Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός

έλεγχος
5.1. Έννοια & περιεχόμενο της κοινωνικοποίησης

Ένταξη
Εκμάθηση αξιών,
& Οριοθέτηση μέσω
κανόνων
ενσωμάτωση στο άσκησης
(κουλτούρας)
κοινωνικό
Οριοθέτηση ορθών σύνολο δικαιωμάτων &
συμπεριφορών εκπλήρωσης
υποχρεώσεων

Κοινωνικοπ
οίηση

Δρ. Μ. Λούντζη, 1o Πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών,

Σχ. Έτος 2019 - 20
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.1. Έννοια & περιεχόμενο της κοινωνικοποίησης

Στόχος κοινωνικοποίησης

Άτομο Κοινωνία

Ομαλή ένταξη στην Διατήρηση κοινωνικής

κοινωνία συνοχής
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.1. Έννοια & περιεχόμενο της κοινωνικοποίησης

Η διαδικασία κοινωνικοποίησης αρχίζει από τη γέννηση, και

συνεχίζεται σε όλη τη ζωή του ανθρώπου, μέχρι τα βαθειά
γεράματα, αφού στην πορεία της ζωής του αναθεωρεί αξίες,
στάσεις, ιδέες, συμπεριφορές.
Η κοινωνικοποίηση τροποποιείται στον χώρο και στον
χρόνο.
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.1. Έννοια & περιεχόμενο της κοινωνικοποίησης

Κοινωνικοποίηση

Πολυδιάστατη
&
πολύπλοκη διαδικασία

Πολλοί & διαφορετικοί Πολλά & διαφορετικά Διλημματική

φορείς μηνύματα κατάσταση
κοινωνικοποίησης
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Η οικογένεια
Πρωτογενής & τυπικός
φορέας

Το σχολείο Μ.Μ.Ε
Δευτερογενής & τυπικός
Δευτερογενής φορέας
φορέας

Οι παρέες
Η θρησκεία συνομιλήκων
Δευτερογενής φορέας Πρωτογενής & άτυπος
φορέας

Το κράτος
Δευτερογενής φορέας
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Οικογένεια

Πρώτος & ο κυριότερος φορέας

κοινωνικοποίησης.

Μαθαίνει στο άτομο τον τρόπο

επικοινωνίας (γλώσσα), τις
αξίες, τους κανόνες, τα πρότυπα
συμπεριφοράς, τους ρόλους, τον
τρόπο ένταξης
Φροντίζει στην
για την κοινωνία.την
ανατροφή,
εκπαίδευση, την επαγγελματική
αποκατάσταση, την
συναισθηματική κάλυψη την
μελών της κ.ά.
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Σχολείο

→ εγκαταλείπει για πρώτη φορά τους

κόλπους της οικογένειας. →
αναλαμβάνει ευθύνες.
→ «δοκιμάζει» τα πρότυπα και τις
συμπεριφορές που αφομοίωσε, στο
πλαίσιο της οικογένειας.

→ Οι σύγχρονες ανάγκες διαμόρφωσαν

εκπαιδευτικούς θεσμούς, όπως η
εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, τα
κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης, η
δια βίου εκπαίδευση κ.ά.
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
Επηρεάζει το
άτομο στην έλεγχος
καθημερινή
του 5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης
συμπεριφορά
π.χ. στην
ενδυμασία,
στις
διατροφικές
συνήθειες κ.ά.

Επιδρά στον
τρόπο που
το άτομο
βλέπει τη
ζωή του
(κοσμοθεωρ
ία).

Θρησκεία
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

2.
Το κράτος Εκπαίδευση
(π.χ. 3. Εκκλησία
μέσω της 1. Οικογένεια
οργάνωση (π.χ. 4. Οικονομία
5. Μ.Μ.Ε
νομοθεσία (π.χ. γονική (π.χ. κανόνες
& διακριτοί (π.χ. με την λειτουργίας
μέριμνα,
ς διαζύγια
λειτουργία ρόλοι επιβολή τηλεοπτικών
επηρεάζει του εκκλησίας - φορολογίας).
κ.ά.).
εκπαιδευτικο κράτους). σταθμών).
ύ
συστήματος).
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Παρέες
συνομιλήκω
ν

Ανάγκη Ικανοποίηση
αποδοχής
&
κοινωνικών
ένταξης αναγκών
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

ρέα:
ν πα
ς σ τη
α ξη
ι έντ
ό γο
Λ
Περιέργεια,
παρακίνηση,
Ψυχαγωγία, καθοδήγηση κ.ά.
άθληση, εκδρομές
κ.ά.
Ανάγκη
απόκτησης
ταυτότητας
Ανάγκη για
επικοινωνία &
συναισθηματικ
ή έκφραση
Καλύτερη
ικανοποίησ
η κάποιων
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Ηλεκτρονικός
τύπος

Μ.Μ.Ε.

Εφημερίδα,
Γραπτός τύπος τηλεόραση,
ραδιόφωνο,
διαδίκτυο κ.ά.
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης

Δύναμη του εικόνας

της γραπτού λόγου
Ραδιοφωνική φαντασία
Μ.Μ.Ε.
(scripta
(μία
(είναι
manet)
εικόνα ίσον
μοναδική) χίλιες
λέξεις)
α
τς.
ύ
ηρ
,χ
θ Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
.τ
η
μ έλεγχος
α
ά
σ
ό
ετ
φ 5.2. Φορείς κοινωνικοποίησης
η
ρ
φ
ο
α
ςφ
η
ύ
ιω
μ
(σ
κε
π
α
η
ρ
ά
.π
ί
θ
χ&
ό
εδ
.
α
τμ
,π
μ
η
έο
ίν
τλ
σ
α
η
ο
λσλ
ώ
ο
υ
έε
ρ
ύ
νχό
α
ςοερ
λια
τι
π
σ
η
κτη
α
νή
,ρ
ο
ά
η
π
H
δ
γρι/
μ
ο
έο
κY
ρ
νσό
α
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.3. Τρόποι κοινωνικοποίησης
• Έπαινος, τιμωρία ή στέρηση (του γονέα προς το παιδί
του).
• Εντολή διευθυντή σχολείου για τρόπο ενδυμασίας.
• Νεύμα επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας σε φιλικό μας
περιβάλλον.

• Ο άνθρωπος ταυτίζεται με πρότυπα που προβάλλει η

κοινωνία, τα οποία όμως είναι πολλά και συχνά
αντιφατικά μεταξύ τους (π.χ. καταναλωτικό πρότυπο
Ταύτιση από τα ΜΜΕ, αντικαταναλωτικό από τα σχολικά
βιβλία).
• Η επιλογή που θα κάνει το άτομο αποτελεί έκφραση της
ιδιαιτερότητας και της μοναδικότητάς του.

• Θετική ή αρνητική κριτική της κοινής γνώμης προς το

άτομο με σχόλια, κουτσομπολιό κ.ά. Και στόχο να το
παροτρύνει ή να το αποθαρρύνει σε μια πράξη.
Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.4. Κοινωνικός έλεγχος

Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν κοινωνικοί

κανόνες που ρυθμίζουν τις ατομικές και
συλλογικές συμπεριφορές.

Χωρίς κοινωνικά προσδιορισμένα όρια, εντός

των οποίων θα δραστηριοποιούνται οι
άνθρωποι, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία.

Η ύπαρξη της κοινωνίας σημαίνει και

ύπαρξη κανόνων.
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.4. Κοινωνικός έλεγχος

Κοινωνικοποίηση
↓
μεταδίδει πρότυπα
συμπεριφοράς

Κοινωνικός έλεγχος
↓
διασφαλίζει τη
συμμόρφωση με
αυτά τα πρότυπα
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.5. Τα είδη του κοινωνικού έλεγχου
Είτε εκ των προτέρων, Είτε με επιβραβεύσεις,
δηλαδή προληπτικά. δηλαδή θετική
αξιολόγηση.

Είτε εκ των υστέρων, Είτε με κυρώσεις,

δηλαδή κατασταλτικά. δηλαδή αρνητική Με ποιο
Πότε αξιολόγηση.
τρόπο
ασκείται ο
ασκείται ο
κοινωνικός
κοινωνικός
έλεγχος;
έλεγχος;
σ
ο
ε Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
ι
ω
ν
ν
,
έλεγχος
ω 5.5. Τα είδη του κοινωνικού έλεγχου
ε
νί
ν
ια
ικ
ο
η
ύ
ε
π
α
ε
ν
λ
ά
λ
έ
η
γ
ψ
η
χ
τ
ο
η
ςυ

σ
υ
μ
π
ε
ρ
ι
φ
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.5. Τα είδη του κοινωνικού έλεγχου
• Δεν ασκείται με θεσμοθετημένα μέσα.
• Γίνεται με βάση τα ήθη, τις παραδόσεις, τους άγραφους
νόμους της ομάδας ή της κοινωνίας.
• Ασκείται με άμεσες ή έμμεσες υποδείξεις, με
χειρονομίες, με μορφασμούς, με περιφρόνηση, με
αποδοκιμασία, με επιβράβευση κ.ά.

• Γίνεται με βάση γραπτούς κανόνες (νόμοι, κανονισμοί,

αποφάσεις κ.ά.).
• Η οικογένεια, το σχολείο, η θρησκεία, το κράτος κ.ά.,
ασκούν τυπικό έλεγχο.
• Κάθε φορέας αξιολογεί τη συμπεριφορά του ατόμου με
τους υπάρχοντες κανόνες και επιβάλλει τις
προβλεπόμενες κυρώσεις.

• Ο έλεγχος που ασκεί το ίδιο το άτομο στην

συμπεριφορά του, είτε γιατί έχει αποδεχθεί τους
κοινωνικούς κανόνες ως λογικούς και αναγκαίους, είτε
γιατί φοβάται τις κυρώσεις που θα υποστεί, αν τους
Αυτοέλεγχος παραβιάσει.
• Ο βαθμός αυτοελέγχου εξαρτάται από τον βαθμό
εσωτερίκευσης, δηλαδή αποδοχής των κοινωνικών
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.6. Πολιτικοποίηση

Η πολιτική κοινωνικοποίηση, είναι μέρος της κοινωνικοποίησης

και συντελείται από όλους τους φορείς κοινωνικοποίησης, με
τους οποίους το άτομο έρχεται σε επαφή, σ’ όλη τη διάρκεια της
πολιτικής του ζωής.

Η πολιτική κοινωνικοποίηση αναφέρεται στη διαμόρφωση

γνώμης & στην υιοθέτηση στάσης για την πολιτική, δηλαδή για
τους πολιτικούς θεσμούς, την πολιτική εξουσία, τις πολιτικές
σχέσεις, τις πολιτικές διαδικασίες, τα πολιτικά γεγονότα.
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.6. Πολιτικοποίηση

Η συμμετοχή στα κοινά, το ενδιαφέρον για τις δημόσιες υποθέσεις, η δράση για
την πρόοδο της πολιτείας, δείχνει την ποιότητα της πολιτικοποίησης.

Η στάση του πολίτη

Η κριτική τουαπέναντι
πολίτη στην
απέναντι στα πολιτικά
ανισότητα &
κόμματα.
Η στάση του πολίτη στο Η συμμετοχή του
εκμετάλλευση.
πολίτη στα κοινωνικά
πολιτικό γίγνεσθαι.
κινήματα.
Η συμμετοχή του
Η γνώμη του πολίτη για πολίτη στο σωματείο
τον τρόπο άσκησης της του χώρου όπου
εξουσίας. εργάζεται.
 Κεφάλαιο 5: Κοινωνικοποίηση & κοινωνικός
έλεγχος
5.6. Πολιτικοποίηση

Πολιτικοποίηση
↓
Η μετάδοση γνώσεων, η
καλλιέργεια αρχών και αξιών,
η υιοθέτηση στάσεων και η
δράση για θέματα που
αφορούν την κοινωνική &
πολιτική πραγματικότητα.

Κομματικοποίηση
↓
Η ένταξη του ατόμου σε ένα
κόμμα και η δράση του για
υπέρ των συμφερόντων του
κόμματος.