Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej

Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
1. Porównanie składu procentowego powietrza
wdychanego i wydychanego przez człowieka.
2. Mechanizm oddychania.

Mechanizm oddychania opiera się na wdechu i wydechu.

 Wdech jest aktem czynnym. Mięsnie międzyżebrowe
kurczą się, powodując przesuwanie się żeber do góry i na
zewnątrz. Przepona przesuwa się w dół. W wyniku tego
zwiększa się pojemność klatki piersiowej i objętość płuc.
Zmniejsza się ciśnienie wewnątrz płuc co powoduje zassanie
powietrza atmosferycznego. Powietrze jest zasysane do
momentu całkowitego wypełnienia się płuc.
  Wydech jest aktem biernym. Następuje
automatycznie bez nakładu pracy mięśni. Mięśnie
międzyżebrowe rozkurczają się, a przepona wraca do
swojego normalnego położenia. Pojemność klatki
piersiowej i płuc zmniejsza się. Powoduje to wypchnięcie
powietrza z płuc.
Mechanizm oddychania jest
niezależny od woli
człowieka. Kieruje nim
ośrodek oddechowy
znajdujący się w rdzeniu
przedłużonym poprzez
nerwy autonomicznego
układu nerwowego.
Powietrze należy wdychać
nosem, a wydychać ustami.
3. Pojemność płuc.

Pojemność płuc człowieka zależna jest od wieku, płci, aktywności

fizycznej. Przeciętna pojemność płuc dorosłego mężczyzny wynosi
4500 ml, a kobiety 3200 ml. Pojemność płuc sportowców wynosi
6000 – 7000 ml. Przy spokojnym oddechu wprowadza się
jednorazowo do płuc około 500 ml powietrza. W czasie głębokiego
oddechu może to być nawet 3000 ml.
Pojemność płuc mierzy się spirometrami.
4. Choroby układu oddechowego.
a. Choroby infekcyjne (zakaźne):
• nieżyt nosa
• przeziębienie                                
• zapalenie migdałków podniebiennych
• zapalenie zatok
• zapalenie krtani i zapalenie tchawicy
• zapalenie oskrzeli
• zapalenie płuc
• zapalenie opłucnej
• gruźlica
• grypa
• angina
• błonica
b. choroby nowotworowe:
• rak jamy ustnej (rak języka, ślinianki)
• rak krtani
• nowotwory płuc
• rak oskrzela
• rakowiak
• śródbłoniak opłucnej
c. choroby zawodowe
• azbestoza
• pylica płuc
d. inne choroby:
• rozedma płuc
• dychawica oskrzelowa
• alergia oddechowa
• astma oskrzelowa
• katar sienny
• SARS
5. Charakterystyka wybranych chorób układu
oddechowego.
a.Nieżyt nosa – choroba wirusowa przenoszona drogą kropelkową.
Objawia się katarem kaszlem, pieczeniem spojówek, osłabieniem,
stanem podgorączkowym.
Droga kropelkowa polega na przenoszeniu zarazków od chorej osoby
poprzez kropelki śliny, parę wodna podczas kichania, kaszlu, rozmowy
czy wydychania powietrza.
b.Grypa – choroba wirusowa. Wirus grypy ma duże zdolności mutacji,
stąd trudno wyprodukować skuteczną szczepionkę. Przenoszona
drogą kropelkową. Objawy: wysoka gorączka, bóle mięśni i stawów,
bóle głowy, suchy kaszel, zaczerwienienie gardła.
c. Angina (zapalenie migdałków) – choroba bakteryjna.
Objawy to: silny ból gardła, ból głowy, podwyższona
temperatura, dreszcze, ogólne rozbicie, ropne nacieki w
gardle. Powikłania mogą prowadzić do choroby
reumatycznej, a nieleczona wywołać uszkodzenie nerek,
serca lub mózgu.
d. Zapalenie oskrzeli (nieżyt oskrzeli) – chorobę wywołują
bakterie lub wirusy. Objawy to: podwyższona temperatura
(niekoniecznie występuje), kaszel, duszności. W czasie
choroby dochodzi do przekrwienia i obrzęku błony śluzowej
oskrzeli, któremu towarzyszy zwiększone wydzielanie śluzu.
e. Zapalenie płuc – są to wszelkie zmiany w tkance płucnej. Może być
wywołane przez bakterie (dwoinka zapalenia płuc, paciorkowiec)
lub wirusy (wirus grypy, odry). Zapalenie płuc może być
konsekwencją innych chorób np. nieleczonego zapalenia oskrzeli.
Objawy: ból w klatce piersiowej, wysoka, utrzymująca się
gorączka, przyśpieszony oddech, kaszel.
f. Gruźlica – chorobę wywołuje prątek gruźlicy odkryty w 1882 przez
Roberta Kocha. Zakażenie następuje drogą kropelkową. Gruźlica
jest zaliczana do chorób społecznych. Objawy są mało
charakterystyczne. Profilaktyka polega na szczepieniach,
racjonalnym odżywianiu, przestrzeganiu codziennej higieny.
g. Pylice – grupa chorób wywołana długotrwałym działaniem
różnego rodzaju pyłów np. pyłu węglowego, bawełnianego,
azbestowego. Prowadzi do zmian w tkance płucnej,
niewydolności oddechowej.
h. Alergie – choroba wywoływana różnorodnymi czynnikami –
alergenami. W ostrzejszych formach może prowadzić do astmy.
i. Rozedma płuc – poważna choroba układu oddechowego
polegająca na zaniku sprężystości pęcherzyków płucnych i
zmniejszeniu powierzchni oddechowej płuc.
j. Choroby nowotworowe – mogą atakować różne części układu
oddechowego. Wywołują zmiany w komórkach. Częste są
przeżuty do kolejnych organów ciała.
6. Palenie tytoniu, a zdrowie.
Wielu młodych ludzi popada w nałóg nikotynizmu. Obecnie
wyodrębniono około 5000 związków chemicznych znajdujących
się w dymie papierosowym. Większość z nich to trucizny lub
substancje silnie rakotwórcze. Do najbardziej szkodliwych
należą:
• nikotyna – silny środek
uzależniający, trujący,
rakotwórczy. Wywiera szkodliwy
wpływ na serce, naczynia
krwionośne,
przewód pokarmowy, układ
nerwowy. Skutki działania
nikotyny ujawniają się najczęściej
w późniejszym wieku w postaci
nowotworów.
• tlenek węgla (czad) – trujący gaz
powstały podczas spalania tytoniu. Łączy
się trwale z hemoglobiną (600 razy
szybciej niż tlen), uniemożliwiając
przyłączenie tlenu. Powoduje to
niedotlenienie organizmu.
• substancje smołowate – powstające
podczas spalania tytoniu; mają silne
działanie rakotwórcze.
• siarkowodór,
• cyjanowodór,
• amoniak,
• alkohol metylowy,
• lotne kwasy tłuszczowe,
• substancje drażniące,
• kwas octowy i tysiące innych związków.
Długotrwałe palenie tytoniu może wywoływać szereg chorób:
 rozedma płuc,
 rak płuc, jamy ustnej, gardła, krtani, pęcherza moczowego,
 przewlekłe zapalenie oskrzeli,
 wrzody żołądka,
 choroba wieńcowa,
 uszkodzenia płodu,
 zwężenie naczyń krwionośnych powodujące ogólne
niedotlenienie organizmu,
 niedotlenienie mózgu powodujące kłopoty z
zapamiętywaniem i kojarzeniem.
Bardzo szkodliwe dla zdrowia,
szczególnie młodych
organizmów jest palenie bierne.
Jest to wdychanie dymu
papierosowego pochodzącego z
papierosów wypalanych przez
inne osoby. Zawiera on więcej
nikotyny, tlenku węgla i ciał
smolistych niż dym wdychany
przez palacza.
U biernych palaczy, którzy
regularnie wdychają dym
tytoniowy, ryzyko zachorowania
na raka płuc jest większe od
10% do 30 % niż u osoby
palącej.
7. Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie
człowieka.
Nie bez znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania układu
oddechowego człowieka jest czystość powietrza, którym
oddychamy. Niestety powietrze w rejonach przemysłowych, dużych
miastach jest silnie zanieczyszczone. Najczęstszymi
zanieczyszczeniami powietrza są:
• pyły,
• dwutlenek siarki,
• dwutlenek węgla,
• tlenek węgla,
• tlenki azotu.

Silne zanieczyszczenie powietrza wpływa na wzrost zachorowalności

na: astmę, nieżyt oskrzeli, rozedmę płuc, chroniczny bronchit, raka
płuc.
8. Zapobieganie chorobom układu oddechowego.

Profilaktyka chorób układu oddechowego polega na:

• hartowaniu organizmu,
• ruchu na świeżym powietrzu,
• racjonalnym odżywianiu się,
• unikaniu nałogów,
• podnoszeniu sprawności fizycznej organizmu,
• odpowiednim do pory roku ubieraniu się, a szczególnie nie
przegrzewaniu organizmu,
• unikaniu przebywania w dusznych, przegrzanych
pomieszczeniach (wietrzenie pomieszczeń),
• unikaniu kontaktu z osobami chorymi.
9. Zasady reanimacji.
W przypadku zatrzymania akcji oddechowej należy podjąć
reanimację. Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy
trzeba powiadomić pogotowie ratunkowe – telefon 999 lub 112 z
telefonu komórkowego. Podczas reanimacji wykonujemy
następujące czynności:

a. Udrażniamy drogi oddechowe

usuwając ewentualne ciała obce.
Głowę poszkodowanego
odchylamy do tyłu.
b. Rozpoczynamy sztuczne oddychanie
polegające na wdmuchiwaniu powietrza
do płuc poszkodowanego. Powietrze
wdmuchujemy do momentu, aż klatka
piersiowa się wyraźnie uniesie. Czynność
powtarzamy 10 -12 razy na minutę.
c. Sprawdzamy tętno.
d. Jeżeli tętno jest niewyczuwalne
rozpoczynamy masaż serca. Rytmicznie
uciskamy dolna część mostka. Na dwa
oddechy wykonujemy 15 ucisków
mostka.
10. Omdlenie, utrata przytomności.
Omdlenie jest to kilkunastominutowa utrata przytomności
spowodowana niedostatecznym dopływem krwi do mózgu.
Może nastąpić w wyniku wypadku, nagłej zmiany pozycji ciała,
przebywania w dusznym pomieszczeniu, pod wpływem emocji.
Osobie takiej należy zapewnić dopływ świeżego powietrza i
tak ułożyć ciało, aby zapewnić dopływ krwi do mózgu. Osobę
która straciła przytomność w wyniku wypadku należy ułożyć w
bezpiecznej pozycji bocznej ustalonej.
11. Bibliografia i netografia:

• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część
druga, Wydawnictwo Nowa Era,
• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum,
Wydawnictwo ABC,
• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,
• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,
Wydawnictwo M. Rożak,
• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,
• www.wikipedia.pl,
• www.encyklopedia.interia.pl
•www.wiem.onet.pl