1

 Amaç: Dönem III öğrencileri, endokrin

sistem farmakolojisini ve hipotalamus-
hipofiz hormonlarını öğrenecekler
 Hedefler: Ders sonunda dönem III
öğrencileri
 Hormon, nörohormon tanımını ;
 Hormonların sınıflandırılmasını,
 Hormon biyosentezini,
 Hormonların salıverilme ve
metabolizmasını,
 Hipotalamus ve hipofiz hormonlarını
sınıflandırıp genel özelliklerini
açıklayabilecek.

2
 Endokrin bezler, kan dolaşımı içine
salgıladıkları hormon adı verilen endojen aktif
maddelerle, genelde kendilerinden uzaktaki
hedef hücrelerin çalışmasını düzenleyen
yapılardır.
 Sinir sisteminde nöromediyatör adı verilen ve

sinir ucundan salınan maddelerle yapılan

nörohümoral kontrol bir veya birkaç hücreye
yönelik, kısa mesafeli ve kısıtlı kontrol sağlar.

 Endokrin bezlerle kontrol ise vücutta yaygın

bir cevap ve uzaktaki hücrelere yöneliktir

3
 Sinirsel stimülüsyon etki çabuk başlar,
kesildikten sonra etki çabuk biter.
 Hormonal stimülasyon etki nisbeten geç başlar,

uzun süren bir değişim görülür.

 Parakrin etki
 Otokrin etki

 Hormonların nöromediyatör fonksiyonu:

Hormonlar endokrin hücre yerine nöronlarda
sentez edilirler.
Örnek:noradrenalin

4
 Hipotalamus, endokrin sistemle sinir sistemi
arasında integrasyonu sağlayan en önemli SSS
bölümüdür.
Hormonların fizyolojik fonksiyonları
 İç ortamın değişen dış koşullara uygun

şekilde optimal düzeyde sürdürülmesi

 Enerji üretimi, kullanımı ve depolanması
 Üreme
 Büyüme ve gelişme

5
1.Peptid Hormonlar
2.Steroid Hormonlar
3.Amino asid hormonlar

6
7
2. Steroid Hormonlar
 Glukokortikoidler, Kortizol ( Adrenal korteks)
 Aldosteron ( Adrenal korteks)
 Adrenal androjenler (Adrenal korteks)
 Testesteron (testis, leydig hücreleri)
 Östrojenler (Over, folikül)
 Projesteron (Over, corpus luteum)

8
 Tiroksin ve triyodotironin (tiroid)
 Katekolaminler; adrenalin ve noradrenalin
(Adrenal medulla, otonom sinir sistemi)

9
 Hormonların fizikokimyasal özelliklerine
göre sınıflandırılmaları
1.Suda çözünen hormonlar:
Peptid yapılı hormonlar
Katekolaminler

2.Lipidde çözünen hormonlar:

Steroid yapılı hormonlar
İyodotironinler

10
11
 Hormon salgılanmasının düzenlenmesi

•Metabolit düzeyinde
•Tropik hormonların kan düzeyine göre
•Sinirsel düzenleme
•Biyoritm
•Negatif feedback düzenleme
•Pozitif feedback düzenleme

12
 Hormon salgılanmasının metabolit düzeyinde
düzenlenmesi

Plazma Ca2+düzeyi PARATİROİD PTH

Plazma glukoz düzeyi Pankreas adacık İnsülin

 hücreleri

13
Biyoritim
Hormon salgısı monoton bir seyir göstermez!

 GnRH, FSH, LH: Pulsatil ritm ve menstrüel ritm

Puberteden sonra GnRH ortalama 80 dk
siklus gösterir. 70-100 dk da max yapar.
Buna Darbe Şeklinde (Pulsatil) Salgılanma
denir
 ACTH, kortizol: Gün-içi (diurnal veya
sirkadiyen) ritm

 Tiroksin: bazı hayvan türlerinde mevsimsel

ritm

14
15
 Steroid hormonların biyosentezinin ilk
basamakları ortaktır.
 Sentez adrenal korteksi, overler ve testislerde
olur.
 İlk madde kolesteroldür.
 Kolesterol, düşük dansiteli lipoprotein (DDL)
şeklinde, reseptör aracılı endositoz yoluyla,
dolaşımdan hücre içine alınabilir.
 Hız kısıtlayan basamak, kolesterolün
pregnolon’a dönüştüğü ilk basamaktır.

16
17
18
 Peptid yapılı hormonlar ve katekolaminler
hücrede depolanır ve parsiyel ekzositozla salınır
 Steroid hormonlar pek depolanmayıp genelde

pasif difüzyonla hemen salgılanır.

 Hormonlar fazla sayıda olmalarına karşı az

sayıdaki sentez kalıplarıyla sentez edilir. Son
basamaklarda farklılaşır.
Ör: POMK(proopiomelanokortin) den ;
1.ACTH
2.Beta endorfin
3.Melanosit stimülan hormon
4. Beta lipotropin

19
 Endokrin hücre tümörlerinde prohormon
salgısı artar. Örneğin insülinomalı hastalarda
plazmadaki insülinin %25 ten fazlası
proinsülindir.

 Patolojik durumlarda hormon sentezi normal

durumdaki beze ilaveten ektopik dokuda
yapılabilir.

20
21
 Peptid hormonlar ve katekolaminler gibi suda
çözünen hormonlar kanda serbest bulunur.
 Steroid hormonlar ve tiroid hormonları suda
pek çözünmediklerinden plazmada bir veya
birkaç proteine bağlanır.
 Genelde bağlayıcı proteindeki değişikler yavaş
olduğu için bu sırada hormon eliminasyon
hızını değiştirerek adaptasyonla hormon
etkinliği değişmez.

22
 Hormonların Eliminasyonu
İlaçlarda olduğu gibi karaciğerdeki metabolik
değişmeler ve böbreklerden itrah rol oynar;
bunun yanınında etki yerlerinde de önemli ölçüde
metabolize edilirler.

•Peptidyapılı Hormonlar:
–Küçük zincirli (oksitosin,anjiotensin) : Plazma
proteazları(peptidazlar)
–Uzun zincirliler (insülin): Hedef hc reseptörlerle
birleştikten sonra internalizasyonla stoplazmaya
girme ve lizozomal enzimler tarafından parçalanır
 Katekolaminler : Enzimatik (MAO, COMT..)
 Steroid Hormonlar: Enzimatik

23
 Peptid hormonların yarılanma ömürleri çok
kısadır. Genelde 5-60dk arası.
Ör.ACTH yarılanma ömrü 5dk
 Amino asid yapılı hormon olan adrenalin
yarılanma ömrü 1 dk.dan kısa.
 Yağda çözünen hormonlar ise uzun yarı
ömürlüdürler. Ör: 1,25 (OH)2 D3 ve tiroid
hormonlar

 Steroid hormonların vücutta enzimatik

değişimleri sonucu aktif bir türev veya
inaktif bir metabolit aktif şekle dönüşebilir.
Ör. Testosteron 5 alfa redüktaz enzimi DHT

Veya aromataz enzimi ile testis, beyin, Kc, yağ dokusunda

estradiola dönüştürülür.

24
Hedef hücrenin hormona verdiği yanıtın
boyutu;
1.Reseptör sayısı
2.Reseptör sıklığı
3.Reseptörlerin afinitesi
4. Hormon molekülünün intrinsik etkinliği
belirler.
Reseptörler, hormon moleküllerini tanıyan,
yüksek afiniteli spesifik bağlanma
noktalarıdır.
Protein yapısındadır. Reseptör turnoveri
hızlıdır.

25
I. Peptid hormon reseptörleri:
Suda çözünür hormonlar olan peptidlerin ve
katekolaminlerin reseptörleri hedef hücre
stoplazma membranı dış yüzünde bulunur
Reseptör aktivasyon-transmembranal sinyal
transdüksiyonu ve post reseptör olaylar;

•Adenilat siklaz-cAMP üzerinden,

•Metabolitlerin ve iyonların geçişlerinin
etkilenmesi,
•Ca++/ Kalmodulin sistemi üzerinden,
•Fosfoinozitid/fosfatidilkolin sistemi üzerinden,
•Guanilat siklaz-cGMP üzerinden,
•Enzim aktivasyonu

26
II. Steroid Hormon Reseptörleri:
Yağda çözünen hormonlardan steroidlerin ve
D-vitamin reseptörleri hedef hücre
nukleusundadır. Steroid hormonlar hücre
membranından pasif difüzyonla kolayca
geçerler. 6 türlü steroid hormon reseptörü
var:
1. Glukokortikoid (kortizol)
2. Mineralakortikoid(Aldesteron)
3. Östrojen
4. Progesteron
5. Testosteron
6. D vitamin res.

27
 Tiroid hormonları da, hücre çekirdeğini esas
itibari ile steroid hormonların yaptığına
benzer şekilde etkiler.

 Hormon reseptörünün hücreler arasında

dağılımı o hormonun vücuttaki etkisinin
yaygınlık derecesi belirler. Tiroid hormonları
ve glukokortikoidlerin reseptörleri hemen
hemen bütün hücre türlerine dağıldıklarından
vücutta yaygın bir etki oluştururlar.

28
Hormonların Biyoritmi

▪ACTH ve kortizol >>> 1 gün

•Kadınlarda seks hormonu salınımı >>> 4
hafta (menstrüel siklus)
•Tiroksin salınımı >>> mevsimsel ritm

29
Hormonlar arasında çapraz reaksiyonlar
*Hormonlar daha düşük afinite ile başka
hormon reseptörlerine de bağlanabilirler.

•İnsülin/ IGF-1 reseptörleri >>> aşırı büyüme

•Akromegalde GH / prolaktin reseptörü>>>
galaktore-amonero
•Adison hast. ACTH / MSH reseptörü>>>
ciltte pigmentasyon
•Glukokortikoid/ aldosteron reseptörü>>> HT
•Koryokarsinom da plasental gonodotropin
/TSH reseptörü>>> hipertiroidizm

30
 Hormon etkisine bağlı olarak hedef hücre
reseptörlerinde meydana gelen değişiklikler

 Kenetsizlenme; res. yapısı değişir ve G

proteini ile kenetlenme yeteneği azalır.( beta
res. desensitizasyonu)

 Sekestrasyon; hormon reseptörlerinin bir

araya gelip birleşmesi ve res. sayısının
azalmasıdır.

 Up & down-regulation

31
Endokrin Bozukluklar
•Hipofonksiyon
•Hiperfonksiyon
•İyatrojenik Hipo/Hiper fonksiyon
•Hormon taşınmasında veya metabolizmasında
bozukluk
•Hedef hücrede hormon etkisine yetersiz yanıt
•Anormal hormon veya hormon-benzeri
madde salınımı

32
 Hormon-hormon etkileşmeleri
Bir hormon, diğer bir hormonun sentezini
artırabilir:
Kortizol… FNMT enzim indüksiyonu ve
Adrenalin sentez artışı.
 Diğer bir hormona olan duyarlılığı artırabilir.

(res. sentez ve sayısını artırarak)Buna priming

denir: Estrojenler, miyometrium ve
endometriumdaki progesteron reseptörlerinin
sayısını artırır.
Tiroid hormonu kalpte beta-adrenoseptörlerin
sayısını artırır.
Glukokortikoidler insülin reseptörlerinin sayısını
azaltırlar

33
 Diğer hormonun metabolizmasını
değiştirebilir:
Tiroid hormonu kortizol ve testosteronun
karaciğerde yıkımını artırır.
 Diğer hormonun salgılanma hızını
değiştirebilir:
Pankreasta insülin salgılanması glukagon
tarafından artırılır, somatostatin tarafından
azaltılır.
 Birbirlerine zıt etkilerde bulunan hormonlar
arasındaki dengenin bozulması ile patolojik
durumlar ortaya çıkabilir: Addison
hastalığında insüline karşı aşırı duyarlılık
oluşur ve hipoglisemi gözlenebilir.

34
 Hormon sentezini inhibe eden
ilaçlar

 Antitiroid ilaçlar
 Metirapon & Aminoglutetimid (Adrenal
korteks hormonlarının sentez inhibitörleri)
 Aromataz inhibitörleri (Estradiol sentezinin
inhibisyonu)
 5α-redüktaz inhibitörleri (Dihidrotestosteron
sentezinin inhibisyonu)

35
 Tamoksifen & klomifen: Estrojen antagonisti

 Siproteron & flutamid: Testosteron antagonisti

 Mifepriston (RU 486): Progesteron antagonisti

36
 Metabolizma, gelişme ve üreme gibi vücut
fonksiyonları hipotalamus ve hipofizden
salınan hormonlar tarafından düzenlenir.
 Hipofiz embriyolojik gelişim ve fonksiyon

bakımından 2 bölümden oluşur.

1. Adenohipofiz
2. Nörohipofiz
Aralob diye bilinen orta bölümde
adenohipofizin parçasıdır.

37
38
-Ön hipofiz hormon sentezi kontrolü
hipotalamus tarafından hümoral bir
mekanizma ile kontrol edilir.
Hipotalamusta özel nöron somalarında
sentez edilirler ve nöronların eminentia
mediadaki akson uçlarında depo edilirler
buradan hipotalamohipofizeal portal sistem
ile ön hipofize gelirler.
-Arka hipofiz hormonları ise hipotalamusta
supraoptik nukleus ve paraventriküler
nukleusta sentez edilip, nörosekretuar liflerin
aksonları ile taşınıp hipofizden dolaşıma
verilir.

39
 Supraoptik ve paraventriküler çekirdekte
oluşanlar
Antidiüretik hormon (ADH, vazopressin)
Oksitosin (pitosin)
 Peptiderjik nöronlardan salgılanan, Adenohipofiz
hormonlarının sekresyonunu düzenleyen
hormonlar
Tirotropin salıverici hormon (TRH)
Kortikotropin salıverici hormon (CRH)
Gonadotropin salıverici hormon (GnRH)
Büyüme hormonu salıverici hormon (GHRH)
Somatostatin (Büyüme hormonu salınımını
inhibe edici hormon)
Prolaktin salıverici hormon (PRH)
Prolaktin salınımını inhibe edici hormon
(PIH)=Dopamin

40
 Opiyomelanokortin ailesi (düz peptidler)
Kortikotropin (ACTH)
Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
-endorfin
 Glikoproteinler
Tirotropin (TSH)
Gonadotropinler
Luteinizan hormon (LH)
Follikül stimüle edici hormon (FSH)
 Somatomammotropin ailesi( disülfür köprülü
peptidler)
Somatotrop hormon (Büyüme hormonu,
GH)
Prolaktin (PRL)

41
Gonadotropinler:
1. FSH
2. LH
Gonadların (over-testis) gametojenik ve
endokrin etkilerinden sorumludur.
Overler; FSH menstrüel siklusun ilk 2 haftası
fazla, folikül proliferasyonundan
(folikülojenez) sorumlu. Luteal dönemde LH
fazla. LH’a yumurtalatıcı”ovulating” hormon
adıda verilir. LH, corpus luteumdan
projesteron salgılanmasını stimüle eder.

42
Koryonik gonadotropin (hCG),
döllenmiş ovumun endometriyuma nidasyonu
takiben gelişen ve ileride plesantayı
oluşturacak desidua hücrelerinde sentez
edilir. Hamileliğin ilk 4-6 haftasında korpus
luteumun devamlılığından sorumludur.

43
44
 Testisler;
 FSH, Erkeklerde seminifer tubulusları

uyararak olgun sperm hücreleri ile

spermatozoidlerin sayısal artışına yol
açar(gametojenik etki).
LH, testosteron salgılayan leydig hücrelerini
uyarır. Testosteron da spermatojenezi stimüle
eder.

45
 Gonadotropin Preparatları:
 Klomifene yanıt vermeyen kadınlardaki

infertilitenin tedavisinde , in vitro

fertilizasyon için ovülasyon indüksiyonu ve
erkek çocuklarda kriptorşizm tedavisinde
kullanılırlar.
 Ürofolitrofin; ( Follegon)FSH içeren

gonadotropin
 Rekombinant insan FSH,Folitropin alfa ve

beta,
(Gonal-F , Puregon)

46
 Gonadotropin Preparatları:…

 İnsan menopozal gonadotropin(menotropin)

(humegon)
LH ile karışık olarak eşit oranda FSH içermesi

 İnsan koryonik gonadotropin(hCG), (pregnyl,

chorgon)
LH etkinliği yanında çok düşük FSH etkinliği
gösterdiği için pratikte saf LH preparatı kabul
edilir.

47
GnRH, analogları ve antagonistleri:
Ön hipofizin gonadotropik hormonları olan LH
ve FSH salgılanmasını uyarır. Pulsatil salınım
gösterir.
*Sentetik GnRH (gonadorelin) endikasyonları:
Fonksiyonel hipotalamik amenore- infertilite,
hipogonadotropik hipogonadizm teşhisinde
kullanılır.

 GnRH reseptör antagonisti:

 Setroreliks
 Ganireliks
 X kategorisindeler.LH artışını baskılar, erken
ovülasyonu engeller

48
 GnRH analogları:
 endometriyozis, puberte prekoks, infertilite,

meme ca, prostat ca, ve uterus içi cerrahi

girişimden önce tedavilerde kullanılır.
Antigonadotropik etki gösterirler. Tıbbi
overektomi/orşiektomi yaparlar.
Buserelin ( burun spreyi),
Goserelin (zoladex sc ),
Löprolid,
Nafarelin (burun spreyi),
Triptorelin

49
Prolaktin:
Hipofiz laktotrof hücreleri tarafından sentez edilir,
Yapıca büyüme hormonuna çok benzer.
 Laktasyonun başlaması ve devamlılığı için
gereklidir.
 Erkeklerde fizyolojik dozlarda normal testosteron
üretiminin devamlılığına katkıda bulunur, sperm
motilitesini ve fertiliteyi etkiler.
 Hiperprolaktinemide oligomenore,amenore-
galaktore olur. FSH-LH yapımı ve salgı bozulur.
Erkeklerde de libido azalması,
impotens ,oligospermi, kısırlık.

50
 Prolaktin salıverici faktörler; oksitosin,VİP, TRH
 Hipotalamusta Prolaktin salınımı üzerine

egemen kontrol mekanizması inhibisyon

şeklindedir (dopamin aracılı.)

 Nöroleptikler,Metoklopramid, Klonidin,
Rezerpin, metildopa Prolaktin salınımını

artırırlar.

51
 Bromokriptin: Ergokriptinin sentetik türevi.
D2 reseptör agonisti.
Prolaktinoma, galaktore, akromegali
tedavisinde ve parkinsonda ve Postpartum
laktosyonun kesilmesinde kullanılır.

 Kabergoline (Kalp kapak hastalığı)

 Lizurid,
 Pergolid,
 Kinagolid (ergot yapısında değil)

52
Büyüme Hormonu-Somatotropin:
Ön hipofiz eozinofil somatotrof hücrelerinde
sentez edilir.
Salgılanması hipotalamustan salınan GHRH ile
stimüle edilirken,
büyüme hormon salıverilmesini inhibe eden
faktör=somatostatin ile inhibe edilir.
Ayrıca karaciğerden gelen veya lokal oluşan
somatomedin C (IGF-I) hipotalamus ve
hipofiz düzeyinde (-) feed back inh. neden
olur.

53
54
GH
Protein sentezini artırır.
Kemik büyümesi ve kıkırdak sentezini uyarır.
Epifiz üzerinde etkili olması için ortamda
tiroid hormonun bulunması gerekir.
Kan glukozunu yükseltir, Adipoz dokuda
lipolizi uyarır.
Büyüme hormonu(somatotropin), hipofizer
cüceliğin tedavisinde kullanılır. (Ayrıca tiroid
hormonu ve glukokortikoidler kullanlır)
Epifizler kapanmışsa kontrendike!!!
Sermorelin; GHRH analoğu, diagnostik
amaçlıdır, piyasadan çekilmiştir.

55
 Somatropin (Genotropin );
Subkutan, hergün uygulanır. Nadiren gözde papil
ödemi, görme boz. baş ağrısı, bulantı yapar.
Kan glukoz düzeyleri takip edilmeli
 Tedavi;

a) Epifiz hattı kapandığında veya

b) Yıllık büyüme hızı 5 cm ve altında olduğunda
veya
c) Boy uzunluğu kızlarda 155 cm ye erkeklerde
165 cm ye ulaştığında,
sonlandırılacaktır.

56
 IGF1- İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü
 Mekasermin Rekombinant IGF-1

GH reseptörü veya reseptör sonrası sinyal

yolağı bozukluğuna bağlı büyüme sorunu olan
hastalarda, IGF-1 eksikliği olan hastalarda
endikedir.
Subkutan günde 2 kez. Epifiz kapalı ise
kontrendikedir.
GH eksikliğinde GH analogları kadar etkili değil.

57
Somatostatin:
Büyüme hormonu ve TSH salgılanmasını inhibe
eder. Ayrıca glukagon, insülin ve gastrin
salınımını da inhibe eder. Vazokonstriksiyon
oluşturur. İnce barsaktan besin absorbsiyonunu
azaltır.
Antitümoral ve antiproliferatif etkinliği vardır.
Başlıca kullanım yeri akromegali, yukarı GİS
kanamalarıdır. Yarılanma ömrü kısa olduğu için
i.v. İnfüzyon şeklinde uygulanır.
Oktreotid; somatostatinin sentetik
analoğu.daha uzun etkili.
Gastroenteropankreatik endokrin tümörler
(insülinoma,VİPoma, glukagonoma)

58
Kortikotropin (ACTH)
 Hipofiz ön lobunda bazofil hücrelerde

POMC’nin hidrolizi sonucu ACTH ve beta-

endorfin birlikte sentezlenir.
 Ön hipofizden pulsatil bir şekilde

salınır.Saatte bir sıçramalar

gösterir.Hipotalamustan salınan CRH ile
salınımı kontrol edilir.
 ACTH; kortizol ve adrenokortikal androjen

sentezinin kontrolunda esas hormondur.

 Cushing hastalığında ön hipofizden ACTH

artışı vardır. Deksametazon supresyon testine

cevap verir.

59
 ARKA HİPOFİZ HORMONLARI
VAZOPRESİN = ADH = Anti –Diüretik Hormon
Hipotalamusdaki supraoptik nukleus ve
paraventriküler nukleusda sentezlenir. Hipofizde
Nörofizin II ile bağlanmış olarak depolanırlar.
Uyarılma sırasında oksitosin ile birlikte salınır.

ADH Oksitosin
Supraoptik nukleus Paraventrikülernukleus
NörofizinII NörofizinI

İki reseptörü vardır:

V1:Düz kas ve karaciğer hücrelerinde bulunur.
V2: Böbrekte distal ve toplayıcı tübüllerde bulunur.

60
ADH’nın Etkileri:
•Vücudun su ve tuz dengesini düzenler.
Böbreklerde distal ve toplayıcı tübüllerde (V2
res.) esas olarak su reabsorbsiyonunu arttırır.
•Damarlarda vazokonstriksiyon (V1 res.)
oluşturur. Bu etkisi özellikle splanknik
damarlarda çok belirgindir.
•Plazma Faktör-8 düzeyini yükseltir.
•Bronkokonstriksiyon
•Yüksek dozda barsak tonusunu ve motilitesini
arttırır.
•Uterusun kasılmasına yol açar.

61
Vazopresin Preparatları:
 Vazopresin: Antidiüretik etki için kullanılır.

Etkisi kısa sürer. Bu nedenle etkisi ise 48-72

saat süren tannat esteri kullanılır.

 Desmopresin asetat: Sentetik bir analogdur

i.v. ve nasal solüsyon olarak kullanılır. V2 res.
üzerindeki etkisi V1 res. den daha güçlüdür.
Hemofili ve Von-Willebrand hastalığında,
antidiüretik etki için ve ösefagus varis
kanamalarında kullanılır.

62
 Terlipresin (glipresin): Vazokonstriktör etkisi
en fazla olandır. i.v. enjeksiyon sonrası etkisi
10 saat sürer. Özofagus varis kanamasında
en etkili ilaçtır.

 Felipresin: Lokal vazokonstriksiyon için

kullanılır.
 Lipresin: DI tedavisinde kullanılır.

63
Oksitosin:
Kendine özgü OT res. üzerinde etki
gösterirler. Uterus, meme başı, böbrek ve ön
hipofizde gösterilmiş. Ayrıca . V1 ve V2
resöptörlerini aktive ederler.
Ortamda yeterince östrojen yoksa uterus düz
kası üzerinde etkisizdir.!!!
Zayıf ADH etki gösterir.
Vazodilatör etki yaparlar.
Oksitosin sentetik analogları, injeksiyonluk
solüsyon ve nasal sprey.
Oksitosin res. antagonisti
Atosiban
(Prematür doğum eylemi inhibisyonu.)

64
65
66
67
Kaynaklar:
- Kayaalp O: Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi

Farmakoloji, onikinci baskı, Ankara,

Hacettepe Taş, 2009
- J.G.Hardman, L.E.Limbird, A.G.Gilman,

Goodman&Gilman’s The Pharmacological

Basis of Therapeutics, Eleventh edition, 2008
- Heinz Lüllmann, Klaus Mohr, Lutz Hein,

Color Atlas of Pharmacology 3rd edition,

2005

68
TEŞEKKÜRLER…

69