PARLAYICI PATLAYICI TEHLİKELİ

VE ZARARLI KİMYASAL MADDELER

1
 TANIMLAR

PARLAYICI SIVI: PARLAMA NOKTASI 38 C nin ALTINDA OLAN SIVILAR

TEHLİKELİ SIVI: PARLAMA NOKTASI 38 C nin ÜSTÜNDE OLAN SIVILAR

PATLAYICI MADDE: BİR ISI KAYNAĞI İLE TEMAS ETMESİ DURUMUNDA

ISI, BASINÇ VE SES ETKİSİ İLE PATLAYAN MADDELERDİR.

PATLAYICI GRUPLARI
A- KLORAT, PERKLORAT VB. PATLAYICILAR,
B- DİNAMİT, NİTROGLİSERİN, NİTROSELÜLOZ VB.PATLAYICILAR,
C- POTASYUM NİTRAT İÇEREN BARUT VB. PATLAYICILAR,
D-AMONYUM NİTRAT İHTİVA EDEN PATLAYICILAR

2
SON DERECE PARLAYICI : PARLAMA NOKTASI < 0 ºC OLAN SIVILAR

ÇOK PARLAYICI : PARLAMA NOKTASI < 21 ºC OLAN SIVILAR

PARLAYAN SIVILAR : ASETON, BENZEN, HEKZAN, KSİLEN,

KARBONSÜLFÜR, METİLALKOL, BENZİN.....

PARLAYAN KATILAR : FOSFOR PENTAKLORÜR, MAGNEZYUM.......

PARLAYAN GAZLAR: ASETİLEN, METAN, ETAN, PROPAN, FLOR, HİDROJEN

3
YANICI MADDELERİN BELİRLİ
BİR ISI SEVİYESİNDE OKSİJEN
İLE BİRLEŞMESİNE YANMA .
DENİR.

YANMA
Y ISI
O A
N
K
I
S
I
OKSİJEN YANMA
C
S
İ I
I
J M
E A YANICI MADDE
N D
D
E

4
BACAKLARDAN BİRİ
NOKSAN İSE YANMA
OLMAZ

Y
A
N
M

ISI
A

DE
O

D
LM

A
IM
A

C
NI
Z

YA
JEN
S İ
O K

5
PATLAMA ORTAMI

Sİ
Jİ

AZ
ER

O
EN

KS
E

İJ
EM

EN
L
EŞ
AT

PATLAYICI KARIŞIM

6
 PATLAMA
YANMA OLAYININ BELİRLİ ŞARTLARDA VE ÇOK
KISA ZAMANDA MEYDANA GELMESİDİR
Sİ
Jİ

AZ
ER

O
EN

KS
E

İJ
M

PATLAMA
EN
E
ŞL
E
AT

PATLAYICI KARIŞIM

7
 ►YANICI TOZ, GAZ VE BUHARLAR TEK TEK
PATLAYICI ORTAM OLUŞTURABİLDİKLERİ GİBİ
►TOZ-BUHAR

►TOZ-GAZ

KARIŞIMI ŞEKLİNDE DE
OLUŞTURABİLİRLER

8
 PATLAMAYI
ÖNLEME

► İYİ HAVALANDIRMA,
► PATLAMA LİMİTLERİNDE KARIŞIM
MEYDANA GELMEMESİ,
►PATLAMA ENERJİSİNİN AÇIĞA ÇIKMAMASI
(ISI,ARK,KIVILCIM)

9
 PATLAMALARIN
ÖNLENMESİ VE PATLAYICI ORTAM
PATLAMADAN OLUŞABİLECEK
KORUNMA YERLERİN
SINIFLANDIRILMASI
PATLAMA RİSKİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ

PATLAYICI ORTAMLARIN
İŞYERİNİN
TEHLİKELERİNDEN
GÜVENLİ
ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
PATLAMADAN HALE GETİRİLMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
KORUNMA
DOKÜMANI
İŞYERLERİ VE İŞ
KOORDİNASYON EKİPMANLARI
( İŞVEREN) İÇİN ÖZEL GEREKLER

10
 PATLAMA RİSKİNE KARŞI
ALINACAK ÖNLEMLERİN
HİYERARŞİSİ

►PATLAYICI ORTAM OLUŞMASINI ÖNLEMEK,

► YAPILAN İŞLEMLERİN DOĞASI GEREĞİ PATLAYICI ORTAM

OLUŞMASININ ÖNLENMESİ MÜMKÜN DEĞİLSE PATLAYICI
ORTAMIN TUTUŞMASINI ÖNLEMEK,

► İŞÇİLERİN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİ SAĞLAYACAK

ŞEKİLDE PATLAMANIN ZARARLI ETKİLERİNİ AZALTACAK
ÖNLEMLERİ ALMAK.

11
 PATLAMA RİSKİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ

► PATLAYICI ORTAM OLUŞMA İHTİMALİ VE BU ORTAMIN

KALICILIĞI,

► STATİK ELEKTRİK DE DAHİL TUTUŞTURUCU

KAYNAKLARIN BULUNMA, AKTİF VE ETKİLİ HALE GELME
İHTİMALLERİ,

► İŞYERİNDE BULUNAN TESİS, KULLANILAN MADDELER,

PROSESLER İLE BUNLARIN MUHTEMEL KARŞILIKLI
ETKİLEŞİMLERİ,

► OLABİLECEK PATLAMANIN ETKİSİNİN BÜYÜKLÜĞÜ.

12
 PATLAYICI ORTAM
OLUŞABİLECEK
YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

PATLAYICI ORTAM
OLUŞABİLECEK A) ASGARİ GEREKLER
YERLER B) EKİPMAN VE
ORGANİZASYON ÖNLEMLERİ
ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ KORUYUCU
YAZILI TALİMATLAR DONANIM
ÖZEL ÖNLEM ÇALIŞMA İZNİ
ALINMASINI
GEREKTİRECEK PATLAMADAN KORUNMA
MİKTARDA PATLAYICI ÖNLEMLERİ
KARIŞIM OLUŞABİLECEK TEHLİKELİ ORTAMIN
YERLER AKSİ İŞARETLER
ÖNLENMESİ
KANITLANMADIKÇA UYGUN DONANIM
PATLAYICI ORTAM KIVILCIM KAYNAKLARINA
KABUL EDİLİR ÖNLEM
UYARI SİSTEMİ EX
UZMAN PATLAYICI
ORTAM
TAHLİYE SİSTEMİ
GÜÇ KAYNAKLARI

13
 PATLAYICI ORTAM
OLUŞABİLECEK
YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

GAZ, BUHAR VE SİS HALİNDEKİ PARLAYICI MADDELERİN

HAVA İLE KARIŞIMINDAN OLUŞAN PATLAYICI ORTAMLAR

BÖLGE 0 BÖLGE 1 BÖLGE 2

SÜREKLİ İHTİMALİ
ARA SIRA
OLARAK OLMAYAN
UZUN SÜRE ÇOK KISA
SIK SIK

HAVADA BULUT HALİNDE BULUNAN YANICI TOZLARIN

OLUŞTURDUĞU PATLAYICI ORTAMLAR

BÖLGE 20 BÖLGE 21 BÖLGE 22

SÜREKLİ ARA SIRA İHTİMALİ

OLARAK OLMAYAN
UZUN SÜRE ÇOK KISA
SIK SIK 14
 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI
►İşveren, bu Yönetmeliğin 6. maddesinde belirtilen
yükümlülüğünü yerine getirirken, aşağıda belirtilen ve bundan
sonra "Patlamadan Korunma Dokümanı" olarak anılacak
belgeleri hazırlayacaktır.

Patlamadan Korunma Dokümanında, özellikle;

a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,

b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,
c) İşyerinde Ek-I’e göre sınıflandırılmış yerler,
d) Ek-II’de verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,
e) Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrol ve
bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,
f) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği" ne uygun olduğu, hususları yazılı olarak yer alacaktır.

►Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanacak ve işyerinde, iş

ekipmanında veya organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığında
yeniden gözden geçirilerek güncelleştirilecektir.

►İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı patlama risk değerlendirmesini, dokümanları

ve benzeri diğer raporları birlikte ele alabilir.

►Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik Madde 10

15
 PATLAYICI ORTAM
OLUŞTURMAMA

1- PATLAYICININ KAÇAK VEYA KAZA İLE ORTAMA

YAYILMASI, BOŞALMASINI ÖNLEYİCİ TEDBİRLER
(KAPALI SİSTEM)

A) YANICI SIVI, GAZ VE TOZLARIN KÜÇÜK

MİKTARLARDA KULLANILMASI,

B) BORU EKLERİNİN SAYI OLARAK EN AZ SEVİYEDE

TUTULMASI, KAÇAK OLMAMASI İÇİN TEDBİR ALINMASI,

C) CİHAZLARIN YANLIŞ İŞLETİLMESİNİN, KIRILMA

VEYA AŞINMASINDAN MEYDANA GELEBİLECEK KAÇAKLARA
TEDBİR ALINMASI.

16
2- PATLAYICI GAZ BİRİKİMİNİN ÖNLENMESİ.

A) CİHAZLAR NORMAL ÇALIŞMASI GEREĞİ PATLAYICI GAZ

ÇIKARIYOR, KAÇAKLAR ÖNLENEMİYOR, PATLAYICI GAZ
İÇİNDE ÇALIŞMAK GEREKİYORSA, BU TEÇHİZAT BİNA
DIŞINA, AÇIK HAVAYA VEYA ÖZEL DUVARLARLA ÇEVRİLMİŞ
KAPALI BÖLÜMLERE KONULMALIDIR.

B) CEBRİ HAVALANDIRMA İLE GAZ KAÇAKLARI AÇIK HAVAYA

ATILMALI, PATLAMA LİMİTLERİNDE GAZ BİRİKİMİ
ENGELLENMELİDİR.

C) UYGUN ALARM SİSTEMLERİ İLE MÜMKÜN OLABİLECEK

GAZ KAÇAKLARI KONTROL ALTINDA TUTULMALIDIR.

17
 GAZ KAÇAĞI TESPİTİNDE
YAPILMASI GEREKENLER
■ Çıplak alevler söndürülmeli, cihaz ve varsa sayaç vanası
kapatılmalıdır.
■ Hemen kapı ve tüm pencereler açılarak havalandırma
yapılmalıdır.
■ Elektrik düğmeleri ile oynamamalı, sigortalar sökülmelidir.
■ Gaz kaçağı olan bölümdeki insanlar ortamdan
uzaklaştırılmalıdır.
■ Kapı zili dahi çalınmamalı, sigara içilmemeli, çakmak ve
kibrit vb. kullanılmamalı.
■ Telefon çalsa bile ahize kaldırılmamalıdır.
■ Elektrikli cihazlar çalıştırılmamalı, aydınlatma düğmesine
basılmamalıdır.
■ Önlemler alınmadan ilgili yer ve binalara insanlar
alınmamalıdır.

18
PATLAYICILIK SINIRI
► Pek çok parlayıcı sıvı, gaz ve tozlar için hava veya oksijenle
karıştığında ve alevle temas ettiğinde, patlamaya sebep olan alt
ve üst sınır konsantrasyonlar vardır.
Bu konsantrasyonların altında veya üstünde patlama
olmaz.
Asetilen : 2,5-81
Metan : 5,3-14
Bütan : 4,1-74,2
LPG :2,9

► Patlayıcı maddenin tahrip gücünü ; o maddenin

konsantrasyonu, patlama sonrası ortaya çıkan enerji ve
detansiyon hızı (patlama basıncının yayılma hızı) belirler.
19
 GENEL TEDBİRLER
A-KURULUŞ AŞAMASI
1 - YER SEÇİMİ,
2 - ÇEVRE SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ,
3 - ARSA BÜYÜKLÜĞÜ,
4 - ALT YAPI TESİSLERİ,
5 - METEOROLOJİK EKTENLER,
B- PROJELENDİRME:
1-ÜRETİM TEKNOLOJİSİ,
2- MAKİNE SEÇİMİ,
C- KURULAN İŞYERİNDE;
1-İŞLETME SIRASINDA,
2-DEPOLAMADA,
3-PROSESTE,
4-KULLANILMADA,
5-BAKIM VE ONARIMDA.

20
YER SEÇİMİNİN
ÖNEMİ !

21
 EĞİTİM

PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI

MADDELERLE ÇALIŞILAN İŞYERLERİNDE İŞÇİLERE
YAPTIKLARI İŞLERDE ÖZELLİKLE MARUZ
KALINACAK TEHLİKELER, YANGIN HALİNDE
ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER, ATIKLARIN
ETKİSİZ HALE GETİRİLMESİ, YÜKLEMEDE,
BOŞALTMADA VE İŞYERİNİN TEMİZLENMESİNDE
GEREKLİ ÖZEL İŞLEMLER HAKKINDA EĞİTİM,
ALIŞTIRMA, TECRÜBE VE UYGULAMA SURETİYLE
YETERLİ BİLGİLER VERİLMELİDİR.
22
 İŞYERLERİNDE
ALINACAK TEDBİRLER

►BİNALARIN ETRAFI DUVAR, TEL ÖRGÜ VEYA KAFESLERLE

ÇEVRİLİP GİRİŞ- ÇIKIŞLARIN KONTROL ALTINA ALINMASI
►İŞYERİ HUDUTLARININ AYDINLATILMASI VE BEKÇİLERLE
GÖZELTİLMESİ
►İŞYERİ GÜVENLİK ALANI İÇİNDE SİGARA, KİBRİT VB
BULUNDURULMAMASI, BU YASAKLAMALARIN İKAZ
LEVHALARIYLA BELİRTİLMESİ
►İŞYERİNDE YILDIRIMA KARŞI GEREKLİ GÜVENLİK
TEDBİRLERİNİN ALINMASI
►MADDELERİN KONULDUĞU KAP ÜZERİNE TEHLİKE
DERECESİNİ BELİRTEN İŞARETLER KONULMASI
►MADDELERİN ÖZELLİĞİNE UYGUN YANGIN SİSTEMİ
►PARLAYICI SIVILARIN KONULDUĞU TANK, BİNA VB
TESİSATIN TESİS HACMİNİN 1/2 ORANINDA SIZDIRMAZ
DUVARLA ÇEVRİLMESİ
►ÇALIŞANLARIN EĞİTİLMESİ

23
PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI
MADDELERLE ÇALIŞILAN İŞYERLERİNDE VE
İŞLERDE ALINACAK TEDBİRLER
HAKKINDA TÜZÜK

►TANIMLAR

► PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE

ÇALIŞILAN İŞ YERLERİ İLE İLGİLİ GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► PARLAYICI,PATLAYICI,TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELER İLE İLGİLİ

GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► SICAK VEYA SOĞUK KOROZİF MADDELERLE ÇALIŞMALARDA

ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ VE ZARARLI MADDELERLE

ÇALIŞMALARDA ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► YETKİLİ ELEMAN GÖZETİMİ

► EKLER
24
 EKLER

ÇİZELGE I. GAZ HALİNDEKİ MADDELER,

ÇİZELGE II. TOZ HALİNDEKİ MADDELER,

ÇİZELGE III. SİLİSYUMDİOKSİT VE SİLİKATLAR,

ÇİZELGE IV A. TRATİL,KLORAT,PERKLORAT VB. PATLAYICI MADDELER ,

ÇİZELGE IV B. DİNAMİT, NİTROGLİSERİN, NİTROSELÜLLOZ VB. PATLAYICI

MADDELER,

ÇİZELGE IV C. POTASYUMNİTRAT İHTİVA EDEN BARUT (KARA BARUT) VB.

PATLAYICI MADDELER,

ÇİZELGE IV D. AMONYUMNİTRAT, SIVI OKSİJEN, SIVI HAVA VE BUNLARI İHTİVA

EDEN PATLAYICI MADDELER

ÇİZELGE V. PARLAYICI SIVILAR VE SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI İLE İLGİLİ

UZAKLIKLAR

25
PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE
ZARARLI MADDELERLE ÇALIŞILAN İŞ
YERLERİ İLE İLGİLİ GÜVENLİK
TEDBİRLERİ

►İŞYERİ BİNALARINDA,

► ELEKTRİK TESİSATINDA,

► İŞYERLERİNDE,

► DEPOLAMADA ,

► ÜRETİM VE İŞLEME SIRASINDA,

► ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ

26
PARLAYICI,PATLAYICI,TEHLİKELİ VE
ZARARLI MADDELER İLE İLGİLİ
GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (S.P.G.)

► MAGNEZYUM, VB. PARLAYICI KATI MADDELER VE ALAŞIMLARI

► NİTROSELLÜLOZ, SELÜLOİT VB PARLAYICI PATLAYICI MADDELER

► KARPİT (KALSİUM KARBÜR) VE ASETİLEN

► UÇUCU VE PARLAYICI SIVILARLA HAZIRLANAN TABANCA

BOYALARI

► UN, YEM VB. MADDELER

► NİŞASTA VB. MADDELER

27
SICAK VEYA SOĞUK KOROZİF MADDELERLE
ÇALIŞMALARDA ALINACAK GÜVENLİK
TEDBİRLERİ

► NİTRİK ASİT, SÜLFÜRİKASİT VE HİDROKLORİK ASİT VEYA BENZERİ

MADDELER,

► SODYUMHİDROKSİT, POTASYUMHİDROKSİT, KALSİYUM HİDROKSİT VE

BENZERİ MADDELER ,

►HİDROFLORİKASİT ,

► KATI KARBONDİOKSİT (KURUBUZ).

28
 ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ VE
ZARARLI MADDELERLE
ÇALIŞMALARDA ALINACAK
GÜVENLİK TEDBİRLERİ

► KURŞUN VE KURŞUN ALAŞIMLARI VEYA KURŞUN BİLEŞİKLERİ,

► FOSFOR VE BİLEŞİKLERİ,

► ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ VE ZARARLI KATI VEYA SIVILAR,

► ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ VE ZARARLI SIVI VEYA GAZLAR,

► MADEN KÖMÜRÜ KATRANINDAN ELDE EDİLEN AROMATİK

HİDROKARBONLAR (BENZEN, NAFTALİN, ANTRASEN) VE TÜREVLERİ (TOLUEN,
KSİLEN,FENOL, KREZOL) VB.,

► ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ VE ZARARLI SIVI VEYA GAZLAR,

► HAYVANSAL VE BİTKİSEL MADDELER.

29