PROJEKT

LENDA: Fizike
KLASA: XI-G
GRUPI : I
TEMA: Kursimi i energjise elektrike

QELLIMI: Te nxjerrim ne pah menyrat sesi

energjia elektrike perdoret, cfare mund te
shkaktoje ajo si dhe menyrat e mundshme qe
njeriu mund te shfrytezoje per te kursyer
energjine elektrike ne favor te tyre dhe te natyres.

Punoi: Erlisa Demushi, Erisa Shaulli , Gledja

Xhani, Ersela Leka, Briselda Cenollari, Julian
Ceka
ANETARET E GRUPIT DHE DETYRAT PERKATESE
(Informacione hyrese te projektit)
1. -Cfare eshte energjia elektrike?
2. -Si matet rryma elektrike?
 Erlisa Demushi (kryetare) – Ndotja termike e mjedisit
 Gledia Xhani – Shperndarja e energjise elektrike deri ne shtepite tona
 Erisa Shaulli – Perdorimi i energjise berthamore; a mund te ndertohet nje
central berthamor ne Shqperi?
 Briselda Cenollari – Si mund ta kursejme energjine elektrike?
 Ersela Leka – Sistemi i shperndarjes se energjise elektrike
 Julian Ceka – Burimet alternative te energjise elektrike
 ENERGJIA ELEKTRIKE
Prodhimi i elektricitetit ose prodhimi i energjisë elektrike (ose gjenerimi i energjisë elektrike) është procesi i
gjenerimit të fuqisë elektrike nga burime të tjera të energjisë primare. Parimet themelore të gjenerimit të
energjisë elektrike u zbuluan gjatë viteve 1820-ta dhe fillimet e viteve 1830-ta nga shkencëtari britanik
Michael Faraday. Metoda e tij bazike ende përdoret edhe sot: elektriciteti gjenerohet nga lëvizja e një laku
prej teli, apo disk bakri në mes të poleve të një magneti.
Energjia elektrike është një formë energjie. Energjia elektrike është rrjedha e elektroneve. Gjithë materia është e
përbërë nga atome, dhe një atom ka një qendër, të quajtur një bërthamë. Bërthama përmban grimca të
ngarkuara pozitivisht të quajtura protone dhe grimcat e shkarkuara të quajtura neutrone. Bërthama e një atomi
është e rrethuar nga grimca të ngarkuara negativisht të quajtura elektronet. Ngarkesa negative e një elektroni
është e barabartë me ngarkesën pozitive të një protoni, dhe numri i elektroneve në një atom zakonisht është i
barabartë me numrin e protoneve. Një atom mund të fitojë ose të humbasë një elektron. Kur elektronet
"humbasin" nga një atom, lëvizja e lirë e këtyre elektroneve përbën një rrymë elektrike.
Energjia elektrike matet në njësitë e energjisë të quajtura watt. U emërua për të nderuar James Watt , shpikësi i
motorit me avull . Do të kërkonte gati 750 watt të barabarta me një kuaj fuqi. Një kilovat përfaqëson 1,000
vat. Një kilovat-orë (kWh) është e barabartë me energjinë prej 1,000 vat që punon për një orë. Sasia e
energjisë elektrike që prodhon një energji elektrike ose përdoruesi përdor një periudhë kohore matet në kilovat
orë (kWh). Kilovat-orë përcaktohen duke shumëzuar numrin e kW të kërkuar nga numri i orëve të përdorimit.
Për shembull, nëse përdorni një llambë drite 40 vat 5 orë në ditë, keni përdorur 200 vat energji ose 2. 2 kilovat
orë energji elektrike.
Erlisa Demushi
 NDOTJA TERMIKE
 Ndotja termike ndodh kur ndonjë faktor shkakton një ndryshim të padëshirueshëm ose të dëmshëm në
temperaturën e ambientit. Mjedisi më i prekur nga kjo ndotje është uji, megjithatë mund të ndikojë edhe në
ajër dhe tokë. Temperatura mesatare e mjedisit mund të ndryshohet si nga shkaqet natyrore ashtu edhe nga
veprimet njerëzore (antropogjene). Shkaqet natyrore përfshijnë zjarret e paprovokuara të pyjeve dhe
shpërthimet vullkanike. Ndër shkaqet antropogjene janë gjenerimi i energjisë elektrike, prodhimi i gazrave
serë dhe proceset industriale. Po kështu, sistemet e ftohjes dhe kondicionimit të ajrit kontribuojnë.
Fenomeni më i rëndësishëm i ndotjes termike është ngrohja globale, e cila nënkupton një rritje në temperaturën
mesatare planetare. Kjo është për shkak të të ashtuquajturit efekt serë.
Aktiviteti që gjeneron më shumë ndotje termike është prodhimi i energjisë elektrike nga djegia e lëndëve djegëse
fosile. Djegia e qymyrit ose produkteve të naftës shpërndan nxehtësinë dhe prodhon CO2, gazi kryesor i
serës.
Ndotja termike shkakton ndryshime fizike, kimike dhe biologjike që kanë një ndikim negativ në biodiversitetin.
Prona më e rëndësishme e temperaturave të larta është fuqia e saj katalitike dhe përfshin reaksionet
metabolike që ndodhin në organizmat e gjallë.
Erlisa Demushi
 TERMODINAMIKA

• Termodinamika është dega e Fizikës që studion bashkëveprimet e nxehtësisë me format e tjera të

energjisë. Termodinamika parashikon katër parime themelore:
1. Dy objekte me temperatura të ndryshme do të shkëmbejnë nxehtësi derisa të arrijnë ekuilibrin.
2. Energjia as nuk krijohet dhe as shkatërrohet, ajo vetëm transformohet.
3. Një formë e energjisë nuk mund të shndërrohet plotësisht në një tjetër pa humbje të nxehtësisë. Dhe
rrjedha e nxehtësisë do të jetë nga mesi më i nxehtë në më pak të nxehtin, kurrë e kundërta.
4. Nuk është e mundur të arrihet një temperaturë e barabartë me zero absolute.
• Këto parime të zbatuara për ndotjen termike përcaktojnë që çdo proces fizik gjeneron transferimin e
nxehtësisë dhe prodhon ndotje termike. Përveç kësaj, mund të prodhohet ose duke rritur ose ulur
temperaturën e mjedisit.

Erlisa Demushi
 Radioaktiviteti artificial, prej luftës së dytë botërore e këtej ka filluar të prodhohet në sasi shumë të madhe me
anë te elementeve kimike radioaktive të cilat janë përdorur për prodhimin e armëve kimike, diagnozave
mjekësore dhe prodhimin e energjisë. Epoka ushtarake e radioaktivitetit fillon me hedhjen e dy bombave
atomike nga amerikanët ne Hiroshima dhe Nagasaki të Japonisë. Bomba e Hiroshimës ka shkaktuar vdekjen e
66 mije njerëzve dhe 67 mije te tjerë janë plagosur. E keqja e madhe erdhi pastaj për faktin se edhe sot janë të
ndjeshme pasojat gjenetike në këtë rajon. Nëse kjo do të ndodhte serish, në minutat e para do të fosilizoheshin
1.1 miliard njerëz e do të plagoseshin rëndë 1.7 miliard të tjerë. Me pas do të ngriteshin re radioaktive që do të
shkatërronin cdo gjë të gjallë me përjashtim te baktereve, por në tërësi edhe infrasturkturën e ndërtuar nga
njeriu. Mendohet se kjo gjendje është përdorur dhe përdoret ende në industri për proddo të qendronte së paku
për 700 vite. Energjia e radioaktivitetit artificial himin e rrymes elektrike.Kjo në të vërtet sjell dobi të mëdha
ekonomike,por centrali bërthamor gjithmonë qëndron si një bombe e kurdisur e cila në avarit më të vogla jep
efekte dramatikisht negative për njerezit dhe ekonominë e tyre. Avaria e parë ka ndodhur në Angli në vitin 1957.
Si rezultat i kësaj është cliruar jodi radioaktiv i cili është grumbulluar në gjëndrën tiroide të njerëzve që kanë
jetuar në atë rrethinë. Atë vit anglezët kanë perdorur 2 milion litra qumësht të cilat kanë qenë të kontaminuara
me rrezatim jonizues.Rasti tjeter ështe avaria e centralit bërthamor të Cernobilit ne vitin 1986, të cilën rusët
jane munduar qe ta mbajne të fshehur e pasojat e kësaj avarie në aspektin gjenetik vazhdojnë edhe më tutje jo
vetëm ne rajonin e Cernobilit por edhe më gjërë nëpër Europë. Prandaj në shumicën e vendeve te zhvilluara ka
filluar mbyllja e plotë e këtyre centraleve bërthamore.
Erlisa Demushi
 SHPERNDARJA E ENERGJISE ELEKTRIKE NGA BURIMI DERI NE
SHTEPITE TONA

Energjia elektrike është fuqia që kanë grimcat e ngarkuara të një atomi për të
shkaktuar një veprim ose për të lëvizur një objekt. Lëvizja e elektroneve nga
një atom në tjetrin është ajo që rezulton në energji elektrike. Sa herë që futni një
pajisje elektrike ose karikues celulari në një prizë, energjia elektrike po i
fuqizon ato pajisje.​Magnetët që rrotullohen me shpejtësi po i shtyjnë elektronet
përreth, duke krijuar një fushë magnetike dhe një rrjedhë elektronesh që lëvizin
poshtë telit të bakrit. Rryma kalon në linjat e transmetimit të rrjetit elektrik dhe
nënstacionet elektrike, më pas në shtëpitë dhe bizneset tona. Kjo rrjedhë e
elektroneve është ajo që përbën energjinë elektrike.​Pjesa më e madhe e
energjisë elektrike prodhohet me turbina me avull duke përdorur lëndë djegëse
fosile, bërthamore, biomasë, gjeotermale dhe energji termike
diellore. Teknologji të tjera kryesore të prodhimit të energjisë elektrike
përfshijnë turbinat me gaz, hidroturbinat, turbinat me erë dhe fotovoltaikët
diellorë​
Energjia elektrike fillon udhëtimin e saj në termocentral, ku vjen në ekzistencë nëpërmjet perdorimit te
lëndëve djegëse fosile ose burimeve të rinovueshme, duke filluar nga qymyri dhe gazi natyror deri te energjia
hidroelektrike dhe e erës. Në shumicën e rasteve, këto burime përdoren për të fuqizuar turbinatnëpërmjet
forcave të gazit, avullit, ujit, erës, diellit, biomasës, gjeotermale dhe madje edhe ndarjes bërthamore. Teksa
turbinatrrotullohen, të fuqizuara nga burimi i tyre i zgjedhur i karburantit, boshti midis turbinës dhe
gjeneratorit e shndërron këtë energji kinetike në rrymë elektrike nëpërmjet fushës magnetike brenda
gjeneratorit- dhe prodhon tension. Pasi tensioni largohet nga gjeneratori, ai drejtohet në nënstacionin e
transmetimit. Tensioni eshte tashmë i lartë, transformatorët e mëdhenj brenda nënstacionit e rritin më tej atë në
nivele jashtëzakonishttë larta (rreth 115,000-500,000 volt). Kjo është thelbësore për transmetimin e tij efikas
drejt destinacionitperfundimtar. Transformatorëtmë pas ulin tensionin në stacionet/nënstacionet komutuese
përpara se të shpërndahen nëpër linjat e shpërndarjes në lagje. Pasi transformatorëtreduktojnë tensionin në
nivelemë të ulëta, ai shpërndahet në mënyrë më të sigurt në nivel lokal. Por ajo duhet të riparohet për siguri
përpara se të merret në shtëpinë tuaj. Kjo ndodh nëpërmjet transformatorëve të varur të lidhurme lehtësi në
linjat e shpërndarjes. Energjia elektrike më në fund dërgohet në shtëpinë tuaj nga transformatorët e
shpërndarjes nëpërmjet një telishërbimi të lidhurme shtëpinë tuaj. Nëse shërbimi është nën tokë, atëherë ai do
të kalojë përmes kutisë së njehsorit në mënyrë që kompania energjetike të mund të monitorojë sa energji
elektrike ju përdorni (dhe duhet të paguani). Për shërbimin e sipërm, ai do të lidhet nëpërmjet pikës së
kontaktitmidis objekteve tuaja dhe kompanisë elektrike, dhe më pas do të kalojëpërmes njehsorit.
 ENERGJIA BERTHAMORE DHE PERDORIMI I SAJ
Energjia bërthamore është energji e fituar me metodat e fisionit të kontrolluar në
ndërtesa qendrore Centrale Bërthamore. Dielli prodhon drite dhe energji
termike,te domosdoshme per jeten ne Toke. Brenda diellit berthamat e hidrogjenit
bashkohen per te formuar berthama heliumit. Gjate ketij procesi clirohet energji
berthamore. Pëparësitë e centralit bërthamor janë rezervat e bollshme dhe ҫmimi i
ulët i lëndës djegëse, ndotja dhe funksionimi i lirë në kushte normale, ndërsa si
mangësitë e centraleve bërthamore mund të quhen rrjedhjet ose dështimi i paisjeve
nga cka mund të kete lëshim të gazit radioaktiv ose i lëngut (ujit) që mund të
shkaktojë rrezik për shëndetin e komunitetit të afërt. Përdorimi i tij sjell disa
rreziqe që është e nevojshme të njihen në thellësi për të ruajtur sigurinë, si të
punëtorëve ashtu edhe të një qyteti të tërë. Energjia bërthamore është ajo që
prodhohet brenda një atomi. Brenda secilit atom ekzistojnë dy lloje të grimcave të
quajtura neutrone dhe protone. Elektronet vazhdimisht lëvizin rreth tyre, duke
siguruar një ngarkesë elektrike. Për të gjeneruar energji elektrike nga energjia,
duhet ta lëshoni atë energji nga bërthama e atomeve. Kjo mund të bëhet nga
bashkimi bërthamor ose Ndarja bërthamore. Ndarja bërthamore përdoret në
termocentralet bërthamore si proces për gjenerimin e energjisë elektrike. Kjo
energji nuk është vetëm e dobishme për prodhimin e energjisë elektrike, por ka
edhe fusha të tjera si p.sh. mjekësi, industri ose armë, për të cilët energjia
bërthamore është një lëndë e parë shumë e rëndësishme.
 A MUND TE NDERTOHET NJE CENTRAL BERTHAMOR NE
•
SHQIPERI?
Sipas mendimit tim në Shqipëri nuk mund të ndërtohet një central bërthamor për disa arsye, të cilat janë se një i tillë ndërtohet
vetëm në vendet të cilat janë shumë të zhvilluara nga çdo anë dhe Shqipëria nuj është një e tillë, ato kanë një kosto të lartë, gjë të
cilën Shqipëra nuk e siguron dot. Vendet të cilat e kanë një të tillë janë vetëm vendet me potencial të fuqishëm ekonomik, të
zhvilluar në të gjitha fushate shkencës siç është Franca, Gjermania , shumë vende në Amerikë etj. Një arsye tjetër është se vendi ynë
nuk siguron mjetet apo kishtet e përshtatshme me një vend të specializuar dhe specialistë të kësaj fushe. Sigurisht që mendoj se
duhen njerëz shumë të specializuar të fushës pasi e kemi dëgjuar katastrofën e Cernobilit. Pastaj për sa i përket asaj që Shqipëria dhe
Kroacia të bashkëpunojnë oër të krijuar një central të tyren që të mos varen nga serbia, nuk jam aspak dakord, pasi pak më lartë
përmenda kushtet që duhet të ketë një shtet për të ndërtuar një cebtral të tillë dhe e dimë që Kroacia nuk mbahet si një vend shumë i
zhvilluar apo që i pkotëson të gjitha kushtet për të ndërtuar një të tillë. Ndërtimi i një cebtrali bërthamorë bëhet në vendet hidrike
dhe Shqipëria e siguron këtë kusht. Ndërtimi i centralit bërthamor është menduar të bëhet në afërsi të liqenit të Shkodrës, pasi ky
rajon është baseni më ujëmbajtës i vendit. Këtu ndalojnë dhe derdhen në det lumenjtë Drin, Buna dhe të tjerë, me shumë ujë,
shoqëruar me delta të gjera. Bien shumë shira. Përmbytjet janë të përvitshme dhe sjellin shumë dëme. Janë katastrofa që
shkatërrojnë të mbjella, ara, kopshte dhe fshatra. Mbushen kënetat e vjetra dhe lindin të reja. Ndërtimi gjeolog-tektonik është shumë
më i komplikuar sesa duket në sipërfaqe. Dallohet lehtë thyerja Shkodër–Pejë. Po ashtu devijimi i lumit Drin dhe derdhja e tij pranë
Lezhës, është rrjedhojë e ndërlikimeve të thyerjes të Drinit. Këtu kthesa strukturore duhet të shoqërohet edhe me prishje të tjera, pa
dalje në sipërfaqe. Tërmeti i vitit 1979 ishte shkatërrues. Pra zona e Shkodrës është absolutisht e papërshtatshme për ndërtimin e
centralit bërthamor, pasi rreziku sizmik është mjaft i madh, tërmetet janë të pritshme. Sikur të ndodhin edhe shpërthime të centralit
bërthamor, atëherë zona industriale dhe bujqësore Shkodër – Lezhë shndërrohet në shkretinë. Përmbytjet do të jenë të tmerrshme ,
prandaj arrijmë në përfundimin se në Shqipëri nuk duhet ndërtuar një i tillë.
Avantazhet
• Edhe pse ka konotacione negative, nuk duhet gjykuar nga lajmet dhe madje edhe filmat për aksidentet dhe mbetjet
radioaktive. Realiteti është se energjia bërthamore ka shumë përparësi. Më të rëndësishmet janë sa vijon:
• Energjia bërthamore është e pastër në procesin e prodhimit të saj. Në fakt, shumica e reaktorëve bërthamorë
lëshojnë vetëm avuj të padëmshëm uji në atmosferë. Nuk është dioksidi i karbonit ose metani, ose ndonjë gaz ose
gaz ndotës tjetër që shkakton ndryshime klimatike.
• Kostoja e prodhimit të energjisë është e ulët.
• Për shkak të fuqisë së fuqishme të energjisë bërthamore, një sasi e madhe e energjisë mund të gjenerohet në një
fabrikë të vetme.
• Almostshtë pothuajse e pashtershme. Në fakt, disa ekspertë besojnë se ne duhet ta klasifikojmë atë si energji të
rinovueshme, sepse rezervat aktuale të uraniumit mund të vazhdojnë të prodhojnë të njëjtën energji si tani për
mijëra vjet.
• Brezi i tij është konstant. Ndryshe nga shumë burime të energjisë së rinovueshme (të tilla si energjia diellore që
nuk mund të gjenerohet gjatë natës ose era që nuk mund të gjenerohet pa erë), prodhimi i tij është i madh dhe
mbetet konstant për qindra ditë. Për 90% të vitit, duke përjashtuar rimbushjet e planifikuara dhe mbylljet e
mirëmbajtjes, energjia bërthamore po funksionon me kapacitet të plotë.
Disavantazhet
• Siç mund të prisni, energjia bërthamore gjithashtu ka disavantazhe të caktuara. Më kryesoret janë si më poshtë:
• Mbeturinat e saj janë shumë të rrezikshme. Në përgjithësi, ato janë negative për shëndetin dhe mjedisin. Mbetjet
radioaktive janë të kontaminuara rëndë dhe vdekjeprurëse. Degradimi i tij kërkon mijëra vjet, gjë që e bën
menaxhimin e tij shumë delikat. Në fakt, ky është një problem që ende nuk e kemi zgjidhur.
• Aksidenti mund të jetë shumë serioz. Termocentralet bërthamore janë të pajisura me masa të mira sigurie, por
mund të ndodhin aksidente, në këtë rast aksidenti mund të jetë shumë serioz. Ishulli i Tre Mijeve në Shtetet e
Bashkuara, Fukushima në Japoni ose Çernobili në ish -Bashkimin Sovjetik janë shembuj të asaj që mund të ndodhë.
• Ata janë shënjestra të prekshme.Pavarësisht nëse është një fatkeqësi natyrore apo një akt terrorizmi, një central
bërthamor është një objektiv, dhe nëse shkatërrohet ose dëmtohet, do të shkaktojë humbje të mëdha.
 SISTEMI ELEKTROENERGJETIK
Sistemi elektroenergjetik ka per qellim te prodhoje, transmetoje dhe shperndaje
energjine elektrike. Per prodhimin dhe transmetimin e energjise elektrike perdoret
sistemi trefazor i rrymes alternative. Pjeset kryesore te sistemit elektroenergjetik

01.
jane: Centralet elektrike qe bejne gjenerimin e energjise elektrike, Linjat
transmetuese, te cilat bejne transmetimin dhe shperndarjen e energjise, nenstacionet
me stabilimente, dhe Ngarkesat te cilat e shpenzojne energjine elektrike. Centralet
elektrike bejne shnderrimin e energjise kimike te thengjillit, naftes ose gazit
natyror, ose energjine potenciale te ujit, ose energjine nukleare ne energji elektrike.
Ne termocentralet me fosile ose nukleare, energjia termike shnderrohet ne shtypje
te larte te avujve me temperature te larte e cila ve ne levizje turbinen e cila ne
menyre mekanike eshte e lidhur ne gjeneratorin elektrik. Ne hidrocentralet, renia e
ujit e fut ne levizje turbine e gjenerator. GJeneratori prodhon energjine elektrike ne
forme te tensionit dhe rrymes. Tensioni i gjeneratorit sillet rreth 11-25kV, i cili
eshte i vogel per bartjen e fuqise ne largesi te medha. Keshtu, ne transformatorin
afer gjeneratorit, tensioni rritet dhe njeheresh rryma zvogelohet qe te mundesoje
bartjen e energjise ne distanca me te largeta.
 RRJETI I SISTEMIT ELEKTROENERGJETIK
Rrjeti i sistemit elektroenergjetik, duke u bazuar ne nivelin e tensionit, eshte i ndare ne sistemin
per bartje dhe shperndarje. Sistemi i tensionit eshte treguar me vleren mesatare te tensionit te
linjes, qe eshte tensioni ne mes te percjellesve te linjes. Vlerat nominale te tensionit qe
shfrytezohen ne pjeset e sistemit per prodhimin, mbartjen dhe shperndarjen e energjise elektrike
jane te standardizuara. Keto jane: - per pjeset e sistemit mbi 1000V, 750kV, 400kV, (220kV),
110kV, (35kV) dhe 20kV perkatesisht 10kV, dhe - per pjeset e sistemit nen 1000V - 400V.
Sistemi transmetues bene mbartje transportimin e fuqise trefazore nga centrali elektrik deri ne
qendren e ngarkeses. Ne zonat e hapura kryesisht perdoren linjat transmetuese ajrore. Ne qytetet
e medha dhe te mbipopulluara per transmetimin e energjise elektrike me se shpeshti perdoren
linjat kabllore nentokesore. Linjat kabllore nentokesore kane cmim te larte por jane me estetike
dhe te preferuara per mjedisin. Zakonisht, cmimi per kilometer per linjat transmetuese ajrore
eshte 6-10 here me i ulet se sa i linjave nentokesore kabllore.
 PSE DUHET TE KURSEHET ENERGJIA ELEKTRIKE NE
SHTEPI
• Kursimi i energjisë është një detyrim moral ndaj mjedisit dhe në të njëjtën kohë
një domosdoshmëri që kontribuon në mirëqenien ekonomike të secilit prej nesh
falë një ulje të konsumit. 80% e dioksidit të karbonit të emetuar në atmosferë
gjenerohet nga prodhimi i energjisë dhe përfaqëson 89% të gazrave serë që
rrjedhin nga aktivitetet njerëzore.
• Sot ne jemi në një pikë kthese në sistemin energjetik botëror përpara të cilit
është thelbësore të zbatohet një ndryshim rrënjësor në menaxhimin e konsumit,
mënyra më e mirë për ta bërë këtë është kursimi i energjisë duke shmangur
harxhimin.
• Le të shohim në detaje cilat janë arsyet prodhimin e energjisë elektrike dhe për
themelore pse duhet të kurseni energji ngrohje.
dhe cilat masa paraprake duhet të merrni Karburantet fosile duhet të plotësojnë
për të filluar ta bëni atë në një mënyrë të kërkesat gjithnjë e në rritje të energjisë
vetëdijshme. Reduktimi i konsumit të duke shkarkuar substanca ndotëse në
energjisë sot bëhet një qëndrim i atmosferë që janë absolutisht të
domosdoshëm për dy arsye themelore dëmshme për njerëzit dhe mjedisin.
dhe të lidhura ngushtë: kufizimi i
shterimit të karburanteve fosile dhe
zvogëlimi i ndotjes duke luftuar
ndryshimin e klimës. Të ballafaquar me
një kërkesë gjithnjë në rritje për energji,
sot ne jemi duke dëshmuar një varfërim
të burimeve të energjisë jo të
rinovueshme të cilat i përdorim për
 ENERGJIA ELEKTRIKE NE SHQIPERI

Burimi aktual i energjisë elektrike në Shqipëri është kryesisht nga hidrocentralet, megjithatë, kjo nuk
është shumë e besueshme pasi niveli i ujit luhatet. Verbund, një kompani austriake, dhe Shqipëria
kanë bërë një marrëveshje për ndërtimin e hidrocentralit të Ashtës në vitin 2012. Ajo llogaritet të
furnizojë me energji elektrike rreth 100.000 familje. Shqipëria vijon të mbetet një vend deficitar sa i
përket energjisë elektrike në terma shumëvjeçarë. Përgjatë tre viteve të fundit, deficiti mesatar vjetor
ka qenë 1.3 miliardë kWh.
Aktualisht rreth 40% e energjisë së prodhuar në Shqipëri vjen nga hidrocentralet nën pronësi private, të
ndërtuara me koncesion ose të privatizuara ndërsa 60% vjen nga hidrocentralet e kaskadës së Drinit,
të cilat mbeten nën pronësi shtetërore.
Prodhuesi më i madh privat është Devoll Hydropower, kompania e koncesionit që ndërtoi dy
hidrocentrale mbi lumin Devoll, me 683 milionë kWh të prodhurara gjatë vitit 2021 ose 7.6% të
totalit të energjisë së prodhurar në vend.
 CFARE JANE ENERGJITE E
RIPERTERITSHME
 Energjitë e ripërtëritshme janë energjitë që fitohen nga
resurse të ndryshme nga ato që përdoren sot. Kjo lloj energjie
synon të jetë sa më e pastër dhe sa më pak e dëmshme për
mjedisin jetësor. Kjo lloj energje nxirret nga resurse të
përsëritshme, si era, rrezet e diellit, uji etj. Në energjitë e
ripërtëritshme bëjnë pjesë:
1. Hidroenergjia,
2. Energjia e erës,
3. Energjia solare,
4. Energjia gjeotermale
Erlisa Demushi
 ENERGJIA E ERES
Të gjitha energjitë e ripërtëritshme vijnë nga dielli. Toka merr
energji nga dielli dhe rreth 1-2% e kësaj energjie
shndërrohet në energji të erës. Energjia që merret nga dielli
dhe që shndërrohet në atë të erës, është rreth 50-100 herë
më shumë se sa energjia që merr biomasa e gjithë planetit
nga dielli. Era nuk është gjë tjetër veçse lëvizja e rrymave të
ajrit të cilat shkaktohen nga diferenca e temperaturave në
tokë dhe janë të shpërndara sipas relievit të vendit. Energjia
që shfrytëzojmë është energjia kinetike e levizjes së
rrymave të ajrit. Kjo energji është në proporcion me masën
e trupit dhe me katrorin e shpejtësisë së lëvizjes. Energjia
kinetike e erës varet nga densiteti i ajrit, pra nga masa e tij
për njësi vëllimi, si dhe shpejtësia e erës. Energjia kinetike e
erës është proporcionale me shpejtësinë e erës. Ndërsa fuqia
e centralit me erë, është proporcionale me sipërfaqen e
fletëve të turbinës dhe shpejtësinë e erës në fuqinë e tretë.
Kur fryn era, krahët rrotullohen dhe lëvizin turbinën që
prodhon energji. Sa më e madhe të jetë era, aq më shumë
prodhohet energji. Turbina me erë bënë shndërrimin e
energjisë kinetike të erës, në energji mekanike. Kështu
turbinat me erë vihen në lëvizje nga energjia kinetike e erës
në një helikë të përbërë nga dy ose me shumë fletë, të
lidhura mekanikisht me gjeneratorin elektrik.
Pjesët kryesore në një turbinë me erë, janë: rotori,
skeleti kryesor, sistemi i drejtimit të shasisë së
turbinës, trupi i turbinës dhe kulla. Vetë rotori
është i përbërë nga shasia e kokës së turbines,
fletët dhe sipërfaqet e kontrollit aerodinamik.
Sistemi i drejtimit të shasisë kryesore, mund të
jetë i motorrizuar ose i lirë, duke u varur nga
turbina ku është instaluar. Trupi i turbinës
është i përbërë nga gjeneratori, kutia e
shpejtësisë, frenat dhe boshtet, si edhe paisjet
lidhëse shtesë, që i mbajnë të gjitha këto
bashkë. Skeleti kryesor vepron si një shasi ku
të gjithë pjesët e përmendura më sipër,
montohen dhe janë të përmbledhura nga
kapaku i turbinës. Të gjitha sa u permendën më
sipër, janë të montuara në majë të kullës së
turbinës, e cila është e përbërë nga pjesa mbi
tokë dhe themelet.
Erlisa Demushi
FALEMINDERIT PER VEMENDJEN TUAJ!