SAĞLIK RİSKLERİ

KİMYASALLARIN ANİ, TEKRARLANAN VEYA UZUN SÜRELİ

MARUZİYETİ, MESLEK HASTALIKLARI, İŞE BAĞLI HASTALIKLAR
VEYA ÖLÜMLERE NEDEN OLABİLİRLER.

1
SAĞLIK İÇİN RİSK OLUŞTURAN
TEHLİKELİ MADDE NEDİR?

ÇOK TOKSİK MADDE TOKSİK MADDE ZARARLI MADDE

(T+)
Çok az miktarlarda
alındığında insan sağlığı
üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden
olabilirler
(T)
Az miktarlarda alındığında
insan sağlığı üzerinde akut
veya kronik hasarlara veya
ölüme neden olabilirler.
Xn
Alındığında insan sağlığı
üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden olan
maddelerdir

AŞINDIRICI MADDE TAHRİŞ EDİCİ MADDE ALERJİK MADDE

C Xi Soluma Xn Cilt Xi

Canlı doku ile Ani, uzun süreli veya tekrarlanan
temasında, dokunun temasında lokal eritem, eskar veya
tahribatına neden ödem oluşumuna neden olabilen,
olabilen maddelerdir. aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan
maddelerdir.
Aşırı derecede hassasiyet meydana
getirme özelliği olan ve daha sonra
maruz kalınması durumunda
karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan
maddelerdir

2
 KANSEROJEN
MADDELER
Kanser oluşumuna neden olan veya
kanser oluşumunu hızlandıran
maddeler

ÜREME İÇİN
TOKSİK MADDELER

Doğurganlık yeteneği
üzerine etki eden maddeler

MUTAJEN
MADDELER

Kalıtımsal genetik hasarlara yol

açabilen veya bu etkinin oluşumunu
hızlandıran maddeler

GRUP (KATEGORİ) 1 : İNSANLAR İÇİN KANSEROJEN MUTAJEN VE ÜREME İÇİN TOKSİK

OLDUĞU BİLİNEN MADDELERDİR.
GRUP (KATEGORİ) 2: İNSANLAR İÇİN KANSEROJEN MUTAJEN VE ÜREME İÇİN TOKSİK
OLDUĞU KABUL EDİLEN MADDELERDİR.
.
GRUP (KATEGORİ) 3 : İNSANLAR İÇİN KANSEROJEN MUTAJEN VE ÜREME İÇİN TOKSİK
ETKİ YAPMA OLASILIĞI OLAN ANCAK KESİN KANIT OLMAYAN MADDELERDİR.

3
 ÇOK TOKSİK
TOKSİK
ZEHİRLİ
KİMYASALLAR

MESLEK HASTALIKLARI- İŞ KAZALARI- ZEHİRLENMELER-

İMMÜNOTOKSİK ETKİ YAPANLAR
GAZLAR SIVILAR KATILAR
ZEHİRLİ GAZLAR ÇÖZÜCÜLER, METALLER
KARBON MONOKSİT ORGANİK-İNORGANİK ARSENİK, BERİLYUM,
FOSGEN BİLEŞİKLER KADMİYUM, KROM,
AMONYAK MANGAN, NİKEL, KURŞUN
AMONYAK CİVA v.b.
HİDROJEN SÜLFÜR
KLOR ORGANİK KURŞUN
HALOJENLİ BİLEŞİKLERİ AMETALLER
HİDROKARBONLAR vb. KARBON SÜLFÜR FOSFOR,
HİDROKARBONLAR vb. ORGANİK VE İNORGANİK
BOĞUCU GAZLAR BİLEŞİKLER
TOZLAR
KARBON DİOKSİT

4
 KİMYASAL YANIKLARA
NEDEN OLANLAR
KARBON DİSÜLFÜR,
GÜÇLÜ TAHRİŞ PETROL DAMITMA ÜRÜNLERİ DUYARLILAŞTIRICILAR
EDİCİLER KROMATLAR,
KUVVETLİ ASİT EPOKSİ REÇİNELER
VE BAZLAR AKRİLİK REÇİNELER
H2SO4 ,
HCl, TAHRİŞ EDİCİLER,
NaOH DUYARLILAŞTIRICILAR
(ALERJENLER)

ZAYIF TAHRİŞ RENK DEĞİŞİMİ

EDİCİLER VE LEKELERE
KRONİK TAHRİŞ NEDEN OLANLAR
ZAYIF ASİTLER AĞIR METALLER
ZAYIF BAZLAR GÜMÜŞ,
CIVA,
ARSENİK

5
 ÜREME İÇİN TOKSİK
KANSEROJENİK ETKİ MADDELER
YAPANLAR DOĞURGANLIK
SOLUNDUĞUNDA, AĞIZ YETENEĞİ ÜZERİNE
YOLUYLA ALINDIĞINDA, ETKİ EDEN MADDELER MUTAJENİK ETKİ
DERİYE NÜFUZ ETTİĞİNDE YAPANLAR
KANSER OLUŞUMUNA
NEDEN OLAN VEYA KANSER SOLUNDUĞUNDA, AĞIZ
KANSEROJENLER YOLUYLA ALINDIĞINDA,
OLUŞUMUNU HIZLANDIRAN
MADDELER MUTAJENLER VE DERİYE NÜFUZ ETTİĞİNDE
VİNİL KLORÜR, BENZEN, ÜREME İÇİN KALITIMSAL GENETİK
HASARLARA YOL
SERT AĞAÇ TOZLARI. TOKSİK MADDELER AÇABİLEN VEYA BU
ETKİNİN OLUŞUMUNU
HIZLANDIRAN MADDELER
TERATOJENİK ETKİ ALLYL CHLORIDE
YAPANLAR (C3H5Cl), ALLYL GLYCIDYL
ETHER (C6H10O2), ETHYL
GEBELER TARAFINDAN ALINDIKLARINDA PLASENTADAN
MERCURY CHLORIDE
FETAL DOLAŞIMA GEÇEREK DOĞACAK YAVRUDA
(C2H5ClHg), ACRYLAMIDE
DEFORMASYON OLUŞMASINA NEDEN OLAN MADDELER
NICKELCARBONYL, BENZO(A)PYRENE, 1,3-BUTADIENE .(CH2=CHCONH2)
MUHTEMEL TERATOJENLER OLARAK KABUL EDİLİRLER

6
 KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ
YOLLARI

SOLUNUM ABSORBSİYON SİNDİRİM

Kimyasallar işyeri Sıvı kimyasallar Ortam havasında bulunan
havasında toz, sis, deri yolu ile tozların yutulması,
duman, gaz ve buhar lif absorblanabilir. kimyasal madde bulaşmış
şeklinde dağılmış Ayrıca gözler de ellerin temizlenmeden
olabilir ve solunabilir sıçrama veya buhar yemek yenilmesi,
(çapı 3 mikrondan az şeklinde bulunan sigara içilmesi yoluyla,
Uzunluğu 5 mikrondan maddeleri absorbe yanlışlıkla yutma yoluyla,
fazla uzunluk, çap, oranı edebilir. gaz, toz, buhar, duman sıvı
3:1 den büyük lifler) veya katı maddelerin
vücuda girmesidir.

7
 HEDEF ORGANLAR

DERİ AKCİĞER MERKEZİ KAN KARACİĞER BÖBREK

SİNİR DOLAŞIM
SİSTEMİ SİSTEMİ
►KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN
LOKAL VEYA (KAN DOLAŞIMINA GEÇER VE BÖYLECE
VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) SİSTEMİK
ETKİLERE SEBEP OLABİLİRLER

►KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM

ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR. GENELLİKLE 1-2 ORGANI
ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ
GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK
TANIMLANIR
8
 KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ

BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA

Vücuda alınan her Kimyasallar aynı Bir kimyasal
kimyasal organda aynı maddenin etkisi diğeri
birbirinden yönde ve aynı tarafından ortadan
tamamen bağımsız şekilde etki kaldırılabilir. (1+1=0).
fizyolojik etkide edebilirler. (antidot-panzehir)
bulunabilir (n-hegzan ile toluene)
ADDİTİF ETKİ POTANSİYALİZASYON

Organizmaya giren ve aynı
yönde etki gösteren 2 kimyasal
madde toplu etkisi bunların bir
birlerinden ayrı iken
gösterdikleri toksikolojik etkinin
toplamına eşittir (1+1=2)
Bir kimyasal madde diğerinin
etkisini arttırır.
böylece birinci madde
potansiyatör olarak etki eder
ve toplam etkide her iki
kimyasalın kendi etkilerinin
toplamından fazladır (1+1=4)
Bazı durumlarda bir
madde tek başına zarara
sebep olmaz, ama başka
bir kimyasal maddenin
toksik etkisini
indükleyebilir (0+1=3)

9
 KİMYASALLARIN SAĞLIĞA
ETKİLERİNDEKİ ETMENLER

KİMYASALLARIN SAĞLIK
RİSKLERİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER

FİZİKSEL VE MARUZ KALMA KİŞİNİN ÇEVRESEL

KİMYASAL ŞEKLİ VE SÜRESİ FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER
ÖZELLİKLERİ ÖZELLİKLERİ

10
SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ
İZLEME

ORTAMIN İZLENMESİ- ÖLÇÜMLER

ORTAM ÖLÇÜMÜ
MARUZİYET SINIR DEĞERİ VERİLMİŞ
KİMYASALLAR İÇİN ORTAM ÖLÇÜMLERİ •ZAMAN,
YAPILIR
•YER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLER DİKKATE
ALINMAZ. •KOŞULLAR

TWA: 8 SAATLİK REFERANS ZAMAN DİLİMİNE GÖRE ÖLÇÜLEN VEYA

HESAPLANAN ZAMAN AĞIRLIKLI ORTALAMA.
STEL: BAŞKA BİR SÜRE BELİRTİLMEDİKÇE, 15 DAKİKALIK SÜREDE MARUZ
KALINAN, AŞILMAMASI GEREKEN LİMİT DEĞER.
mg/m3 :20 ºC SICAKLIKTA VE 101,3 KPA. (760 mmHg BASINCI) BASINÇTAKİ 1 m 3
HAVADA BULUNAN MADDENİN MİLİGRAM CİNSİNDEN MİKTARI.
ppm:1 m3 HAVADA BULUNAN MADDENİN MİLİLİTRE CİNSİNDEN MİKTARI (mL/m 3 ).

11
 (Değişik:R.G.-20/3/2008-26822)
EK – I / B(*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Sınır Değer
Özel
TWA (4) STEL (5) İşaret (3)
(8 Saat) (15 Dak.)
EINECS CAS (2) Maddenin Adı
(1)
ppm
mg/m3 (6) (7)
mg/m3 ppm

200-467-2 60-29-7 Dietileter 308 100 616 200 -

200-662-2 67-64-1 Aseton 1210 500 - - -
200-663-8 67-66-3 Kloroform 10 2 - - Deri
200-756-3 71-55-6 1,1,1-Trikloroetan 555 100 1110 200 -
200-834-7 75-04-7 Etilamin 9,4 5 - - -

(1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.

(2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
(3) Özel işaret : “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini gösterir.
(4 ) TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama.
(5 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken maruziyet
üst sınır değeri.
(6 ) mg/m3 : 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3 havada
bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı.
(7 ) ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).

MAK (MAC): Müsaade edilen azami konsantrasyon

12
 BİYOLOJİK İZLEME

BİYOLOJİK İZLEME,
BİYOLOJİK İZLEME;
MARUZİYET VE SAĞLIK RİSKLERİNİN ÖNLEYİCİ BİR EYLEM OLUP
DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİN; TANI İŞLEMLERİNDEN
FARKLIDIR. BİYOLOJİK
DOKU, SALGI, DIŞKI, SOLUNAN HAVA İZLEMENİN YANISIRA
YA DA BUNLARIN MARUZİYETİN TAM OLARAK
KOMBİNASYONUNDAKİ MADDE VEYA DEĞERLENDİRİLMESİNİN
METABOLİTLERİNİN UYGUN SAĞLANMASI İÇİN ÇEVRESEL
REFERANSLARLA KARŞILAŞTIRMALI İZLEME DE YAPILMALIDIR.
OLARAK ÖLÇÜLMESİ
VE DEĞERLENDİRİLMESİDİR.

ABSORBE EDİLEN KİMYASALIN MİKTARI ÖLÇÜLDÜĞÜNDEN,

ORTAM ÖLÇÜMLERİNE GÖRE BELLİ AVANTAJLARA SAHİP OLABİLİR;
BİYOLOJİK SINIR DEĞERİ OLAN KİMYASALLAR İÇİN YAPILABİLİR

13
BİYOLOJİK SINIR DEĞERLER
VE SAĞLIK GÖZETİMİ ÖNLEMLERİ
Kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri
1.Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu
veren bir başka metod kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB)
ölçümünü de kapsayacaktır.

Bağlayıcı biyolojik sınır değer: 70 μg Pb/100 ml kan.

Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılacaktır:
1.Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre
hesaplanmış, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu 0.075
mg/m3 ten fazla ise,
2.İşçilerden herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40 μg
Pb/100 ml kandan fazla ise.

14
KULLANIMI YASAK OLAN KİMYASAL MADDELER
İLE YAPILMASI YASAKLANAN İŞLER
Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerin ithali, üretimi ve bu
maddelerin işyerinde kullanımı ile kimyasal maddeler ihtiva
eden aşağıda belirtilen işlerin yapılması yasaktır. Ancak bu
maddelerin başka bir kimyasal madde içindeki veya atık
maddedeki konsantrasyonu, aşağıda verilen limit değerlerin
altında bulunuyorsa bu yasak uygulanmaz.

•Kimyasal Maddeler:

EINECS No ( 1 ) CAS No ( 2 ) Madde Adı Yasak Uygulanmayacak

Limit Değer

202-080-4 91-59-8 2-naftilamin ve tuzları % 0.1 (ağırlıkça)

202-177-1 92-67-1 4-aminodifenil ve tuzları % 0.1 (ağırlıkça)

202-199-1 92-87-5 Benzidin ve tuzları % 0.1 (ağırlıkça)

202-204-7 92-93-3 4-nitrodifenil % 0.1 (ağırlıkça)

15
 SAĞLIK GÖZETİMİ

SAĞLIK GÖZETİMİ
SAĞLIK GÖZETİMİ

HEKİM VE DİĞER SAĞLIK •MESLEKİ VE TIBBİ ÖZ GEÇMİŞLERİ

GÖREVLİLERİ, MARUZİYET
KOŞULLARINI BİLMELİDİR •KİŞİSEL GÖRÜŞMELER

•KONTROL VE TESTLER

İŞÇİYE YAPILAN KONTROLLER VE UYGULANACAK TEDAVİ HAKKINDA

BİLGİ VERİLMESİ GEREKİR

16
 KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ

YANGIN PARLAMA PATLAMA

17
TANIMLAR

YANMA:
►ISI VE GENELLİKLE YÜKSEK SICAKLIKTA GAZ VE IŞIK ÜRETEN
EKZOTERMİK BİR KİMYASAL REAKSİYONDUR.
►OKSİTLENME REAKSİYONUDUR.

YANMA NOKTASI:
►ALEVİN SÜREKLİLİĞİNİ KENDİ KENDİNE SAĞLADIĞI SICAKLIĞA
YANMA NOKTASI DENİR. BÖYLECE ALEV, SIVI BUHARININ SÜREKLİ
YANMASINI SAĞLAR.

18
PARLAMA (ALEVLENME):
HAVADAKİ UÇUCU YANABİLEN MADDE BUHARLARININ BİR
ALEVLE TEMASI SIRASINDA BELİRLİ BİR SICAKLIKTA YANMASIDIR.

PARLAMA NOKTASI:
►PARLAYICI SIVILARIN HEMEN SIVI YÜZEYİNDE VEYA
KAPLARININ İÇİNDE HAVA İLE TUTUŞABİLİR YETERLİ BUHAR
ÇIKARDIKLARI EN DÜŞÜK SICAKLIKTIR.
►HAVADAKİ UÇUCU YANABİLEN MADDE BUHARLARININ BİR
ALEVLE TEMASI SIRASINDA TUTUŞABİLDİĞİ EN DÜŞÜK
SICAKLIKTIR.

PARLAYICILIK:
PATLAYICI MADDENİN ALEV VEYA ISI İLE TUTUŞABİLME
ÖZELLİĞİDİR.

19
PATLAMA:
►ÇOK HIZLI BİR GAZ GENİŞLEMESİ İLE VE GENELLİKLE ISI AÇIĞA
ÇIKMASIYLA MEYDANA GELEN BİR KİMYASAL REAKSİYON VEYA
DEĞİŞİMDİR. PATLAMA ÇEVRESİNDEKİ ORTAMDA BİR ŞOK DALGASI
OLUŞTURUR.
►YÜKSEK SICAKLIK ÜRETEN VE GENELLİKLE BÜYÜK MİKTARDA GAZ
OLUŞMASINA NEDEN OLAN HIZLI BİR KİMYASAL REAKSİYONDUR.

PATLAYICILAR;
ISI, ÇARPMA, SÜRTÜNME VB. ETKİLER SONUCUNDA ÇOK HIZLI
KİMYASAL REAKSİYONA GİREREK ISI VE GAZ MEYDANA GETİREREK
KİMYASAL DEĞİŞİME UĞRAYAN VEYA YANAN MADDELERDİR.

PATLAYICI ORTAM:
YANICI MADDELERİN GAZ, BUHAR, SİS VE TOZLARININ ATMOSFERİK
ŞARTLAR ALTINDA HAVA İLE OLUŞTURDUĞU VE HERHANGİ BİR
TUTUŞTURUCU KAYNAKLA TEMASINDA TÜMÜYLE YANABİLEN
KARIŞIMIDIR.

20
PATLAMA LİMİTLERİ:
YANICI VEYA PARLAYICI SIVILARIN BUHARLARI HAVA İLE UYGUN
ORANLARDA BİRİKTİĞİNDE VE ORTAMDA BİR TUTUŞTURMA KAYNAĞI
VARSA HIZLI BİR YANMA VEYA PATLAMA OLUR. BU UYGUN ORANA
PARLAMA ARALIĞI VEYA PATLAMA ARALIĞI DENİR.

►ALT PATLAMA LİMİTİ (LEL):

HAVADAKİ BUHAR YÜZDESİNİN BİR YANGIN VEYA PATLAMA
OLUŞTURMASI İÇİN GEREKLİ OLAN EN ALT SEVİYESİDİR. BUNUN
ALTINDAKİ KONSANTRASYONLARDA YAKIT (MADDE) YETERLİ
OLMADIĞINDAN YANGIN OLMAZ VE KARIŞIM BU ANLAMDA FAKİR
KARIŞIM OLARAK NİTELENDİRİLİR.

►ÜST PATLAMA LİMİTİ (UEL) :

HAVADAKİ BUHAR YÜZDESİNİN BİR YANGIN VEYA PATLAMA
OLUŞTURMASI İÇİN GEREKLİ OLAN EN ÜST SEVİYESİDİR. BUNUN
ÜSTÜNDEKİ KONSANTRASYONLARDA HAVA (OKSİJEN) YETERLİ
OLMADIĞINDAN YANGIN OLMAZ VE KARIŞIM BU ANLAMDA ZENGİN
KARIŞIM OLARAK NİTELENDİRİLİR.
21
 PATLAMA ARALIĞI
PATLAMA BASINCI

HAVADAKİ BUHAR / GAZ KONSANTRASYONU

LEL UEL
PARLAMA ALT LİMİTİ PARLAMA ÜST LİMİTİ
22
 PATLAMA LİMİTLERİ

ÜST PATLAMA LİMİTİNİN ÜZERİNDE KARIŞIM YANMAK İÇİN ÇOK

FAZLADIR YETERLİ OKSİJEN YOKTUR
ÜST PATLAMA LİMİTİ

PATLAMA ARALIĞI

ALT PATLAMA LİMİTİ

ALT PATLAMA LİMİTİNİN ALTINDA KARIŞIM YANMAK İÇİN ÇOK AZDIR.

23
 ÖRNEKLER
PARLAMA KAYNAMA PATLAMA BUHAR
NOKTASI NOKTASI LİMİTLERİ YOĞUNLUĞU
KİMYASAL (°C) (°C) (%)
ALT ÜST
LİMİT LİMİT

13 26 3.3 19 1.6
ETİL ALKOL
(ETANOL-ALKOL)
-43 38-204 1.4 7.6 3-4
BENZİN
-22 69 1.1 7.5 3.0
HEKZAN
-18 14 2.6 12.8 2.0
ASETON
-11 27 1.3 7.1 2.8
BENZEN (BENZOL)

TOLUEN (TOLUOL) 4 111 1.2 7.1 3.1

KSİLEN 27-46 138-144 1.1 7.024 3.7

GÜVENLİK RİSKİ YARATAN
KİMYASALLAR
►YANICI MADDELER

► PARLAYICI MADDELER

► PATLAYICI MADDELER

► OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)MADDELER

► BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN MADDELER

► SUYA DUYARLI MADDELER

25
 GÜVENLİK İÇİN RİSK OLUŞTURAN
TEHLİKELİ MADDE NEDİR?

PATLAYICI MADDE
ATMOSFERİK OKSİJEN
OLMADAN ANİ GAZ ALEVLENİR MADDE
YAYILIMI İLE EKZOTERMİK KOLAY ALEVLENİR
PARLAMA NOKTASI MADDE
REAK. VEREBİLEN,
21 OC- 55 OC
KISMEN KAPATILDIĞINDA
ARASINDA OLAN SIVI ENERJİ UYGULAMASI
ISINMA İLE KENDİLİĞİNDEN
HALDEKİ OLMADAN, ORTAM
PATLAYAN,
MADDELERDİR SICAKLIĞINDA HAVA İLE
TEST KOŞULLARINDA
TEMASINDA ISINABİLEN VE
PATLAYAN,
ALEVLENEN,
ÇABUK PARLAYAN
ATEŞ KAYNAĞI İLE KISA
KATI, SIVI, MACUNUMSU, ÇOK KOLAY ALEVLENİR SÜRELİ TEMASTA
JELATİNİMSİ MADDELER MADDE KENDİLİĞİNDEN YANABİLEN VE
0 OC’DEN DÜŞÜK PARLAMA SONRA YANMAYA DEVAM EDEN
OKSİTLEYİCİ MADDE NOKTASI VE 35OC’DEN DÜŞÜK KATI,
KAYNAMA NOKTASINA SAHİP PARLAMA NOKTASI 21 ºC 'NİN
YANICI MADDELERLE ,
SIVI MADDELER ALTINDA SIVI,
VE DİĞER MADDELER İLE
ODA SICAKLIĞINDA VE SU VEYA NEMLİ HAVA İLE
TEMASINDA ÖNEMLİ
BASINCI ALTINDA HAVA İLE TEHLİKELİ MİKTARDA, ÇOK
ÖLÇÜDE EKZOTERMİK
TEMASINDA YANABİLEN, KOLAY ALEVLENİR GAZ YAYAN
REAKSİYONA NEDEN OLAN
GAZLAR MADDELERDİR.
MADDELERDİR..

26
 OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN)
MADDELER
ÖZELLİKLE YANICI
MADDELERLE OLMAK BİRBİRLERİYLE
ÜZERE DİĞER MADDELER REAKSİYONA GİREN SUYA DUYARLI
İLE DE TEMASINDA ÖNEMLİ MADDELER MADDELER
ÖLÇÜDE EKZOTERMİK
REAKSİYONA SEBEP OLAN BAZI KİMYASALLAR BİR BAZI KİMYASALLAR
MADDELERDİR ARADA PARLAYICI OLMADIKLARI
• PEROKSİTLER BULUNDUKLARINDA HALDE SUYLA TEMAS
KOLAYLIKLA EDERLERSE KOLAYLIKLA
• OKSİTLER REAKSİYONA PARLAYABİLEN GAZLAR
• PERMANGANATLAR GİREBİLİRLER. BU AÇIĞA ÇIKARABİLİRLER
• KLORATLAR KİMYASALLARIN
• PERKLORATLAR KARIŞIM HALİNDE • LİTYUM
VEYA BİR ARADA • SODYUM
• PERSÜLFATLAR BULUNMALARI SONUCU
• ORGANİK VE YARATTIKLARI RİSK BU
• POTASYUM
İNORGANİK NİTRİLLER İKİ KİMYASALIN TEK • KALSİYUM
• İYODATLAR TEK ETKİLERİNDEN • RUBİDYUM
DAHA FAZLA OLABİLİR.
• BROMATLAR • SEZYUM v.b.

27
 Kimyasal Birlikte Bulundurulmayacak Kimyasal
Asetik Asit Kromik Asit, Nitrik Asit, Alkoller, Etilen Glikol, Perclorik Asit, Peroksitler, Permanganatlar
Aseton Konsantre Nitrik Asit, Sülfürik Asit Ve Karışımları
Asetilen Klor, Brom, Flor, Bakır, Gümüş, Civa
Asitler Bazlar
Aktif Karbon Kalsiyum Hipoklorit, Oksidan Maddeler
Alkali Metaller Su, Karbontetraklorür Ve Diğer Halojenli Aklanlar, Karbondioksit, Halojenler
Alüminyum Alkilleri Su
Amonyak Civa, Klor, Kalsiyum Hipoklorit, İyot, Brom, Hidrojen Florür
Asitler, Powered Metals, Parlayıcı Sıvılar, Kloratlar, Nitratlar, Kükürt, Fine-Particulate Organik Nitrat
Amonyak
veya Yanıcı Maddeler
Anilin Nitrik Asit, Hidrojen Peroksit
Azides Asitler
Bazlar Asitler
Brom Amonyak, Asetilen, Butadien, Bütan, Metan, Propan, Hidrojen, Benzin, Benzen, Powered Metaller
Karbon
Sodyum
Tetraklorür
Kloratlar Amonyak, Asitler, Powered Metaller, Kükürt, Fine-Particulate Organik veya Yanıcı Maddeler
Klor Amonyak, Asetilen, Butadien, Bütan, Metan, Propan, Hidrojen, Benzin, Benzen, Toz Halinde Metaller
Kromik Asit Asetik Asit, Naftalin, Camphor (Kafur), Gliserol, Benzin, Alkoller, Parlayıcı Sıvılar
Bakır Asetilen, Hidrojen Peroksit
Kümen Hidroperoksit Organik Ve İnorganik Asitler,
Siyanitler Asitler
Parlayıcı Sıvılar Amonyum Nitrat, Kromik Asit, Hidrojen Peroksit, Nitrik Asit, Sodyum Peroksit, Halojenler

28
Flor Tek Olarak Depolanır
Hidrokarbonlar (Bütan, Propan, Benzen
Flor, Klor, Brom, Kromik Asit, Sodyum Peroksit
Vb.)
Hidrojen Flor Amonyak
Bakır, Krom, Demir, Metalleri Ve Metal Tuzları, Alkoller, Aseton, Organik Maddeler, Anilin, Nitro
Hidrojen Peroksit
Metan, Yanıcı Katı Veya Sıvılar
Hidrojen Sülfid Dumanlı Nitrik Asit, Oksidan Gazlar
Iyot Asetilen, Amonyak (Gaz Ve Sıvı)
Civa Asetilen, Amonyak
Nitrik Asit (Konsantre) Asetik Asit, Anilin. Kromik Asit, Prusik Asit, Hydrogen Sulfid, Parlayıcı Sıvılar Ve Gazlar
Oksalik Asit Civa, Gümüş
Perklorik Asit Asitek Anhidrit, Bizmut Ve Alaşımları, Alkoller, Kağıt, Ağaç,
Fosfor Kükürt, Oksijen İçeren Bileşikler
Potasyum Su, Karbontetraklorür Ve Diğer Halojenli Aklanlar, Karbondioksit, Halojenler
Potasyum Klorat Amonyak, Asitler, Powered Metaller, Kükürt, Fine-Particulate Organik Veya Yanıcı Maddeler
Potasyum Perklorat Amonyak, Asitler, Powered Metaller, Kükürt, Fine-Particulate Organik Veya Yanıcı Maddeler
Potasyum Permanganat Gliserol, Etilen Glikol, Benzaldehit, Sülfirik Asit
Gümüş Asetilen, Oksalik Asit, Tartarik Asit, Amonyum Bileşikleri
Sodyum Su, Karbontetraklorür Ve Diğer Halojenli Aklanlar, Karbondioksit, Halojenler
Metanol, Etanol, Glacial Asetik Asit, Anhidritler, Benzaldehit, Karbondisülfit, Gliserol, Etilenglikol,
Sodyum Peroksit
Etil Asetat, Metilasetat, Furfurol
Sulfidler Asitler
Sülfürik Asit Potasyumklor, Potasyum Per Klorat, Potasyum Permanganat

29
 KİMYASALLARIN GÜVENLİK
RİSKLERİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER

KAYNAMA
NOKTALARI PARLAMA
KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ SICAKLIĞI

KİMYASALLARIN
FİZİKSEL VE KİMYASAL
ÖZELLİKLERİ

FİZİKSEL YANMA
HALLERİ PATLAMA SICAKLIĞI
LİMİTLERİ

30
FİZİKSEL KOŞULLAR
Kimyasalın depolama koşulları, kullanım koşulları, fiziksel hali (katı, sıvı,
gaz, ortama dağılmış, toz, duman, buhar buğu halinde olup olmadığı,
basınç altında, büyük yüzeyler halinde bulunup bulunmadığı gibi parlama
noktasına ulaşabileceği koşullardır.

REAKSİYONA GİREN KİMYASALLAR

Diğer bir etken kimyasalların birbirini etkileme riskidir. Ortam bir
kimyasalın alevlenme noktasına kadar ısınması için yeterli olmayabilir
ama bu kimyasalın yakınında bulunan ve alevlenme noktası düşük
başka bir kimyasal için uygun olabilir. Bu durumda ikinci kimyasal
yanarak ortama ısı yayabilir ve bu suretle diğer kimyasalın da
alevlenme noktasına ulaşmasına neden olabilir. Bu nedenle zararlı
kimyasalların depolanması çok önemlidir.

31
 TUTUŞTURUCU KAYNAKLARI
►DİRENÇ
► ELEKTRİK ARKI
► STATİK ELEKTRİK
► KENDİLİĞİNDEN YANMA
► SÜRTÜNME
► RADYANT ISI
► AÇIK ALEV

OKSİJEN KAYNAKLARI
Yanmanın üçüncü elementi oksijendir. Pek çok yakıt için % 15 lik oksijen
yanma için yeterlidir. Havadaki oksijenin % 21 olması yanma ve parlama
için yeterli ortamı oluşturur.
Bunun dışında kaynakçılıkta kullanılan oksijen üreteçleri, ısınınca oksijen
veren kimyasallar da yarı kaynaklardır.

32