3.

Περιεχόμενα
Εισαγωγή..................................................................................................................................1
1. Συμπερίληψη και εκπαίδευση...............................................................................................2
2. Συνεργατική έρευνα δράσης.................................................................................................4
2.2. Εκπαίδευση και πρακτική εφαρμογή της έρευνας δράσης αλλά και εμπόδια εφαρμογής της 5
3. Εκπαιδευτικοί και έρευνα δράσης........................................................................................6
4. Συμπέρασμα.........................................................................................................................7
5. Βιβλιογραφία........................................................................................................................8

1
1. Ο θεσμός της οικογένειας και η γονεϊκή επιρροή

Ο θεσμός της οικογένειας υπήρχε σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις εποχές. Η αξία
της οικογένειας είναι αναμφισβήτητη. Σύμφωνα με την Μουσουρού (2005) η
οικογένεια «είναι μία κοινωνική ομάδα που χαρακτηρίζεται από τον κοινό τόπο
διαμονής,την οικονομική συνεργασία και την αναπαραγωγή. Περιλαμβάνει ενηλίκους κ
αι των δύο φύλων, τουλάχιστον δύο από τους οποίους διατηρούν μία κοινωνικά
αποδεκτή σεξουαλική σχέση, και ένα ή περισσότερα παιδιά, δικά τους ή
υιοθετημένα από τη σεξουαλική συμβίωση των ενηλίκων». Η οικογένεια, ως
κοινωνικός θεσμός διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην ατομική όσο και την
κοινωνική ζωή. Το άτομο αναπτύσσεται συναισθηματικά αλλά και πνευματικά μέσα
από την οικογένεια. Καλύπτονται επίσης και οι υλικές ανάγκες του ατόμου, όπως η
ανάγκη για προστασία, η διατροφή αλλά και όλες οι βιολογικές ανάγκες. Το άτομο
μέσα από την οικογένεια αναπτύσσεται πνευματικά και καλλιεργεί την σκέψη του.
Ακόμα έρχεται σε επαφή με ηθικές αξίες, όπως λόγου χάρη η αγάπη, η φροντίδα, η
αξιοπρέπεια και με αυτό τον τρόπο καλλιεργείται ηθικά.

Ο κύριος ρόλος της οικογένειας είναι η ικανοποίηση των βασικών ψυχολογικών,

κοινωνικών και φυσικών αναγκών του κάθε ατόμου ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή
ανάπτυξη του. Η παροχή βοήθειας, η οικονομική και ψυχολογική στήριξη, η παροχή
στέγης και τροφής συνιστούν τις βασικότερες λειτουργιές της οικογένειας. Μέσα
στην οικογένεια, τα άτομα καλύπτουν τις συναισθηματικές και ψυχολογικές τους
ανάγκες με την ταυτόχρονη υποστήριξη των μελών, κοινωνικοποιούνται και
αναπτύσσουν την προσωπικότητα τους.

Οι στάσεις αλλά και οι αντιλήψεις των γονέων είναι πολύ σημαντικές για την
διαμόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών τους. Με τον όρο γενικότητα περιγράφονται
οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους, οι αντιλήψεις τους, οι
στάσεις τους αλλά και οι φροντίδα που παρέχουν. Οι παραπάνω συνθήκες
αναδεικνύουν μια εξελισσόμενη διαδικασία αναδεικνύοντας τις σχέσεις μεταξύ των

2
γονέων και των παιδιών. Η γονεϊκή επιρροή μπορεί να προστατεύσει τα παιδία από
δυσκολίες ενώ παράλληλα να τα οδηγήσει προς την ανεξαρτησία.

Φυσικά, η συμπεριφορά των γονέων μπορεί να επηρεαστεί και το συναισθηματικό

κλίμα της ίδια της οικογένειας. Ειδικότερα, στην περίπτωση όπου το κλίμα είναι
ευνοϊκό, τότε τα παιδία θα είναι σε θέση να αντιδρούν ακόμα και στις αντίξοες
συνθήκες με ψυχραιμία καθώς θα έχουν εκπαιδευτεί με βάση τις αρχές της
συνεργασίας και της ανεκτικότητας. Από την άλλη πλευρά, οι προστριβές ανάμεσα
στα μέλη της οικογένειας οδηγούν σε βίαιες συμπεριφορές και από την πλευρά των
παιδίων. (Kuczynski, 2003).

2. Οι δημοκρατικοί γονείς και οι αυταρχικοί

Το μοντέλο της Diana Baumrind, κλινικής ψυχολόγου είναι και το επικρατέστερο σε
σχέση με την επιρροή την οποία ασκούν οι γονείς στα παιδία. Συγκεκριμένα, έχει ως
βάση την διαπαιδαγώγηση των γονέων αλλά και τον έλεγχο τον οποίο ασκούν στα
παιδία τους και κατά κύριο λόγο είναι εστιάζει στους δημοκρατικού-
υποστηρικτικούς γονείς αλλά και στους αυταρχικούς και στους ανεκτικούς γονείς
(Μαριδάκη–Κασσωτάκη, 2009) Η συγκεκριμένη τυπολογία είναι άμεσα συνδεδεμένη
με το συναισθηματικό πλαίσιο της οικογένειας αλλά και τους κανόνες τους οποίου
επικρατούν μέσα στην οικογένεια.

Σε σχέση με το πρώτο μοντέλο το οποίο περιγράφει η Baumrind οι δημοκρατικοί

γονείς δίνουν ώθηση στα παιδία τους να παίρνουν πρωτοβουλίες αλλά και να
εκφράζουν την γνώμη τους και να λειτουργούν αυτόνομα. (Spera, 2005) Είναι οι
γονείς, οι οποίοι λειτουργούν έμπρακτα, στηρίζοντας τις επιλογές των παιδιών τους
και δείχνοντας καθημερινά την παρουσία τους μέσα στην οικογένεια. Θέτουν
υψηλούς στόχους και προσδοκίες για τα παιδία τους και τα στηρίζουν καθημερινά,
δείχνοντας στοργή και τρυφερότητα. (Kiff, Lengua & Zalewski, 2011) Επιπλέον, οι
δημοκρατικοί γονείς έχουν λιγότερο άγχος αλλά και έχουν την ικανότητα της
αποτελεσματικής διαχείρισης των δυσκολιών τους. (Castro - Schilo, Taylor, Ferrer,
Robins, Conger & Widaman, 2013)

Σε γενικό πλαίσιο, ο δημοκρατικός τύπος γονέα, είναι αυτός ο οποίος έχει μεγάλο
επίπεδο υποστήριξης, κατευθύνοντας το παιδί προς την σωστή συμπεριφορά αλλά και
επεξηγώντας κανόνες και σωστά πρότυπα συμπεριφοράς. Τα παιδία, τα οποία

3
μεγαλύνουν με δημοκρατικούς γονείς είναι και τα παιδία τα οποία έχουν την
ικανότητα διαλόγου αλλά και διαπραγμάτευσης. Ακόμα, πρόκειται για παιδία τα
οποία έχουν την δυνατότητα της κοινωνικής ανέλιξης. (Βλαχογιάννη & Αγγελή,
2014). Ο δημοκρατικός τύπος γονέα, προάγει σε μεγάλο βαθμό της αρετές των
παιδιών, παρέχοντας σωστές συμβουλές και οριοθετώντας σε υγιή πλαίσια την
συμπεριφορά τους. Οι υποστηρικτικοί γονείς είναι και αυτοί οι οποίοι θα υποδείξουν
στα παιδία τους τον ‘δρόμο’ προς την επιτυχία, δίνοντας τους ευκαιρίες ώστε να είναι
ειλικρινή και γεμάτα προσδοκίες. Η δημοκρατική ανατροφή είναι και αυτή η οποία
βοηθά τα παιδία να αναπτύξουν αισθήματα ευθύνης σε σχέση με την κοινωνία αλλά
και μια υπεύθυνη στάση. Τα παιδία, τα οποία μεγαλώνουν μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο
αποκτούν συναίσθηση και κοινωνική ευθύνη ενώ παράλληλα μειώνονται και οι
ψυχικές διαταραχές, όπως η καταθλιπτική διαταραχή. (Timpano, Keough, Mahaffey,
Schmidt, Abramowitz, 2010).

Από την άλλη πλευρά, ο αυταρχικός τύπος γονέα, είναι αυτός ο οποίος δίνει έμφαση
στον έλεγχο αλλά και στην υπακοή των κανόνων και των τύπων μέσα στα πλαίσια
της οικογένειας. Είναι οι γονείς, οι οποίοι έχουν υψηλές απαιτήσεις σε σχέση με τα
παιδία τους ενώ παράλληλα διακρίνονται για την συναισθηματική τους ψυχρότητα
αλλά και για την έλλειψη επικοινωνίας με τα παιδία τους. (Patterson, 2009). Σε
περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους κανόνες ο συγκεκριμένος τύπος γονέα θα
επιβάλει ποινή χωρίς να εξηγήσει τον σωστό τρόπο συμπεριφοράς. Οι γονείς αυτοί
περιορίζουν την ελεύθερη έκφραση των παιδιών ασκώντας παράλληλα ψυχολογική
πίεση και αδιαφορώντας για την κοινωνική ζωή των παιδιών τους. Σε αυτό το
πλαίσιο, ο συγκεκριμένος τύπος γονέα ασκεί υπέρμετρο έλεγχο ενώ παράλληλα
αναζητά την συμπεριφορά από την πλευρά του παιδιού την οποία θεωρεί αυτός
αποδεκτή. Στα πλαίσια αυτά, η σωματική τιμωρία αλλά και η άσκηση λεκτικής βίας
είναι ένα μέσο διαπαιδαγώγησης καλλιεργώντας στο παιδί συναισθήματα απόρριψης.
(Aντωνοπούλου & Tσίτσας, 2011).

2.1. Αποτελέσματα ανατροφής των παραπάνω μοντέλων

Οι δημοκρατικοί και αυταρχικοί τύποι διαπαιδαγώγησης και γονέων αποτελούν δύο
εντελώς ξεχωριστά μοντέλα ανατροφής. Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, οι
δημοκρατικοί τύποι γονέων είναι αυτοί που θέτουν ως προτεραιότητα τον διάλογο
αλλά και την σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους καθώς το παιδί μεγαλώνει

4
μέσα σε ένα ευχάριστο κλίμα χωρίς προστριβές. Τα παιδία αυτά, θα μεγαλώσουν
έχοντας κατά νου αυτές τις αξίες, θα έχουν δυνατότητες επικοινωνίας αλλά και
αποτελεσματικής διαχείρισης των προβληματικών καταστάσεων. Τα παιδία αυτά,
έχουν μεγαλύτερες προσδοκίες για τον εαυτό τους αλλά και καλύτερες ακαδημαϊκές
επιδόσεις.

Από την άλλη πλευρά, τα παιδία τα οποία μεγαλώνουν μέσα σε αυταρχικά πλαίσια
είναι και τα παιδία τα οποία κατά κύριο λόγο δεν έχουν την ικανότητα
αποτελεσματικής διαχείρισης των προβληματικών καταστάσεων και διακατέχονται
από έλλειψη διαλόγου αλλά και από μειονεκτικά συναισθήματα. Σύμφωνα με τα
ερευνητικά δεδομένα, τα παιδία αυτά, είναι περισσότερο επιρρεπή στις επιθετικές
συμπεριφορές αλλά και στις ψυχικές διαταραχές. (Arim & Shapka, 2007) Τα αγο΄ρια
τα οποία έχουν υποστεί πίεση αλλά και αυταρχικές συμπεριφορές μέσα στα πλαίσια
της οικογένειας είναι αυτά τα οποία θα επιδείξουν και μεγάλο βαθμό επιθετικότητας
στα μετέπειτα χρόνια ζωής τους. (Brame et al., 2001).

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τα παιδία τα οποία

μεγαλώνουν με δημοκρατικούς γονείς, είναι αυτόνομα, ανεξάρτητα, έχουν κοινωνικές
δεξιότητες αλλά και ικανότητα αυτοέλεγχου αλλά και μεγάλη αυτοεκτίμηση και
αυτοπεποίθηση. (Παππά, 2013) Τα παιδία με δημοκρατικούς γονείς διαθέτουν
εσωτερικά κίνητρα καθώς έχουν στόχους για το μέλλον τους. Από την άλλη πλευρά,
τα παιδία με αυταρχικούς γονείς φαίνεται να είναι πιο φοβισμένα αλλά και να έχουν
χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.

3. Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, η οικογένεια, ως κοινωνικός θεσμός διαδραματίζει καθοριστικό
ρόλο τόσο στην ατομική όσο και την κοινωνική ζωή. Αυτό φαίνεται και από το στυλ
της γονεικότητας, η οποία επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την μετέπειτα εξέλιξη του
παιδιού. Τα παιδία με δημοκρατικούς γονείς διακατέχονται από θετικά συναισθήματα
ενώ από την άλλη πλευρά, τα παιδία με αυστηρούς γονείς διακρίνονται συνήθως για
την χαμηλή αυτοεκτίμηση αλλά και αυτοπεποίθηση τους.

5
4. Βιβλιογραφία

Ελληνική
Αντωνοπούλου, Α. & Τσίτσας, Γ. (2011). Η διερεύνηση της γονεϊκής τυπολογίας της
Ελληνίδας μητέρας: Στάθμιση του ερωτηματολογίου: «Parenting Styles &
Dimensions Questionnaire (PSDQ)». Επιστήμες Αγωγής, 2, 51-60.
Βλαχογιάννη Α., Αγγελή, Κ. (2014). Προγράμματα ενίσχυσης γονεϊκού ρόλου,
Γνωσιακή - Συμπεριφοριστική Έρευνα & Θεραπεία, Τομ. 1, Τευχ. 1, σ.σ. 41- 53
Μουσούρου, Λ. 2005. Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας. Αθήνα: Gutenberg
Παππά, Β. (2013). Η Λογική των Συναισθημάτων. Συναισθηματική Ανάπτυξη και
Συναισθηματική Νοημοσύνη. Αθήνα: Οκτώ.
Ξενόγλωσση
Arim, R. G., & Shapka, J. D. (2008). The impact of pubertal timing and parental
control on adolescent problem behaviors. Journal of Youth and Adolescence, 37, 445-
455
Brame, B., Nagin, D. S., & Tremblay, R. E. (2001).Developmental Trajectories of
Physical Aggression from School Entry to Late Adolescence. Journal of Child
Psychology and Psychiatry, 42(4), 503–512
Castro - Schilo, L., Taylor, Z.E., Ferrer, E., Robins, R.W., Conger, R.D. & Widaman,
K.F. (2013). Parents’ Optimism, Positive Parenting, and Child Peer Competence in
MexicanOrigin Families. Parenting: Science and Practice,13, 95-112
Kiff, C.J., Lengua, L. J. & Zalewski, M. (2011). Nature and Nurturing: Parenting in
the Context of Child Temperament. Clinical Child Family Psychology Review, 14,
251-301.
Kuczynski, L. (2003). Handbook of Dynamics in Parent-Child Relations. New Delhi:
Sage Publications.
Patterson, C. (2009). Infancy & Childhood. McGraw-Hill.
Timpano, K. R., Keough, M. E., Mahaffey, B., Schmidt, N. B., Abramowitz, J.
(2010). Parenting and obsessive compulsive symptoms: Implications of authoritarian
parenting. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 24(3),
151-164