ERİŞKİN BAĞIŞIKLAMA

PROF DR DİLEK TOPRAK

İSTANBUL OKAN ÜNİVERSİTESİ
TIP FAKÜLTESİ
AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI

17.07.2023 1
 ERİŞKİN AŞILAMA NEDEN ÖNEMLİ?

17.07.2023 2
 HER YIL ÇOCUKLARDAN YÜZLERCE
KEZ FAZLA SAYIDA ERİŞKİN,
AŞIYLA ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR
NEDENİYLE HAYATINI KAYBEDİYOR!

17.07.2023 3
• 114,000 kişi Influenza sebebiyle
HASTANEYE
YATIŞ
• 15,000 kişi Hepatitler sebebiyle

• Yılda 40,000’den fazla ölüm:

– 20-40,000 kişi pnomoni ve ÖLÜM
influenza nedeniyle
– 5,000 kişi hepatit B nedeniyle

Strengthening Adult Immunization: A Call to Action, Partnership for Prevention, 2005

17.07.2023 4
 Aşılar maliyet etkindir

Aşı ile önlenebilir hastalıklara harcanan para

10 milyar dolar/yıl

 Tüm yaş gruplarında geniş bir populasyonda

yarar sağlan birkaç medikal önlemden biridir.

17.07.2023
Clin Infect Dis 2007:44: 1529 5
 Erişkin aşılaması sadece erişkinlerin korunması için
değil
“toplumsal bağışıklığının sağlanması”
için de önemli 

17.07.2023 6
 Niçin Erişkin Aşılama?

17.07.2023 7
 Aşı ile önlenebilir hastalıklarda aşı uygulamaları ile hastalıklarda %99’a varan azalma
sağlanmıştır.
Yıllık morbidite Morbiditede azalma,
Vaka sayısı %
Hastalık 20. yy 2007
Difteri 21.053 0 100
Kızamık 530.217 43 99.9
Kabakulak 162.344 800 99.5
Boğmaca 200.752 10.454 94.8
Polio 16.316 0 100
Rubella 47.745 12 99.9
Konjenital rubella 152 0 99.3
sendromu
Çiçek hastalığı 29.005 0 100
Tetanoz 580 28 95.2
Hemofilus influenza 20.000 20299
(tip b ve bilibmeyen;
< 5 yaş)

17.07.2023 8
Pickering LK et al. CID 2009;49:817
 Birinci Basamak’da Takım çalışması ile İnfluenza,
Meningokok, Pnömokok aşılama oranlarında artış
Hastalığa göre aşılama, 2009-2010 yıllarında erişkin aşılamanın iyileştirilmesi çalışması
İnfluenza aşısı Meningokok aşısı Pnömokok aşısı

Aşılanm Önce sayı Sonra, Sayı p Önce, sayı Sonra Sayı p Önce, sayı Sonra, Sayı p
a ,% % % ,% % %

Kronik Evet 69.9 83 77.0 74 .31 …. …. …. …. ….. 73.8 84 89.7 78 <.01

akciğer 26.2 10.3
hastalığı Hayır 30.1

Diyabet Evet 75.2 161 84.9 152 .03 … … … … … 55.6 169 68.8 161 <.01
15.1 … … … … … 44.4 31.2
Hayır 24.8

Kalp Evet 73.5 117 83.1 124 .07 … … … … … 56.3 128 86.3 131 <.01
hastalığı 16.9 … … … … … 43.7 13.7
Hayır 26.5

Sigara Evet … … … … … … … … … … 64.7 85 70.7 75 .42

Hayır …. … … … … … … … … … 35.3 29.3
Diğer Evet 68.2 66 72.8 81 .54 0.0 23 10.0 10 .12 53.8 65 80.7 83 <.01
Hayır 31.8 27.2 100.0 90.0 46.2 19.3

Diğer: Aspleni, kronik alkolizm, kronik karaciğer hastalığı, immünyetmezlik ve böbrek yetmezliği

Gannon et al. Improving Adult Immunization Practices Using a Team Approach in the Primary Care Setting July 2012, Vol 102, No. 7
17.07.2023 9
American Journal of Public Health 46-51
 ERİŞKİN AŞILAMADA DURUM?

17.07.2023 10
 Türkiye: Pnömokok ve Grip için
Risk Grupları
Aşı önerilen gruplar
Hastalık/gruplar Yaş grubu Kişi sayısı Prevelans oranı Risk grubundaki
(%) kişi sayısı
Yaşlılar ≥65 5.083.414 7 5.083.414
Diyabet >20 47.467.358 13.7 6.503.028
KOAH >40 23.262.036 19.1 4.443.049
Astım >19 72.561.312 9.1 6.609.700
Kronik kalp >19 47.467.358 15.7 7.452.375
hastalığı
CAD ≥35 28.767.349 13 3.734.169
Toplam 33.825.735

M.A.17.07.2023
Ciblak / Vaccine 31 (2013) 518– 523. 11
 Türkiye: Risk Gruplarında Aşılanma Oranı

17.07.2023 12
 Hastanede yatarak tedavi gören erişkin hastaların pnömokok, influenza ve
tetanos aşılarıyla bağışıklanma oranları ve bu aşılar konusunda bilgi ve
tutumları: Nokta prevalans çalışması
Hasta bilgileri
n %
(n = 251)
Pnömokok aşısını bilme 108 43,5
Pnömokok aşısı bilgi kaynağı
- Medya 33 30,0
- Aile hekimi 30 27,5
- Arkadaş ve yakınları 56 51,4
Pnömokok aşısını gerekli görme 108 46,4
İnfluenza aşısını bilme 224 90,3
İnfluenza aşısı bilgi kaynağı
- Medya 90 40,4
- Aile hekimi 67 30,0
- Arkadaş ve yakınları 101 45,3
İnfluenza aşısını gerekli görme 128 53,6
Tetanos aşısını bilme 205 83,0
Tetanos aşısı bilgi kaynağı
- Medya 44 21,5
- Aile hekimi 54 26,5
- Arkadaş ve yakınları 127 62,3
Tetanos aşısını gerekli görme 193 83,2
Pnömokok aşısı olan 9 3,6
Geçen yıl influenza aşısı olan 21 8,6
Son 10 yıl içinde tetanos aşısı olan 64 26,6
Tetanos aşısı olma nedeni
- Yaralanma sonrası 54 73,0
- Gebelik 8 11,3
17.07.2023
- Aile hekimi önersi 2 2,8 13
Hasta bilgileri Risk faktörü olan Risk faktörü olmayan
(n = 177) (n = 74)
% % p değeri
Kadın 53,1 47,3 0,40
Erkek 46,9 52,7
Düşük eğitim düzeyi 81.3 54.5 <0.001
Yüksek eğitim düzeyi 16.9 41.5 <0.001
Düşük gelir düzeyi 76.3 46.7 <0.001
Yüksek gelir düzeyi 22.0 41.5 <0.001
Ev hanımı 46,2 24,3 0,001
Diğer meslekler 53,8 75,7 <0.001
Aktif sigara içicisi 18,3 44,6 <0,001
Pnömokok aşısı olma oranı 4,5 1,4 0,23
Grip aşısı olma oranı 8,7 8,2 1,00
Tetanos aşısı olma oranı 18,5 45,2 <0,001
Pnömokok aşısını bilme 44,8 40,5 0,53
Pnömokok aşısı bilgi kaynağı
- Medya 28,8 33,3 0,64
- Aile hekimi 31,6 16,7 0,12
- Arkadaş ve yakınları 46,8 63,3 0,12
Pnömokok aşısını gerekli görme 46,0 47,2 0,86
İnfluenza aşısını bilme oranı 90,2 90,5 0,94
İnfluenza aşısı bilgi kaynağı
- Medya 41,9 36,8 0,47
- Aile hekimi 32,3 25,0 0,28
- Arkadaş ve yakınları 41,3 54,4 0,07
İnfluenza aşısını gerekli görme 54,5 51,4 0,66
Tetanos aşısını bilme 81,5 86,5 0,34
Tetanos aşısı bilgi kaynağı
- Medya 22,7 18,8 0,52
- Aile hekimi 21,4 37,5 0,02
- Arkadaş ve yakınları 63,6 59,4 0,57
Tetanos aşısını gerekli görme 83,3 81,9 0,73
17.07.2023 14
 KOAH*’lı hastaların %28'i pnömoni nedeni ile
hayatını kaybediyor

Grafik Referans 1'den uyarlanmıştır.

*Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı

1. Zvezdin B et al. A Postmortem Analysis of Major Causes of Early Death in Patients Hospitalized With COPD Exacerbation. C H E S T. 215
17.07.2023 0
09;136:376 –380.
KONJUGE PNÖMOKOK SONRASI VAKA
BİLDİRİMİ

17.07.2023 16
 AŞI İLE PEDİATRİK PNÖMOKOK VAKALARININ
ÖNLENME ORANLARI

17.07.2023 17
 ERİŞKİN AŞILARININ
UYGULANABİLİRLİĞİ???

17.07.2023 18
 Erişkinlerin aşı yaptırmama nedenleri

• Bana öneren doktor olmadı: %15-68

• Pnömokok hastalığı için aşı olduğundan haberim bile yok : %11-60
• Pnömoniye yakalanma riski konusunda endişe duymuyorum : %7-53
• Yan etkileri konusunda şüphelerim var: %2-17
• Etkinliği konusunda şüphelerim var: %2-13
• Tedavisi varsa aşıya gerek yok : %13-35
• Aşılama sadece çocuklar içindir: %7-25
• Aşılar beni hasta edebilir: %6-25

Lode
17.07.2023
H et al. Adv Ther 2013; 30: 387 19
 Amaç:
•Erişkinlerin neden önerilen (tetanoz, influenza ve
pnömokok) bağışıklamaları almadığını öğrenmek.

•Amerika Birleşik Devletleri’nde 2.000 erişkin ve 200 sağlık

profesyoneli ile yapılan anket çalışmaları.

17.07.2023 20
Johnson DR et al. Barrier to Adult İmmunization, The American Journal of Medicine (2008) 121, S28 –S35
 Mevsimsel Grip Aşılanma Oranları Nasıl
Artırılır?

• Aşı alım oranlarıyla ilgili iyi izleme sistemleri oluşturmak

• Ulusal hedefler koymak
• Sağlık çalışanları için teşvik oluşturmak
• Sağlık çalışanlarının hastalara aşılanmalarını önerme konusunda
liderlik yapması
• Aşı geri ödeme sistemleri geliştirmek
• Farkındalık kampanyaları hazırlamak ve net VCR hedefleri koymak
• Kapsamlı bilgi ve hatırlatma sistemleri kurmak
• Güçlü resmi önerilerde bulunmak
• Aşılara kolay erişimi sağlamak

17.07.2023 21
Blank PR et al. Human Vaccines & Immunotherapeutics 8:3, 328–335; March 2012
 Erişkin Bağışıklama Sorunlarının Nedenleri
Özet

• Aşıların etkinliği ve güvenliği konusunda şüpheler

• Erişkinlerde bağışıklama genel değil, seçici bir uygulama olması
• Her bir aşının erişkin hedef popülasyonunun büyüklüğünün
değişik olması
• Zorunlu çocukluk aşı programlarının tersine, erişkin
bağışıklamasıyla ilgili standart programların olmaması
• Erişkin bağışıklamasıyla ilgili geri ödeme sorunları
• HEKİMLERİN FARKINDALIĞININ DÜŞÜK
OLMASI

17.07.2023 22
 TÜRKİYE’DE
ERİŞKİN AŞI UYGULAMALARI

17.07.2023 23
 BAĞIŞIKLAMA
Bağışıklama, kişinin bağışıklık sisteminin yapay
yollarla uyarılarak, enfeksiyon hastalıklarından
korunmasının sağlanması işlemidir.

Aşı ile aktif, immunglobulin ile pasif bağışıklama

sağlanır.

17.07.2023 24
•Eliminasyon: Planlı çabalarla bir hastalığın belirlenmiş bir coğrafi alanda yeni vaka
görülme sıklığının (insidans) sıfır düzeyine indirilmesidir.

•Eradikasyon: Hastalığın etkeni ile birlikte yeryüzünden yok edilmesidir.

•Endemi (yaygın): Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada ya
da toplulukta sürekli görülmesi durumudur.

•Epidemi (salgın): Bir hastalığın ya da sağlıkla ilgili olayın belli bir bölgede
beklenenden daha fazla görülmesidir.

•Pandemi: Salgının birden çok ülkeye veya kıtaya yayılmasıdır.

•Serokonversiyon hızı: Etkene yönelik spesifik antikorları oluşturarak aşıya yanıt

veren kişilerin yüzdesidir.

•Seroproteksiyon hızı: Aşı uygulandıktan sonra koruma sağlamak için yeterli

düzeyde antikor üreten kişilerin yüzdesidir.

17.07.2023 25
 Aşılara İlişkin Genel Bilgiler
• Aşı içeriğinde, aşının üretildiği ortama ilişkin maddeler
(yumurta antijenleri, serum proteinleri, hücre kültürü artıkları
gibi), bakteri üremesini engellemek ve antijenin stabilitesini
korumak için kullanılan koruyucu, stabilizatör antibiyotikler ve
adjuvanlar (alüminyum hidroksit, alüminyum fosfat) bulunur.
• Alüminyum tuzları artık kullanılmaktadır immun cevabı
kuvvetlendiren maddelerdir. DSÖ aşılardaki antijenin en azından
%80'inin alüminyum ile adsorbe edilmiş olmasını gerekli kılmıştır.
• Tiyomersal, neomisin, yumurta proteini gibi maddelere karşı
allerjik reaksiyonlar gelişebilir. Tiyomersal (sodyum etil-civa
tiyosalisilat), organik bir civa bileşiğidir. Tek kullanımlık aşılarda
tiyomersal eklenmesi gerekli değildir. Aşıların içerisindeki bu
miktar,civa toksisitesi yapabilecek düzeyde değildir.

17.07.2023 26
 BAĞIŞIKLAMA

PASİF BAĞIŞIKLAMA
AKTİF BAĞIŞIKLAMA (AŞI)
(IMMUNGLOBULIN)

İnsan kaynaklı Hiperimmünglobulinler

Viral aşılar Bakteriyel aşılar
immünglobulinler (spesifik)

17.07.2023 27
 Aşı Tipleri
1.1-Viral aşılar
1.1.1- Attenüe (zayıflatılmış) canlı viral aşılar:
1.1.2- İnaktive (ölü) viral aşılar:
1.1.3- Subunit (alt birimli) viral aşılar:
1.2. Rekombinan antijen aşıları:
2.1- Bakteriyel aşılar
2.1.1- Tam hücreli bakteriyel aşılar:
2.1.2- Toksoid aşılar:
2.1.3- Subunit bakteri aşıları:
3- Kombine aşılar
4- Yeni aşı tipleri
– Rekombinan vektör aşıları:
– Sentetik peptid aşılar:
– DNA aşıları:

17.07.2023 28
 Aşı Tipleri
Adjuvanlar

İnaktive ve subunit aşılar, canlı aşılar kadar immünojenik

değildir.

• Adjuvan’lar antijenlerin immünojeniteleri, bağışıklık yanıtını

güçlendirir

17.07.2023 29
 Pasif Bağışıklama
• Acil koruma sağlamak gerektiğinde immünglobulinler (IG)
kullanılır.

• Bu preparatların etkisi kısa sürelidir, bellek bağışık yanıtı

oluşturmazlar.

• İmmünglobulinlerin iki formu bulunmaktadır;

– İnsan kaynaklı standart immünglobulinler/gamaglobülin ve
– spesifik immünglobulinler.

17.07.2023 30
 AŞI ÇEŞİTLERİ VE UYGULAMA YOLLARI
Canlı İnaktive Toksoid Polisakkarid Rekombinan

BCG (i.d) Hepatit A Difteri (i.m) HiB (i.m) Hepatit B

(i.m) (i.m)

MMR (S.c) İnfluenza Tetanoz (i.m) Meningokok

(i.m) (i.m)

Oral Polio Boğmaca Pnömokok

(p.o) (i.m) (i.m)

Suçiçeği (S.c)

Rota virus
(p.o)

17.07.2023 31
 AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
• Her türlü aşı aynı anda uygulanabilir.

• Farklı inaktive aşılar arasında bırakılması gereken minimum süre

yoktur!

• Kullanımda olan canlı ve inaktive aşıların aynı anda uygulanması

antikor cevabını azaltmaz ve yan etki hızlarını etkilemez.

• Oral yolla uygulanan canlı aşılar , hem birbirlerinin hem de

enjekte edilen canlı aşıların etkinliğini azaltmazlar. Birbirlerinden
önce ya da sonra herhangi bir zaman uygulanabilirler.

17.07.2023 32
 AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
• Canlı aşılar aynı anda uygulanmalı ya da aynı anda uygulanmamışsa
aralarında en az 4 hafta süre bırakılmalıdır.

• Eğer iki canlı parenteral aşı , 4 haftalık süre bırakılmadan uygulanırsa, önce
uygulanan aşının,sonrakinin etkinliğini azaltmaması için; ikinci uygulanan
aşının tekrarlanması düşünülmelidir.

• İkinci aşı 4 haftadan daha önce uygulanmışsa,

- 4 hafta sonra 2. aşı yeniden uygulanmalı ya da
- immün yanıt serolojik olarak kontrol edilmeli.

• Kızamık aşısı ile PPD aynı anda ya da aşıdan en az 4 hafta sonra PPD
uygulanmalıdır.

17.07.2023 33
 AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Bir kişiye daha önce aşı yapılmışsa,
• Bu aşıların yapıldığına dair bir kayıt olması
şartıyla, aradan geçen süreye bakılmaksızın
aşılamaya kalınan yerden devam edilir.

• Fakat aynı aşının farklı dozları arasında

bırakılması gereken bir minimum süre vardır.

17.07.2023 34
 AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Aşı - Antikor Etkileşimi

• İnaktive aşılar antikorlardan etkilenmediklerinden immünglobulinlerden

önce, sonra ya da eş zamanlı olarak uygulanabilir. ör: kuduz, hepatit B,
tetanoz

• Canlı aşı önce uygulanmışsa ; immünglobulin en az 2 hafta sonra yapılmalı

** Bu süreye uyulmadıysa ,aşı yapılmamış kabul edilerek , aşı dozu
tekrarlanmalıdır.

• İmmünglobulin önce uygulanmışsa ,aşı yapılmadan önce antikorların

yıkımı için yeterli süre beklenmeli (ortalama 6 ay)

17.07.2023 35
 AŞILAMAYA ENGEL OLMAYAN DURUMLAR
Antibiyotik tedavisi görme,

Kronik hastalıklar (kalp, akciğer, böbrek veya karaciğer hast gibi)

Serebral palsi, Down sendromu gibi kalıcı nörolojik durumlar,

Konvülsiyon öyküsü,

Ailede aşıyı takiben yan etki görülme öyküsü,

Ailede konvülsiyon, felç veya epilepsi bulunma öyküsü

17.07.2023 36
 AŞILAMADA TEMEL PRENSİPLER
Aşı ve içeriğine karşı Ateşli/ateşsiz ağır ve
anaflaksi ve benzeri orta şiddette
tablo, enfeksiyon varlığı

Ağır
38 ve 38 derece
immünsüpresyonda
üstü ateş varlığı
ve gebelikte canlı aşı

MUTLAK VE GENEL AŞI KONTRENDİKASYONLARI

17.07.2023 37
 Erişkin Dönemde Yapılması Önerilen Aşılar

Difteri, Tetanoz, Boğmaca Aşıları Herpes Zoster Aşısı

Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşıları

İnfluenza Aşısı

Pnömokok Aşısı Meningokok Aşısı

HPV Aşısı
Hepatit A Aşısı

H. İnfluenza tip b Aşısı

Hepatit B Aşısı
Kuduz Aşısı
Su Çiçeği Aşısı
Polio Aşısı

17.07.2023 38
17.07.2023 39
17.07.2023 40
 Tetanoz

• İnsandan insana bulaşı YOK

• Tetanoz aşılaması ve gerektiğinde immünglobulin uygulaması

genellikle bir yaralanmayı takiben olmaktadır.
• Yaranın kirlilik durumu ve kişinin aşılanma durumuna göre Ig
uygulaması kararı verilir

• Antitoksin düzeyleri, yaşla birlikte belirgin olarak azalmaktadır.

• “Maternal Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı” sayesinde

günümüzde artık yenidoğan tetanozu olguları görülmemekle
birlikte ileri yaşlarda tetanoz olgularına rastlanmaktadır.

17.07.2023 41
17.07.2023 42
17.07.2023 43
17.07.2023 44
 İnfluenza Aşısı

DSÖ tarafından bir sonraki mevsimsel

aşının içeriği Kuzey Yarım Küre için Şubat,
Güney Yarım Küre için Eylül ayında
açıklanır.

Ülkemizde 2019 yılından itibaren

trivalan ve tetravalan inaktif aşılar
bulunmaktadır.

17.07.2023 45
 Ne Zaman Uygulayalım?
• Gribin en sık görüldüğü ayların hemen öncesi (Ekim ve
Kasım)

• Aşının koruyucu etkisi, uygulamadan 1–2 hafta sonra

başlar.

• Sağlıklı erişkinlerde koruyuculuk 6-8 ay veya daha uzun

sürer.

• Yaşlılarda ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde bu süre daha

kısa olabilir.
17.07.2023 46
 Endikasyonları
• İnfluenza ilişkili komplikasyon riski
yüksek hasta grupları:
• ≥ 65 yaş
Grip aşısı • Gebe kadınlar (2. ve 3. trimester)
kontrendikasyonu • Bakımevlerinde ve uzun dönem tedavi
merkezlerinde kalanlar
olmayan ve İnfluenza
ilişkili komplikasyon riski • Kronik hastalığı olanlar (astım, kr akc
hast,KKY, Konj kalp hast, DM, kr
yüksek bütün erişkinlere
böbrek h, metabolik hast, nörol. Hast,
önerilir. kan hst)
• Sağlık çalışanları
• İmmünsüpresyon (AIDS, kanseri kronik
steroid kullanımı vb.)
• 19 yaşından küçük uzun dönem
17.07.2023 aspirin kullanıcılar 47
 Kontrendikasyonları
• En önemli ve tek kontrendikasyon yumurta proteinine karşı bilinen
ciddi alerjik reaksiyon

• ACIP 2018-2019 önerileri yumurta alerjisi öyküsü olanlar için:

• Sadece ürtiker öyküsü var ise aşı yapılması,

• Anjiyoödem, solunum sıkıntısı, ısrarcı kusma, adrenalin ile tıbbi

girişim öyküsü olanlarda ise sağlık kuruluşunda aşı yapılması

• Daha önce yapılan aşıdan sonra 6 hafta içinde Guillian-Barre

sendromu (GBS) gelişenlerde nüks gelişme riski yüksektir, bu
nedenle aşılanma önerilmez.

17.07.2023 48
 PNÖMOKOK
AŞILAMA

17.07.2023 49
 Pnömokokal Hastalığın Klinik Formları

Pnömokokal
Hastalık

İnvaziv olmayan
İnvaziv (Mukozal)

Akut
Menenjit Bakteriyemi Pnömoni Sinüzit
Otitis Media

45% 45%
75%

17.07.2023 50
17.07.2023 51
 ETKİN VE GÜVENİLİR
Mİ?
İKİ AŞI ARASINDA
FARK NE?

17.07.2023 52
 Günümüzde erişkinler için iki tip pnömokok aşısı
mevcuttur.
Aşı Serotip İlave serotipler

4, 6B, 9V, 14, 18C,

Konjüge KPA13 1 19F, 23F, 1, 3, 5, 6A,
7F, 19A

2, 8, 9N, 10A,
Polisakkarid PPA23 2 Dahil edildi (6A hariç) 11A, 12F, 15B,
17F, 20, 22F, 33F

KPA13, 13 valan konjüge pnömokok aşısı; PPA23, polisakkarid pnömokok aşısı.

1. Prevenar 13® Summary of Product Characteristics. 2. Pneumovax 23 Summary of Product Characteristics.
17.07.2023 54
Aşı Suşları 23 Valan 13 Valan

Hedef Kitle Risk Grubu Sağlıklı Çocuklar

Minimum Aşı Yaşı 2 Yaş (Yüksek Risk) 6 Hf

2 Yaş Altı Çocuklarda Yok Var

Etkinlik
Immun Cevap
6 Hf’lık Yok/Zayıf Kuvvetli
2 Yaşında Orta/Kuvvetli Kuvvetli

Indirekt Koruma Yok Var

Antibiyotik Dirençli Henüz Bildirilmedi Var

İzolatların Prevelansında
Önemli Azalma
17.07.2023 55
• Polisakkarid aşının etkinliği %50-85
• KPA invazif pnömokok enfeksiyonlarını önlemede %75,
pnömokoksik pnömoniyi önlemede %45 etkilidir.
• KPA toksik olmayan difteri toksinine (CRM197) bağlı 13
serotip içerir (1,3,4,5,6A,6B,7F,9V,14,18C,19A,19F,23F)

ANTİKOR YANITININ DAHA GENİŞ

OLMASINI SAĞLAMAK AMACI İLE KONJUGE
AŞIYI TAKİBEN POLİSAKKARİD AŞININ
KULLANILMASI EN ETKİLİ YÖNTEMDİR

17.07.2023 56
 Pnömokok Aşılaması
≥65 yaş ve 18-64 yaş risk grubunda süre aralıkları:

≥65 yaş:
• Önce KPA13, 1 yıl sonra PPA23

18-64 yaş arasında:

• Önce KPA13, 8 hafta sonra PPA23

• Önce KPA13 olduysa en erken 8 hafta sonra PPA23 yapılabilir

• Daha önce PPA23 olduysa 1 yıl sonra KPA13 yapılabilir

• PPA23 aşının 2. dozu 5 yıl sonra olmalıdır

17.07.2023 57
 Hepatit A Aşısı
• Esas olarak fekal-oral yolla; kişiden kişiye temas veya
kontamine yiyecek, su/içecek tüketilmesi ile bulaşır.

• İnaktive ve kombine olmak üzere iki farklı tip aşı mevcut

• İnaktive hepatit A aşıları 0 ve 6. ayda olmak üzere 2 doz

(2. doz 6.ayda uygulanamazsa 18.aya kadar uygulanabilir)

• Hepatit A ve B aşılarını içeren kombine aşılar 0, 1 ve 6.

aylarda birer doz olmak üzere 3 doz şeklinde

17.07.2023 58
 Hepatit A aşısı ülkemizde seronegatif olan tüm erişkinlere
önerilmekle beraber bazı risk gruplarının aşılanması önceliklidir:
• Sağlık çalışanları ve stajyer öğrenciler
• Yüksek ya da orta derecede endemik olduğu yerlere seyahat edenler
• Uyuşturucu bağımlıları
• Mesleki olarak enfeksiyon riski artmış kişiler (Çocuk kliniklerinde, yuva ve kreşlerde
çalışan seronegatif personel)
• Kronik karaciğer hastalığı (HBV, HCV) olan seronegatif kişiler
• Entellektüel yetenekleri bozulmuş, özel bakıma gereksinim gösteren hastaları
barındıran kurumlarda hem hastalar hem de sağlık/bakım personeli
• Yuva ve kreşlerde hem personel hem de çocuklar
• Kanalizasyon işçileri
• Hijyen uyumunun zayıf olduğu seronegatif temizlik işçileri ve gıda hazırlama işinde
çalışanlar
• Solid organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları ile pıhtılaşma faktör konsantreleri
alan kişiler
• HAV ile enfekte primatlarla veya araştırma laboratuvarı şartlarında çalışanlar
• Homoseksüel ve biseksüel erkekler
• HIV ile yaşayan bireyler
17.07.2023 59
 Hepatit A Aşısı
• Aşılama öncesinde erişkin yaş grubunda test
yapılması ülkemiz koşullarında maliyet etkili
olduğu için önerilmektedir.

• Tek doz aşıdan sonra bile yüksek oranda korunma

sağlanmaktadır.

• Ancak ikinci doz yapılarak %100 korunma

sağlanması önerilir.
17.07.2023 60
 Hepatit B Aşısı
• Hepatit B virüsünün rekombinant DNA aşısıdır.

• Rekombinasyon teknolojisi ile üretilen aşılar hiçbir

enfeksiyöz parçacık içermedikleri için plazma
aşılarına göre daha avantajlı ve güvenilirdirler.

• Ülkemizde seronegatif veya eksik aşılı tüm

erişkinlere önerilmekte , ancak risk altındaki
bazı gruplar öncelikle aşılanmalı

17.07.2023 61
 Endikasyonları
• Sağlık çalışanları, Tıp fakülteleri,
diş hekimliği, sağlık meslek
yüksekokulları vs. öğrencileri
• Hemodiyaliz hastaları (KBY),DM
hastaları
• Solid organ nakli ve kemik iliği
nakli adayları ve alıcıları
• Sık kan ve kan ürünü kullanmak
zorunda kalan kişiler
• Madde bağımlıları
• Hepatit B taşıyıcılarının /
hastalarının aile içi
seronegatif temaslılarI
• HBsAg pozitif annelerin
çocukları
• Aynı evde yaşamasalar bile HBsAg
pozitif
kişilerin, anne- baba-kardeş ve diğer
yakınları
17.07.2023
• Çok sayıda cinsel partneri olan ve
seks işçileri ile para karşılığı cinsel
ilişkide bulunanlar
• Eşcinsel/biseksüel erkekler
• Hepatit B dışında kronik karaciğer
hastalığı olan kişiler
• Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde
bulunanlar
• Piercing, dövme yaptırmayı planlayan
kişiler
• Berberler-kuaförler, manikür-
pedikürcüler
• Zihinsel engelli bakımevlerinde
ve yetiştirme yurtlarında
bulunanlar
• Asker, polis, itfaiye personeli
(yüksek risk altındakiler)
• Kazalarda ve afetlerde ilk
yardım uygulayan kişiler
• HBV endemisitesinin yüksek olduğu
bölgelerden gelen göçmenler
62
 Uygulama Şekli ve Zamanı
• Hepatit B aşısı 0, 1 ve 6. aylarda olmak üzere 3 doz
şeklinde

Birinci ve ikinci doz arasında en az 4 hafta,

İkinci ve üçüncü doz arasında en az 8 hafta olmalı,
Üçüncü doz ilk dozdan en az 16 hafta sonra uygulanmalı

• Hepatit B aşısı diğer aşılarla birlikte aynı gün

uygulanabilir.
17.07.2023 63
 Koruyuculuk
• Aşının koruyuculuğu • Üç doz aşıdan sonra anti-HBs ≥10 mlU/mL
durumunda uzun süreli (yaklaşık ömür
% 95 civarındadır.
boyu )koruyuculuk sağlandığı
gösterilmiştir.
• >40 yaş olmak • İmmün sisteminde sorun olmayan kişilere
rapel doz gerekmemekte, Anti HBs
• Sigara içmek
titreleri zamanla düşse de koruyuculuk
• Şişmanlık devam etmektedir.
• Genetik faktörler • Anti-HBs < 10 mlU/mL durumunda
immünsüpresyonu olan kişiler, diyaliz
• İmmün baskılanma hastalarında destekleyici dozlar gerekir!!
gibi konağa ait • Hemodiyaliz hastaları ve immunsuprese
faktörler aşı yanıtını hastalarda 40 µgr dozunda yani çift doz
azaltmakta!! uygulanmalıdır..

17.07.2023 64
 Suçiçeği (Varicella Zoster) Aşısı

• Canlı attenüe aşı

• Erişkin ve çocuklar için aynı doz aşı kullanılmakta

• Suçiçeğine karşı bağışıklığı olmayan bütün erişkinler

aşılanabilir.

• İki doz uygulanan suçiçeği aşısı %90’dan fazla koruyuculuk

sağlamaktadır.
17.07.2023 65
 Suçiçeği (Varicella Zoster) Aşısı
• En az 28 gün ara ile iki doz, sc

• Bağışıklığı olmayan kadınlara , gebeliğin

tamamlanmasından sonra, bir doz aşı yapılmalı
ilk dozdan 4-8 hafta sonra 2. doz uygulanmalı

17.07.2023 66
 Endikasyonları
Ciddi seyirli suçiçeği açısından yüksek
Bulaş veya temas riski yüksek olanlar riskli kişilerle yakın teması olan kişiler

• küçük çocukların öğretmenleri • sağlık personeli

• çocuk bakımı yapan kişiler
• immünsüprese bireylerin
• kreş personeli
aile temaslıları
• yatılı okul öğrencileri
• askeri personel
• aynı evde çocukla birlikte kalan
ergen ve erişkinler
• çocuk doğurma çağındaki
hamile olmayan kadınlar
• uluslararası yolculuk yapanlar

17.07.2023 67
 Kontrendikasyonları
• Lösemi, lenfoma gibi • İmmünsupresif tedavi alan
Konjenital immün
hastalıklarda kanser hastalarında
yetmezlik

Gebeler ve aşı
• CD4<200/mm3 olan HIV İmmünsupresif tedavi
yapıldıktan sonraki ilk
enfeksiyonlu hastalarda bitiminden sonra en az
4 haftada gebe kalma
üç ay
ihtimali olan kadınlar

Steroid tedavisi 14
günden uzun sürmüş
olan kişilerin bu
tedaviden bir ay
sonrasına kadar

17.07.2023 68
 Herpes Zoster (Zona) Aşısı
• Canlı attenüe bir aşıdır.

• ≥ 50 yaş için tek doz zoster aşısı önerilir (önceden zona geçirip
geçirmediğine bakılmaksızın)

• Canlı zona aşısı, tek doz subkutan olarak uygulanır.

• Aşının etkinliği yaş ile bir miktar azalmaktadır. ( 50-59 yaş grubunda
%70, 60-69 yaş grubunda %64’dür. )

• Post- herpetik nevralji riskini %5-55 oranında azalttığı bildirilmektedir

17.07.2023 69
 Endikasyonlar
• Suçiçeği ve herpes zoster
geçirip geçirmemiş olmasına
bakılmaksızın 50 yaş üzerindeki
tüm bireylere önerilmektedir.
• Kronik hastalığı olanlar (KBY,
diabetes mellitus, romatoid
artrit, KOAH)
• Huzurevinde kalanlar zona
açısından artmış riske sahip
olacaklarından aşılanması
uygun
17.07.2023
Kontrendikasyonlar
• Lösemi, lenfoma ve diğer malignitelerde
görülen immün yetmezlik
• 2 haftadan uzun süre immünsüpresif
dozda kortikosteroid kullanımı
• Primer ya da kazanılmış immün yetmezlik
halleri
• Aktif tüberküloz
• Gebelik
• 38.5° C’nin üzerinde ateşin eşlik ettiği
hastalıklar
70
 Kızamık – Kızamıkçık - Kabakulak
• Attenüe canlı aşılardır.

• Kombine (kızamık, kabakulak, kızamıkçık; KKK)

• Monovalan aşı formları var

• Aşı olduğuna dair kayıtlı bilgisi olmayan veya hastalığı

geçirmemiş yetişkinlere en az 1 doz subkutan KKK aşısı
yapılmalıdır.
17.07.2023 71
En az 28 gün arayla 2 doz KKK aşısı uygulanması gereken durumlar

• Yakın zamanda kızamık, kızamıkçık veya kabakulağa maruz

kalma ya da salgın durumu

• Bir sağlık kuruluşunda ya da bakım evinde çalışma

• Yükseköğrenim kurumlarında eğitim görme

• Temas riskinin yüksek olduğu uluslararası seyahat

planlama
17.07.2023 72
 Temas Sonrası Profilaksi
• Kızamık geçiren hasta ile temas sonrası duyarlı kişilere ilk 72
saat içerisinde KKK aşısı yapılması korunmada yeterli olabilir.

• İmmünsüpresif kişiler ve gebelerde temas sonrası profilakside

kızamık aşısı kullanılmamalı, immünglobulin yapılmalıdır.

• Standart immünglobulin temas sonrası ilk 6 gün içerisinde

uygulanırsa etkili olur.

• Kabakulak ve kızamıkçık için temas sonrası profilakside KKK aşısı

etkili olmaz.

17.07.2023 73
 Kontrendikasyonları
• Gebeler veya aşı yapıldıktan sonra 4 hafta içerisinde gebelik planlayanlar

• Ağır immün yetmezliği olan kişilerde (kanser hastaları, organ nakli vs)

• Aşı ve immünglobulinler aynı anda verilmemeli (Aşı immünglobulinden en az 2 hafta

önce veya en az 3 ay sonra uygulanmalı)

• Bir doz KKK aşısından sonra 6 hafta içerisinde trombositopeni gelişirse ikinci aşı dozu
yapılmamalıdır.

• Gebelik sırasında aşı olanlarda ya da aşı yapıldıktan sonra belirtilen süreden önce gebe
kalanlarda aşıya bağlı fetal anomali gösterilemediğinden gebeliğin sonlandırılması
önerilmemektedir.

Emzirme aşı için kontrendike değildir.

17.07.2023 74
 KKK-Yan Etkiler
• Ateş (en sık)
• Geçici döküntü
• Geçici lenfadenopati
• Parotit
• Allerjik reaksiyonlar
• Trombositopeni (kabakulak aşısına bağlı)
• Artralji ve geçici artrit (kızamıkçık aşısına bağlı)

17.07.2023 75
 Meningokok Aşısı
• Tetravalan konjuge meningokok aşısı (MCV-4)(Menactra, Menveo)

• Meningokokal A, C, Y ve W-135 polisakkaritlerinin difteri toksoid (DT),

tetanoz toksoidi (TT) veya CRM 197 gibi taşıyıcı proteinlere kovalent
bağlarla bağlanması ile elde edilmiş farklı aşılar kullanımdadır.

• Erişkinlerde tek doz olarak kullanılmakta

•
• Konjuge aşı ile hafıza bağışıklık yüksektir ve meningokok taşıyıcılığı
önlenebilmektedir.

• Ülkemizde sadece konjuge aşı bulunmaktadır.

17.07.2023 76
 Meningokok Aşısı
Tetravalan konjuge meninkok aşısının tek Tetravalan konjuge meninkok aşısının
doz önerildiği durumlar: iki doz önerildiği durumlar:
• Bakımevlerinde yaşayan kişiler • Anatomik veya fonksiyonel
• Yurtta kalan öğrenciler aspleni
• Rutin olarak N.meningitis • Orak hücreli anemi
suşları ile karşılaşan laboratuvar • Geç kompleman (C5-9)
çalışanları komponent yetmezlikleri
• Askeri personel • Ekulizumab kullanımı
• Meningokokal hastalığın
hiperendemik veya epidemik
olduğu ülkelerde yaşayan veya
o bölgeye seyahat edecek
kişiler

17.07.2023 77
 Ülkemizde hac ziyareti yapacak olan bireylere rutin olarak
ülkemizden ayrılmadan yaklaşık bir ay önce meningokok aşısı
yapılmaktadır.

Hac ve umreye gidenlere yapılan aşılar

•Meningokok
•Pnömokok
•OPA
• KKK (seronegatif ise )
•Mevsiminde ise Grip aşısı
•Sarı humma

17.07.2023 78
 Human Papilloma Virüs Aşısı

• Serviks kanserini %70-80, genital siğilleri %90

engeller

• HPV 16 ve 18’in meydana getirdiği servikal

kanserleri %100 önler

• 9-13 yaş arası kız çocuklarına önerilir

17.07.2023 79
 HPV AŞISI
• Genital siğilleri, anormal smear ya da HPV DNA testi pozitif olan
kadınlara da aşı uygulanabilir

• Aşılı kadınlara da düzenli olarak tarama testi (smear) yapılmalı

• Aşı şeması 3 dozdan oluşmakta:

- Dört ve dokuz valanlı aşı 0, 2 ve 6. aylarda (GARDASİL )
- İki valanlı aşı ise 0,1 ve 6. aylarda yapılmalı (CERVARİX)

• Bivalanlı aşı anafilaktik lateks alerjisi olanlarda kullanılmamalıdır.

• Gebelikte aşılama önerilmemektedir.

17.07.2023 80
 Uygulama Şekli ve Zamanı
• Cinsel aktivite başlamadan HPV aşı şemasının tamamlanması
etkinliği açısından önemli cinsel aktivitesi olan kadınların da
aşılanması önerilmekte

• HPV ile enfekte olmayan seksüel aktif kadınlar aşıdan tam

yarar görürler. Daha önceden HPV ile enfekte olan kadınlarda
ise aşı daha az etkilidir.

• HPV aşısı için bir üst yaş sınırı bulunmamakta

• Aşının en az 5 yıl koruyucu olduğu bildirilmekte

17.07.2023 81
 2vHPV 4vHPV 9vHPV
(Cervarix,GSK) (Gardasil, Merck) Gardasil 9,Merck)

Virus tipi 16,18 6,11,16,18 6,11,16,18,31,33,45,52,

58

Adjuvan + + +

Onay K, 9-25 yaş K, 9-26 yaş K, 9-26 yaş

E, 9-26 yaş E, 9-26 yaş

Önlem Servikal Servikal,vulvar,vajinal Servikal,vulvar,vajinal

kanser ve ve anal kanser, ve anal kanser,
prekanserö prekanseröz prekanseröz
z lezyonlar, genital lezyonlar, genital
lezyonlar siğil siğil

17.07.2023 82
 H. İnfluenza Tip b Aşısı
İnvaziv Hib hastalığı riski artmış erişkin grubunda aşı önerilmekte:

• Fonksiyonel ya da anatomik aspleni

• İmmünglobülin yetmezlikleri
• Kompleman eksikliği
• Kök hücre transplantasyonu
• Malignite nedeniyle kemoterapi ve/veya radyoterapi alanlar

!!! Risk grubunda değil ise, doğal bağışıklığını kazanmış olacağından

5 yaşın üzerinde yapılmasına gerek yoktur.

17.07.2023 83
 Hib Aşısı
• Splenektomiden en az 14 gün önce tek doz
yapılması önerilmekte

• Acil splenektomi durumunda operasyon sonrası

en erken 14 gün sonra uygulanabilir.

• Hematopoetik kök hücre alıcılarına

transplantasyondan 6-12 ay sonra en az 4 hafta
arayla 3 doz aşı uygulanmalı
17.07.2023 84
 Haemophilus İnfluenzae tip b (Hib) Aşısı
• Endikasyonları:

o Fonksiyonel ya da anatomik aspleni

o İmmünglobülin yetmezlikleri
o Kompleman eksikliği
o Kök hücre transplantasyonu
o Malignite nedeniyle kemoterapi ve/veya radyoterapi alanlar
o Splenektomiden 14 gün veya daha öncesinde tek doz yapılması önerilmektedir. Acil splenektomi
durumunda operasyon sonrası en erken 14 gün sonra uygulanabilir. Hematopoietik kök hücre
alıcılarına transplantasyondan 6-12 ay sonra en az 4 hafta arayla 3 doz aşı uygulanmalıdır.

Kontrendikasyonları:

Aşının herhangi bir komponentine karşı allerji varlığı, bir önceki dozda allerjik ve anafilaktik
reaksiyon durumunda aşı kontraendikedir.

17.07.2023 85
 Kuduz Aşısı
• Erken ve önerilere göre uygulanan temas sonrası profilaksi etkinliği
%100

• Ülkemizde kuduz bulaşı açısından riskli olan hayvan türleri: köpek,

kedi, sığır, koyun, keçi, at, eşek gibi evcil hayvanlar ile kurt, tilki, çakal,
domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik

• Kuduz bulaşının söz konusu olmadığı hayvanlar: Fare, sıçan, sincap,

hamster, kobay, gerbil, tavşan ve yabani tavşan

• Ülkemizde eve giren yarasaların ısırığı ya da evde yarasa bulunması

durumunda kuduz profilaksisi önerilmemektedir.

17.07.2023 86
Temas Öncesi Profilakside Aşı Uygulama Şekli
ve Takvimi
• Temas öncesi profilakside 0 ve 7. günlerde birer doz
olmak üzere toplam iki doz aşı uygulanır.

• İmmün sistemi baskılanmış ya da immün yetmezliği

olan kişilerde 21. ya da 28. günde bir doz daha
uygulanarak toplam üç doz aşı yapılır.

• Temas öncesi profilaksiyi tamamlayan bireylere rapel

doz aşı yapılmasına gerek yoktur.

• Mesleki olarak temas riski yüksek olan kişilerde rapel

doz önerilir.
17.07.2023 87
 Temas Sonrası Profilaksi

DSÖ; kuduz profilaksisinde hızlı ve etkin bir

yara temizliğini takiben, kuduz
immünglobulin ve aşılamayı önermektedir.

17.07.2023 88
 Polio Aşısı
Polio
Aşısı

Canlı attenüe oral (OPA) İnaktive parenteral (IPA)

• Ülkemizde 2016 yılında trivalan OPA aşısı uygulamasından tip 1 ve 3’ü içeren
bivalan OPA uygulamasına geçilmiştir. (poliovirüs tip 2, 2015 yılında dünya
genelinde eradike)

• OPA canlı virüs aşısı olduğu için, bağışıklığı baskılanmış hastalarda ve fekal yolla
atıldığı için onlarla yakın temasta olan kişilerde kontrendikedir.
17.07.2023 89
 Erişkin yaşta polio aşısı endikasyonları:
• Polionun epidemik veya endemik olduğu bölgelere seyahat
edecek olan daha önce yeterli doz aşı yapılmamış kişiler

• Göçmenlere hizmet veren ve doğrudan temas halinde olan

ve ulusal aşı takvimine göre OPA yapıldığı belgelenemeyen
çalışanlar

• Çocukluğunda temel aşılamayı (üç doz) tamamlamış

turistlere endemik bölgelere gitmeden önce tek doz OPA
ya da IPA yapılması yeterlidir.

17.07.2023 90
 7- Sağlık Çalışanlarında Aşılama

Sağlık çalışanları; sağlık eğitimi almış olsun ya da olmasın,

Hasta ile teması olan tüm personel olarak da tanımlanabilir.
Sağlık çalışanları arasında doktorlar, hemşireler, acil sağlık
personeli, diş hekimleri ve öğrenciler, tıp ve hemşirelik
öğrencileri, laboratuvar teknisyenleri, eczacılar, hastane
gönüllüleri, idari personel, afet ve olağandışı durumlarda görev
alan Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE) personeli ve acil
sağlık araçlarında görev yapan personel  bulunmaktadır.

Sağlık çalışanları, ciddi ve bazen ölümcül hastalıklara

maruz kalma riski altındadır.

17.07.2023 91
 Sağlık Çalışanlarına Aşılama
 İnfluenza aşısı
 Hepatit B Aşısı
 Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) aşısı
 Suçiçeği aşısı
 Tetanoz-difteri aşısı (Td/Tdap)
 Hepatit A aşısı
 Polio
 Meningokok Sadece mikroorganizma ile
temas riski olan mikrobiyolog gibi
 Tifo laboratuvar çalışanlarına
önerilmektedir.
 Kuduz aşıları
17.07.2023 92
 8- Yaşlılık Döneminde Aşılama
Yaşlılık döneminde özellikle yapılması önerilen üç aşı
• pnömokok
• influenza
• herpes zoster aşılarıdır.

H.Zoster Ciddi immün yetmezliği olanlarda kontrendikedir.

17.07.2023 93
 9- Seyahat Aşılaması

• Seyahat öncesi bağışıklamada genel kural, gezi

tarihinden en az 10-14 gün önce aşıların
tamamlanmış olmasıdır.
• Seyahat aşılaması hakkında gidilecek ülkelere
göre detaylı bilgi Hudut ve Sahiller Sağlık
Genel Müdürlüğü'ne bağlı Seyahat Sağlığı
Merkezlerinden alınabilir. (ücretsiz aşılaMA)

17.07.2023 94
 Seyahat Aşılaması

Rutin aşılar Önerilen aşılar

• DBT • Kolera
• Hepatit B • Hepatit A
• H. İnfluenza tip b • Meningokok
• KKK • Kuduz
• İnfluenza • Japon ensafaliti
• Pnömokok • Kene kaynaklı ensafalit
• Polio Zorunlu aşılar
• Tüberküloz • Sarı humma
• Suçiçeği • Meningokoksik menenjit

17.07.2023 95
 Kaynaklar
• 1. EKMUD 2019 Erişkin Bağışıklama Rehberi
• 2. TTB 1.Basamak Sağlık Çalışanları İçin Aşı
Rehberi
• 3. https://www.seyahatsagligi.gov.tr/
• 4. Sağlık Bakanlığı 2019 Kuduz Profilaksi
Rehberi

17.07.2023 96