Malzeme Bilimine Giriş Elektrik

Prof. Dr.
İlyas UYGUR
Ofis: M-6. 308
1. Materials Science and Engineering an
Introduction (Malzeme Bilimi ve Mühen.
Çeviri:Kenan Çengel, Nobel yayıncılık) 2018
W.D. Callister 5th ed. John Wiley&Sons Inc.
London
2.Mühendisler için Malzeme Bilimine Giriş
Çeviri: Murat Baydogan Literatür Yayıncılık - İstanbul, 2018
3.Malzeme Bilgisi ve Muayenesi
Temel Savaskan Celepler Matbaacılık – Trabzon, 2009
Material Databases
• Matweb.com
• Matmach.com
• Asminternational.org
• Materialconnexion.com
• Ulprospector.com
• Materialsproject.org
• Chemspider.com
İÇERİK
1. Malzeme nedir ve çeşitleri
2. Atomik yapı, atomlar arası bağlar
3. Kristal yapı hataları
4. Malzemedeki kusurlar
5. Metallerin mekanik özellikleri
6. Gerilme ve uzama, basma, eğme, burulma, sertlik,darbe, sürünme,
yorulma özellikleri
7. Elektriksel İletkenlik
8. Super iletken ve Yarıiletkenlik
9. Elektrik-Elektronik malzemeler
10. Diyot, Transistör, Tristör, Diyak, Triyak, Direnç, Potansiyometre,
Kondansatör, Bobin
11. Yalıtkanlar; Dielektriksel özellikler
12. Manyetik Özellikler
13. Optik Özellikler
14. Isıl Özellikler
GİRİŞ
 MALZEME
ANA MALZEMELER
 METALLER
METALLER
Metaller, 1,+2 veya +3 valans elektorona sahip aktif elementlerdir,
ısıyı, elektriği iyi iletirler, yüksek dayanım ve rijitliğe sahip, oda sıcaklıgında
kolayca şekillendirilebilen metaller, demir alaşımlar ve demir dışı alaşımlar
olmak üzere 2’ye ayrılırlar.
1. Demir Alaşımlar:
a. Sade C Çelikler:
* Az C’ lu Çelikler - %0,2’ den az, Demir
* Orta C’ lu Çelikler - %0,2 - %0,6 arasında.Örn: Mil, tel, dingil, ray
* Yüksek C’ lu Çelikler - %0,6’ dan fazla Örn: Torna kalemi, matkap uçları
b. Alaşımlı Çelikler:
* Düşük Alaşımlı Çelikler – alaşım element miktarı toplamada %5’ i geçmez.
* Takım Çelikleri – Örn: Tornavida, kalıplar
* Paslanmaz Çelikler – En az %12 oranında Cr içerirler.
c. Dökme Demirler:
* Gri Dökme Demirler Örn: Otomobil motor blokları
* Beyaz Dökme Demirler. Örn: Demir yolu vagonu fren pabuçlarında
* Temper D.D.
METALLER
Demir Alaşımlar
Orta C’lu Çelikler Yüksek C’lu Çelikler Takım Çelikleri
(Dingil) (Torna Kalemi) (Tornavida)
METALLER
Demir Alaşımlar
Gri Dökme Demir Gri Dökme Demir
(Otomobil Motor Blokları) (Fren Diski)
METALLER
2. Demir Dışı Alaşımlar:
a. Hafif Alaşımlar:
* Zn Alaşımlar - Örn: ZAMAK (Zn,Al,Mg alaşımı)
* Al Alaşımlar – Örn: Soğutucu yapımında, Uçaklarda
* Mg Alaşımlar- Örn: El matkabı, sarjlı tornavida, Biyo bozunur implant
* Ti Alaşımlar – Örn: jet motorları, füzeler ve uzay araçları
b. Ağır Alaşımlar
* Cu Alaşımlar – Örn: Tunç (Bronz) [Cu-Sn, Cu-Ni, Cu-Al], Pirinç [Cu-Zn]
* Pb Alaşımlar – Örn: Yumuşak lehim (Pb-Sn)
* Ni Alaşımlar – Örn: Parlak, paslanmaz ev ve mutfak eşyaları, yüksek
sıcaklık
c. Reflakter Metal Alaşımlar
* Mo Alaşımlar – Örn: Röntgen lambası yapımında
* Ta Alaşımlar
* W (Tungusten )Alaşımlar – Örn: Ampullerde kullanılır
d. Kıymetli(Değerli) Alaşımlar
* Au Alaşımlar
* Ag Alaşımlar
METALLER
Demir Dışı Alaşımlar
Zn Alaşımlar Al Alaşımlar Ti Alaşımlar
(Sacların Kaplanması) (Soğutucularda) (Jet Motorları)
Zn Alaşımlar (Zamak Al Alaşımlar Ti Alaşımlar

Enjeksiyon Parçaları) (Jant) (Ti Kaplama)
METALLER
Cu Alaşımlar Cu Alaşımlar Pb Alaşımlar
(Tunç-Bronz) (Pirinç) (Lehim Teli)
METALLER
Ni Alaşımlar W Alaşımlar
(Paslanmaz (Ampuller)
Ev Eşyaları)
SERAMİKLER
SERAMİKLER
Seramikler; Camlar, klasik seramikler, mühendislik seramikleri ve
elektronik malzeme olmak üzere 4 grupta incelenir.
1. Camlar:
a) Na (Soda) esaslı
b) B esaslı
2. Klasik Seramikler:
c) Porselen
d) Tuğla, kiremit, güveç
e) Mermer
f) Çimento
3. Mühendislik Seramikleri:
g) Oksitler – Al2O3, FeO3, NiO, TiO
h) Karbürler – SiC, TiC
i) Nitrürler – FeN, TiN, AlN
4. Elektronik Malzeme:
j) Ferritler
k) Ferroelektrik
l) Yarı İletken
m) Süper İletken
SERAMİKLER
Porselen Mermer Ferritler
Güveç Çimento Yarı iletkenler

 POLİMERLER
POLİMERLER
Polimerler; Termoplastikler, termosetler ve doğal polimerler olmak
üzere 3 grupta incelenir.
1. Termoplastitler
2. Termosetler
a) Kısmi Kristalimsi
• Polyamid a) Aşırı (Kuvvetli) Bağlı
• Epoksi
• Polyetreherketron (PE)
• Aminoplast
b) Amorf Yapı • Silikon
• Polysitren (ABS)
• Polyester
• PVC
• Polykarbonat (PC) b) Basit (Zayıf) Bağlı
• Doğal kavcuk
• Silikon kavcuk
3. Doğal Polimerler
a) Selüloz Esaslı
b) Protein Esaslı
POLİMERLER
Polyemid PVC Epoksi
(Naylon İplik) (Pencere) (EpoksiBakırPlaket)
Doğal Kavcuk Polyester

(Ayakkabı Tabanı) (Su Deposu)
YAN MALZEMELER
 KOMPOZİTLER
KOMPOZİTLER
Kompozitler; iki veya daha fazla malzemenin karışımından üretilir
Beton, kontraplak, cam ve fiber tipik kompozitlere örnektir. Yapılarını oluşturan
malzemeler ve yapı bileşenlerinin şekline göre 2 şekilde sınıflandırmak
mümkündür.
Yapılarını Oluşturan Malzemelere Göre

1. Metal Esaslı Kompozit (MEK) Örn:Al + %25 Al2 O3
2. Seramik Esaslı Kompozit (SEK) – Örn: TiC + %5 Fe, TiC + %10 PVC
3. Polimer Esaslı Komposit (PEK) – Örn: PVC + %10 Al
Yapı Bileşenlerinin Şekline Göre

1. Çökelti Fazlı
2. Parçacık Takviyeli
3. Fiber (lif) Takviyeli
4. Doğal Kompozitler
5. Kırpıntı (whisker)
KOMPOZİTLER
Polimer Esaslı Seramik Esaslı
(Tenis Raketi) (Diş Protezi)
Metal Esaslı (Basınçlı türbin kanatçığı)

YAN MALZEMELER
 YARI İLETKENLER
BİYO-MALZEMELER
YARI İLETKENLER
Elektriksel Özellikleri iletkenlerle, yalıtkanların arasındadır. Yarı iletkenlerle
(Silisyum, Germanyum) entegre devreler yapılabilmektedir. Bu entegre
devreler elektronik ve bilgisayar teknolojisindeki değişimin en köklü
sebeplerinden biri olmuştur.
Diyot Transistör Entegre
BİYO-MALZEMELER
Zarar Görmüş veya yok olmuş parçaların yerine insan vücuduna konan
parçalardır. Titanyum, Krom, Ni, Al, Mg, Au… vb gibi metal ve alaşım
biyomalzeme olarak kullanılır.
İmplant Bacak Protezi

MALZEMENİN TİPİK
ÖZELLİKLERİ
MALZEMENİN TİPİK ÖZELLİKLERİ
Malzemenin özelliği, mekanik, fiziksel ve teknolojik olmak üzere 3
grupta
incelenir.
Mekanik Özellikler
1. Sürünme, sürünme hızı
2. Aşınma oranı, tokluk
3. Gerilim-kopma özellikleri
4. Süneklik
5. % uzama, % kesit daralması
6. Sertlik, Çizilme direnci
7. Yorulma, Dayanım sınırı, Akma Dayanımı
8. Elastikiyet modülü
9. Geçiş Sıcaklığı
10.Darbe, Emilen enerji
Mekanik Özellikleri
Aşınma Gerilim-Kopma Süneklik
(Araç Lastiği)
Darbe, Emilen Enerji

Fiziksel Özellikler
1. Kimyasal, Korozyon
2. Manyetik, Ferrimagnetik, Ferromagnetik, Paramagnetik
3. Saflaştırma
4. Yoğunluk (özgül ağırlık)
5. Elektriksel İletkenlik, Yalıtkanlık
6. Optik, Emme, Renk, Kırınım, Kırılma
7. Lazer davranışı
8. Ferroelektirik, Piezoelektrik
9. Isıl kapasite, Isıl iletkenlik, Isıl genleşme
10.Fotoiletkenlik
11.Yansıma, İletme
Teknolojik Özellikler
1. Dökülebilirlik
2. Dövülebilirlik
3. Kaynak Edilebilirlik
4. Talaşlı İmalat
Fiziksel Özellikleri
Korozyon Magnetik Kırılma (Işığın kırılması)
Piezoelektrik Fotoİletkenlik (FiberoptikKablo)

Teknolojik Özellikleri
Dökülebilirlik Dövülebilirlik
Kaynak Edilebilirlik Talaşlı İmalat

ATOMUN YAPISI
ATOMUN YAPISI
Atom; en küçük partikül, görülmez ve bölünemez parça olarak
tanımlanır. Elektron, proton ve nötronlardan oluşur. Elektonlar
negatif(-), protonlar pozitif (+) ve nötronlar yüksüzdür.(nötr)
Atom Numarası; Atomda bulunan proton sayılarının toplamına denir.

Kütle Numarası; Atomda bulunan proton sayısı + nötron sayısı toplamına denir.
Nötr bir atomda proton sayılarının toplamı nötron sayılarının toplamına eşittir.
ATOMUN YAPISI
Sodyumun atomik yapısı ve K, L ve M kuantum kabuklarındaki
elektronlar görülmektedir. Na atom no=11
ATOMUN YAPISI
Atom; Atomların son yörüngelerinde en çok sekiz elektron bulunabilir.

(tek yörüngeli atomlarda iki elektron). Tüm atomlar son yörüngelerindeki
elektronları 8 yaparak soy gazlar gibi kararlı hale geçme eğilimindedirler.
ATOMUN YAPISI
Elementler
Genellikle elementler; metaller, ametaller ve yarı metaller olmak üzere
3 guruba ayrılırlar.
ATOMLAR ARASI
BAĞLAR
ATOMLAR ARASI BAĞLAR
Atomlar arası bağlar 4 gurupta incelenir.
1. Metalik Bağlar
2. Kovalent Bağlar
3. İyonik Bağlar
4. Van Der Waals Bağı

1. Metalik Bağ
Metaller son yörüngelerindeki valans elektronlarını serbest bırakarak
iyon haline gelirler. Serbest kalan elektronların metal çekirdeği ile bağları çok
zayıftır ve hiçbir atoma bağlı kalmadan metal çekirdekleri etrafında
serbestçe dolaşırlar. Metal atomları biri birine yaklaştığında son
yörüngelerindeki enerji bantları biri birinin içine girer ve serbest elektronlar
bu bantlarda hareket edebilirler. Metallerin valans elektronlarını serbest
bırakmaları özelliği, iyi elektrik iletimi sağlamalarına sebep olur. Bu bantlar
içinde hareket eden negatif yüklü elektronlar ile pozitif yüklü çekirdek
arasındaki çekim metalik bağı oluşturur.
Metal atomları arasındaki bağ belirli atomlar ve elektronlara bağlı olmadığı
için, atomların biri birine göre hareket etmesi ile bu bağ kopmaz. Bu özellik
metallerin şekillendirilebilmelerini sağlar.
1. Metalik Bağ
Metalik bağ, atomların valans elektronlarını vererek elektron denizi

oluşturmaları ile oluşurlar. Pozitif yüklü atom çekirdekleri negatif yüklü
elektronların karşılıklı çekimi ile birbirlerine bağlanırlar.
1. Metalik Bağ
Metalik bağa voltaj uygulandığında elektron denizindeki elektronlar kolayca

hareket ederek akım taşırlar.
2. Kovalent Bağ
Elektronlar çekirdek etrafında döndükleri gibi kendi eksenleri etrafında da
dönerler. Bu dönme hareketi neticesinde elektromagnetik kuvvetler oluşur.
Ametaller ile Ametaller arasında olur. Valans elektronlarının ortak kullanımı

söz konusudur. Paylaşılan elektron ile pozitif çekirdek arasında çekim
kuvveti oluşur.
2. Kovalent Bağ
Örneğin; Silisyum atomu 4 valans elektronuna sahip olup bu elektron
sayısını 8 e tamamlamak için diğer silisyum atomunda bulunan 4 valans
elektronunu paylaşır. Her elektron paylaşımı bir bağ olarak sayılır. Her
silisyum atomu 4 komşu atomla bir elektron paylaşarak 4 kovalent bağ
yapar. Bu bağlar güçlü bağlardır. Yöne bağımlı bağlardır. Silisyum örneğinde
tetrahedron oluşur ve açı yaklaşık 109º dir. Elektriği çok iyi iletmezler ve
süneklikleri düşüktür.
3. İyonik Bağ
Malzemede bir türden farklı atomlar mevcut ise ve bir atom valans
elektronunu diğer farklı atoma vererek ikinci atomun dış kabuğunu
doldurursa iyonik bağ oluşur. İki atomda enerji seviyesini
doldurmuş/boşaltmış iyon haline gelmişlerdir. Elektronunu veren atom pozitif
yüklü (katyon), alan atom ise negatif yüklenmiştir (anyon).Bu zıt yüklü iyonlar
birbirlerini çekerek iyonik bağı oluştururlar. Güçlü bağlardır. Elektrik iletkenliği
iyonun tüm iyonların hareketi ile sağlanır. Elektriği çok iyi iletmezler ve
süneklikleri düşüktür.
3. İyonik Bağ
İyonik bağ birbirine benzemeyen değişik elektronegativite değerine sahip
atomlar arasında oluşur. Sodyum valans elektronunu klor e verdiğinde ikisi
de iyon haline geçer ve iki arasında çekim oluşur ve iyonik bağ kurulur.
İyonik malzemeye voltaj uygulandığında tüm iyon akımın geçmesi için

hareket eder. İyon hareketi yavaş ve elektrik iletkenliği zayıftır.
Moleküllerin veya atom gruplarının zayıf elektrostatik çekimlerle biraraya
gelmesini sağlayan bağ türüdür. Bir çok plastik, seramik, su ve diğer
moleküller kalıcı olarak polarize olmuşlardır. Bu nedenle moleküllerin bir
kımsı
pozitif yüklüdür diğer kısmı ise negatif yüklüdürler. Bu iki molekül arasındaki zıt
yüklü bölgeler elektrostatik çekim ile birbirlerine bağlanırlar. İkincil bağ
türüdür.
Zayıf bağlardır
Su kaynadığında önce van der vals bağları kopar ve su buharlaşır. Suyun
bileşiminde bulunan hidrojen ve oksijen birbirlerine kovalent bağlı olan
hidrojen ve oksijeni ayırmak için daha yüksek sıcaklıklara gerek vardır.
ATOMSAL YAPI
TÜRLERİ
ATOMSAL YAPI TÜRLERİ
1. Kristal (Metalik) Yapı
Atomlar 3 boyutta belirli bir düzendedir. Tüm malzeme boyunca
sürekliliğini korur.
2. Amorf Yapı
Atomların dizilişinde bir düzensizlik vardır.
3. Bileşik Yapı
Çok küçük kristal parçalarının gelişigüzel bir yığını vardır.
4. Kolloidal Yapı
Çok küçük elemanlar halinde bazı cisimler, birbirlerinden ayrı
olarak, ayrı faz veya aynı faz halinde bulunan başka bir cisim
içinde dağılmıştır.
5. Seramik Yapı
Bir metal veya iki metal ile bir ametal atomun belirli
steokimetrik oranlarda birleşmesiyle oluşurlar.
ATOMSAL YAPI TÜRLERİ
Kristal (Metalik) Yapı
Amorf Yapı
KRİSTAL (METALİK)
YAPI
KRİSTAL (METALİK) YAPI
Metal atomları üç boyutlu olarak düzenli bir diziliş
meydana getirirler ki buna uzay kafesi denilir. Üç boyutlu
olarak tekrarlanan en küçük yapıya birim hücre (kafes) denilir.
Yapı Malzemesi olarak kullanılan metallerin kristal yapıları
daha çok kübik ve hekzagonal sisteme uymaktadır. Bu yapılar
şunlardır;
1. Basit Kübik Yapı
2. Hacim Merkezli Kübik Yapı
3. Yüzey Merkezli Kübik Yapı
4. Hegzagonal Sıkı Paket

Örnek: NaCI, LiF, MgO
Örnek: Fe, CI, Mo,To, V
Örnek: Al, Au, Ag, Cu, Ni
4. Hekzagonal Sıkı Paket
Bu tip malzemelere allotropik metal denir. Sıcaklık ve basınç

değişiminde malzemenin yapısı veya özelliği değişiyorsa
allotropik metal denir.
4. Hekzagonal Sıkı Paket
Örnek: Mg, Zn, Be, T
Yedi Kristal Sistem ve Bravais Kafesleri
Yedi adet kristal sisteminde 14 adet Bravais latis grubu vardır.

MALZEME HATALARI
MALZEME HATALARI
Malzeme hataları; Atomik noktasal hatalar, Çizgisel (Dislokasyon)
hataları, Yüzeysel hatalar ve Hacimsel hatalar olmak üzere 4 gurupta
incelenir.
1. Atomik Noktasal Hatalar 3. Yüzeysel Hatalar

a) Boşluklar a) İstif (Yığılma) Hatası
b) Ara Yer Atomu b) Tane Sınırları
c) Küçük Yer Alan atomu c) İkiz Sınırları
d) Büyük Yer Alan Atomu
e) Schottky Hatası
f) Frenkel Hatası
4. Hacimsel Hatalar
2. Çizgisel (Dislokasyon) Hatalar a) Çatlaklar
a) Vida Dislokasyonu b) Boşluklar
b) Kenar Dislokasyonu c) Büzülmeler
1. ATOMİK NOKTASAL HATALAR
Boşluk, Arayer ve Yer Alan
Schottky
İyonik bağlı malzemelerde, boş nokta çifti şeklinde meydana gelir. Bu tür
malzemelerin kristal yapıları içerisinde eşit elektriksel yükün korunması için,
bir anyon ile bir katyonunun ayrılması gerekir. Bunun sonucunda da Schottky
hatası oluşur.
Frenkel
Bir atomun, normal kafes konumundan bir arayer konumuna atlaması ile
oluşan boş kafes noktası-arayer atomu çifti olup, radyasyona maruz kalan
metallerde görülür.
Schottky, Frenkel
2. ÇİZGİSEL HATALAR
Kenar Dislokasyonu
Şekilde (a) kusursuz bir kristal parçası görülmektedir. Bu kristal parçacığın

tam ortasına bir düzlem yerleştirildiğini düşünelim (b). Düzlemin alt tarafında
atomlar arası mesafe değişmezken üst kısımda bir sıkışma olur ve atomlar
arası mesafe değişir.(c) Bu düzensizliğin merkezi olan doğruya kenar
dislokasyonu denir
Kenar Dislokasyonu
Vida Dislokasyonu
Şekilde kusursuz bir kristal parçası (a) görülmektedir. Bu kristal

parçacığın tam ortasına bir düzlem yerleştirildiğini düşünelim (b). Düzlemin alt
tarafından ve üst tarafından kayma gerilmesi uygulayalım (c) Kaymış ve
kaymamış bölgeleri ayıran hatta vida dislokasyonu denir.
Vida Dislokasyonu
Örnek
Örnek
Sol: Bir tek kristal silikon gofret (100) yüzey üzerinde bir elmas polikristal
filmi.Film kalınlığı 6 mikron ve SEM büyütme 6000'dir.
Sağ: Bir tek kristal silikon gofret üzerinde büyüdü A 6-mikron kalınlığında
CVD elmas film. SEM büyütme 8000'dir.
3. YÜZEYSEL HATALAR
İstif(Yığılma) Hatası
İç Yığılma Hatası Dış Yığılma Hatası
Atomların hatalı yığılmasıyla meydana gelir.
ABCABC… hatasız
ACCBAABCCC… hatalı
Tane Sınırları Hatası
Tane: Bir hacim kaplayan, üç boyutlu kristal topluluklarıdır, yani atomların üç

boyutlu düzlemde dizilmesiyle oluşur. Her bir tanede atomların diziliş yönü
farklıdır.
Tane sınırı: Taneler arasında kalan, 2-3 atom kalınlığında, amorf, kayma
düzlemi içermeyen, enerjisi fazla kısımlardır. Enerjisi fazla olduğundan, en
fazla görülen hata, tane sınırı hatalarıdır. İki tanenin karşılıklı pozisyonuna
göre, büyük açılı ve küçük açılı tane sınırları oluşur.
İkiz Sınırları
Eğer kristalde iki bölge bir düzlem göre birbirinin aynadaki görüntüsü ise bu
iki bölgeyi ayıran düzleme ikiz sınırı denir. Taneyi düz bir çizgi ile ikiye veya
daha çok paçaya bölerler.
4. HACİMSEL HATALAR
Çatlaklar, Boşluklar
Çıplak gözle ya da 50X ile görülebilen hatalardır.

ÇEKME DENEYİ
ELASTİK VE
PLASTİK
ŞEKİLLENDİRME
ÇEKME DENEYİ
ÇEKME DENEYİ
Mühendislik Gerilmesi ve Gerinim
A0 : Deneyden önceki orijinal kesit alanı

l0 : Ölçü işaretleri arasındaki ilk boy
l : Kuvvet (F) uygulandıktan sonraki ölçü işaretleri arasındaki boy.
ÇEKME DENEYİ
Örnek: 12.5 mm çapında Al alaşımı test çubuğundan elde
edilmiş yük-ölçü boyu verileri, numuneyi inceleyiniz.?
ÇEKME DENEYİ
Yük-ölçü boyu verilerinin gerinim ve gerilime çevrimi;
ÇEKME DENEYİ
Al Alaşımı için Gerilim-Gerinim (Şekil Değiştirme) Eğrisi;
ÇEKME DENEYİ
Akma Dayanımı: Kaymanın fark edilir ve etkili olduğu durumdaki
gerilmedir.
Deneme (Proof veya Offset) Akma Dayanımı: Malzemelerde
elastik davranıştan plastik davranışa geçiş gerilmesi kolaylıkla
tespit edilemediği durumdaki akma gerilmesi.
Bulunması;
* Orjinden 0,002 deneme gerilimi ile
gerilme-gerinim eğrisinin başlangıç
kısmına paralel bir eğri çizilir.
* %0,2 deneme akma gerilmesi,
gerilme-gerinim eğrisinde çizilen
kesikli çizgiyi kesen gerilmedir.
ÇEKME DENEYİ
Çift Akma Noktası: Az karbonlu
çeliklerde görülür.
Çekme Dayanımı: Uygulanan en
yüksek kuvvetle elde edilen
gerilmedir.
Gerçek Gerilme/Gerinim:
Gevrek Davranış: Sünek
malzemeler çekme dayanımında,
maksimuma giden gerilme-gerinim
eğrisi sergilerler. Çok gevrek
malzemelerin, kopma noktalarında
çekme ve kopma dayanımı aynı
olur.
ELASTİK VE PLASTİK ŞEKİLLENDİRME
Elastisite Modülü (E)
Elastik bölgelerdeki gerilme-gerinim eğrisinin eğimidir.
Bu ilişki Hooke Kanunu olarak ifade edilir.
Süneklik
Malzemenin kopmaksızın dayanabileceği şekil
değiştirme miktarıdır.
Sıcaklık Etkileri
Çekme özellikleri ısı tarafından önemli ölçüde etkilenir.
Akma dayanımı, çekme dayanımı ve elastisite modülü yüksek
sıcaklıklarda azalırken, kopmaya kadar gerinim miktarı olarak
ölçülen süneklik artar.
ÇEKME DENEYİ
Video
ELEKTRİKSEL
İLETKENLİK
ELEKTRİKSEL İLETKENLİK
Ohm Kanunu ve Elektriksel İletkenlik
Ohm Kanunu ; V = I.R
Ohm kanunu, maddenin özelliğine bağlıdır.
r=Özgül Direnç (W.m)

s = Özgül İletkenlik s=1/r
L = İletkenin Boyu (m)
A = İletkenin Kesit Alanı (m2)
Ohm Kanunu ve Elektriksel İletkenlik
Değişik malzemelerin iletkenlik değerleri ;
Yarıiletken malzemelerde yük
İletken malzemelere yük hareketi
hareketi
İyonik malzemelerde yük hareketi

difüzyon yoluyla olur
Bant Teorisi
Fermi Enerjisi: Enerji valans ve iletim bandları arasındaki enerjidir.
Metallerde İletkenlik Kontrolü: Bir metal hata içermiyorsa ve mutlak 0 K’ de
kullanılıyorsa ortalama serbest yol arası sınırsız ve öz direnç sıfırdır. Fakat
metaller hatasız değildirler ve mutlak 0 K’ de kullanılamazlar.
Sıcaklık Etkisi: Metallerin sıcaklığı yükseldiğinde, ısı enerjisi atomun
titreşmesine neden olur.
Elektronun Dağılması Hareketlilik ve İletkenliği Azaltır.
Süper İletkenler: Belirli bir kritik sicakligin altinda hiçbir direnç(rezistans)
göstermeyen maddelere süperiletken denir. 0 K (-273 C derece)
Süper iletkenler ayni zamanda mükemmel diamanyetik özellikler gösteren
maddelerdir. Yani bu süper iletken maddelerin manyetik alani tamamen
itecekleri anlamına gelir.
Süper iletkenleri anlatırken birkaç teori kullanılabilmektedir. Bunların başında
BCS teorisi gelmektedir. Bu teoriyi bulanlar; John Bardeen, Leon Cooper ve
John Schrieffer adindaki Amerikali fizikçilerdir.
BCS teorisine göre elektronlar kristal bir örgünün içinden geçerken, örgü içeri
dogru bükülme gösterir ve fonon denen ses paketleri olusturur ( isigi
olusturan fotonlarla karistirmayin ). Bu fononlar deforme olmus alanda
pozitif bir yük yatagi olusturarak arkadan gelen elektronlarin ayni bölgeden
geçmesine olanak saglarlar. Elektronlarin çiftler halinde geçmesine sebep
olan bu olaya 'phonon-mediated coupling' (fonon yardimiyla eslesme) denir
ve süper iletkenlige olanak saglar.
Yalıtkanlar ve Yarıiletkenler
1- İntrensek (Has) Yarıiletkenler
2- Ektrensek (Katkılı) Yarıiletkenler

• N tipi yarıiletken
• P tipi yarıiletken
3- Yarıiletken Bileşikler
• Steykometrik yarıiletkenler
• Steykometrik olmayan yarıiletkenler
1- İntrensek (Has) Yarıiletkenler: Bu malzemelerde yasak bölge
aralığı dar olduğundan ısıl ve benzer etkilerle elektronlar iletim
bandına geçerler.
2- Ektrensek (Katkılı) Yarıiletkenler: Has yarıiletkenlerin
davranışları çok sıcaklıklarda değişim gösterebilmektedir. Bunu
kontrol altına almak için impurute atomları ilave edilerek p tipi
ve n tipi malzemeler elde edilmiştir.
2-a) N tipi yarıiletken: 2-b) P tipi yarıiletken:
3- Yarıiletken Bileşikler; Si ve Ge yarıiletken olarak çok
kullanılırlar. Buna karşınpek çok bileşikte aynı etkiye sahiptir.
3-a) Steykometrik Yarıiletkenler; Metaller arası bileşik kristal
yapıya sahiptirler ve band yapıları elmas, kübik, silisyum ve
germanyuma benzer. Örn: Ga As (Galyum-arsenik) gibi
3-b) Steykometrik Olmayan Yarıiletkenler; Fazla anyon(p tipi)

veya kanyon (n tipi) içeren iyonik bileşiklerdir. Örn: Çinko
içerisine ilave edilen ZnO gibi
Yarıiletken Uygulamalar
1- Termistörler: Isınınca direnci değişen elemanlardır. PTC ve
NTC diye 2’ye ayrılır.
PTC: Isındığında direnci artar.
NTC: Isındığında direnci azalır
NTC PTC
2- Basınç Dönüştürücüler (Manometreler):
Gaz veya sıvı akışkanların basıncını ölçmek
için kullanılan bir alet.
3- Doğrultucular (p-n bağlantı elemanları): P ve n
maddelerinin bileşiminden oluşurlar. Genelde diyot adıyla
anılırlar.
Doğru Polarma Ters Polarma (Akım

(Akım geçişi var) geçişi yok)
4- Transistörler: Elektrik Sinyallerini yükseltmek için kullanılan
elektronik bir anahtarlama elemanıdır. P-N-P ve N-P-N tipleri
vardır.
ELEKTRONİK
MALZEMELER
ELEKTRONİK MALZEMELER
1. DİYOT
Tek yönde akımı ileten devre elemanıdır.
Sembolü Şekli
Diyotlu Devre Devrenin Çalışması

2. ZENER DİYOT
Zener diyot, ters polarma altında çalışan ve gerilim
regülasyonunda kullanılan bir diyot çeşididir. Doğru polarmada
normal diyot gibi çalışır.
Ters Polarma
Sembolü Karakteristiği
Bağlanması
Şekli
3. TUNEL DİYOT
Tünel diyotlar, özellikle mikro dalga alanında yükselteç
ve osilatör olarak yararlanılmak üzere üretilmektedir.
Sembolü Karakteristiği Şekli

4. VARİKAP DİYOT
Varikap diyot, değişken kondansatör yerine
kullanılabilmekte ve onlara göre hem ucuz olmakta, hem de
çok daha az yer kaplamaktadır.
5. SOTKİ (SCHOTTKY) DİYOT
Yüksek anahtarlama hızlarına ihtiyaç duyulan bilgisayarlar
ve radyo frekans devrelerinde doğrultma amacı ile kullanılırlar.
Sembolü
Yapısı
6. LED DİYOT
Işık yayan diyot (LED), enerji verildiği zaman görülebilir bir
ışık yayan diyottur.
Sembolü
Şekli
7. İNFRARUJ LED
İnfraruj led, normal ledin birleşim yüzeyine galyum arsenid
maddesi katılmamış halidir. Yani görünmez (mor ötesi) ışıktır.
Sembolü Şekli
8. FOTO DİYOT
Foto diyotlar ters polarma altında kullanılırlar. Doğru
polarmada normal diyotlar gibi iletken, ters polarmada ise n ve
p maddelerinin birleşim yüzeyine ışık düşene kadar yalıtkandır.
Sembolü Şekli
9. OPTOKUPLÖRLER
Optokuplörler içinde bir adet foto diyot ve bir adet de infaruj
led barındıran bir elektronik devre elemanıdır.
Sembolü
Şekli
10. TRANSİSTÖR
Bir bipolar yüzey birleşmeli transistör, iki N ve bir P tipi
malzeme tabakasından veya iki P ve bir N tipi malzeme
tabakasından oluşan üç katmanlı bir elemandır. İlkine NPN
transistörü, ikincisine ise PNP transistörü denmektedir.
Şekli
10.1 NPN TRANSİSTÖR
10.2 PNP TRANSİSTÖR

11.FOTO TRANSİSTÖR
Kollektör ile emiter arasındaki geçen akımı beyz ile değil,
beyz ile kollektör bileşim yüzeyine düşen ışıkla kontrol edilen
devre elemanı
Sembolü Şekli
12. TRİSTÖR
Tristör en az dört silisyum yarı iletken parçanın
birleştirilmesinden oluşan , anahtar ve doğrultma görevi yapan
bir elemandır.
Sembolü
Şekli
13. DİYAK
Diyak, simetrik karakteristiğe sahip çift yönlü tetiklemeli
diyottur. Tristör ve triyakları tetiklemede kullanılır.
Sembolü Yapısı Şekli

14 TRİYAK
Triyaklar, tristörlerin alternatif akimda çalisabilen türleridir.
Sembolü Tristör eşdeğeri Şekli

15. JFET TRANSİSTÖR
Normal transistör ile JFET arasındaki tek fark, normal
transistörün kollektör emiter arasındaki akımın, base'inden
verilen akımla kontrol edilmesi, JFET transistörün ise gate
'inden verilen gerilimle kontrol edilmesidir.
Sembolü Şekli
16. DİRENÇ
Elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa DİRENÇ denir.
Sembolü Şekli
17. POTANSİYOMETRE
Ayarlanabilir dirençtir.
Sembolü Şekli
18. TRİMPOT
Direnç değeri çok fazla değiştirilmeyecekse potansiyometre
yerine trimpot kullanılır. Çalışma mantığı aynıdır.
Sembolü Şekli
19. FOTO DİRENÇ (LDR)
Foto dirençler, üzerlerine düşen ışık şiddetiyle ters orantılı
olarak dirençleri değişen elemanlardır.
Sembolü Şekli
20. KONDANSATÖR
Kondansatörler elektrik yüklerini kısa süreliğine depo
etmeye yarayan devre elemanlarıdır.
Sembolü Kutupsuz Kutuplu

21.BOBİN
Bobin bir iletken telin üst üste ya da yan yana sarılması ile
üretilen devre elemanıdır.
Sembolü Şekli
DİELEKTRİKSEL
ÖZELLİKLER
DİELEKTRİKSEL ÖZELLİK
Dielektrik malzemeler, valans ve iletim bandları arasında
geniş bir enerji aralığına ve özdirence sahiptir.
1. Kutup Çiftleri (Dipoles): Malzemeye akım uygulandığında
kutup çiftleri; aynı hizaya gelerek kutuplaşmaya veya
manyetikleşmeye neden olur.
2. Elektrik Alanda Kutuplaşma: Malzemeye bir
elektrik alan uygulandığında atomik veya
moleküler yapıda kutup çiftleri oluşur ve alan
yönünde hizaya gelir
P=Z.q.d (C/m2)
P=Kutuplaşma (C/m2)
Z=m3’de yer değiştiren yük sayısı (1/m3)
q=Elektronik yük miktarı (C)
d=+ ve – uçları arasında yer değiştirme
Dört mekanizma kutuplaşmaya neden olur.
2.a) Elektronik Kutuplaşma: Uygulanan elektrik alan negatif
elektron bulutlarını pozitif çekirdeğe göre kaydırır. Tüm
malzemelerde görülür.
2.b) İyonik Kutuplaşma: Tüm iyonik malzemelerde görülür.

Uygulanan elektrik alanı katyon ve anyonları ters yönde öteler.
Dört mekanizma kutuplaşmaya neden olur.
2.c) Moleküler Kutuplaşma: Bazı malzemeler kalıcı elektrik
dipollere sahiptir. (H2O gibi) Elektrik alan olmasada dipoller
rasgele dağılır, uygulanırsa yönelir
2.d) Yerel Yükler: Bir malzemede normalde impuritelerin

varlığından dolayı fazlar arasındaki ara yüzeylerde bir yük
oluşabilir.
DİELEKTRİKSEL ÖZELLİK VE
KONDANSATÖRLER
Kondansatör, devreden aldığı yükü depolamak için
kullanılır. İki iletken levha arasına bir yalıtkan yerleştirilmesi ile
elde edilir.
Q=C.V
Q=Depo edilen yük (Coulomb-C)

C=Kondansatörün sığası (Farad-F)
V=Plakalara uygulanan voltaj (V)
er=Malzemenin bağıl dielektrik sabiti

e0=Vakumdaki dielektrik sabiti 8.85x10^-12 (F/m2)
L= Plakalar arası mesafe
A=Plaka alanı
DİELEKTRİKSEL ÖZELLİKLERİN
KONTROLÜ
1.Özdirenç: Malzeme depo edilen enerjinin boşalmasını veya
sızmasını önlemek için yüksek bir özdirence sahiptir.
2.Yapı: Kondansatörler için, dielektrik malzemeler sıvı,polimer ve
bazı seramiklerdir.
3.Frekans: Dielektrik malzemeler genellikle alternatif akım
devresinde kullanılır.
4.Voltaj: Uygulanan alan voltajını arttırmak kutuplaşmayı arttırır,
fakat fazla voltaj zararlıdır, bunun bir optimum noktası vardır.
5.Sıcaklık: Sıcaklık yükseldiğinde, kalıcı kutup çiftleri daha
yüksek bir hareketliliğe ve daha kolay bir kutuplaşmaya
sahiptirler fakat aşırı sıcaklıklarda dielektriklik kırılır ve
kutuplaşma azalır.
DİELEKTRİKSEL ÖZELLİKLER
PİEZOELEKTRİK
Bazı seramik malzemelerde, dış kuvvetin uygulanması
sonucu oluşan şekil değişikliğinden dolayı polarizasyon ve
elektrik alan ortaya çıkar. Bunun terside olabilir, malzemeye
gerilim uygulandığında şekil değişikliği de ortaya çıkabilir.
FERROELEKTRİK
FERROELEKTRİK
Herhangi bir malzemeye bir elektrik alan uygulandığında
kutup çiftleri aynı hizaya gelir. Alan kaldırıldığında net bir kalıcı
kutuplaşma bırakan malzemelere ferroelektrik olarak
adlandırılır.
FERROELEKTRİK
Manyetik Kutup Çiftleri ve Manyetik Momentleri: Momentler,
çekirdeğin etrafında elektronların yörünge hareketinden ve
elektronların kendi ekseni etrafında dönmelerinden dolayıdır.
Manyetik Alan Vektörleri:

FERROELEKTRİK
Malzemeler manyetik alana gösterdikleri tepkiye göre
sınıflandırılabilir.
1. Diamagnetik Malzemeler: Dışarıdan uygulanan elektrik akımı veya
manyetik alana çok kısa süreli tepki gösteren ve kalıcı olmayan en zayıf
manyetikleşme türüdür.
2. Paramagnetik Malzemeler: Malzemeye manyetik alan uygulandığında
kutup çiftleri alan ile aynı yöne yönelerek pozitif bir manyetikleşmeye neden
olur.
3. Ferromagnetik Malzemeler: Malzemeye uygulanan manyetik alan
kaldırıldıktan sonra domeler hale aynı hizadadır ve kalıcı mıknatıslanır.
FERROELEKTRİK
FERRİMANYETİZM: Özellikle seramik malzemelerde, farklı iyonlar faklı
manyetik momentlere sahiptir. Bazı iyonlar uygulanan alan ile aynı hizaya
girerken, bazıları ise karşı koyar. Fakat kutup çiftlerinin dayanımı eşit
olmadığından manyetikleşme belirli oranda gerçekleşir.
ANTİFERROMANYETİZM: Bazı malzemelerde manyetik momentler komşu
kutup çiftlerinin birbirini zıt itmesiyle oluşur. MnO…gibi
DOMEİN (BÖLGE) YAPISI: Domenler, malzeme içerisindeki bütün kutup
çiftlerinin hizaya geldiği bölgedir.
BİR MANYETİK ALANDA DOMENLERİN YÖNELMESİ
FERROELEKTRİK
MANYETİK ALAN EĞRİSİNİN UYGULANMASI
FERROELEKTRİK
ELEKTRİK UYGULAMALARI
Elektromıknatıslar, elektrik motorları nüveleri,
transformatörlerde ve jeneratörlerde yumuşak mıknatıslar olarak
adlandırılan elektriksel manyetik malzemeler şu özelliklere sahip
olmalıdır.
1. Yüksek bir manyetik geçirgenliği ve yüksek manyetik doyum.

2. Küçük bir elektrik alanıyla domenler kolayca yönlendirilebilmesi
3. Dar histerezis döngüsü az enerji kaybına neden olur.
4. Manyetikleşme az miktarda kalıntı olarak malzemede
bulunmalıdır.
5. Kutup çiftleri çalışılan frekansta kolaylıkla hizaya gelebilmeli
aksi taktirde ısınmaya neden olur.
6. Öz direnç çok küçük ise Eddy akımı gibi alanın dışarıya sızarak
akımlar cihazın ısınmasına neden olur.
FERROELEKTRİK
Manyetik Malzemeye Sıcaklığın Etkisi: Ferromanyetik
malzemelerde sıcaklık yükseldiğinde manyetik kutuplaşma ve
mıknatıslanma düşer.
FERROELEKTRİK
Manyetik Malzemeler: Manyetik malzemeler Fe, Ni, ve Co gibi kolayca
manyetikleşen malzemelerdir.
Silisyumlu Demir: Demir’e %3,5 Si ilave edilerek küçük dar histerisiz
döngülü mükemmel manyetikleşen bir malzemedir. Bu malzeme manyetik
bantlarda kullanılır
Metalik Camlar: Büyük nüveleri üretmek için çok ince şekilde üretilir.
Manyetik Bantlar: Manyetik olarak bilgi depolamak için kullanılır.
FERROELEKTRİK
Eddy Akım Kayıpları: Seramik malzemeler, elektrik alan
uygulamalarında eddy akımlarını (kayıpları) önlemek için kullanılır.
Kutup Çiftleri (Dipoles): Dengesiz yük veya momentlere sahip
atom veya atom grupları.
Kutuplaşma (Polarization): Bir yükün kalıcı olarak depo
edilebilmesi için kutup çiftlerinin hizaya gelmesidir.
Manyetik Geçirgenlik: Manyetik alan ve indüktans arasındaki
orandır.
Manyetik Moment: Bir elektronla ilgili olarak manyetik alanın
dayanımıdır.
Dielektrik Kayıp: Bir malzemede elektrik alan ters çevrildiğinde
kısmi enerji kaybıdır.
Doyum (Saturation): Bütün kutup çiftleri alanla aynı hizaya
geldiğinde maksimum kutuplaşma veya manyetikleşme üretme
durumudur.
OPTİK VE ISIL
ÖZELLİKLER
OPTİK VE ISIL ÖZELLİKLER
Optik ve ısıl özellikler, malzemenin dalga yapısında veya enerji
parçacıklarındaki radyasyon etkileşimi ile ilgilidir.
Sürekli Spektrum: Hızlandırılmış bir elektron herhangi bir malzemeye
çarptırıldığında hızı kesilir. Elektron çarptığında enerjisini bırakır ve foton
olarak yayılır. Her defasında elektron bir ortama çarpar, enerjisinin
birçoğunu bırakır. Bırakılan bu enerji farklı dalga boylarında foton olur.
Karakteristik Spektrum: Herhangi iki seviye arasında, belirgin enerji farkları
vardır. Bir elektron bir seviyeden ikinci bir seviyeye düştüğünde belirli bir
enerjiye sahip bir foton ve dalga yayılır.Bu enerji ve dalga boyuna sahip
fotonlar karakteristik spektrumu oluşturur.
Luminesans: Radyasyonun görünen ışığa dönüşmesidir.
Flüoresan Lamba
Lazerler: Lazer, benzer dalga boyu ve uyumlu fotonların demetidir.
X-Işınları: Normal olarak iç kabuk elektronların uyarıldığında oluşur.
Absorbsiyon: Bir cisimde fotonlar malzeme ile etkileşirse, enerjisini bırakır ve
absorbe edilirler.
Geçme (Transmisyon): Fotonlar bir elektronu yüksek bir enerji seviyesine
tahrik edecek enerjiye sahip değiller ise absorbe edilme yerine, geçerler.
Yani malzeme faydamdır.
Kırılma: Malzemenin içinden, fotonlar ışığın hızı azalmış, yönü değişmiş bir
şekilde geçerler, yani kırılırlar.
Yansıma: Malzeme yüzeyi düzgünse ve çarpan foton düşük bir enerjiye sahip
ise çarpan fotonların bir kısmı yansır.
Isıl İletkenlik: Isının bir malzeme boyunca transfer hızıdır.
Isıl Genleşme:

Malzeme Bilimine Giriş Elektrik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Malzeme Bilimine Giriş Elektrik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prof. Dr.

Zn Alaşımlar (Zamak Al Alaşımlar Ti Alaşımlar

Güveç Çimento Yarı iletkenler

Doğal Kavcuk Polyester

Yapılarını Oluşturan Malzemelere Göre

Yapı Bileşenlerinin Şekline Göre

Metal Esaslı (Basınçlı türbin kanatçığı)

Diyot Transistör Entegre

İmplant Bacak Protezi

Darbe, Emilen Enerji

Piezoelektrik Fotoİletkenlik (FiberoptikKablo)

Kaynak Edilebilirlik Talaşlı İmalat

Atom Numarası; Atomda bulunan proton sayılarının toplamına denir.

Atom; Atomların son yörüngelerinde en çok sekiz elektron bulunabilir.

4. Van Der Waals Bağı

Metalik bağ, atomların valans elektronlarını vererek elektron denizi

Metalik bağa voltaj uygulandığında elektron denizindeki elektronlar kolayca

Ametaller ile Ametaller arasında olur. Valans elektronlarının ortak kullanımı

İyonik malzemeye voltaj uygulandığında tüm iyon akımın geçmesi için

Kristal (Metalik) Yapı

1. Basit Kübik Yapı

2. Hacim Merkezli Kübik Yapı

3. Yüzey Merkezli Kübik Yapı

4. Hegzagonal Sıkı Paket

Bu tip malzemelere allotropik metal denir. Sıcaklık ve basınç

Yedi adet kristal sisteminde 14 adet Bravais latis grubu vardır.

1. Atomik Noktasal Hatalar 3. Yüzeysel Hatalar

Şekilde (a) kusursuz bir kristal parçası görülmektedir. Bu kristal parçacığın

Şekilde kusursuz bir kristal parçası (a) görülmektedir. Bu kristal

İç Yığılma Hatası Dış Yığılma Hatası

Atomların hatalı yığılmasıyla meydana gelir.

Tane: Bir hacim kaplayan, üç boyutlu kristal topluluklarıdır, yani atomların üç

Çıplak gözle ya da 50X ile görülebilen hatalardır.

A0 : Deneyden önceki orijinal kesit alanı

Ohm kanunu, maddenin özelliğine bağlıdır.

r=Özgül Direnç (W.m)

İyonik malzemelerde yük hareketi

2- Ektrensek (Katkılı) Yarıiletkenler

3-b) Steykometrik Olmayan Yarıiletkenler; Fazla anyon(p tipi)

Doğru Polarma Ters Polarma (Akım

Diyotlu Devre Devrenin Çalışması

Sembolü Karakteristiği Şekli

10.2 PNP TRANSİSTÖR

Sembolü Yapısı Şekli

Sembolü Tristör eşdeğeri Şekli

Sembolü Kutupsuz Kutuplu

2.b) İyonik Kutuplaşma: Tüm iyonik malzemelerde görülür.

2.d) Yerel Yükler: Bir malzemede normalde impuritelerin

Q=Depo edilen yük (Coulomb-C)

er=Malzemenin bağıl dielektrik sabiti

Manyetik Alan Vektörleri:

1. Yüksek bir manyetik geçirgenliği ve yüksek manyetik doyum.

You might also like