KUANTUM KURAMI BU ENERJİYİ
h Planck sabitidir
E = h BELİRLİ ÖZEL PAKETLER HALİNDE
SİYAH CİSİM IŞIMASI
6,62607.10 -34
SINIRLAMIŞTIR Js
 FOTOELEKTRİK OLAYI

• 1888 de Heinrich Hertz, bazı metallerin yüzeyine ışık çarptığında

metalden elektron boşalımı olduğunu keşfetti. Bu olay fotoelektrik

olayı olarak adlandırılır.

• Elektron yayınlanması, yalnızca gelen ışığın frekansı belirli bir

eşik değerin (o ) üzerine çıkınca gerçekleşir.

• Yukarıdaki şartlar sağlandığında, yayınlanan elektron sayısı

gelen ışığın şiddetine bağlıdır.

• Yayınlanan elektronların kinetik enerjisi frekansa bağlıdır.

Fotoelektrik etki
 Örnek
Oksijenin foto ayrışmasını sağlayacak en uzun dalga boylu ışımanın 242,4 nm olduğu
bilindiğine göre, bu ışığın a) bir fotonunun b) bir mol fotonun enerjisini hesaplayınız.
O2 + hʋ  O• + O•
O2 + O• + M  O3 + M*

a) = c/λ = (3.108 m s-1) / (242,4.10-9

b) E = 8,196.10-19 J / foton
m)
ve
= 1,237 .10 s 15 -1

1 mol 6,022.1023 foton çarpılırsa

E = h
(Avagadro sayısı)
= 6,626.10 -34
J s foton . 1,237 .10 s
-1 15 -1

= 8,196.10-19 J / foton
= 4,936 .105 J / mol
 9-4 Bohr Atom modeli
-RH
Açısal momentumun alabileceği E=
değerler n2
nh/2π
RH = 2.179 x 10-18 J

ΔE= Es-Ei = 2.179 x 10-18 J ( 1/ni2 - 1/ ns2) = hʋ

• Hidrojen atomunda En = -1,00x10-20 J değerinde bir enerji düzeyinin bulunma
olasılığı var mıdır?

• n2 = -RH/ En = -2,179x10-18 J / -1,00x10-20 J

• n= 14,76 bir tam sayı olmadığı için bu enerji düzeyi hidrojen atomu için izin
verilen bir enerji düzeyi değildir.
• Hidrojenin Balmer serisinde n=5 ‘ten n=2 ‘ye geçiş sırasındaki spektrum
çizgisinin dalgaboyunu hesaplayınız.

ΔE= Es-Ei = 2.179 x 10-18 J ( 1/ni2 - 1/ ns2) = hʋ

• ni = 5 n s= 2

ΔE= 2.179 x 10-18 J ( 1/52 - 1/ 22) = -4,576x10-19 J = E foton = hʋ

E foton = hʋ ʋ= E foton /h = -4,576x10-19 J / 6,626x10-34 J s foton-1

ʋ= 6,906x1014 s-1

c= ʎʋ ʎ= c/ ʋ = 2,998 ms-1 / 6,906x1014 s-1 = 4,341x10-7 m = 434,1 nm

Emisyon ve absorpsiyon spektroskopisi
Hidrojen atomunun iyonlaşması için;

ΔE= Es-Ei = 2.179 x 10-18 J ( 1/ni2 - 1/ ns2) = hʋfoton

•ni = 1 ns = sonsuz
•Es serbest elektronun enerjisi sıfırdır.
•
•En= -Z2 RH / n2 Z : etkin çekirdek yükü
• Dalga –tanecik ikiliği : 1924 Louis de Broglie
• Işık ve maddenin doğasını dikkate alarak küçük tanecikler aynı
zamanda dalgaya benzer özellikler gösterebilirler.

• E=mc2 Einstein
• E= hʋ Planck
• mc2 = hʋ fotonun momentumu p= mc
• hʋ / c = mc = p c= ʋʎ
• ʎ= h/p = h/mu
• p= h/ ʎ p= mu

Heisnberg Belirsizlik ilkesi

ΔxΔp ≥ h/4π x: elektronun konumu

p : elektronun momentumu
 Dalga fonksiyonları
1927 Erwin Schrödinger

• ψ, psi, the wave function.

– Should correspond to a
standing wave within the
boundary of the system being
described.
• Particle in a box.
2  n x 
ψ  sin  
L  L 

DALGA FONKSİYONUNDAKİ ÜÇ KUANTUM SAYISI

BELİRLENEREK ORBİTAL ELDE EDİLİR.
Elektronların bulunma olasılıkları
 Hidrojenin dalga fonksiyonu
• Schrödinger, 1927 Eψ = H ψ

– H (x,y,z) or H (r,θ,φ)

ψ(r,θ,φ) = R(r) Y(θ,φ)

R(r) is the radial wave function.

Y(θ,φ) is the angular wave function.
Kuantum sayıları ve elektron orbitalleri
• Baş kuantum sayısı, n = 1, 2, 3…
• Orbital açısal momentum kuantum sayısı,
l = 0, 1, 2…(n-1)

l = 0, s • Manyetik kuantum sayısı,

l = 1, p
ml= - l …-2, -1, 0, 1, 2…+l
l = 2, d
l = 3, f
 Örnek
Bir orbitalin kuantum sayıları; n=2, l = 2 , ml= 2 olabilir mi?

HATIRLAYALIM
n = 1, 2, 3…
l = 0, 1, 2…(n-1)
ml= - l …-2, -1, 0, 1, 2…+l

OLAMAZ ÇÜNKÜ n= 2 İSE l = (n-1) olduğundan ancak 0 ve 1

değerini alabilir.

l = 0, 1 olduğundan ml= 2 değerini alamaz.

Orbital Enerjileri

l = 1 ise ml= -1,0,1

3 tane eş enerjili p orbitali
s orbitali
p Orbitali
p Orbitalleri
d Orbitalleri
9-9 Elektron Spininin simgesel canlandırılması

ELEKTRON SPİNİNİN İKİ OLASILIĞI VE BUNLARA EŞLİK EDEN MANYETİK ALANLAR

GÖRÜLMEKTEDİR.

ELEKTRON ÇİFTLERİNDE NET MANYETİK ALAN SÖZ KONUSU DEĞİLDİR.

 9-11 Elektronik konfügürasyon
• Bir atomun elektron dağılımı başkabuk ve alt kabuklardaki elektronların
orbitallere nasıl yerleştiğini gösterir. Yerleşim kuralları;
1- Aufbau kuralı
– Elektronlar orbitallere, atomun enerjisini en aza indirecek şekilde
yerleşirler.
2- Pauli dışlama kuralı
– Bir orbitalde yalnızca iki elektron bulunabilir, bu elektronlar zıt spinlere
sahip olmalıdırlar.
3-Hund kuralı
– Elektronlar eş enerjili orbitallere öncelikli olarak birer birer yerleşirler.
Orbital Enerjileri
 Orbitale elektronların dolum sıralaması

13 Al : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1

Enerji artar
 Aufbau ve Hund Kuralı

6 C için elektron dağılımı 1s22s22p2

 p Orbitallerine yerleşim
7

10
d Orbitallerine yerleşim
9-12 Electronik konfügürasyon ve periyodik tablo
 Örnek
1- Arseniğin elektron dağılımını yazınız.

33 As olduğuna göre

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3

 Örnek
Hg
Sn
Cu
Fe Elektronik konfügürasyonlarını
yazınız.
Na
C
He