HACETTEPE KİŞİLİK

ENVANTERİ
(HKE)
TESTİ GELİŞTİREN:
PROF.DR. ETHEM ÖZGÜVEN
 KİŞİLİK
ENVANTERLERİ/TESTLERİ
• SORU VE CEVAPLARI YAPILANDIRILMIŞ
• STANDART SORULARA VERİLEBİLECEK
SINIRLI SEÇENEKLER ARASINDAN BİREYİN
KENDİ ÖZNEL DURUMUNA UYGUN OLANI
SEÇTİĞİ VE DURUMUNU YANSITTIĞI
• UYGULAMA VE PUANLAMASININ OBJEKTİF
OLDUGU
• BİREY VE GURUPLARI KARŞILAŞTIRMA
İMKANI VEREN
• GÜVENİRLİK DÜZEYLERİ YÜKSEK
PSİKOMETRİK ARAÇLARDIR.
KİŞİLİK ENVANTERLERİNİN
GELİŞTİRİLMESİ
• TESTLERİ SINIFLANDIRAN CRONBACH (1970)
• TESTLERİ İÇERİĞİNE
• TESTİ ALANIN MOTİVASYONUNA
• TESTİ CEVAPLANRIRIKEN KULLANIALN ÖLÇÜTLERİN
İÇ YA DA DIŞ ÖLÇÜTLER OLUŞUNA
• DOGRU CEVAP ANAHTARININ HAZIRLANMASINDA
KULLANILAN ÖLÇÜTLERE
• VERİLEN CEVAPLARIN BİREYSELLİĞİNE VE
EVRENSELLİĞİNE BAKARAK TESTLERİ
• 2 GURUPTA TOPLAR.
• 1- MAKSİMUMUM PERFORMANS
• 2- DAVRANIŞ TESTLERİ
 KİŞİLİK
ENVANTERLERİ
• DUYGU, DÜŞÜNCE VE • NORMAL VE KLİNİK
DAVRANIŞLARI VAKALARIN
NORMAL/ANORMAL— GÖZLENMESİ VE “TİPİK
UYUMLU/UYUMSUZ DAVRANIŞ”
BOYUTLARINA GÖRE ÖRÜNTÜLERİNİN
DÜZENLENMİŞ SAPTANMASI
DURUMLARA İLİŞKİN • ÇEŞİTLİ KİŞİLİK
MADDELERİ KAPSAR. KURAMLARININ
KİŞİLİĞE İLİŞKİN
AÇIKLAMALARINDAN
YARARLANILARAK
GELİŞTİRİLMİŞTİR.
 TARİHÇESİ
• 1880 SİR FRANCİS GALTON (KESTİYONER TERİMİNİ
KULLANDI)
• WOODWARTH TARFINDAN GELİŞTİRİLEN KİŞİSEL
VERİ KAĞIDI (1. DÜNYA SAVAŞI BAŞLARINDA
SAVAŞTA TRAVMA GEÇİREBİLECEK ASKERLERİ
ÖNCEDEN TARAMA AMACI/SIK HAYAL KURAR
MISINIZ?)
• BELL UYUM ENVANTERİ (EVDE UYUM-DUYGUSALLIK-
DÜŞMANLIK ÖLÇÜMÜ/SIK SIK ÖFKELENİR MİSİNİZ?)
• MMPI (1940 LARDA HATHAWAY VE MC KİNLEY)
• EYSENCK (1966)ENVANTERLERİ BİLİMSEL ÇALIŞMALAR
KULLANMAYA BAŞLADI.
• 1920 LERDE BERNREUTER KİŞİLİK ENVANTERİ
(DAVRANIŞCILIGIN ETKİSİYLE TUTUMLARIN
TOPPLAMINI KİŞİLİK OLARAK TANIMLAMIŞLAR
/NEVROTİKLİK-İÇE DÖNÜKLÜK-BAŞATLIK BOYUTLARI)
 KİŞİLİK ENVANTERLERİNİN
GELİŞTİRİLMESİNDE
İZLENİLEN YAKLAŞIMLAR
• RASYONEL YAKLAŞIM
• AMPİRİK YAKLAŞIM
• FAKTÖR ANALİZİ YAKLAŞIMI
• BELİRLİ BİR KİŞİLİK KURAMINI
İZLEME YAKLAŞIMI
 RASYONEL YAKLAŞIM
• AKIL VE MANTIK ÖLÇÜTLERİNE GÖRE
ÖLÇÜLEBİLECEK NİTELİKLE İLİŞKİLİ OLDUĞU
KABUL EDİLEN MADDELERİN
• HOMOJEN BİR YAPIDA DÜZENLENMESİ
• ÖRNEĞİN; SOSYALLİĞİ ÖLÇMEK İSTİYORSAK;
EĞLENMEYİ SEVER-ARKADAŞ CANLISIDIR-
SOSYAL AKTİVİTELERE KATILIR GİBİ
SOSYALLİKLE BAĞDAŞACAK MADDELERİN
KULLANILMASI
 AMPİRİK YAKLAŞIM
• MADDELERİN SEÇİMİ VE ENVANTERİN
ANAHTARINI
• ÖLÇÜLECEK NİTELİĞİN AÇIK
BELİRTİSİ OLABİLECEK BİR DIŞ
ÖÇLÜTLE KIYASLAYARAK BELİRLEMEK.
• ÖRNEĞİN; BAŞKA ÖLÇÜM
ARAÇLARININ MADDELERİNİ KIYAS
KABUL ETMEK
 FAKTÖR ANALİZİ
YAKLAŞIMI
• ÇEŞİTLİ KİŞİLİK ENVANTERLERİNDEN
BİREYLERİN ALDIKLARI PUANLARI
ANALİZ EDEREK,
• “TEMEL KİŞİLİK FAKTÖRLERİNİ”
BULMAK VE
• BELİRTİLEN YAKLAŞIMLARDAN BİRİNİ
İZLEYEREK BU KİŞİLİK FAKTÖRLERİNİ
ÖLÇEN ENVANTERLER GELİŞTİRMEK.
BELİRLİ BİR KİŞİLİK KURAMINI
İZLEME YAKLAŞIMI
• İLGİLİ KURAMIN İNSAN DAVRANIŞINI
AÇIKLAYAN BELİRLİ KAVRAMLARINI
• VE BELİRLİ KİŞİLİK TİPLERİNİN
NİTELİKLERİNİ TEMEL ALAN
MADDELER OLUŞTURMAK
• ÖRNEĞİN; HORNEY’İN KURAMINA
UYGUN KİŞİLİK ÖLÇÜM MADDELERİ
OLUŞTURMAK GİBİ.
KİŞİLİK ENVANTERLERİNİN
SORUNLARI
• CEVAPLANDIRMADA ORTA YOL
CEVAP VERME VE BOŞ BIRAKMA
• SOSYAL KABUL HATASI
• YANILTMA HATASI
• KALIPLAŞMA HATASI
CEVAPLANDIRMADA ORTA YOL
CEVAP VERME VE BOŞ BIRAKMA
• EVET----KARARSIZIM/FİKRİM YOK------HAYIR
• KARARSIZIM/FİKRİM YOK: ÖLÇÜLEN NİTELİK
AÇISINDAN ANLAM TAŞIMAZ
• TESTİ ALAN , KARARSIZIM SEÇENEĞİNİ
SIKLIKLA İŞARETLİYORSA BU
• DİRENÇ VE YANSITMAK İSTEMEDİKLERİ VAR
ANLAMINDADIR
• ANCAK PUANSAL DEĞERİ YOKTUR.
 SOSYAL KABUL
HATASI
• BİREYİN ENVANTER MADDELERİNE GERÇEK
YAŞANTISINA UYGUN CEVAP VERMESİ
BEKLENİR.
• ANCAK BAZI HALLERDE, KİŞİ ENVANTERDEKİ
MADDELERE VERECEĞİ GERÇEK YAŞANTISINA
UYGUN CEVAPLARIN TOPLUM DEĞERLERİNE
AYKIRI DÜŞECEĞİ VE KENDİSİNE
SORUMLULUK YÜKLEYECEĞİ ŞEKLİNDE
ALGILADIGINDA GERÇEK DURUMU İFADE
ETMEK YERİNE , CEVAP SEÇENEKLERİ
ARASINDAN TOPLUMCA KABUL EDİLENİ
TERCİH EDER.
• BU EN ÖNEMLİ SORUNLARDANDIR.
 YANILTMA HATASI
• KİŞİ ENVANTERİ CEVAPLANDIRIRKEN
KENDİ KİŞİSEL DURUMUNU
CEVAPLARINDA YANSITMAK YERİNE,
ENVANTERDEKİ MADDELERİ BELİRLİ
BİR AMAÇ GÜDEREK O DOĞRULTUDA
CEVAPLAR.
• ÖRNEK: SUÇ İŞLEMİŞ VE AF
İSTİYORSA KENDİNİ PSİKOLOJİK
AÇIDAN SORUNLU GÖSTEREBİLİR.
 KALIPLAŞMA HATASI

• KİŞİ ENVANTER MADDESİNİN

İÇERİĞİNE BAKMADAN “EVET” YA
DA “HAYIR” CEVAPLARINDAN
BİRİNİ DAHA ÇOK TERCİH ETME
ALIŞKANLIGINDA OLABİLİR.
BU SORUNLARA KARŞI
ALINAN ÖNLEMLER
• ZORUNLU SEÇME YÖNTEMİ
• GEÇERLİK PUANLARI
 ZORUNLU SEÇME
YÖNTEMİ
• ORTA YOL (FARKETMEZ/FİKRİM
YOK/KARARSIZIM) SEÇENEKLERİ
KALDIRILIR
• SADECE “EVET”” VE “HAYIR”
SEÇENEĞİNE GEÇİLMİŞTİR( 40 LI
YILLARDAN SONRA)
 GEÇERLİK PUANLARI

• MMPI DAKİ L (YALAN) VE K (SAVUNUCU

TUTUMLAR) PUANLARI
• HKE DE G (GEÇERLİK) VE B
( BİLMİYORUM) PUANLARI
BU PUANLAR BELİRLENEN SINIRLARI
AŞIYORSA TEST SONUÇLARI
GEÇERSİZDİR.
 HACETTEPE KİŞİLİK
ENVANTERİ KÜNYESİ
• KAĞIT-KALEM TESTİDİR.
• BİREYSEL VE GRUP UYUGULANABİLİR.
• ZAMAN SINIRLAMASI YOKTUR.
• HER MADDE İÇİN EVET YA DA HAYIR
SEÇENEKLERİ VARDIR
• ANAHTARA UYGUN CEVAPLAR 1 PUANDIR
• BOŞ BIRAKILAN MADDELER: B
• YANITLAMA DAVRANIŞINA İLİŞKİN:G
PUANLARI VARDIR
• UYGULAMAK İCİN ÖZEL EĞİTİM GEREKMEZ.
 HKE NEYİ ÖLÇER?
• BİREYİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİ
• KİŞİLİĞİNE İLİŞKİN SORUNLARI
• KİŞİSEL
• SOSYAL VE
• GENEL UYUM DÜZEYLERİNİ
 KAPSAMI
• KİŞİLİK KAVRAMININ SADECE BİREYİN
DUYGU,DÜŞÜNCE VE DAVRANIŞ BİÇİMİNİ
İÇERECEK ŞEKİLDE KULLANILDIGI ENVANTER
• KİŞİSEL VE SOSYAL UYUMLA İLGİLİ 20 ŞER
MADDELİK 8 ALT TESTTEN OLUŞUR.
• 8 KONTROL(K), VE GEÇERLİK (G) MADDESİ
OLAN ENVANTER TOPLAM 168 MADDEDEN
OLUŞUR.
• KİŞİSEL UYUM(KU) VE SOSYAL
UYUM(SU)=GENEL UYUM (GU)
KİŞİSEL UYUM SOSYAL UYUM
• KENDİNİ (SU)
GERÇEKLEŞTİRME AİLE
(KG) İLİŞKİLERİ(Aİ)
• DUYGUSAL SOSYAL
KARARLILIK (DK) İLİŞKİLER(Sİ)
• NEVROTİK SOSYAL
EĞİLİMLER(NE) NORMLAR(SN)
• PSİKOTİK ANTİSOSYAL
BELİRTİLER(PB) EĞİLİMLER(AE)
 KENDİNİ
GERÇEKLEŞTİRME/KG
• KENDİNE GÜVENME
• KENDİ YETENEKLERİNİN FARKINDA OLMA
• KENDİ KENDİNE KARARLAR ALABİLME
• DOGRU BİLDİKLERİNİ SÖYLEME
• KABUL EDİLDİGİ VE İŞE YARADIGI
DUYGUSUNA SAHİP OLMA GİBİ
NİTELİKLERLE İLİŞKİLİDİR
• PUANIN YÜKSEKLİĞİ KG DÜZEYİNİN YÜKSEK
OLDUGUNA İŞARET EDER.
DUYGUSAL KARARLILIK
(DK)
• YÜKSEK PUAN; BİREYİN DUYGUSAL
KARARLILIĞINI
• KENDİNE GÜVENİNİ, SAKİNLİĞİNİ VE
HUZURLULUĞUNU
• ALINGAN OLMAMASI GİBİ ÖZELLİKLERİ
YANSITIR.
• DÜŞÜK PUAN: GERGİN VE KAYGILIİ
SIKINTILI DURUMLARDA AĞLAMA, ÇEKİNGEN
VE GÜVENSİZ YA DA AŞIRI DÜZEYDE
SALDIRGAN VE KAVGACI
 NEVROTİK
EĞİLİMLER(NE)
• KRONİK YORGUNLUK, PSİKOMATİK(KAYGININ
BEDENSELLEŞTİRİLMESİ) BELİRTİLER, UYKU
VE YEME BOZUKLUKLARI, MÜKEMMELLİYETÇİ
OLMA, BENLİĞİ OLDUGU GİBİ KABUL
EDEMEME, ELEŞTİRİYE DUYARLILIK GBİ
DAVRANIŞLARI İÇERİR.
• PUANLARIN YÜKSEKLİĞİ BU BELİRTİLERİN
AZLIĞINI
• PUANLARIN DÜŞÜK OLMASI BU
BELİRTİLERİN ÇOKLUĞUNU GÖSTERİR.
 PSİKOTİK
BELİRTİLER(PB)
• DÜŞÜK PUAN: İNSANLARDAN
UZAKLAŞMA VE YALNIZ KALMAYI
YEĞLEME EĞİLİMİ, DİKKATİ TOPLAMA
GÜÇLÜĞÜ, HAYAL KURMA EĞİLİMİ ,
ALINGANLIK, AŞIRI DUYGUSALLIK,
BENLİKLE AŞIRI İLGİLENME EĞİLİMİ
GÖZLENİR.
• YÜKSEK PUAN:NORMAL BİR BİREYİ
İŞARET EDER.
 AİLE İLİŞKİLERİ(Aİ)
• YÜKSEK PUAN: AİLE İÇİ İLİŞKİLERİN
DOSTANELİĞİ
• AİLEYLE ZAMAN GEÇİRMEDEN ALINAN
KEYİF
• AİLE TARAFINDAN KABUL EDİLME VE
SEVİLME
• DÜŞÜK PUAN: AİLE İLİŞKİLERİNDE
UYUMSUZLUK, HUZURSUZLUK
ÇATIŞMA
SOSYAL İLİŞKİLER(Sİ)
• BİREYİN DİĞERLERİYLE İLİŞKİLERİNİN KALİTESİNİ
GÖSTERİR.
• YÜKSEK PUAN: SOSYAL OLGUNLUK
• UYUMLU İLİŞKİLER, SOSYAL BECERİLERİN YÜKSEKLİĞİ
• SÖZEL İLETİŞİMDEN ZEVK ALAN
• EMPATİK SEVGİ DOLU,İNSANCIL
• ESNEK TUTUMLARA SAHİP BİREYLER
• DÜŞÜK PUAN: SOSYAL İZOLASYON VE GRUP İÇİNDE
MUTSUZ OLMA, ASOSYALLİK,ÇEKİNGENLİK VS
 SOSYAL NORMLAR(SN)

• UYULMASI GEREKEN TOPLUMSAL NORMLAR

• TOPLUMSAL DEGER VE YARGILAR
• BAŞKALARININ HAKLARINA SAYGILI OLMAK
• TOPLUMLA UZLAŞI SAĞLAYABİLMEK GİBİ
ÖZELLİKLERİ İÇERİR.
• YÜKSEK PUAN: DİĞERİNE SAYGILI-KİŞİSEL
İSTEKLERİNİ GRUBUN İSTEKLERİNE GÖRE
ERTELEYEBİLEN, DOĞRU/YANLIŞI
İÇSELLEŞTİREN
 ANTİSOSYAL EĞİLİMLER(AE)

• DÜŞÜK PUAN: KAVGACI-SADİSTİK-

KİNDAR-TOPLUMSAL KURALLARI HİÇE
SAYMA-DİĞERİNİ YOK SAYMA,
EŞYALARA HAYVANLARA ZARAR VERME
İTKİSİ
• YÜKSEK PUAN: BİREYDE BU
ÖZELLİKLERİN OLMADIGINI
GÖSTERİR.