Clirimi I

Tiranes
*Operacioni për
çlirimin e Tiranës*

Operacioni mësymës për çlirimin e Tiranës u

përgatit dhe u zhvillua në kuadrin e mësymjes së
përgjithshme të UNÇSH-së për çlirimin e plotë të
Shqipërisë. Ai ishte vijimi dhe kulmi i mësymjes së
përgjithshme.

Çlirimi i kryeqytetit pati rëndësi të madhe politike

e ushtarake. Ai kurorëzoi fitoren e Luftës
Antifashiste Nacionalçlirimtare, i shkaktoi humbje
të mëdha forcave gjermane dhe vonoi tërheqjen e
tyre nga territori Shqiptar. Njësitë e Korparmatës
1 realizuan me sukses detyrën që u ngarkoi Shtabi i
Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare.
 Përgatitja dhe objektivat e
operacionit:
Në periudhën shtator-tetor 1944, Komanda e
përgjithshme e UNÇSH përpunoi planin operativo-
strategjik për çlirimin e Tiranës. U dërguan urdhra
për zhvendosjen e divizioneve, brigadave dhe
njësive të tjera territoriale drejt Tiranës.

• Çlirimi me çdo kusht i Tiranës dhe qyteteve të

tjera rreth saj (Elbasan, Peqin, Rrogozhinë,
Kavajë, Durrës, Shijak, Krujë;
• Asgjësim ose kapje rob të forcave armike të
përqendruara në trekëndëshin Elbasan-Durrës-
Krujë;
 *Periudha e parë e luftes

Forcat e Brigadave që luftonin në kryeqytet i vazhduan pandërprerë sulmet e tyre për

asgjësimin e armikut të rrethuar dhe në mëngjesin e 16 nëntorit u hodhën në sulmin
përfundimtar për çlirimin e Tiranës. Si rrjedhojë forcat e Brigadës 1 pushtuan Shtëpinë e
Oficerëve, Sahatin, Teatrin, etj.Forcat e Brigadës VIII përparuan në rrugën e Kavajës dhe morën
takim me krahun e djathtë të Brigadës I, duke e ngushtuar edhe më shumë unazën e rrethimit
të armikut në qendër të kryeqytetit. Forcat e Brigadave që luftonin në kryeqytet i vazhduan
pandërprerë sulmet e tyre për asgjësimin e armikut të rrethuar dhe në mëngjesin e 16 nëntorit
u hodhën në sulmin përfundimtar për çlirimin e Tiranës. Si rrjedhojë forcat e Brigadës 1
pushtuan Shtëpinë e Oficerëve, Sahatin, Teatrin, etj.Forcat e Brigadës VIII përparuan në rrugën e
Kavajës dhe morën takim me krahun e djathtë të Brigadës I, duke e ngushtuar edhe më shumë
unazën e rrethimit të armikut në qendër të kryeqytetit.
 Sulmi
Në mbrëmjen e 29 tetorit të
vitit 1944, forcat e
Brigadës I e asaj IV kaluan
në mësymje të
njëkohshme, pa përgatitje
me artileri.
Ndryshe nga faza
përgatitore, kur sulmet
ndërmerreshin pas orës 20,
ata sulmuan më herët duke
e zënë armikun në befasi.
Rezultatet
Fronti i brendshëm Brigada 1 kapi
pikëmbështetjet:
• Kazermat e Xhenios,
• Varri i Bamit,
• Spitalet,
• Medreseja, etj.
Megjithëse ato u përsëritën disa herë,
përparim nuk pati, sepse armiku ishte
shumë i fortifikuar në këtë sektor.
Megjithatë, lehtësuan veprimet e
Brigadës 1 që përforcoi më shumë
objektet më të rëndësishme.
 Fronti i jashtëm

Dy batalionet e Brigadës 4 dhe Bataloni “Antonio Gramshi” i Brigadës 5

dhanë goditje të njëpasnjëshme kundër autokolonave gjermane në:
• Qafë - Kërrabë,
• rrugën Durrës - Vorë - Tiranë
• Shijak

Të efektshme dhe rezultateve ishin edhe goditjet në vijimësi të Brigadës 15

Sulmuese kundër garnizoneve të armikut si në rrethinat e Elbasanit, ashtu
edhe brenda në qytet.
 Krimet e luftës nga forcat e UNÇSH-së
Edhe gjatë luftës për çlirimin e Tiranës, partizanët vazhdonin politikën e
ekzekutimit të robërve të luftës dhe ushtarëve të plagosur që ishin dorëzuar,
që përbënte një shkelje të Konventës së Gjenevës, dhe akt krimesh lufte.
Burimi thotë se nuk ka parë të jetojë ndonjë gjerman i plagosur. Shumë pak
robër u mbajtën nga UNÇSH. Fati i tyre mbrapa asnjëhere nuk u mor vesh.
Raportet britanike dhe amerikane të kohës tregojnë për vrasjen e qindra
gjermanëve që u gjetën të plagosur nga partizanët, në Spitalin Ushtarak në
Tiranë, gjë që përbën krim lufte e që ende dhe sot mbetet një krim i
padënuar dhe i pandëshkuar.
 Periudha e fundit

Goditja kryesore në frontin e brendshëm të jepej me krahët e

brendshëm të dy Brigadave (IV, VIII) në sektorin e Tiranës së Re dhe
ajo ndihmëse me një Brigadë (I) në Tiranën e Vjetër.

Brigada 1 mori detyrë të Një tjetër brigadë të ngushtonte

asgjësonte armikun në frontin, të vijonte mësymjen në
pikëmbështetjet e tij në: vijën:
• Pallati Mbretëror - në të majtë të
• Autorepart, kishës së Shënprokopit
• Burgu i Ri, • Tiranës së Re,
• Radio Tirana, • sheshin e ministrive.
• hotel «Dajti»,
 Mësymja (11 nëntor 1944)

Gjatë natës së 10 - 11 nëntorit u zhvilluan veprime sulmuese në të gjithë

sektorët e mësymjes pa ndryshuar regjimin e mëparshëm të luftimeve.

Më 11 nëntor shtabet e brigadave, veçanërisht ai i Brigadës VIII dhe ato të

batalioneve, u njohën me terrenin dhe organizuan luftimin ku përcaktuan:

• mbrojtjen e armikut,
• sektorët dhe drejtimet e mësymjes,
• mënyrën e veprimit për marrjen e pikëmbështetjeve,
• u dhanë detyrat luftarake,
• u organizua bashkëveprimi etj
 *Beteja e Mushqetasë*

Grupimi luftarak gjerman që ishte larguar i fundit nga Greqia, u tërhoq

nga Elbasani në dy drejtime:
• një autokolonë me rreth 3000 forca lëvizi në rrugën Elbasan – Tiranë;
• autokolona tjetër me efektiv rreth 4000 forca, lëvizi në rrugën: Elbasan -
Peqin - Kavajë - Durrës - Vorë.

Arsyeja që të siguronin kushte sa më të mira lëvizjeje, të merrnin me vete

garnizonet e vendosura në të dy drejtimet, si dhe tu vinin në ndihmë
forcave të rrethuara në Tiranë.

Autokolona gjermane që tërhiqej në rrugën Elbasan - Tiranë, më 13 nëntor

u godit ashpër e befasisht në rajonin e Qafë - Kërrabës nga forcat e
Batalionit të 1-rë të Brigadës IV. Armiku nuk mundi të kalonte sektorin e
pritës, pësoi humbje dhe për shkak se e zuri nata, u detyrua të ndalej në
vend.
 *Çlirimi i Tiranës*

Forcat e Brigadave që luftonin në kryeqytet i vazhduan pandërprerë sulmet

e tyre për asgjësimin e armikut të rrethuar dhe në mëngjesin e 16 nëntorit u
hodhën në sulmin përfundimtar për çlirimin e Tiranës.

Si rrjedhojë forcat e Brigadës 1 morën:

• Shtëpinë e Oficerëve,
• Sahatin,
• Teatrin, etj.

Forcat e Brigadës VIII e ngushtuan edhe më shumë unazën e rrethimit të

armikut në qendër të kryeqytetit.

Natën, duke u gdhirë 17 nëntori, komanda gjermane nuk shikonte asnjë

mundësi shpëtimi. Në mëngjesin e 17 nëntorit të vitit 1944, pas 19 ditë e net
luftë të ashpër e të pandërprerë, Tirana, u çlirua.
 Fitorja e Luftës Antifashiste
Nacional çlirimtare Shqiptare
Çliri­mi i kryeqytetit pati rëndësi të madhe • Kohëzgjatja - 2 muaj, 19 ditë radhazi
politike e ushtarake. Ai kurorëzoi fitoren e për çlirimin e kryeqytetit.
• Të rënë – 127 veta
Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare; i • Të plagosur – 290 veta
shkak­toi humbje të mëdha, e vonoi tërheqjen • Humbjet e armikut
e forcave gjermane. Njësitë e Korparmatës 1 • 3000 të vrarë dhe shumë të plagosur,
• 300 robër,
realizuan me sukses detyrën që u ngarkoi • 25 topa,
Shtabi i Përgjithshëm i UNÇSH.Lufta për • 4 tanke,
çlirimin e Tiranës ishte operacioni më i madh • 100 mitralozë,
i shkallës operativo-strategjike i zhvilluar • 200 automjete,
• 250 karro me materiale të ndryshme,
nga UNÇSH-ja për çlirimin e qyteteve.