Logika dla Prawników

Nazwy
 Czym jest nazwa
• Nazwą jest każde wyrażenie, które w danym języku może
pełnić w zdaniu funkcję podmiotu lub orzecznika

 rzeczowniki (np. „kot”),

 Rzeczownik + przydawka (np. „student, który nie zaliczył
semestru”),
 zaimki (np. „ten”, „on”),
 liczebniki (np. „pierwszy”),
 przymiotniki (np. „zielony”),
 przymiotniki używane rzeczownikowo (np. „czerwień”),
 imiesłowy („nieopierzony kurczak”).
 Z czego składa się nazwa
• Budowa – znaki i dźwięki używane do wyrażenia nazwy np.
猫 [neko]
• Konotacja - to relacja między nazwą a jej znaczeniem. Tzn.
kiedy mówimy do Japończyka „neko”, a on myśli o kocie.
• Denotacja – to relacja między nazwą a desygnatem, czyli tą
rzeczą, którą nazwa określa.
 UWAGA!
• Różne nazwy mające różne znaczenia mogą
mieć to samo odniesienie przedmiotowe!
• Mówiąc o tej samej rzeczy można używać
zupełnie odmiennych określeń, mając na myśli
coś zupełnie innego.

 Jaki słodki maluszek!

 Co za rozpieszczony bachor…
 Użycie nazwy (supozycja)
1. Supozycja prosta – wskazanie na konkretny przedmiot
Pan da trzy…

2. Supozycja formalna – wskazuje na zbiór przedmiotów

danego rodzaju.
Trzy to ocena pozytywna.

3. Supozycja materialna – nie odnosi się do przedmiotu lecz

do siebie samej.
Wyraz „trzy” to liczebnik.
 Treść nazwy
• Treścią nazwy nazywamy zespół cech,
przypisany wszystkim desygnatom danej
nazwy.

Cechy konstytutywne: Cechy uzupełniające/

Cechy jednoznacznie
charakteryzujące
desygnaty nazwy. Cechy
podstawowe.
konsekutywne:
Cechy dodatkowe, których
wymienienie nie jest
konieczne, a co najwyżej
przydatne.
 Podział nazw
1.Ze względu na budowę

Nazwy proste Nazwy złożone

(jednowyrazowe) (wielowyrazowe)

Pies Pan Tadeusz

Zieleń Dzięcioł Zielony
Tadeusz Coś, co kot zostawił w kuwecie
 2. Ze względu na treść (ostrość) nazwy

Jednoznaczne Wieloznaczne Równoznaczne

(jedna treść) (wiele treści) (wiele nazw z tą samą
treścią)
Owczarek podhalański Zamek
Biurko Pantofelek Samochód – Auto
Grafik Pieniądze – Forsa
 3. Ze względu na stosunek do desygnatu

Indywidualne Generalne
(wiążą się z desygnatem (wskazują na desygnat
bezpośrednio, z nadania. pośrednio, bo kojarzą się z
Zwykle nazwy własne) jego cechami)

Janek Wiśniewski Rudy student z grupy 3

Afryka Kontynent z lwami
Pimpuś Pies Doroty
Warszawa Stolica Polski
 4. Ze względu na określoność desygnatu

Abstrakcyjne
Konkretne
(odnoszą się do desygnatów,
(odnoszą się do desygnatów
które są pewną konstrukcją
możliwych do fizycznego
myślową, nie do wyobrażenia
sprecyzowania jako ciało
jako konkretne ciało)
fizyczne , przynajmniej w
wyobraźni)
Miłość
Prawnik
Głód
Zebra
Huragan
Harpia
Prawodawca
Jednorożec
Typowy Anglik
Anglik z grupy drugiej
 5. Ze względu na ostrość nazwy

Ostre Nieostre
(o wyraźnie określonej treści. (o niewyraźnych granicach treści,
Wiadomo, czy coś zalicza się do występuje sytuacja „cienia
zakresu tej nazwy, czy nie) semantycznego”, niepewności)

Koń Zielony
Trójkąt równoramienny Pies rasowy
Szafa Długie włosy
 6. Ze względu na ilość desygnatów

Puste Niepuste
(w rzeczywistości nie ma
desygnatów)

Hobbit
Jednorożec Jednostkowe Ogólne
(mają tylko jeden desygnat) (mają więcej, niż
jeden desygnat)
Stolica Polski
Najmniejsze państwo świata Działka
Komin
 7. Ze względu na strukturę desygnatu

Zbiorowe Niezbiorowe
(mają charakter agregatu rzeczy) (desygnatami są pojedyncze rzeczy)

Las Drzewo
Biblioteka Książka
Kolekcja Biblioteka Uniwersytecka ul. Szajnochy
(jako budynek)
 Nazwy równoznaczne i równoważne
• Nazwy równoznaczne – mają dokładnie tę samą
treść i te same desygnaty
Samochód – Auto (pojazd mechaniczny z silnikiem,
czterema kołami, napędzany paliwem)

• Nazwy równoważne – mają różną treść, ale te

same desygnaty
Andrzej Duda – Prezydent Polski (indywidualna
osoba – osoba aktualnie pełniąca daną funkcję)
 Stosunki między zakresami nazw
• Zakres nazwy - zbiór wszystkich desygnatów
danej nazwy.
Klasa uniwersalna

KAWA NIE-KAWA
(klasa pozytywna) (klasa negatywna)
 Stosunek zamienności
Wszystkie desygnaty nazwy S są desygnatami nazwy P oraz wszystkie
desygnaty nazwy P są desygnatami nazwy S. Oprócz desygnatów nazw S
i P istnieją inne przedmioty.

S - Samochód

P - Auto
 Stosunek nadrzędności i podrzędności
• Nadrzędność: Istnieją zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy
P, jak i desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P. Wszystkie desygnat
nazwy P są desygnatami nazwy S.

• Podrzędność - Wszystkie desygnaty nazwy P są desygnatami nazwy S. Istnieją

zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P, jak i desygnaty
nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.

• Istnieją również inne przedmioty

P – owczarek (podrzędne do S)

S – pies (nadrzędne do P)
 Stosunek niezależności
• Istnieją zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy
P, jak i desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy P, które są desygnatami nazwy S, jak
również desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P istnieją inne przedmioty.

S - ojciec

P - policjant
 Stosunek przeciwieństwa
• Nie istnieje desygnat nazwy S, który byłby jednocześnie
desygnatem nazwy P.
• Nie istnieje desygnat nazwy P, który byłby desygnatem nazwy
S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P istnieją inne przedmioty w
świecie.

P - pies

S - papryka
 Stosunek sprzeczności
• Nie istnieje desygnat nazwy S, który byłby jednocześnie
desygnatem nazwy P.
• Nie istnieje desygnat nazwy P, który byłby desygnatem nazwy
S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P nie istnieją w świecie inne
przedmioty

S - jedzenie

P – nie-jedzenie
 Stosunek podprzeciwieństwa
• Istnieją desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy P, które są desygnatami nazwy S,
• Istnieją desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P nie istnieją inne przedmioty.

Nie-ustawa
Rozporządzenie

Akt prawny