İdari İşlemler

D. 4D, E. 1994/3073, K. 1995/21, T. 16.1.1995: «İdari işlem, genellikle "idari bir

yetkinin kullanılması sırasında kamu idaresinin bir organ tarafından açıklanan irade
beyanı" olarak tarif edilmektedir. Tarifte yer alan, işlemin "idari bir yetkinin kullanılması
sırasında" yapılmış olması unsuru işlemin hukuki sonuç doğuracak, kesin ve doğrudan
uygulanabilir nitelikte olmasını gerektirir.»
D. 12D, E. 2004/2961, K. 2005/104, T. 28.1.2005:«Bir tasarruf ya da kararın idari işlem
sayılabilmesi için, o tasarruf veya kararın bir kamu kurumunca ya da idare örgütü içinde
yer alan bir idari makamca tesis edilmiş veya verilmiş olması ve idarenin kamu hukuku
alanında gördüğü faaliyetlerle ilgisi bulunması gerekir. İdari işlemin, ""idarenin kamu
hukuku alanında gördüğü faaliyetlerle ilgisi bulunması gereği, idare mahkemelerinin
görevini belirlemede kesin bir öneme sahiptir. Bu unsur, idari işlemleri idarenin özel
hukuk hükümlerine dayanarak tesis ettiği tasarruflardan ayıran temel ölçü olmaktadır.
İdari İşlemler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından kamu hukuku kuralları uyarınca tek
taraflı olarak tesis edilen ve resen uygulanabilir nitelikte olan hukuki tasarruf olarak da
tarif edilmektedir.»
İdari işlemin özellikleri
- Tek yanlılık
- İcrailik
- Hukuka uygunluk karinesi
- Yargısal denetime tabi olma
D. İDDK, E. 2006/4286, K. 2007/60, T. 8.2.2007: «Tek yanlılık, kavram olarak tek bir irade
açıklaması demektir. Ancak burada "iradenin tek yanlılığından tek bir kişi yada organın iradesi değil,
birden fazla idare organının birlikte tek bir irade açıklamasının kastedildiğinin anlaşılması
gerekmektedir. Bu nedenle, idari işlemdeki irade, tek bir makam yada organ tarafından açıklanabileceği
gibi, birden fazla idari makam yada organın da tek bir irade açıklaması için biraraya gelmesi
mümkündür ki, tüm bu durumlarda idari işlemin tek yanlı olduğu kabul edilmelidir.»
D. 5D, E. 1995/4416, K. 1996/1911, T. 17.5.1996: Kamu gücü ve kudretinin, üçüncü kişiler üzerinde,
ayrıca bir başka işlemin varlığına gerek olmaksızın, doğrudan doğruya çeşitli hukuki sonuçlar
doğurmak suretiyle etkisini gösterdiği işlemler icrai niteliktedir.
D. 5D, E. 1995/4416, K. 1996/1911, T. 17.5.1996: «Kamu gücü ve
kudretinin, üçüncü kişiler üzerinde, ayrıca bir başka işlemin
varlığına gerek olmaksızın, doğrudan doğruya çeşitli hukuki sonuçlar
doğurmak suretiyle etkisini gösterdiği işlemler icrai niteliktedir.
Tek yanlılık, kavram olarak tek bir irade açıklaması demektir.
Buradaki iradenin tek yanlılığı, tek bir kişi ya da organın iradesi
anlamında değil; işlemin tek yanlı bir irade açıklaması ile oluşması
anlamındadır. Bu nedenle, idari işlemdeki irade, tek bir makam ya da
organ tarafından açıklanabileceği gibi, birçok kişiden oluşan bir
organ veya kurul tarafından da açıklanabilir. Yine birden fazla idari
makam ya da organ, tek bir irade açıklaması için biraraya gelebilir.
İşte tüm bu hallerde idari işlem tek yanlıdır.»
D. 5D, E. 1995/4416, K. 1996/1911, T. 17.5.1996: «Kamu gücü ve kudretinin, üçüncü
kişiler üzerinde, ayrıca bir başka işlemin varlığına gerek olmaksızın, doğrudan doğruya
çeşitli hukuki sonuçlar doğurmak suretiyle etkisini gösterdiği işlemler icrai niteliktedir.
Tek yanlılık, kavram olarak tek bir irade açıklaması demektir. Buradaki iradenin tek
yanlılığı, tek bir kişi ya da organın iradesi anlamında değil; işlemin tek yanlı bir irade
açıklaması ile oluşması anlamındadır. Bu nedenle, idari işlemdeki irade, tek bir makam
ya da organ tarafından açıklanabileceği gibi, birçok kişiden oluşan bir organ veya kurul
tarafından da açıklanabilir. Yine birden fazla idari makam ya da organ, tek bir irade
açıklaması için biraraya gelebilir. İşte tüm bu hallerde idari işlem tek yanlıdır.»
Anayasa Madde 125 – «İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu
açıktır. »
AYM, E. 2009/83, K. 2011/29, T. 3.2.2011: «Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 2. maddesinde, Türkiye
Cumhuriyeti'nin bir hukuk devleti olduğu belirtilmekte, aynı Anayasanın 125. maddesinin birinci fıkrasında da,
“idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” denilmektedir.
Hukuk devleti, kişiye tüm hak ve özgürlükleri tanıyıp, bunlara saygı gösteren ve bu hakları koruyucu, adil bir hukuk
düzeni kuran ve bunu devam ettirmeye kendini zorunlu sayan ve bütün faaliyetlerinde hukuka ve Anayasa'ya uyan bir
devlet, demektir.
Hukuk devletinin dayandığı hukuki temellerden birisi ve belki de en önemlisi idarenin hukuka bağlılığının
sağlanmasıdır. Bu da ancak İdarenin, İdare Hukuku sahasında tesis ettiği işlem ve eylemlere karşı İdari Yargı yolunun,
Özel Hukuk hükümlerine göre yaptığı faaliyetlerine karşı ise Adli Yargı Yolunun açık tutulmasıyla mümkün olabilir.
Görüldüğü gibi, Anayasanın 125. maddesinin birinci fıkrasındaki “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı
yolu açıktır.” hükmü, hukuk devleti ilkesinin zorunlu bir sonucu olmaktadır. Hukuk devleti ilkesi uyarınca, idarenin her
türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açıklığının, yalnızca şekli olarak değil, aynı zamanda yargı yoluna
başvurulmayı engelleyici, zorlaştırıcı ve dava açmaktan caydırıcı olmasına yol açan hükümlerin konulmamasını
da gerektirmektedir.»