GELİR EŞİTSİZLİĞİ

KAVRAMSAL ÇERÇEVE
 GELİR NEDİR? İDEAL DEVLET

• HERHANGİ BİR KİŞİNİN HİZMET VE ETKİNLİK KARŞILIĞI KAZANDIĞI

ÜCRETE GELİR DENİR.
• EFLATUN MİLATTAN ÖNCE 4 VE 5. YÜZYILLARDA İDEAL DEVLETİN VE
TOPLUMUN EMEK SAHİPLERİ, İDARE EDENLER VE MUHAFIZLAR OLARAK
İFADE EDER. (GENÇLER,A. 2017)
• EFLATUN’A GÖRE MAL BİRLİĞİNİN GEÇERLİ OLMASI, FAİZİN YASAK
EDİLMESİ, TOPRAK MÜLKİYETİ’NİN EŞİT KOŞULLARA GÖRE
PAYLAŞILMASINI GEREKİR. (GENÇLER,A. 2017)
 GELİR EŞİTSİZLİĞİ

• GELİR EŞİTSİZLİĞİ TOPLUMSAL HUZUR VE SOSYAL

ADALET İÇİN ÖNEMLİDİR.
• GELİR EŞİTSİZLİĞİ EKONOMİK BÜYÜMEYİ VE
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMAYI ETKİLEYEBİLİR.
• GELİR EŞİTSİZLİĞİ EĞİTİM FIRSATLARINA ERİŞİMİ VE
SAĞLIK SONUÇLARINI ETKİLEYEBİLİR.
 GELİR EŞİTSİZLİĞİ

• GELİRİN EŞİT BÖLÜNEMEMESİ KAYNAKLARI PAYLAŞANLAR ARASINDA

KİŞİSEL HUZURSUZLUKLAR VE TOPLUM HUZURSUZLUĞUNA NEDEN
OLUR.
• GELİR EŞİTSİZLİĞİ (BÖLÜŞÜM DENGESİZLİĞİ), YOKSULLUK
SINIRLILIKLARI İÇİNDE GÖSTEREN DAĞILIM DENGESİNİ İFADE EDER
• YOKSULLUK, SAĞLIK SORUNLARI, EĞİTİM FIRSATLARININ AZALMASI
VE TOPLUMSAL HUZURSUZLUK GİBİ SORUNLAR GELİR EŞİTSİZLİĞİYLE
İLİŞKİLİDİR.
 TOPLUMSAL FAYDACI KURAM

• ARİSTO’NUN BULDUĞU BU KURAM MİLATTAN ÖNCE’YE

DAYANMAKTADIR.
• BUNA GÖRE GELİR TOPLAM GELİRE KATKIDA BULUNMA
ORANINA GÖRE DAĞITILMALIDIR.
 GELİR EŞİTSİZLİĞİNİN AZALTILMASI

• GELİR EŞİTSİZLİĞİNİN AZALTILMASI, TOPLUMSAL

ADALETİN SAĞLANMASI VE KAPSAYICI BİR EKONOMİK
BÜYÜME İÇİN ÖNEMLİDİR.
• GELİR EŞİTSİZLİĞİNİN AZALTILMASI İÇİN, ULUSLARARASI
İŞBİRLİĞİ VE POLİTİKA KOORDİNASYONU
GEREKMEKTEDİR.
 KLASİK OKUL

• KLASİK OKUL LİBERALİZMİ BENİMSEYEN ADAM SMİTH İLE

BERABER DAVİD RİCARDO, THOMAS ROBERT MALTUS (KÖTÜMSER
KLASİK İKTİSATÇILAR) TARAFINDAN KURULMUŞTUR. (GENÇLER,A.
2017)
• KLASİKLER GELİRİN DOĞUŞU VE KULLANILIŞININ YANINDA GELİR
DAĞILIMI İLE DE İLGİLENMİŞLERDİR. BUNA GÖRE BÖLÜŞÜM
TEORİLERİ MAKRO DEĞİL MİKRO DÜZEYDE OLUR. (GENÇLER,A.
2017)
 KLASİK İKTİSATÇILAR

• KLASİK İKTİSATÇILARDAN ADAM SMİTH , BEŞ KİTAPTAN OLUŞAN ULUSLARIN

ZENGİNLİĞİ ESERİ İLE BİLİNEN İLK İKTİSATÇILARDANDIR. «BIRAKINIZ YAPSINLAR
BIRAKINIZ GEÇSİNLER» SÖZÜ İLE DEVLETİN PİYASAYA MÜDAHALE ETMEMESİ
AMAÇLANMIŞTIR. (UYANIK, Y. 2017)
• KİŞİLER KENDİ ÇIKARLARININ DIŞINDA TOPLUMUN ÇIKARINA DA HİZMET
ETMESİYLE EN ELVERİŞLİ SONUÇLAR ÇIKAR. (GENÇLER,A. 2017)
• TAM İSTİHDAM MODELİ BENİMSENMİŞTİR. ÜCRET, RANT VE FAİZ OLARAK OLARAK
ELE ALINAN KLASİK DÜŞÜNCEYE KAR FAKTÖRÜNÜ SCHUMPETER EKLEMİŞTİR.
( UYANIK,Y. 2017)
 RICARDO MODELİ
• KLASİK İKTİSATÇILARDAN GELİR DAĞILIMINA EN FAZLA ÖNEM VEREN DAVID
RICARDO OLMUŞTUR. RICARDO TOPLUMDA TOPRAK SAHİPLERİ, SERMAYE
SAHİPLERİ VE EMEKÇİLER OLMAK ÜZERE ÜÇ SINIF OLDUĞUNU VE TOPLAM
ÜRETİMİN BU ÜÇ SINIF ARASINDA EMEK KAR VE RANTIN DAĞITILMASI İÇİN
KANUNLARIN ÇIKARILMASI GEREKTİĞİNİ SÖYLER. (UYANIK,Y. 2017)
• RICARDO MODELİ İKİ AYRI PRENSİBE BAĞLIDIR. MARJİNAL PRENSİP, MİLLİ
HASILANIN RANT VE DİĞER İKİ PAY SAHİBİ ARASINDA (ÜCRET VE KÂR)
DAĞILIMINI ANLATMAK İÇİN KULLANILIR. (UYANIK,Y. 2017)
• RICARDO’NUN İKİNCİ PRENSİBİ İSE FAZLALIK PRENSİBİDİR. BUNA GÖRE RANT
DÜŞÜLDÜKTEN SONRA MİLLİ HASILANIN ÜCRET VE KÂR ARASINDAKİ
DAĞILIMINI ANLATMAK İÇİN KULLANILIR. ( UYANIK,Y. 2017)
 ALTERNATİF YAKLAŞIM
• KAPİTALİST EKONOMİ’NİN KAR ETMEK İÇİN REKABETE
GEÇMELERİ SONUCU İŞSİZLİK OLUŞTURMA YOLUNA DAİR
ELEŞTİRİ OLARAK ORTAYA ÇIKMIŞTIR.
• KÖTÜMSER DÜŞÜNÜR OLARAK İNGİLİZ İKTİSATÇI DAVID
RICARDO VE ALMAN DÜŞÜNÜR MARX TARAFINDAN
ORTAYA ATILAN ÜTOPİK BİR GÖRÜŞTÜR.
• İŞÇİ SINIFININ GREV İLE ÜRETİMİ DURDURMASI SONUCU
RICARDO’NUN GÖRÜŞLERİ İLE FRANSIZ SOSYALİZMİNİN
ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLMUŞTUR. (UYANIK,Y. 2017)
 KEYNESYEN OKUL

1929’DE ABD’DE BÜYÜK BUHRAN SONRASI KLASİK

İKTİSATÇILARIN «BIRAKINIZ YAPSINLAR» DOĞAL DÜZEN
SAVUNUCULARINA YÖNELİK İNGİLİZ İKTİSATÇI KEYNES,
EKONOMİNİN TEKRAR TAM İSTİHDAM DÜZEYİNDE
OLAMAYACAĞI, GELİR DAĞILIMINA DOĞRUDAN BİR YÖNTEM
GELİŞTİREMEMEKLE BİRLİKTE SORUNUN VARLIĞINI KABUL
ETMİŞTİR.
 KEYNESYEN GÖRÜŞ
• KEYNESYEN GÖRÜŞE GÖRE PİYASA EKONOMİLERİNDE OLUŞAN İSTİHDAM
SEVİYESİ EKSİK İSTİHDAM SEVİYESİNDEDİR. KEYNES’E GÖRE TAM İSTİHDAM
ÖZEL BİR DURUMDUR.
• KEYNES, DEVLETİN MÜDAHALELERİ SONUCU TÜKETİMİN ARTIRILMASINDA VE
GELİRİN YENİDEN DAĞITILMASINDA VERGİLERİN ÖNEMLİ OLDUĞUNU SÖYLER.
• GELİRİ YENİDEN DAĞITICI BİR VERGİ SİSTEMİ İLE YÜKSEK GELİRLERİ AZALTIP,
DÜŞÜK GELİRLERİ DESTEKLEYEREK TÜKETİM EĞİLİMİ VE EFEKTİF TALEP
ARTACAK BÖYLECE İSTİHDAM SEVİYESİ YÜKSELECEKTİR. (UYANIK,Y. 2017)
 EKONOMİK DÜŞÜNCE OKULU

• KEYNES’İN 1936 TARİHLİ İSTİHDAM, FAİZ VE PARANIN GENEL

TEORİSİ ADLI KİTABINDA SUNDUĞU FİKİRLERDEN GELİŞMİŞTİR.
• KEYNES'İN YAKLAŞIMI, KİTABINDAN ÖNCEKİ TOPLAM ARZ ODAKLI
KLASİK İKTİSAT İLE TAM BİR TEZAT OLUŞTURUYORDU.
• KEYNES, GELİRİ YENİDEN DAĞITICI BİR VERGİ SİSTEMİ İLE YÜKSEK
GELİRLERİ AZALTIP, DÜŞÜK GELİRLERİ DESTEKLEYEREK TÜKETİM
EĞİLİMİ VE EFEKTİF TALEBİN ARTIRILARAK İSTİHDAM SEVİYESİNİN
YÜKSELTİLMESİ GEREKTİĞİNİ SAVUNMUŞTUR. (UYANIK,Y. 2017)
 YENİ KLASİKLER (CHICAGO OKULU)

• AMERİKALI İKTİSATÇI MİLTON FRİEDMAN TARAFINDAN GELİŞTİRİLMİŞ

BİR TEORİDİR. FRIEDMAN’A GÖRE HER TOPLUM EKONOMİK
FAALİYETLERİNİ PİYASA BENZERİ BİR DÜZEN İÇİNDE YÜRÜTÜR.
(YAYLA,2014)

• FRİEDMAN, DÜŞÜK GELİRLİ GRUPLARA GELİRİN YENİDEN DAĞITIMI ADI

ALTINDA YAPILAN DÜZENLEMELERİN BAŞARILI OLANLARIN
CEZALANDIRILMASI ANLAMINA GELECEĞİNİ İLERİ SÜRER.
 YENİ KLASİKLER
İNSANLARIN DAHA İYİ BİR İŞ ARAMA VEYA İŞSİZLİK YARDIMINDAN
YARARLANMALARI NETİCESİNDE BELİRLİ BİR SÜRE İŞSİZ
KALABİLECEKLERİNİ, BÖYLECE EKONOMİDE HER AN BİR “DOĞAL
İŞSİZLİK” OLABİLECEĞİNİ ÖNE SÜRMÜŞLERDİR.
BENTHAM’IN FAYDACI FİKİRLERİNDEN YOLA ÇIKARAK VE
NEOKLASİK YAKLAŞIMIN ARAÇLARINI KULLANARAK PIGOU İLE
REFAH İKTİSADINI GELİŞTİREN PARETO’YA GÖRE MÜKEMMEL
REKABETÇİ PİYASA EKONOMİSİ OPTİMALDİR VE DIŞARIDAN
MÜDAHALE OLMAKSIZIN KAYNAKLARI ETKİN TAHSİS EDER. (HUNT,
2005)
 NEO-KEYNESYEN OKUL
• 1973-74 OPEC PETROL KRİZİNİ İZLEYEN YILLARDA
KEYNESYEN MÜDAHALECİ HÜKÜMETİN VE EKONOMİK
BÜYÜMENİN UYUMUNDA BİR ÇÖZÜLME GÖRÜLDÜ.
• YÜKSEK ENFLASYONUN GÖRÜLDÜĞÜ BU DÖNEMDE
FİYAT İSTİKRARINI KORUMAK ADINA İŞSİZLİĞİN ARTIŞI
GÖRÜLDÜ.
• İŞSİZLİĞİN VE FAKİRLİĞİN ARTMASINDAN DOLAYI
OLUŞAN STAGFLASYONA ÇÖZÜM İÇİN SOSYAL REFAH
ÇABALARINA OLAN İHTİYAÇ VE TALEPTE BİR ARTIŞ
 NEO-KEYNESYEN OKUL
• NEO KEYNESYENCİ BÖLÜŞÜM TEORİLERİ, FİYAT
UYUMU MEKANİZMASI ÜZERİNE KURULUDUR.

• ETKİN BİR GELİR DAĞILIMI SİSTEMİ İÇİN KAPİTALİST

VE İŞÇİ SINIFI OLARAK İKİYE BÖLÜNMÜŞ PİYASANIN,
İŞÇİ ALEYHİNE GELİŞEN DURUMUNUN « FİYAT
UYUMU» AÇISINDAN DAHA NİTELİKLİ
İNCELENECEĞİNİ SÖYLER.
 MÜDAHALE YAKLAŞIMI

• EKONOMİK DALGALANMALARIN HÜKÜMET VE MERKEZ BANKASI

ARASINDA KOORDİNE EDİLEN EKONOMİ POLİTİKASI
MÜDAHALELERİ İLE HAFİFLETİLEBİLECEĞİNİ SAVUNMAKTADIRLAR
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ SERBEST PİYASA EKONOMİSİ’NE GEÇİŞ İLE
BERABER GEREKTİĞİNDE MÜDAHALE ETME İMKANI SAĞLAYAN
KARMA EKONOMİK MODELİ İLE MÜDAHALE YÖNTEMİ’Nİ TERCİH
ETMİŞTİR.
 ÜÇÜNCÜ YOL
• DEVLETİN PİYASALARI YOK ETMEDEN KONTROL EDEBİLECEĞİ VE
KONTROL ETMESİ İNANCINA DAYALI OLAN BU YOLA ÜÇÜNCÜ YOL
DENİR. (GIDDENS,2000)
• ANTHONY GİDDENS TARAFINDAN 1990 ‘LI YILLARDA ÜÇÜNCÜ YOL
FİKRİ ORTAYA ATILMIŞTIR. ÜÇÜNCÜ YOL, LİBERAL-KAPİTALİST AHLAK
İLE MARKSİST-SOSYALİST AHLAKIN UZLAŞMASIDIR. (TAŞÇI,2017)
• ÜÇÜNCÜ YOL DAHA SONRA 1996 ‘DA INGILTERE BAŞBAKANI TONY
BLAIR, VE ABD BAŞKANI BILL CLINTON TARAFINDAN BENİMSENEN
BİR TEORİDİR.
 ÜÇÜNCÜ YOL

• ÜÇÜNCÜ YOL ANLAYIŞINA GÖRE EŞİTSİZLİĞİN KARŞISINDA SADECE

ZENGİNDEN FAKİRE GELİR TRANSFERİ İLE DURULAMAZ
• GELİRİN YENİDEN DAĞITIMINDAN TAMAMEN VAZGEÇİLMEMELİDİR.
• EŞİTLİĞİ ÇOĞULCULUK VE HAYAT TARZI ÇEŞİTLİLİĞİ İLE
UZLAŞTIRACAK YENİ YAKLAŞIMLAR BULUNMALIDIR.
• GELİR EĞRİSİNİN EN ALTINDA REFAH İÇİNDE YAŞAM İÇİN DESTEĞE
İHTİYAÇ DUYAN BİR KESİM BULUNACAKTIR.
 ÜÇÜNCÜ YOL

• ÜÇÜNCÜ YOL ANLAYIŞINA GÖRE SOSYAL ADALET ANLAYIŞI

İSE YENİDEN TANIMLANMALIDIR. ÇALIŞABİLECEK BİREYLERE
KALİTELİ İŞ SAĞLANMASI, ÇALIŞAMAYACAK OLANLARA
YETERLİ SEVİYEDE BİR YARDIMIN YAPILMASI GEREKİR.
• SOSYAL YARDIMLAR İLE BÜYÜK ORANDA FIRSAT EŞİTLİĞİ
SAĞLANMASI VE SINIRLI SEVİYEDE BİR GELİR EŞİTLİĞİNİN
SAĞLANMASI DURUMUNDA SOSYAL ADALET SAĞLANMIŞ
KABUL EDİLMELİDİR.
 ÜÇÜNCÜ YOL
• ÜÇÜNCÜ YOL YENİ İLERLEMECİLİĞİ YANSITAN BİR
STRATEJİ OLARAK AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ‘NİN
YENİ DÜZENİ DEVLET, SENDİKALAR VE BÜYÜK
İŞLETMELER ARASINDAKİ BİR BİRLİK OLARAK
KURULMUŞTUR.
• ÜÇÜNCÜ YOL SOSYAL İÇERME, SİVİL TOPLUM, AKTİF
HÜKÜMET, İNSAN VE SOSYAL SERMAYEYE YATIRIM,
GELİRDEN ÖTE FIRSATLARIN VE SERVETLERİN YENİDEN
DAĞITIMI, POZİTİF REFAH, KORUMA, İSTİHDAMA AKTİF
 KAPASİTE YAKLAŞIMI
• AMARTYA SEN’İN 1985’TE GELİŞTİRDİĞİ KAPASİTE YAKLAŞIMI
BİREYİN REFAHINI, EMTİALAR ÜZERİNDEKİ EMRİ VE EĞİTİMİ
SAĞLIKLI UZUN ÖMÜR BESLENME, DOLU DOLU BİR SOSYAL YAŞAM
SÜRDÜRME GİBİ YENİ KAVRAMLAR ÜZERİNDEN AÇIKLAMIŞTIR.
(BALESTRİNO)
• AMARTYA SEN’E GÖRE BİR BİREYİN REFAHI KADAR UZUN YAŞAMA
ÖZGÜRLÜĞÜ DE BULUNMAKTADIR. BELİRLİ BİR ÖMÜR SEVİYESİNE
ULAŞILMIŞ OLMASI BİREYİN ETKİLİ ÖZGÜRLÜĞÜ’NÜN OLDUĞU
ANLAMINA GELİR.
 CAPABİLİTY (YAPABİLİRLİK) YAKLAŞIMI
• SEN’E GÖRE, SAHİP OLUNAN MAL VE HİZMETLERİN
GERÇEK FAYDA VE REFAH OLARAK HESAP EDİLEBİLMESİ
ANCAK SAHİP OLUNAN KAPASİTELERLE MÜMKÜNDÜR.
FARKLI KAPASİTELER FARKLI FAYDALAR ORTAYA
ÇIKARTABİLİR. KAPASİTE NOKSANLIĞI, FAYDAYI
EKSİLTEBİLİR.
• TERCİHLERİN “FAYDA TEMELLİ ANALİZ” YERİNE “
YAPABİLİRLİK “ TEMELLİ ANALİZ” İLE YAPILMASI
GEREKİR. “FAYDA”NIN SADECE GELİRE VEYA “MAL
 CAPABİLİTY (YAPABİLİRLİK) YAKLAŞIMI
• GELİŞMİŞ ÜLKELERDE, SOSYAL POLİTİKALAR GENELLİKLE KAPASİTE
YAKLAŞIMINA DAYALIDIR. BU ÜLKELER, DEZAVANTAJLI GRUPLARIN
POTANSİYELLERİNİ ORTAYA ÇIKARMAK VE GELİŞTİRMEK İÇİN ÇEŞİTLİ
EĞİTİM, SAĞLIK, İSTİHDAM VE SOSYAL HİZMET PROGRAMLARI
SUNARLAR
• GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSE, SOSYAL POLİTİKALAR DAHA ÇOK
YARDIM VE DESTEK TEMELLİ OLABİLİR. BU ÜLKELERDE,
HÜKÜMETLER GENELLİKLE DEZAVANTAJLI GRUPLARA NAKİT
YARDIMI, EĞİTİM VE SAĞLIK HİZMETLERİ GİBİ SOSYAL PROGRAMLAR
 KAYNAKÇA
• AKBAŞ, E. (2019). SOSYAL POLİTİKAYA GİRİŞ: TARİHSEL VE ELEŞTİREL BİR ÇERÇEVE. SOSYAL POLİTİKA
TEORİ,POLİTİKA VE UYGULAMALARI (S. 9-30). İÇİNDE ARALIK: UMUTTEPE YAYINLARI.

• AKGEYİK, T. (2019). SOSYAL POLİTİKA VE İSTİHDAM. T. AKGEYİK İÇİNDE, SOSYAL POLİTİKA TEORİ, POLİTİKA
VE UYGULAMALAR (S. 131-156). KOCAELİ: UMUTTEPE YAYINLARI.

• BALESTRİNO, A. (2003). POVERTY AND FUNCTİONİNG: ISSUES İN MEASUREMENT AND PUBLİC ACTİON.
AUSTRALİAN INSTİTUTE OF POLİCY AND SCİENCE, 389-406.

• GENÇLER, A. (2017). GELİR DAĞILIMININ KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ. ANKARA: SEÇKİN YAYINCILIK.

• GİDDENS, A. (2000). THİRD WAY AND İTS CRİTİCS. CAMBRİDGE.

 KAYNAKÇA

• LEİGH, A. (2003). THE RISE AND FALL OF THE THIRD WAY. HTTP://WWW.JSTOR.ORG/PUBLİSHER/AİPS, 10-
15.

• ÖZDEMİR, Ç., & İSLAMOĞLU, E. (2017). GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK. ANKARA: SEÇKİN YAYINCILIK.

• ÖZTÜRK, Ş. (2015). SOSYAL YATIRIM DEVLETİ. KONYA: ÇİZGİ KİTABEVİ.

• TAŞÇI, F. (2017). SOSYAL POLİTİKA AHLAKI. İSTANBUL: KAKNÜS YAYINLARI.

• YAYLA, A. (2014). LİBERAL BAKIŞLAR. İSTANBUL: PROFİL YAYINCILIK.