TÜRKİYE’DE ÇOCUK

BESLENME
POLİTİKLARI
• Büyüme anne karnından başlayarak adölesan dönemde epifizlerin kapanması
ve uzun kemiklerin büyümesinin bitmesi ile sonlanan bir dönemdir. Büyümenin
evreleri prenatal dönem, bebeklik dönem, çocukluk dönemi ve adölesan
dönemdir. Çocukluk ve adölesan dönemde yeterli ve dengeli beslenmenin
sağlanması; açlık, malnütrisyon, obezite, diyabet diyabet gibi beslenme ile
ilintili bulaşıcı olmayan hastalıkların (BOH) oluşumunu önlemek ve oluşum
riskini azaltmak ön koşuldur. Bu doğrultuda ülkelerin çocuklarının sağlıklı
büyümelerinin sağlanması, sağlığının korunması ve geliştirilmesi için gerekli
önlemleri almaları temel görevlerdendir.
• Çocukların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için ihtiyacı olan besin
gereksinimlerini karşılaması ve güvenilir, besleyici gıdaya da fiziksel ve
ekonomik olarak erişiminin sağlanması yani besin güvencesinin oluşturulması
şarttır. Yeterli ve dengeli beslenme devletçe korunması gereken temel bir insan
hakkıdır.
KÜRESEL EYLEM
PLANLARINDA
ÇOCUKLARA YÖNELİK
BESLENME
POLİTİKALARI

• 1992’de açlık ve kötü beslenmeden

kurtulmak için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)
Dünya Beslenme Deklarasyonu ve Eylem
Planı’nı kabul ettikleri günden beri
yetersiz besleneme ile mücadele
etmektedir. Bu sayılarda azalma olmasına
rağmen 5 yaş altında büyüme geriliği olan
çocuk sayısı 161 milyon, aşırı zayıf çocuk
sayısı 51 milyon olarak tahmin
edilmektedir. Yetersiz beslenme 5 yaş
altındaki çocuk ölümlerinin yaklaşık yarısı
ile ilişkili olup , yılda 2.8 çocuğun
ölümüne sebep olmaktadır.

Çocukluk döneminden itibaren
önemli bir sorun olarak tanımlanan
şişmanlığın önlenmesi için mücadele
programları başlatmışlardır. Avrupa
Birliği tarafından hazırlanan
‘Çocukluk Çağı Obezitesi’ ile ilgili
2015-2020 Eylem Planı’nda
kapsamlı önemler yer almakta olup,
ülkeler arası işbirliğinin
güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
Eylem Planı’na Ait 8 Ana Başlık
• Hayata sağlıklı bir başlangıcı destekleyin.
• Özellikle okullarda ve okul öncesinde daha
sağlıklı ortamlar geliştirin.
• Sağlıklı seçeneği kolay seçenek haline
getirin.
• Çocuklar yönelik pazarlama ve reklamları
kısıtlayın.
• Aileleri bilgilendirin ve yetkilendirin.
• Fiziksel aktiviteyi teşvik edin.
• Gözlemleyin ve değerlendirin
• Araştırmaları arttırın.
KÜRESEL TÜRKİYE’DE ÇOCUK
BESLENMESİNE YÖNELİK
PLAN VE POLİTİKALAR

• DSÖ tarafından geliştirilen ‘Diyet, Fiziksel Aktivite ve Sağlık için Küresel Strateji ve
Avrupa Besin ve Beslenme Eylem Planı (2015-2020) Türkiye’de uygulanarak;
etkinlikleri değerlendirilmektedir. DPAS’ta çocukluk çağı şişmanlığının
önlenmesine özel vurgu yapılmaktadır. 2010 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı Temel
Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ‘Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli
Hayat Programı’nı yürütmüştür.
Bu Rapora Göre
1.Obezitenin Önlenmesi Ve Korunması
2.Çocuk Refahı
3.Egzersiz
4.Beslenme
5.Toplum Sağlığı Hizmetleri
6.Tüketici Katılımı
TÜRKİYE’DE BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARIN
ÖNLENMESİ VE KONTROLÜNDE ÇOCUK
BESLENMESİNE YÖNELİK PLAN VE POLİTİKALAR

• Bulaşıcı olmayan hastalıklar küreselleşen dünyada ölüm

nedenlerinin 1.sırasında yer almakta olup, her yıl 36 milyondan
fazla insanın ölümüne yol açmaktadır. Sağlıksız beslenme yetersiz
fiziksel aktivite gibi yaşam tarzından doğan riskler nedeniyle,
bulaşıcı olmayan hastalıklar çocukluk döneminde giderek artan
oranda görülmeye başlamıştır.
• Sağlık Bakanlığı’nın ‘Sağlık 21 Herkes İçin Sağlık’ programında
obezitenin bulaşıcı olmayan hastalıklardan; hipertansiyon, diyabet
vb. hastalıklar için önemli bir risk faktörü olduğu belirtilmiştir.
Bunların önlenmesi içinde gereken önlemler alınmış ve üye
ülkeler tarafından gerekli eylemeler başlatılmıştır.
 • Yaşamın ilk 6 ayında Sadece anne sütü ile beslenmenin sağlanması.

SAĞLIK BAKANLIĞI • 2 yaşına kadar emzirmeye devam edilmesinin zamanında ve yeterli

miktarda tamamlayıcı beslenmenin teşvik edilmesi ve desteklenmesi
TARAFINDAN sağlanmalıdır

BELİRLENEN • İzleme mekanizmaları dahil, DSÖ’nün desteğinin çocuklara gıda ve

içeceklerin pazarlanması ile ilgili önerilerinin uygulanması gerekmektedir.
TÜRKİYE SAĞLIKLI • Yiyeceklere eklenen tuz/sodyum düzeylerini azaltılmalı(hazır ya da işlenmiş)
BESLENME VE • Meyve ve sebzelerin ulaşılabilirliği, satın alınabilirliği ve tüketimi
HAREKETLİ HAYAT artırılmalıdır.
• Gıdaların Doymuş yağ asidi içeriği azaltılmalı, doymamış yağ asitleri ve trans
PROGRAMI yağlar ‘doymamış yağ asidi ve doymamış yağlar’ ile değiştirilmelidir.
ÇOCUKLUK ÇAĞI • Gıda ve içeceklerdeki serbest eklenmiş şeker içeri azaltılmalıdır.
OBEZİTESİNİN • Yüksek kalori alımını sınırlandırmak porsiyon büyüklüğü ve enerji
yoğunluğunu azaltmak sektörel olarak hedeflenmelidir.
ÖNLENMESİ İLE • Okullar diğer eğitim kurumları ve işyerleri dahil tüm kamu kurumlarında
İLGİLİ EYLEM PLANI sağlıklı gıdaların tedarik ve ulaşılabilirliği teşvik edilmelidir.
2019-2023 • Okullarda çocuk bakım merkezlerinde, diğer eğitim kurumlarında, iş
yerlerinde, kliniklerde, hastanelerde, diğer kamu ve özel kurumlarda
beslenme eğitimi dahi sağlıklı ve beslenme teşvik edici çevreler
oluşturulmalıdır.
 1.Türkiyede Okul Çağı Çocuklarında (6-10 yaş grubu) Büyümenin İzlenmesi
Projesi (TOÇBİ-2009)
• Bu çalışma ile 6-10 yaş grubu çocukların beslenme durumu antropometrik
ölçümleri saptanmıştır. TOÇBİ(2009) araştırmasının sonuçları

TÜRKİYE’DE göstermektedir ki Türkiye'de her 5 çocuktan biri kilolu olma ile ilişkili
hastalıklar açısından risk altındadır. Bu amaçla Sağlık Bakanlığı Beslenme
Dairesi tarafından ‘İlköğretim Çocuklarında Beslenme Eğitim Programı’,

ÇOCUK
‘Vitamin Amca Mikroplara Karşı’, resim karikatür, kompozisyon, şiir ve bilgi
yarışmaları ‘Beyaz Bayrak’ projesi okul beslenme çantası menüsü
‘Beslenme Dostu Okul’ programı başlatılmıştır

BESLENMESİ
2.Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Sürveyans Girişimi (COSI-TUR 2013 ve COSI-
TUR 2016)
• DSÖ Avrupa Çocukluk Çağı Obezite Sürveyansı’nın 6-9 yaş grubu çocuklarda

NE GÖRE
2 yıl aralıklarla yapılması öngörülmüştür. Türkiye’nin 3. turda dahil olduğu
COSI-TUR 2013 araştırması DSÖ'nün belirttiği kriterler ve protokol
çerçevesinde Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Hacettepe

YAPILAN
Üniversitesi işbirliğinde yürütülmüştür. Bu çalışmanın sonuçları Sağlıklı
Beslenme ve Hareketli Hayat Programı uygulamalarında belirleyici rol
oynamıştır.

ARAŞTIRMLA
3. Çocuklara Yönelik Gıda Pazarlaması-Türkiye (Food Marketing-TUR)
• Gıda firmalarının web sayfalarındaki reklamları incelemek için 20 gıda
firması ve firmaların ürünlerinin web sayfaları değerlendirilmiştir. Televizyon

R
ve web sayfalarındaki gıda reklamlarının çoğunluğu enerji yoğun-HFSS(High
In Fat, Sugar And Salt) gıdalar şekerli içecekler veya restoranlardır. HFSS
gıdaların reklamlarının çocukluk çağı şişmanlığını artırmasına dair kesin
kanıtlara dayanarak DSÖ; ‘Çocuklara Gıda Ve Alkolsüz İçecekler Pazarlama
Önerilerinin üye ülkeler tarafından tamamen uygulanmasının önemini
vurgulamaktadır. Televizyon ve internet dahil tüm medyada yapılan gıda
pazarlaması çocukların beslenme bilgilerini, tercihlerini/algılarını
etkilemektedir.
TÜRK GIDA KODEKSİ
YÖNETMELİĞİNDE
ÇOCUK BESLENMESİ
YERİ

• Resmi Gazetede 29.12.2011 tarihinde ‘Türk Gıda

Kodeksi Besin Etiketleme Yönetmeliği’
yayınlanmıştır.
• Bu yönetmeliğe göre gıdanın etkilenmesi yaratıcı
biçimde olmaz. Etiket gıdanın doğası, kimliği,
özellikleri, bileşimi, miktarı, dayanıklılığı, menşe
ülkesi, İmalat veya üretim metodu açısından
yanıltılmamalı; sahip olmadığı etiketlere veya
özelliklere atıfta bulunmamalı, tüm benzer
gıdalar aynı niteliklere sahip olduğu halde, belirli
bir gıdan özel niteliklere sahip olduğunu ileri
sürmemeli, belirli bileşenler ve besin ögelerinin
varlığını veya yokluğunu özel olarak
vurgulamamalıdır.
 TÜRK GIDA
KODEKSİ’NDE YER
ALAN MADDELER
• ‘Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği’inde bal etiketlerinde 1
yaşından küçük bebeklere bal yedirilmemelidir ifadesi yer
almaktadır.
• ‘Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği’nde
besin etiketi üzerinde renklendiricilerin adı veya E kodu yer
almaktadır.
• Ayrıca yapay tatlandırıcıların aspartam’ın yapısında fenilanin
olduğu için fenilketonürü (PKU) hastalarının fenilanin kaynağı
içerir ibaresi yer alması zorunludur.
• Çölyak hastası olan çocuklar için ‘glütensiz’, ‘glüten içermez’
ya da ‘glüten intoleransı olan bireyler için uygundur’
ifadelerinin kullanılabileceği bildirilmiştir.
• ‘Türk Gıda Kodeksi Bebek Formülleri Ve Devam Formülleri
Tebliği’nde ilk 6 ay Sadece anne sütüyle beslenmenin önemi
ve teşvikini vurgulayıcı etiket bilgilendirmesi zorunlu
kılınmıştır.
TÜRKİYE’DE ÇOCUK
BESLENMESİNE YÖNELİK
SÜRDÜRÜLEN PROGRAMLAR

1.Anne Sütünün Teşviki Ve Bebek Dostu Sağlık

Kuruluşları Programı
2.Tamamlayıcı Beslenme Programı
3.Demir Gibi Türkiye Programı
4.D Vitamini Eksikliğini Önleme Ve Kontrol
Programı
5.Zeki Nesiller İçin İyotlu Tuz Kullanımı
Programı
DİYETİSYE’NİN
GÖREVİ
• Toplum düzeyinde yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlıklı bir yaşam tarzı
bilincini oluşturmayı sağlamaktır. Buna ilk olarak çocukluk döneminden
başlanmalı ve bireylere beslenme okuryazarlığı kazandırılmalıdır. Sağlıklı
beslenme ve fiziksel aktiviteyi arttırmak üzere politikalar ve programlar
uygulanmalı ve izlenmelidir. Böylece büyümenin izlenmesi çocuklarda
beslenme ve sağlık sorunlarının önlenmesinde büyük önem taşımaktadır.
• Ayrıca çocukların sağlıklı besin tercihi oluşturmalarına yönelik besin etiketi
okuma alışkanlığı kazandırılmalıdır. Böylece çocukların pazarlamaya karşı
koyma gücüde arttırılmış olmaktadır.
• Sadece diyetisyenlerin değil her daldan mesleğin toplumun sağlıklı bir birey
olması için görev ve sorumlulukları vardır. Herkes bir değil beraber olduğunda
bir bütündür.
KAYNAKÇA

• Beslenme Politikaları Kitabı

• https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?
mevzuatNo=32636&mevzuatTur=KurumVeKurul
usYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07
/20190702-5.htm
• https://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/0
32.pdf