DR.

EFSUN DİNDAR
 ÇEVRE İLE
İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR
 •ÇEVRE

•ÇEVRE AHLAKI

•ÇEVRE KİRLİLİĞİ
Eğitim boyunca karşımıza
çıkacak çevre ile ilgili temel
kavramlar şunlardır: •SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE
• ÇEVRE NEDİR?
Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim

YANİ,
içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır.

EN GENİŞ
ANLAMIYLA İÇİNDE
YAŞADIĞIMIZ
ORTAM…
•ÇEVRE AHLAKI NEDİR?
!
İnsanların çevreye zarar vermemesi kişisel bir erdemdir.
Çevreyi korumak ise vicdani bir sorumluluktur.
!
İnsanların içinde duyduğu bu erdem ve sorumluluğa çevre ahlakı diyoruz.
•ÇEVRE KİRLİLİĞİ NEDİR?
Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi
bozabilecek her türlü olumsuz etkidir.

İnsan etkisi sonucu oluşan çevre kirlenmesi

5 grupta incelenir.

• HAVA KİRLİLİĞİ
• SU KİRLİLİĞİ
• TOPRAK KİRLİLİĞİ
• GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ
• RADYOAKTİF KİRLENME
• SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE NEDİR?
1982 ANAYASASI’NA GÖRE,
Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve kalitesini tehlikeye atmadan,
(56.madde)
hem bugünün hem de gelecek kuşakların çevresini oluşturan tüm çevresel değerlerin
her alanda ıslahı, korunması ve geliştirilmesi sürecidir.
HERKES, SAĞLIKLI VE
DENGELİ BİR ÇEVREDE
YAŞAMA HAKKINA
SAHİPTİR.
 Doğadaki tüm canlılar birbirine
‘BESİN ZİNCİRİ’
ile bağlıdır.
İNSAN,
ÜRETİCİLER
YAPTIKLARI (BİTKİLER)

DOĞAYI EN ÇOK
ETKİLEYEN ZİNCİRDE
VARLIKTIR. MEYDANA
GELEN
KOPMALAR
DOĞAL
DENGENİN
TÜKETİCİLER BOZULMASINA
AYRIŞTIRICILAR NEDEN OLUR !
(MİKROORGANİZMALAR) (HAYVANLAR, İNSANLAR,
BÖCEKLER)
ÇEVRENİN
TEMEL
UNSURLARI
Çevrenin 3 Temel Unsuru Vardır;

HAVA
SU

TOPRAK

ÇEVRE
 • HAVA ve HAVA KİRLİLİĞİ
HAVA,
ATMOSFERİ OLUŞTURAN AZOT, OKSİJEN, KARBONDİOKSİT, SU BUHARI
GİBİ GAZLARIN KARIŞIMIDIR.
DİĞER
0% GAZLAR
1%
OKSİJEN
21%

ATMOSFERDE TOZ, GAZ, DUMAN, KOKU,

AZOT
SU BUHARI ŞEKLİNDE BULUNABİLECEK 78%

KİRLETİCİLERİN İNSAN VE DİĞER

CANLILARA VE EŞYALARA ZARAR VERECEK
DÜZEYE YÜKSELMESİNE
HAVA KİRLİLİĞİ
DİYORUZ.
• HAVA KİRLİLİĞİNE NEDEN OLAN İNSAN FAALİYETLERİ NELERDİR?

• KALİTESİ DÜŞÜK KÖMÜR VE SIVI YAKITLARIN UYGUN OLMAYAN

SİSTEMLERDE, YAKMA TEKNİĞİNİ BİLMEYEN KİŞİLERCE YAKILMASI,

•ENDÜSTRİYEL FAALİYETLER,

•ŞEHİR İÇİ VE ŞEHİR DIŞI YOLLARDA TRAFİKTEN KAYNAKLANAN EGZOZ GAZLARI,

•ÇÖP TAŞINMASI VE ÇÖPLERİN AÇIKTA YAKILARAK İMHA EDİLMESİ,

•ÖZENSİZ İŞLETMECİLİK,
 • HAVA KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ
ISI ARTIŞI
DAHA
FAZLA TROPİKAL
ASİT SUYUN BÖLGELER
YAĞMUR BUHARLA DE YAĞIŞ
LARINA DENİZŞMASINA MİKTARI
NEDENSICAKLIKLARI
NEDEN
DENİZ SEVİYESİNE ARTAR.
OLUR.ARTACAKOLUR.
! YAKIN ALÇAK AZ YAĞIŞ
OZON ŞİDDETLİ
BÖLGELER SULAR ALAN
TABAKASI FIRTINALARIN
ALTINDA KALACAK BÖLGELER
SAYISI ARTACAK !!!
NIN
DELİNMESİ
ZORUNLU !!! DAHA AZ
YAĞIŞ
NE NEDEN HAVA
GÖÇ ALARAK
OLUR.
KİRLİLİĞİNİN ÇÖLLEŞME
YE
ETKİLERİ BAŞLAR.

KÜRESEL dir.
 • BİZE DÜŞEN GÖREVLER
1. EVİMİNİZİ YALITARAK DAHA AZ ISI HARCAYABİLİRİZ.
2. KISA MESAFELERDE MOTORLU ARAÇLARA
BİR OTOMOBİLİN BİNMEK YERİNE YÜRÜYEREK YADA BİSİKLETLE
ORTALAMA
GİDEBİLİRİZ.
ÖMRÜ BOYUNCA KİRLETTİĞİ
KÜRESEL ISINMA SONUCU
DÜNYANIN SICAKLIĞI
3. TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINI KULLANABİLİRİZ.
HAVAYI TEMİZLEMEK İÇİN
HER YIL ORTALAMA 1-2 0C
4. KENTLERDE DUMANSIZ YAKITLARIN KULLANILMASINI YAYGINLAŞTIRABİLİRİZ.
17 ADET YETİŞKİN ARTMAKTADIR.
AĞAÇ
BUNUN SONUCU
5. TÜKETİM ALIŞKANLIKLARIMIZI DEĞİŞTİREREK OLARAK,
DAHA AZ ÇÖP ÜRETEBİLİRİZ.
GEREKİR.
İKLİMLER DEĞİŞMEKTE VE
BUZULLAR ERİMEKTEDİR.
 YÜZEYSEL SULAR:

•SU ve SU KİRLİLİĞİ göller, akarsular,

denizler,
okyanuslar
GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANDIĞIMIZ SUYUN
%80’İNİ YÜZEYSEL SULARDAN, DÜNYA
STANDARTLARINA
%20’SİNİ YERALTI SULARINDAN KARŞILARIZ. YERALTI SULARI:
BİR KİŞİNİN GÜNLÜK Pınarlar, kuyular
GÖRE
SU TÜKETİMİ
TÜRKİYE
111 LİTREDİR.
SU FAKİRİ
BİR ÜLKEDİR.
Suyun içilebilir nitelikte olması için birtakım özelliklere sahip olması gerekir;

1. Bulanık olmamalı,
2. Renksiz olmalı,
3. Kokusuz ve kendine has bir tadı olmalı,
4. Kirletici madde(kimyasal) ve hastalık yapıcı canlılar içermemeli,
• SU KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ
1. BAZI BULAŞICI HASTALIKLARIN YAYILMASINA NEDEN OLUR.
2. EKOLOJİK DENGENİN BOZULMASINA NEDEN OLUR.
3. KULLANILABİLİR SU POTANSİYELİNİN AZALMASINA NEDEN OLUR.
• BİZE DÜŞEN GÖREVLER
1. MUSLUKLARI MUTLAKA TAM KAPATALIM.
2. BAHÇE VE TARLALARIMIZI AKŞAM ÜZERİ YADA SABAH SULAYALIM.
3. YAĞMUR SUYU YADA DAMLA SULAMA TEKNİKLERİ İLE TARLAMIZI SULAYALIM.
4. SU TASARRUFU SAĞLAYALIM.
5. TEMİZLİK MALZEMELERİNİ AŞIRI
KULLANMAYALIM.
6. ARABAMIZI YIKARKEN KOVA
VE SÜNGER KULLANALIM.
7. ÇAMAŞIR SUYU KULLANIMINI
AZALTALIM.
• BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?

• Bir teneke su 60 saniyede musluktan akıp gidiyor.

• Dünyada her gün sağlıksız sulardan 25.000 kişi ölmekte.

• Otomobilimizi hortumla yıkadığımızda 550 litre su harcanıyor.

• 3.7 litre benzin yaklaşık 3 milyon litre içme suyunu kirletiyor.

• Diş fırçalarken açık bırakılan musluk dakikada yaklaşık 15-20 litre

suyu boşa harcamamıza yol açıyor.
 • TOPRAK ve TOPRAK KİRLİLİĞİ
HAVA, SU GİBİ CANLILARIN YAŞAMASI İÇİN VAZGEÇİLMEZ UNSURLARDAN BİR
DİĞERİ TOPRAKTIR.

•TARIM DIŞI AMAÇLARLA KULLANIM,

ÜLKEMİZDEKİ TOPRAKLARIN, •AĞIR METALLERLE KİRLENME,
•EROZYON,
% 36’SI İŞLENMEKTE,
%28’İ ÇAYIR VE MERA, SONUCU CİDDİ TOPRAK KAYIPLARI
YAŞANMAKTA VE VERİM
%30’U ORMAN VE FUNDALIK DÜŞMEKTEDİR.

1 CM. KALINLIĞINDAKİ TOPRAK ANCAK BİRKAÇ YÜZYILDA OLUŞABİLMEKTEDİR.

 • TOPRAK KİRLİLİĞİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER

1. YERLEŞİM ALANLARINDAN ÇIKAN ATIKLARIN YANLIŞ ALANLARDA DEPOLANMASI,

2. TARIMSAL İLAÇLARIN AŞIRI KULLANIMI,
3. TARIMSAL GÜBRELEMENİN KONTROLSÜZ YAPILMASI,
4. KANALİZASYON ŞEBEKESİNDEKİ KAÇAKLAR,
5. EGZOZ GAZLARININ TOPRAĞA ÇÖKELMESİ VE RÜZGAR İLE FARKLI BÖLGELERE
TAŞINMASI,
• TOPRAĞIN YANLIŞ VE AŞIRI KULLANIMININ SONUÇLARI

TARIM
EROZYON ARAZİLERİNİN
AZALMASI

SONUÇLAR:
•ÇÖLLEŞME
•HAYVANSAL ÜRETİMDE GERİLEME,
•KALKINMADA GERİLEME,
•TARIMSAL ÜRETİMDE GERİLEME,
•ZORUNLU GÖÇ,
• BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?
• DÜNYA YÜZEYİNİN %6’SI ÇÖLLEŞMİŞ, %29’U ÇÖLLEŞME
YOLUNDA,

• HER YIL 1 CM. KALINLIĞINDA VE KIBRIS ADASI

BÜYÜKLÜĞÜNDE TOPRAĞIMIZ EROZYONLA YOK OLMAKTA,

• TÜRKİYE’NİN EROZYON SORUNU, AVRUPA’DAN 12,

AFRİKA’DAN 17 KAT DAHA FAZLADIR.
AMBALAJ ATIKLARI
ve
GERİ DÖNÜŞÜM
Atık nedir ?
• Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız
ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü
katı malzemeye atık denir.

• Atıklar evde, okulda, hastanede, endüstride,

bahçelerde ve daha birçok yerde oluşabilir.
Atık nedir ?
Tüm dünyada
atık miktarının azaltılması için
3 İLKE
benimsenmiştir.
AZALTMA

GERİ
KAZANIM
YENIDEN
KULLANIM
Atık nedir ?
Atıklar oluştukları yerlere göre adlandırılırlar;
Ambalaj nedir?

AMBALAJ

DEĞERLİ ÜRÜNÜN
TANITIMINI
İÇERİSİNDEKİ
ÜRÜNÜ
KORUYAN,
BİR YAPAN,

MALZEME…
TEMİZ
TAŞINMASINI
KALMASINI
KOLAYLAŞTIRAN,
SAĞLAYAN,
 Geri Dönüşebilen Ambalajlar
 Kağıt / Karton Ben çöp
 Metal değilim..
 Plastik
 Cam
 Kompozit
Ambalaj Üzerindeki İşaretler
Geri Dönüşüm veya Geri Kazanım
Bu işaretler ambalajın geri
dönüştürülebilir veya geri kazanılabilir bir
malzemeden üretildiğini gösterir.

Geri Dönüştürülmüş Maddeden Üretilmiş

Ürünler
Bu işaret ürünün geri dönüştürülmüş
maddeden elde edildiğini gösterir.

Ambalajın üzerinde yandaki ÇEVKO işaretinin

bulunduğu ürünleri üreten kuruluşlar ÇEVKO
Vakfı üyesidir.

Yeşil Nokta
Bu işaret kuruluşların geri kazanım ile ilgili görevlerini
ÇEVKO’ya devrederek yerine getirdiklerini gösterir.
Uluslararası bir simge olan Yeşil Nokta Türkiye’de
ÇEVKO Vakfı tarafından verilir.
Geri dönüşüm nedir?

Değerlendirilebilir atıkların, çeşitli fiziksel

veya kimyasal işlemlerle ikincil
hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim
sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm
denir.
Geri Dönüşümün temel adımları nelerdir?

1. Kaynakta Ayırma
5
2. Değerlendirilebilir temel
Atıkları basamak
Ayrı Toplama

3. Sınıflama

4. Değerlendirme

5. Yeni Ürünü
Ekonomiye
Kazandırma
 Geri Dönüşebilen
Malzemeler KAĞIT/KARTON
Kağıt Kutusuna Atılabilecek
Malzemeler

•Gazete ve dergiler,
•Kullanılmış defterler ve kitaplar,
•Prospektüsler,
•Kartonlar,
•Bilgisayar Kağıtları,
•Plastik İçermeyen Bisküvi,
Sakız vb. Kağıtları
•Not Kağıtları,
•Kağıt ve Karton Ambalajlar,
•Süt ve Meyve Suyu Kutuları,
Geri Dönüşebilen malzemeler
METAL CAM
●Metal içecek kutuları
●Su ve Meşrubat Şişeleri
●Yağ tenekeleri
●Reçel, konserve ve sos
kavanozları
●Konserve ve salça kutuları
●Bardak, sürahi vs.
●Metal mutfak gereçleri
Geri Dönüşebilen Malzemeler
PLASTİK
●Su ve Meşrubat Kutuları

●Şampuan ve Deterjan Kutuları

●Kullanılmış Plastik Ev Eşyaları

●Yoğurt ve Margarin Kapları

 Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır?

Konutlardan toplanan ambalaj atıkları toplama ayırma

tesislerinde (TAT) türlerine göre ayrılır ve geri
kazanımı sağlanmak üzere geri dönüşüm tesislerine
(GDT) gönderilir.
Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır?
KAYNAKTA AYRI
TOPLAMA

TAT
TÜRLERİNE GÖRE
AYIRMA

GDT EKONOMİYE
GERİ KAZANDIRMA
 Her türlü metal eritilebilir ve yeniden
Eriyen metal kullanılabilir.

Bazı metal kutular

Teneke kutular otomobil ve uçak
ezilerek blok
haline getirilir. parçalarında
yeniden kullanılır.

Sıcak hava ile

metal
üzerindeki
etiketler yakılır.

Metal parçaları
Blok haline getirilen
eritilerek
kalıplara
metallerden bir milyon tane
dökülür. yeni teneke kutu yapılabilir.
 Ezilip Parçalanan Cam
Kullanılmış cam şişeler ve kavanozlar tekrar tekrar kullanılabilir.

Eski cam şişeler ezilip

parçalandıktan sonra yol
Ezilip parçalanan cam eritilir
yapımında kullanılmak üzere
ve yeniden şişe veya kavanoz
çakılla karılaştırılabilir.
biçimine sokulur.
Kağıt Yığını
Kağıt geri dönüştürülürken sulu bir hamur kıvamına gelene kadar suyla karıştırılır.

Hızlı bir şekilde döndürülerek tel zımba gibi parçalardan temizlenir.

Hamur sabunla temizlenerek mürekkep ve yapıştırıcılardan

arındırılır.

Arındırılan hamur hareketli bir perde

üzerine serilir.

Geri dönüştürülmüş büyük bir

top kağıttan 80.000 rulo Sıkıştırılan hamur
tuvalet kağıdı yapılabilir. kurutulur ve büyük
bir top haline
getirilir.
 Şahane plastik
Kullanılmış plastik şişeler, giysi yapımında kullanılan yumuşak, yüne benzeyen bir kumaşa
dönüştürülebilir.

Öncelikle plastik şişeler basınçlı su püskürtülerek

temizlenir.

Küçük parçalar haline getirilen plastik eritilir ve eritilen

plastik deliklerden geçirilerek uzun ipler elde edilir.

Böyle kumaşlar
İpler soğuduktan sonra çoğunlukla, dağcıların
dokuma tezgahlarında kullandığı sıcak tutan
kalın bir kumaş haline giysilerin yapımında
getirilir. kullanılır.
Geri Dönüşüm Niçin Önemlidir ?
• Doğal kaynaklarımız korunur

• Enerji tasarrufu sağlanır

• Ekonomiye katkı sağlanır

• Atık miktarı azalır

• Gelecek için yatırımdır

GERİ DÖNÜŞÜM İLE ELDE EDİLEN FAYDALAR…

• 1 ton cam geri kazanılarak 1.2 ton hammadde tasarrufu sağlanır.

• 1 ton alüminyum kutu geri kazanılarak 1300 kg hammadde tasarrufu

sağlanır.

• 1 ton kullanılmış kağıt geri kazanıldığında 17 adet çam ağacının

kesilmesi önlenir.

• 1 ton plastiğin geri dönüşümü ile 1.8 ton petrol tasarrufu sağlanır.

• 1 ton kullanılmış kağıdın geri kazanımı ile 38.8 ton suyun israfı
önlenir.
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?
Bir büro elemanı
yılda 81 kilo
yüksek vasıflı kağıdı
çöpe atıyor…

Ülkemizde
yılda yaklaşık bir milyon ton
kağıtla gereksiz yazışma yapılıyor…
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?

1 kağıt 5 kez yeniden kullanılabilir…

Bir insanın bir yıl boyunca

çöpe attığı şeylerin ağırlığı
kendi ağırlığının yaklaşık yedi
katı kadar…
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?

Bir büyük kayın ağacı,

72 kişinin günlük

oksijen ihtiyacını karşılar..

70 kg. atık kağıt

1 ağaç kurtarır…
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?

Atık kağıdın ağaç yerine kullanılmasıyla,

%25-70 Enerji Tasarrufu

%60 Hava Kirliliğinde Azalma

%40 Su Kirliliğinde Azalma

%60 Su Tasarrufu

%40 Çöp Hacminde Azalma Sağlanabilir...

YÜRÜYEN KÖŞK
 GELECEK BUGÜNDEN
HAZIRLIK YAPANLARINDIR !

MALCOM X