არჩევნები და

{
რეფერენდუმი
 არჩევნების
სახეები

არჩევის წესის პერიოდულობის ჩატარების ტერიტორიის

მიხედვით მიხედვით მიხედვით

პირდაპირი მორიგი ეროვნული

არაპირდაპირი რიგგარეშე რეგიონული

შუალედური ადგილობრივი

ირიბი მრავალსაფეხურიანი
 საარჩევნო
სისტემა

მაჟორიტარული პროპორციული შერეული

 მაჟორიტარული
საარჩევნო სისტემა

ფარდობითი აბსოლუტური კვალიფიციური

გამარჯვებულია
გამარჯვებულია გამარჯვებულია
კანდიდატი, რომელმაც
კანდიდატი, რომელმაც კანდიდატი, რომელმაც
ხმების კვალიფიციური
სხვა კანდიდატებზე მეტი სხვა კანდიდატებზე მეტი
უმრავლესობა (2/3, 3/4 ან
ხმა მიიღო. ხმა მიიღო, მაგრამ
3/5) მიიღო.
არანაკლებ კენჭისყრაში
მონაწილეთა 50%+1 ხმა.
 მაჟორიტარული
სისტემა
მრავალმანდატიან
საარჩევნო ოლქში

ერთადერთი არგადასაცემი ხმის

კუმულაციური ვოტუმის სისტემა
სისტემა

 ამომრჩეველს აქვს იმდენი ხმა,

რამდენი მანდატიც უნდა
განაწილდეს;
 ამომრჩეველს აქვს ერთი ხმა.
 შეიძლება ხმების განაწილება
 არჩეულად ითვლებიან საუკეთესო
რამოდენიმე კანდიდატზე ან ყველა
შედეგის მქონე კანდიდატები
ხმა მიცემა ერთი კანდიდატისათვის;
გასანაწილებელი მანდატების
 არჩეულად ითვლებიან საუკეთესო
რაოდენობის მიხედვით.
შედეგის მქონე კანდიდატები
გასანაწილებელი მანდატების
რაოდენობის მიხედვით.
 მაჟორიტარული
სისტემის
მახასიათებლები

დადებითი მხარეები უარყოფითი მხარეები

 ხმების დაკარგვის რისკი;

 სიმარტივე არჩევანის გაკეთებისას;
 უშუალო კავშირი ამომრჩეველსა და
კანდიდატს შორის;
 პოლიტიკური კოალიციების
შექმნის სტიმულირება.
 დემოკრატიული ლეგიტიმაციის
პრობლემა;
 „ადგილობრივი ავტორიტეტების“
გამარჯვების მაღალი ალბათობა;
 დამატებითი ფინანსური,
ტექნიკური და ადამიანური
რესურსების მობილიზების
აუცილებლობა.
პროპორციული საარჩევნო პროპორციული საარჩევნო
სისტემა საერთო პროპორციული სისტემა
სახელმწიფოებრივ საარჩევნო სისტემა მრავალმანდატიან
დონეზე ოლქებში

დადებითი მხარეები უარყოფითი მხარეები

 იკარგება ნაკლები ხმა;

 ადექვატურად აისახება
 პარლამენტსა და ამომრჩეველს
პარტიების ძალთა
შორის კავშირის სისუსტე;
თანაფარდობა;
 კანდიდატების პარტიებზე
 შანსი ეძლევათ
დამოკიდებულების მაღალი
მაღალკვალიფიციურ, მაგრამ
ხარისხი;
ნაკლებად პოპულარულ
 „ლოკომოტივი კანდიდატები“.
ადამიანებს პარტიული სიით
მოხვდნენ პარლამენტში.
 საარჩევნო
უფლება

აქტიური საარჩევნო უფლება პასიური საარჩევნო უფლება

 უფლება არჩევნებში
მონაწილეობის გზით აირჩიო უფლება, თავად იქნე არჩეული
წარმომადგენელი;

 უფლება, მონაწილეობა მიიღო

რეფერენდუმსა და პლებისციტში.
 საარჩევნო
ცენზი

ასაკობრივი რასობრივი

მოქალაქეობის სქესობრივი

ბინადრობის რელიგიური

განათლების ქმედუნარიანობის

აურჩევლობი შეუთავსებლობი
ქონებრივი ს
მორალური
ს
 არჩევნების
პრინციპები

საყოველთაო თანასწორი პირდაპირი თავისუფალი ფარული

საარჩევნო ამომრჩეველი  ამომრჩეველთა

უფლება აქვს  შეუძლებელი
 ამომრჩევლებს უშუალოდ ნების
ყველა მოქალაქეს უნდა იყოს იმის
და კანდიდატებს ირჩევს თავის თავისუფალი
განურჩევლად აქვთ თანაბარი დადგენა, თუ ვის
წარმომადგენელ გამოვლენა
სქესისა, რასისა, შესაძლებლობები; მისცა
ს იძულებისა და
ქონებრივი ამომრჩეველმა
ზეწოლის
მდგომარეობისა,  ამომრჩევლის ხმა;
გარეშე;
რწმენისა, ხმებს აქვს  ხმის მიცემა
 საარჩევნო
განათლებისა და თანაბარი წონა. თავისუფალი
კამპანიის
ა. შ. უნდა იყოს
თავისუფალი
ზეგავლენისაგან.
წარმოება.
 რეფერენდუმი

სავალდებულო საკონსულტაციო

აუცილებელი ფაკულტატური
 საქართველოს
პრეზიდენტის არჩევნები

უფლებამოსილე საარჩევნო
ბის ვადა ცენზები კოლეგია
არჩევის წესი
 ირჩევს
 აურჩევლობის - საარჩევნო
5 წელი
ერთი და იგივე • შემადგენლობას კოლეგია;
პირის არჩევა ამტკიცებს ცესკო;  კანდიდატს
შესაძლებელია • შედგება 300 ასახელებს
მხოლოდ ორჯერ; წევრისაგან; კოლეგიის
• პარლამენტის არანაკლებ 30
 მოქალაქეობის - ყველა წევრი; წევრი;
საქართველოს • ა/რ უმაღლესი  დებატების
მოქალაქე; საბჭოების ყველა გარეშე;
წევრი;  ღია კენჭისყრით;
 ასაკობრივი - 40 • საკრებულოების  საჭირო
წლის ასაკიდან; წევრები მხარდაჭერა -
(ასახელებენ სრული
 ბინადრობის - 15 პოლიტიკური შემადგენლობის
წელი პარტიები კვოტების 2/3 მაინც (I
საქართველოში მიხედვით). ტური)/ფარდობით
ცხოვრება. ი უმრავლესობა (II
ტური).
 პარლამენტის
არჩევნები (2020)

მაჟორიტარული არჩევნები პროპორციული არჩევნები

 მანდატების რაოდენობა - 30;

 მონაწილეები - მაჟორიტარი  მანდატების რაოდენობა -
კანდიდატები; 120;
 გამარჯვებული - კანდიდატი,  მონაწილეები:
რომელიც მიიღებს ხმათა მეტ  პარტია, თუ მას ჰყავს
რაოდენობას, მაგრამ წარმომადგენელი
არანაკლებ არჩევნებში პარლამენტში ან
მონაწილეთა 50%-ისა. რეგისტრაციისათვის მხარს
უჭერს 25000 ამომრჩეველი;
საარჩევნო ბლოკი
 1%-იანი ბარიერი
(ბლოკისათვის - 1 X ბლოკში
შემავალი პარტიების
რაოდენობაზე.)
 პარლამენტის
არჩევნები (2024
უფლებამოსილების ვადა
და საარჩევნო ცენზები
 უფლებამოსილების ვადა - 4
წელი;
 მოქალაქეობის ცენზი -
საქართველოს მოქალაქე;
 ასაკობრივი ცენზი - 25 წელი;
 ბინდარობის - საქართველოში
ცხოვრების მინიმუმ 10 წელი;
 მორალური - არ უნდა
ჰქონდეს შეფარდებული
სასამართლოს განაჩენით
თავისუფლების აღკვეთა.
წლიდან)
საარჩევნო სისტემა
 მანდატების რაოდენობა - 150;
 საარჩევნო სისტემა - პროპორციული;
 არჩევნებში მონაწილე სუბიექტი - პოლიტიკური
პარტია, რომელსაც ჰყავს მისი წარდგენით არჩეული
პარლამენტის წევრი არჩევნების დანიშვნის დროისათვის ან
რომლის მხარდაჭერა დადასტურებულია არანაკლებ 25000
ამომრჩევლის ხელმოწერით.
 საარჩევნო ბარიერი - არჩევნებში მონაწილეთა
ნამდვილი ხმების არანაკლებ 5%;
 მანდატების რაოდენობის დადგენა - პარტიის მიერ
მიღებული ხმების რაოდენობა მრავლდება 150-ზე და
იყოფა ყველა იმ პოლიტიკური პარტიის მიერ
მიღებული ხმების ჯამზე, რომლებმაც გადალახეს
საარჩევნო ბარიერი.
 აჭარის ა/რ უმაღლესი
საბჭოს არჩევნები

არჩევნების
საარჩევნო სისტემა საარჩევნო ცენზები
დანიშვნა

ნიშნავს
 პროპორციული - 21 პრეზიდენტი  ასაკობრივი - 25 წელი
წევრი აირჩევა  ბინადრობის - 5 წელი
(პრემიერ-
პროპორციული სისტემით;  მორალური - არ აქვს
 ბარიერი - ე.წ. ბუნებრივი მინისტრის შეფარდებული
ბარიერი. პარტიის თანახელმოწერით) თავისუფლების
მიღებული ხმები (არჩევნებამდე აღკვეთა
მრავლდება 21-ზე და არაუგვიანეს მე-60
იყოფა იმ პარტიების მიერ დღისა)
მიღებული ხმების ჯამზე,
რომლებმაც 1 მანდატის
მოსაპოვებლად საკმარისი
ხმები მაინც მიიღეს.
 საკრებულოს
არჩევნები
უფლებამოსილების
საკრებულოს მაჟორიტარული პროპორციული
ვადა და საარჩევნო
ცენზები
შემადგენლობა არჩევნები არჩევნები

 მონაწილეობა:
 უფლებამოსილების
პარტია;
ვადა - 4 წელი;  მონაწილეობა:
 თვითმმართველი  ბარიერი - 3%;
 მოქალაქეობის პარტიის ან 5 კაციანი
თემი: განისაზღვრება  მანდატების
ცენზი - საინიციატივო
საარჩევნო კოდექსის ოდენობა = სიის მიერ
საქართველოს ჯგუფის კანდიდატი;
დანართით. მიღებული ხმები x
მოქალაქე;  გამარჯვებული -
 თვითმმართველი პროპორციული
 ასაკობრივი ცენზი - კანდიდატი,
ქალაქი: 28 (პროპ.) + 7 მანდატების
21 წელი; რომელიც სხვებზე
(მაჟ.); ოდენობა/
 ბინადრობის ცენზი მეტ ხმას მიიღებს,
 თბილისი: 40 ბარიერგადალახული
- საქართველოში მაგრამ არანაკლებ
(პროპ.) + 10 (მაჟ.). სუბიექტების მიერ
ცხოვრება სულ ცოტა 40%-ისა.
მიღებული ხმების
5 წელი.
ჯამზე.

უფლებამოსილების ვადა
და საარჩევნო ცენზები
 უფლებამოსილების ვადა - 4
წელი;
 მოქალაქეობის ცენზი -
საქართველოს მოქალაქე;
 ასაკობრივი ცენზი - 25 წელი;
 ბინადრობის ცენზი
საქართველოში ცხოვრება
(სულ ცოტა 5 წელი).
მერის არჩევნები
მაჟორიტარული
სისტემა
 პირველი ტური -
გამარჯვებულია კანდიდატი,
რომელმაც მიიღო არჩევნებში
მონაწილეთა ხმების 50%-ზე
მეტი;
 მეორე ტური - მონაწილეობს
პირველ ტურში 2 საუკეთესო
-
შედეგის მქონე კანდიდატი.
გამარჯვებულია ის
კანდიდატი, რომელიც მიიღებს
კონკურენტზე მეტ ხმას.
 საარჩევნო
ადმინისტრაცია

ცენტრალური უმაღლესი საარჩევნო

საარჩევნო კომისია კომისია

საოლქო საარჩევნო
კომისიები

საუბნო საარჩევნო
კომისიები
 რეფერენდუმი
საქართველოში

ინიციატორი შეზღუდვები დანიშვნა და მიღებული

ჩატარება გადაწყვეტილება

 საქარველოს  მატერიალური
შეზღუდვები:
პარლამენტი;  კანონის მიღება ან  დანიშვნაზე  ძალაშია
 საქართველოს გაუქმება; უფლებამოსილი პირი -
მთავრობა;  ამინისტია და შეწყალება; რეფერენდუმის
პრეზიდენტი (პრემიერ-
 არანაკლებ 200 000  საერთაშორისო
მინისტრის შედეგების
ხელშეკრულებების
ამომრჩეველი. რატიფიცირება და კონტრასიგნაციით); გამოქვეყნების
დენონსირება;  დანიშვნის ვადა - დღიდან;
 ადამიანის ძირითადი მოთხოვნის მიღებიდან  აქვს იურიდიული
უფლებების შეზღუდვა. 30 დღე;
 ფორმალური შეზღუდვა: ძალა;
 გადაწყვეტილების  საბოლოოა;
 საომარი მდგომარეობის
მიღება -
დროს;  შეცვლა ან გაუქმება
 საგანგებო მდგომარეობის რეფერენდუმში
დროს; მონაწილეთა ნახევარზე შეიძლება მხოლოდ
 იმავე საკითხზე მეტის მიერ. რეფერენდუმით.
რეფერენდუმის შედეგების
გამოქვეყნებიდან 1 წლის
განმავლობაში.
 ლიტერატურა

 საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალი, მეოთხე გამოცემა

(დიმიტრი გეგენავას რედაქციით), 2016, გვ. 147-162;
 შესავალი საქართველო საკონსტიტუციო სამართალში, დიმიტრი
გეგენავას რედაქციით, 2021, გვ. 90-110.