4.

HAFTA
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 3. KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ İLKESİ
 Hukukta kişi, hak ve borçlara sahip olabilen anlamına gelir. Bir gerçek kişiler
bir de tüzel kişiler bulunur.
 Gerçek kişiler insan, tüzel kişiler vakıf, dernek, şirket vs. Bu tüzel kişiler
arasında da bir özel hukuk tüzel kişileri bir de kamu hukuku tüzel kişileri
vardır. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri de kendi içinde ikiye ayrılır; Kamu İdareleri
ve Kamu Kurumları.
 Kamu tüzel kişileri, CB kararnamesi veya kanuna kurulur.
 Kamu idarelerinden kasıt: Devlet, İl Özel İdaresi, Belediyeler ve köyler. Yani
yer bakımından yerinden yönetim kuruluşlarının tümü ve devlettir. Dolayısıyla
belli bir coğrafi alanda bulunan insanların, belli bir amaç için bir araya
gelmesiyle oluşan kurumlar.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 Kamu kurumlarından kasıt ise kabaca hizmet bakımından yerinden yönetim
kuruluşlarıdır diyebiliriz. Yani KİT’ler, SGK, üniversiteler, TÜBİTAK, TRT vs.
Yani bir mal varlığının belli bir amaca tahsis edilmesiyle oluşan kurumlar.

 Bir tüzel kişinin kamu tüzel kişisi olup olmadığını nasıl anlarız?
- Anayasa ya da kanunda, kamu tüzel kişisi denilen kişiler, kamu tüzel
kişisidir.
- Kamu tüzel kişisi devlet tarafından kurulmalıdır.
- Kamu tüzel kişisi, kamu ayrıcalıklarıyla donatılmış olmalıdır.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 ÖRNEK:
 Türkiye Futbol Federasyonu bir kamu tüzel kişisi mi?
 AÇEV Anne Çocuk Eğitim Vakfı, bir kamu tüzel kişisi mi?

 Kamu tüzel kişisi dediğimizde akla, belediyelerden, Futbol federasyonuna,

Çaykur’dan, üniversitelere kadar çok farklı alanlarda hizmet sunan kurumlar
gelmektedir. Bu kurumları belli başlıklar altında sınıflandırmak mümkündür.
Bu sınıflandırma iki açıdan yapılabilir.
- Birincisi: Merkezden Yönetim ya da Yerinden Yönetim Tüzel Kişisi olduğu;
- İkincisi: Kamu İdaresi mi Kamu Kurumu mu olduğu.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
ÖRNEKLER:

 Afşar Köyü: Yer Yönünden Yerinden Yönetim Tüzel Kişisi ve bir Kamu İdaresi
 Devlet: Merkezden Yönetim TK ve Kamu İdaresi
 Dokuz Eylül Üniversitesi: Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim TK ve Kamu
Kurumu
 Bodrum Belediyesi: Yer Yönünden Yerinden Yönetim TK ve Kamu İdaresi
 TRT: Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim TK ve Kamu Kurumu
 Burdur İl Özel İdaresi: Yer Yönünden Yerinden Yönetim TK ve Kamu İdaresi
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 4. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ
 İdare, her ne kadar paçalı bir yapıda görünse de, üniter devletlerde aslında
bir bütündür. Zira üniter devletlerde tek bir egemenlik bulunur o yüzden
devletin de, kullandığı yetkinin de tek olması gerekmektedir. Bu aynı zamanda
anayasal bir gerekliliktir de çünkü anaysa da idarenin kuruluş ve görevleriyle
bir bütün olduğunu söyler. (123 MD.)
 İşte bu parçalı halde bulunan idarenin bütünlüğünü sağlamak için iki tane
aletimiz kullanılır: Birincisi hiyerarşi, ikincisi de idari vesayet.

İdare eğer bir maketse, İdarenin bütünlüğü ilkesi alet çantası, hiyerarşi ve
idari vesayetse o alet çantasının içindeki pense ve tornavida olarak
düşünülebilir.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 a. Hiyerarşi: Biri dışında bütün görevlilerin diğer bir görevliye tabi
olduğu personel düzenidir. Yani bu düzende hep bir ast ve bir üst vardır.
Üstteki basamakta bulunan kişiye amir, alttakine ise memur denir. Merkezi
idarenin hiyerarşik amiri cumhurbaşkanı, belediyenin belediye başkanı, il özel
idaresinin vali, üniversitenin rektördür.
 Hiyerarşi merkezi idare içinde yoğun olarak görünür fakat bütün tüzel kişilerin
kendi içinde hiyerarşik bir yapılanması bulunur.
 Hiyerarşik güç ne işe yarar?
 Üst, astın işlemlerini denetleyebilir, üst asta, emir ve talimat, disiplin cezası
ve görev verebilir. Atamayı üst yapar. Ast, üstün verdiği emirleri yerine
getirmek zorundadır fakat eğer verilen emrin hukuka aykırı olduğunu
düşünüyorsa emri yerine getirmez ve aykırılığı üstüne bildirir. Üst, emirde
ısrar ederse emir yerine getirilir fakat emirden ast sorumlu olmaz.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 Önemli 1: Hiyerarşi yetkisinin, aynı tüzel kişilik içerisinde görev yapanlar
arasında kullanılabileceğini unutmamak gerekir. Yani diyelim ki Milli Eğitim
Bakanı, Muğla belediyesinde çalışan bir görevliye karşı hiyerarşi yetkisini
kullanamaz. Merkezi yönetim makamları, yerinden yönetim kuruluşlarına
hiyerarşi uygulayamazlar.
 Önemli 2: Hiyerarşi ilişkisinde astın, idari veya yargısal bir başvuru hakkı
yoktur. Ast bazı istisnalar dışında, üstünü herhangi bir makama şikayet
edemez. (özlük işleri o istisnaları oluşturur.)
 Bazı kişiler her ne kadar, merkezi yönetim içinde görev alsalar da hiyerarşik
denetime tabi değildirler. Kimler?
- Hakimler
- Askerler
- Teknik Uzmanlar (Uzmanlıklarıyla alakalı faaliyetlerde)
- Öğretim Görevlileri (Eğitim, öğretim ve bilimsel araştırma
faaliyetlerinde)
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
 b. İdari Vesayet: Merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları
arasındaki bütünlüğü sağlamak üzere ortaya çıkmıştır. Anayasal bir kavramdır.
 Tanım: Merkezi idarenin, yerinden yönetim kuruluşları üzerindeki, sınırları
kanunla çizilmiş denetleme yetkisidir.
 İdari vesayete neden ihtiyaç duyulmuş?

Yerinden Yönetim kuruluşlarının, devletin bütünlüğünü tehdit edecek bir

eylemde bulunmasını engellemek ve kamu hizmetinin ülke genelinde eşit ve
uyumlu bir biçimde verilmesini sağlamak.
 Hangi işlemlerin idari vesayete tabi olduğu, kanunda açıkça yazıyor olmalıdır.
Kanunla sınırlı olmak demek bu anlama gelir.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER

 Vesayette emir ve talimat verme yetkisi yoktur. Peki ne tür yetkiler bulunur?

 1. Geçici olarak görevden uzaklaştırma. Örnek: Hakkında soruşturma

başlatılan belediye başkanı ve meclis üyelerinin merkezi idare temsilcileri
tarafından, mahkeme kararı olmaksızın görevden alınması.
 2. Yapılan bir işlemin iptali, onanması ve düzeltilmesinin talep edilmesi.
 3. Kararın yeniden görüşülmesini isteme. Örnek: Vali, il genel meclisi
kararının yeniden görüşülmesini isteyebilir.
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER
ÖRNEKLER:
 Bakan ve Bakan Yardımcısı arasında – Hiyerarşi

 Kaymakam ve köy muhtarı arasında- İdari Vesayet

 Rektör ve bölüm başkanı arasında- Hiyerarşi
 Vali ve belediye meclisi arasında- İdari Vesayet
 Bakan ve TRT Genel Müdürü arasında- İdari Vesayet
 İçişleri Bakanı ve Belediye meclis üyesi- İdari Vesayet
İDARİ TEŞKİLATA HAKİM OLAN TEMEL
İLKELER

HİYERARŞİ VE VESAYET ARASINDAKİ FARKLAR:

HİYERARŞİ VESAYET
Tek tüzel kişi içinde. İki farklı tüzel kişi arasında.
Kanunla verilmez. Kanunla verilir.
Emir ve talimat verme yetkisi var. Emir ve talimat verme yetkisi yok.
Yargı yolu kapalı. İdari yargıya başvurulabilir.
Genel bir yetkidir. İstisnai bir yetkidir.
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…

Kaynak: Kemal Gözler ve Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınevi,
Bursa, 2017.