Циклус на креирање на политики

Родовата еднаквост во законите

во државата
• Уставот на државата
• Законот за еднакви можости на мажите и жените
• Закон за спречување од дискриминација
• Закон за превенција, спречување и заштита од семејно насилство
• Кривичен законик
• Закон за кривична постапка
• Национално законодавство за трговија со лица
• Закон за работни односи
• Закон за семејство
• Закон за социјална заштита
• Закон за локална самоуправа
• ......................................................................
 Национална рамка за родова еднаквост

• Кои се основните документи во областа на родовата

еднаквост?
– Надлежности на МТСП: ЗОРОДУ
– Регулатива: Устав, ЗЕМ, Закон за буџети......други генерички или
материјални закони кои ја имаат предвид родовата еднаквост
– Развојни документи: Стратегија за родова еднаквост, Национален
план за акција за родова еднаквост, Методологија за родово
одговорно буџетирање, Методологија за стратешко планирање...
 Закон за еднакви можности
Субјекти кои воспоставуваат еднакви можности и еднаков третман на
жените и мажите:
•Собрание на РСМ (Комисија за еднакви можности);
•Влада на РСМ (Генерален секретаријат – сектор за стратешко планирање и
креирање на политики, Интер-ресорска советодавна и консултативна група
за еднакви можности на жените и мажите);
•Органи на државна управа (Секторски стратешки планови, Координатор и
заменик-координатор за еднакви можности);
•Министерство за труд и социјална политика (регулатива, развојни
документи, резолуции, декларации и други меѓународни договори,
координација на националната родова машинерија, надзор над
спроведувањето на законот;
•Застапник за еднакви можности на жените и мажите во МТСП;
• Народен правобранител (правна заштита против
прекршувањата од страна на органите на управата);
• Единици на локалната самоуправа (локални развојни
документи, КЕМ, координатори и заменик-координатори за
еднакви можности);
• Политички партии (еднакво учество на жените и мажите во
органите и телата на партиите);
• Средства за јавно информирање (контрола на медиумски
содржини од страна на Советот за радиодифузија/ААВМУ);
• Државен завод за статистика (родово разделена статистика).
 Развојни документи

• Стратегија за родова еднаквост

• Национален план за акција за родова еднкавност
• Методологија за родово одговорно буџетирање
• Методологија за стратешко планирање (Упатства за подготовка на
стратешки план и годишен план за работа и за следење,
оценување и известување)
• Локални развојни секторски планови

* нов Закон за буџети (програмско буџетирање), нов ЗЕМ

Законот за еднакви можности меѓу
мажите и жените

Воспоставувањето на еднакви можности

е грижа на целото општество, односно
на сите субјекти во јавниот и приватниот
сектор и претставува отстранување на
пречките и создавање услови за
остварување на потполна еднаквост
меѓу жените и мажите.
Закон за еднакви можности, член 3,
став 2

Субјекти кои ги воспоставуваат еднаквите

можности и еднаквиот третман на жените и
мажите се: органите на законодавната,
извршната и судската власт, единиците на
локалната самоуправа и други органи и
организации во јавниот и приватниот сектор,
јавни претпријатија, политички партии,
средствата за јавно информирање и
граѓанскиот сектор ...
 ЗЕМ - Единици на локалната
самоуправа
Член 14
• (2) Единиците на локалната самоуправа се должни во рамките на своите
стратешки планови и буџети да го икорпорират принципот на еднакви
можности на жените и мажите; да ги следат ефектите и влијанието на нивните
програми врз жените и мажите и да известуваат во рамките на своите годишни
извештаи и да учествуваат во подготвувањето на Стратегијата за родова
еднаквост во делот кој се однесува на единиците на локалната самоуправа.
• (3) Органите на единиците на локалната самоуправа при донесувањето на
развојни планови и други акти и одлуки, се должни да ги разгледуваат и да
ги земат предвид предложените мерки и активности од страна на комисијата за
еднакви можности на жените и мажите и координаторот за еднакви можности
на жените и мажите .
 ЗЕМ - член 18
Прикажување на статистички податоци
•Собранието, Владата, органите на државната управа, правосудните органи и
другите државни органи, органите на единицата на локалната самоуправа,
правните лица на кои со закон им е доверено вршење дејности од јавен интерес,
здруженијата, фондациите, јавните претпријатија, образовните установи,
установите во областа на социјалната заштита, здравствените установи,
политичките партии, средствата за јавно информирање, трговските друштва и
други субјекти кои со закон се должни да прибираат, евидентираат и
обработуваат статистички податоци, се должни овие податоци да ги прикажуваат
според полова припадност и да ги доставуват до Државниот завод за статистика.
 Рамка за политики

Визија Анализа Сценарио Одлуки Планирање

Зошто се Оценка
Што се Што може Што треба имплемента Дали
грижиме за случува сега? следно да се да сториме? ција политиката
ова случи– дали Како треба да функционира
прашање? • факти, сакаме да се • да ги
ги ?
овозможувачи, постигнеме
• каква е случи? преферираните постапиме?
релевантни
состојбата? сценарија ? • мерење на
актери? • сценарија,
• интереси, • отворени • алатки и постигнувањата
• што мислат
вредности? веројатност? опции? чекори? •
другите? • експертиза?
• дали е во • различни • акциско прилагодување
• дали се •претпоставки?
согласност со видувања ? планирање? на пристапот?
случило • омилени
приоритетите? • презентации? • кој е • споделување
претходно ? сценарија?
•долгорочни? одговорен? на научени
• претпоставки?
• среднорочни • дали е секој лекции?
краткорочни? свесен за
улогите?
 Родова интеграција
родова интеграција (gender mainstreaming) подразбира
(ре)организација, унапредување, развој и евалуација
на политичките процеси, со цел перспективата за
родова рамноправност да се вклучи во сите политики,
на сите нивоа и во сите фази, од страна на чинителите
кои вообичаено се вклучени во креирањето на
политиките.
 Родова интеграција
 Идентификување, препознавање и решавање на
недостатоците во родовата рамноправност со соодветни
мерки: родово сензитивни активности и афирмативни
акции во корист на обесправената страна.

 Се фокусира на секојдневните искуства и бара подлабоки

структурни промени.
Циклусот на креирање
политики
 Главни прашања за родова инеграција во локалните политики

• Дали потребите на мажите и на жените се препознаени и земени во

предвид?
• Дали мажите и жените подеднакво ги носат одлуките?
• Дали мажите и жените имаат еднаков пристап до ресурсите?
Контрола врз ресурсите?
• Дали мажите и жените подеднакво имаат корист од ресурсите?
 Одговарање потреби
Практични потреби
• Склони да бидат непосредни и краткорочни.
• Уникатно за особени жени.
• Поврзани содневните потреби, храната, домувањето,
приходот, здравјето, децата итн.
• Лесно препознатливи од жени.
• Може да се адресира со обезбедување специфични инпути
како храна, рачни пумпи, клиники, итн.
Адресирање практични потреби
• Има тенденција да ги вклучува жените како корисници и
можеби како учеснички.
•Може да ја подобри состојбата на животот на жените.
•Генерално не ги менува традиционалните улоги и  односи.
Стратешки потреби
• Склони да бидат долгорочни.
• Заеднички за речиси сите жени.∙
•Поврзани се со полошата положба, подреденоста, недостигот
на ресурси и образование, ранливоста на сиромаштија и
насилство итн.
•Основата на неповолност и потенцијал за промена не секогаш
  може да се идентификува од жените.
•Може да се реши со подигање на свеста, зголемување на
самодовербата, преку образование, зајакнување на женските
организации, политичка мобилизација, итн.
Адресирање стратешки потреби
• Вклучува жени како застапници или им
овозможува жените да станат застапници.
• Може да ја подобри положбата на жените во општеството
• Може да ги зајакне жените и да ги трансформира односите.
 Родови политики

• Родово неутрални политики

• Родово специфични политики
• Родово трансформативни
политики
 Родово неутрални политики
• се стремат да инволвираат одредени групи на мажи и жени со цел да се
исполнат одредени зацртани цели

• сепак овој тип на креирање политики ги остава недопрени постоечките

поделби на ресурси, одговорности, можности

• во овој контекст, овие политики не го менуваат структурниот статус кво

• Пример: недискриминација по пол при вработување

 Родово специфични политики
 се наменети за одреден пол и се стремат позитивно да допринесат да се да
се постигнат одредени цели на политики или поефикасно да се задоволат
одредени родово посебни потреби

 овие интервенции се најчесто од социјален карактер но може да имаат и

поголемо влијание

 разликите помеѓу родово специфичната политика и родово

слепата/неутралната политика се наоѓаат во анализата на родово
специфичните ограничувања и оние ограничувања што се основани на
претходни претпоставки за улогата на жените

 Пример: квотата жените да бидат застапени со 30% на пратеничите листи

 Родово трансформативни
 се насочени кон мажитеполитики
или жените (или / и двата пола) и го
препознаваат постоењето на родово специфични потреби и
ограничувања

 тие во исто време се стремат да ги трансформираат постоечките родови

односи преку редистрибуцијата на ресурси и одговорности

 редистрибуцијата е најголемиот предизвик од сите интервенции на

политики бидејќи не се стреми единствено кон насочување на ресурси
кон жените во постоечките општествени рамки, туку го става во
прашање постоечкиот статус кво.

Пример: воведување на татковско отсуство заради раѓање на дете

РОДОВО ОДГОВОРНО БУЏЕТИРАЊЕ
- “добро буџетирање”
 Што е родово одговорно
буџетирање?
• Во 2006 Советот на Европа го дефинираше родовото
одговорно буџетирање како вклучување на родовата
перспектива во главните текови во буџетскиот процес.
• Родовото одговорно буџетирање е одраз на политичката
волја и преземени чекори во постигнувањето на
родовата рамноправност, со примена на практиките на
вклучување на родовите преспективи во процесите на
буџетирање.
• Тоа значи проценка на буџетите од аспект на родовата
рамноправност и вклучување на родовите перспективи
на сите нивоа во процесите на буџетирање.
 Родово одговорно буџетирање –
револуционарен концепт за креирање на
јавните финансии

- Буџетот е најважниот инструмент на владата и во таа

смисла е најмоќната алатка во трансформацијата на
општеството која може да одговори на потребите на
различните групи;
- Буџетот ги сумира владините политики и ги одразува
приоритетите;
- Буџетите не се родово неутрални. Тие влијаат врз мажите и
жените на различни начини, ја рефлектираат
дистрибуцијата на моќта во општеството, социјалните и
економските диспаритети и различните социјални улоги
кои мажите и жените ги имаат;
- Буџетските политики може да имаат значајни разлики во
однос на влијанието врз мажите и жените и на различните
групи на мажи и жени; сосем е извесно дека владините
програми во различни сектори, имаат различни позитивни
или негативни ефекти врз жените и мажите, врз нивната
економска моќ и животен стандард.
- Доброто , односно родово одговорното буџетирање,
значи разбирање за влијанието на политиките и начините
на кои тие можат подобро да се формулираат, со цел да
се постигнат резултати и да им се излезе во пресрет на
потребите на мажите и жените, момчињата и
девојчињата, како и на различните групи на мажи, жени и
деца.
• РОБ се состои од употреба на алатки за анализа на родовите
димензии на буџетите; и
• Воспоставување на процедури кои ќе обезбедат буџет кој
придонесува за остварување на родовата еднаквост.

• Претпоставува подобро разбирање и познавање на крајните

корисници на буџетските средства.
.
• Помага во остварување на други цели, како што се: Eфикасност
Eфективност ,Tранспарентност, Одговорност.

Според проф. Дајан Елсон, Ексерт за РОБ

 ШТО НЕ Е РОДОВО ОДГОВОРНО БУЏЕТИРАЊЕ?

 Важно е да се напомене дека ‘родово одговорните буџети’

не се посебни буџети за мажи и жени.

 РОБ не значи распределба 50: 50 од секоја буџетска ставка

за мажи и жени. Значи правилно да се третираат потребите и
очекувањата на жените и мажите

 РОБ не мора да се однесува на секој трошок и приход, но значи

поместување на фокусот и на други теми освен социјалните
прашања.
 Зошто РОБ: Придобивки
Еднаквост Отчетност Eфикасност Tранспарентност

-Унапредена одговорност на властите и нивните претставници во

однос на родовата рамноправност;
-Унапредена ефикасност на политиките и програмите, при тоа
осигурувајќи дека оние на кои помошта им е потребна имаат корист
од јавните трошоци;
-Унапредени принципи на управување кои подразбираат
распределба на ресурсите и услугите на населението на фер,
праведен, ефикасен и одговорен начин,
-Унапредена отчетност и транспарентност на властите, преку следење
на алокацијата на средствата и начинот на кој тие се потрошени.
Кои се главните цели на РОБ

28
 Правна и институционална рамка за РОБ во Македонија

Правна рамка

•Законот за еднакви можности на жените и мажите

•Стратегија за родова еднаквост 2013 -2020
•Национален акциски план за родова еднаквост 2013-2016
•Стратегијата за родово одговорно буџетирање 2012-2017
Надлежни институции
Министерство за труд и социјална политика- Сектор за Еднакви можности
Собрание на РМ- Комисија за еднакви можности меѓу мажите и жените
Влада на РМ- координатор/ка и заменик координатор/ка за еднакви можности
Органи на државната управа- службено лице одговорно за воспоставување на еднакви
можности
Единици на локалната самоуправа- координатор/ка за еднакви можности и комисија за
еднакви можности меѓу мажите и жените
Прикажување на статистички податоци - Според членот 18 од ЗЕМ сите кои евидентираат и
обработуваат статистички податоци, се должни овие податоци да ги прикажуваат според
полова припадност и да ги доставуваат до Државниот завод за статистика
Што е родово одговорен буџет?